Ks. Antoni Hlond-Chlondowski
DWANAŚCIE PIEŚNI DO ŚW. TERESY OD DZIECIĄTKA JEZUS
op. 59 na 1 i 2 glosy równe z towarzyszeniem organów
WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH KRAKÓW 2005
Projekt okładki D O M I N I K A DZIERŻANOWSKA
Redaktor serii W A N D A GŁADYSZ
© Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2005. All rights reserved.
PROSIMY N I E KOPIOWAĆ Każda nielegalna odbitka to strata dla wydawnictwa i dla muzyki — mniejsza ilość drukowanych egzemplarzy oznacza mniejszą ilość nowych drukowanych utworów polskiej muzyki religijnej. P L E A S E D O N O T MAKE COPIES! All unlawful duplications are a loss to the publisher and to music itself — a lesser amount of sales of these releases will mean a reduced amount of future releases of Polish religious music.
WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH 31-222 Krakow, ul. Z. Glogera 5 tel.: (012) 416-85-00, 416-85-01 fax: (012) 416-85-02 e-mail: wydawnictwo@wbk.krakow.pl http://www.wkb.krakow.pl I S B N 83-7305-155-4
Ks. Antoni Hlond-Chlondowski, kompozytor 12 Pieśni do św. Teresy od Dzieciątka Jezus na 1 i 2 głosy równe z towarzyszeniem organów op. 59, jest twórcą wielu pieśni ku czci świętych. Wydawane one były na użytek zgromadzeń zakonnych i kościołów parafialnych, które w sposób szczególny chciały uczcić swoich patronów. Wykorzystywał w nich teksty pochodzące z dawnych polskich śpiewników, a także i nowsze pisane przez osoby zakonne. Rozwijający się z początkiem XX wieku kult św. Teresy od Dzieciątka Jezus, kanonizowanej w 1925 roku, przyczynił się do powstania wielu pieśni jej poświęconych. Również ks. Antoni Hlond włączył się w ten nurt i ubogacił tę twórczość szesnastoma pieśniami, z których dwanaście zostało wydanych po raz pierwszy w roku 1931 nakładem Salezjańskiej Szkoły Organistów w Przemyślu. Niniejsze wydanie powstało w oparciu o tę edycję, z okazji peregrynacji po Polsce relikwii św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Dziesięć z nich to oryginalne kompozycje ks. Antoniego Chlondowskiego, natomiast dwie ostatnie posiadają obce melodie. Pieśń 11. W Karmelu cichej celi jest opracowaniem na 2 głosy równe i organy melodii polskiej kolędy Do szopy, hej pasterze, a pieśń 12. Cześć Ci składamy, na ten sam zestaw, o zmienionej metrycznie melodii autorstwa ks. Franciszka Walczyńskiego. Jak pisze Maria Wacholc znakomita znawczyni twórczości ks. Antoniego Hlonda: „Pieśni te przedstawiają wybitną wartość artystyczną, [...] są to pieśni uduchowione, a zarazem utrzymane w pogodnym i radosnym nastroju. Cechuje je ogromne bogactwo inwencji melodycznej, urozmaicona i pełna świeżości harmonia, przejrzysta i nieskomplikowana faktura akompaniamentu organowego, a także mistrzostwo rzemiosła kompozytorskiego. Pieśni te są dziś zupełnie nieznane, z wielką szkodą dla polskiej muzyki religijnej." Następnie Autorka cytuje entuzjastyczną ich ocenę przez Feliksa Nowowiejskiego, który stwierdza, iż: „Pieśni (te) są głęboko odczute, melodie jasne, proste, przystępne, a zarazem natchnione". 1 Ks. Antoni Wiktor Hlond (ps. Chlondowski), salezjanin, urodził się 13 czerwca 1884 roku w Kosztowach na Górnym Śląsku. Ukończywszy szkołę podstawową podjął w latach 1896-1899 dalszą naukę w Salezjańskim Zakładzie Wychowawczym dla młodzieży polskiej w Lombriasco (Włochy), którego fundatorem był salezjanin, błogosławiony (od 2004 roku) August książę Czartoryski. Idąc za wzorem starszych braci: Ignacego (1879-1928) i Augusta (1881-1948), późniejszego kardynała i Prymasa Polski, wstąpił Antoni w roku 1899 do Zgromadzenia Salezjańskiego w Foglizzo, uwieńczonego złożeniem wieczystych ślubów zakonnych w 1900 roku. W latach 1900-1903 studiował filozofię w rzymskim Uniwersytecie Gregoriańskim, w którym uzyskał doktorat. Równocześnie kształcił się w umiłowanej przez siebie muzyce, pobierając prywatnie lekcje harmonii i kontrapunktu u znakomitego muzyka, kompozytora, również salezjanina ks. Rafała Antolisei. W tym okresie ukazały się pierwsze jego utwory religijne wydane pod pseudonimem Chlondowski, którym chciał podkreślić swoje polskie pochodzenie. Od tego czasu wszystkie swoje utwory sygnował tym pseudonimem. Na kapłana został wyświęcony w roku 1909 w Lublanie (Słowenia). Jeszcze jako kleryk pełnił funkcję nauczyciela muzyki, prowadząc w salezjańskich zakładach wychowawczych chóry i orkiestry szkolne. Władze Zgromadzenia widząc jego uzdolnienia kompozytorskie umożliwiły mu wyjazd do Regensburga (Ratysbona) celem pogłębienia wiedzy muzycznej. Istniała tam od roku 1874 filia Konserwatorium monachijskiego, Kirchen-Musikschule, kształcąca muzyków kościelnych. Szkoła ta była związana z reformatorskim ruchem cecyliańskim, dążącym do odnowy muzyki w Kościele Katolickim w duchu rozporządzeń Stolicy Apostolskiej, które zalecały jej uporządkowanie i uwolnienie od elementów świeckich. Szczególne zasługi dla tej idei 1
Maria Wacholc Ks. Antoni Hlond (Chlondowski). Zycie, działalność\ twórczość kompozytorska tom I; Katalog twórczości kompozytorskie] tom II. Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1996
położył papież Pius X, który w swoim Motu proprio z 1903 roku wyraźnie żądał świętości muzyki liturgicznej przez wyeliminowanie z niej wszelkiej świeckości, zarówno w jej melodyce i ogólnym stylu, jak i w sposobie wykonywania. Po ukończeniu w roku 1911 rocznych studiów specjalistycznych, powrócił ks. Antoni Hlond do Polski. Do wybuchu I wojny światowej zajmował kierownicze stanowiska w różnych salezjańskich placówkach w kraju i zagranicą. Nie przerwał jednak swej działalności twórczej, która z powodu wykonywania różnych obowiązków była ogromnie utrudniona. W roku 1916 na życzenie Episkopatu Galicyjskiego ks. Antoni Hlond zorganizował i prowadził w Przemyślu Szkołę Organistowską. Słusznie bowiem uznano, iż koniecznym warunkiem podniesienia poziomu muzyki kościelnej będzie odpowiednie kształcenie kadry organistowskiej. Znakomicie prosperującą szkołę prowadził ks. Antoni Hlond do roku 1924, ciągle ulepszając w niej metodykę nauczania. Przez 50 lat swego istnienia Szkoła wykształciła ponad 500 dyplomowanych organistów doskonale przygotowanych do pełnienia tego zawodu. Po II wojnie światowej Szkoła ta była jedyną placówką tego typu w Polsce. Decyzją komunistycznych władz państwowych została zlikwidowana w roku 1963. W czasie okupacji niemieckiej ks. Antoni Hlond, jako brat kardynała Augusta Hlonda, Prymasa Polski był poszukiwany przez gestapo i zmuszony do ukrywania się w podwarszawskim klasztorze ss. Szarytek pod zmienionym nazwiskiem. Po zakończeniu II wojny światowej podjął zakrojoną na szeroką skalę działalność twórczą w zakresie muzyki kościelnej. Za zgodą władz kościelnych utworzył w roku 1947 Zrzeszenie Księży Muzyków skupiającym około 1200 duchownych, w tym wielu z fachowym przygotowaniem muzycznym. Celem Zrzeszenia było organizowanie i prowadzenie działalności muzycznej w Kościele polskim. Ówczesne władze państwowe Zrzeszenie to jednak w roku 1949 skasowały. Mimo tej trudnej sytuacji ks. Antoni Hlond nie ustawał do końca życia w pracy twórczej, tak pożytecznej dla polskiej muzyki kościelnej, komponując do ostatnich swoich chwil. Życie zakończył 13 maja 1963 roku w salezjańskim nowicjacie w Czerwińsku nad Wisłą i tam też został pochowany. Na jego dorobek twórczy składa się około 4 tysięcy kompozycji wokalnych i wokalno-instrumentalnych, głównie liturgicznych. Ponad tysiąc z nich zostało wydanych w ramach zarówno opusowanych cykli, jak i w pojedynczych wydaniach, często nieopusowanych. Jego kompozycje znajdowały wysokie uznanie w oczach krytyki muzycznej. W recenzjach podkreślano zarówno warsztat kompozytorski, jak i poziom artystyczny, szlachetną prostotę oraz celowo wprowadzoną dostępność wykonawczą. Twórczość jego utrzymana jest na ogół w konwencji zmodyfikowanego stylu cecyliańskiego. K s . DR HAB. T A D E U S Z PRZYBYLSKI S D B
DWANAŚCIE PIEŚNI DO ŚW. TERESY OD DZIECIĄTKA JEZUS 1. NA KOŚCIOŁA JASNEM NIEBIE
Pm r^r
Ks. ANTONI CHLONDOWSKI (1884-1963)
Andante ( J = 69)
J J
mm
i
f=fTr rrr TC
J
J
j -
f j
1 .Na Koś - cio - ła 2.0, Te - re - niu! 3. Ma - łą Dr o - gą
i I
i
r ń
-pr
j J j j T R ;
f
Bóg za - pa - lił pro - sta, ci - cha, mi - łość, uf - ność,
J ją dla Sie - bie, ja - ko dzie - cię, to Twa dro - ga,
ner
^ J J J tJ— m jg
J
gwiaz - da no - wa kwia - ty Bo - gu któ - rej Cię na
WCF
m
i
,i
i
t
m
i.
jas - nem nie - bie Tyś na świe - cie szłaś do Bo - ga,
J
TY"
J
i •i
TT
n
r
TT
J J
w cud - ne bla - ski Tyś wal - czy - ła mi - łość tyl - ko
ir
wze - szła nam, sła - ła wciąż, u - czył Sam,
77"
przy - brał ja - ko wień - czy
Sam. mąż. Pan.
B j .
SPIS PIEŚNI 1. Na Kościoła jasnem niebie
9
2. O, Tereniu święta, mała
11
3. Chwało Aniołów
14
4. Święta Tereso
15
5. Przychodzisz do nas
18
6. O, Tereso ukochana
19
7. Kwiateczku maleńki
21
8. Tereso, Ty biały kwiatku
... 23
9. Ty, co z nieba
25
10. Nuć młodzieży
27
11. W Karmelu cichej celi
28
12. Cześć Ci składamy
30