FORMACJA ZAKONNA 2 Wydanie II poprawione Praca zbiorowa pod redakcją O. Jerzego W. Gogoli OCD
KARMELITAŃSKI INSTYTUT DUCHOWOŚCI KRAKÓW 1998
REDAKCJA NAUKOWA I TECHNICZNA Jerzy Wiesław Gogola OCD PROJEKT OKŁADKI Iwona Pawłowska
© Copyright by Karmełitański Instytut Duchowości ul. Rakowicka 18 30-960 Kraków
IMPRIMI POTEST O. Benignus Józef Wanat OCD, prowincjał Kraków, dnia 22 marca 1996 r.
IMPRIMATUR + Jan Szkodoń, wik. gen. Kraków, dnia 6 maja 1996 r. L. 1101/96
Wydawnictwo Karmelitów Bosych 31-222 Kraków, ul. Glogera 5
ISBN 83-87527-07-6
Karmełitański Instytut Duchowości
Na okładce: Conrad Witz, Cudowny połów ryb, 1444, Muzeum historii i sztuki w Genewie.
Przedmowa do wydania drugiego
Oddajemy do rąk Czcigodnych Czytelników drugi tom Formacji zakonnej, jako owoc kolejnego cyklu wykładów na Karmelitańskim Instytucie Duchowości w Krakowie. Wykłady prowadzono w czasie od marca do czerwca 1995 roku. Tekst niniejszego drugiego wydania od strony merytorycznej pozostaje ten sam. Dokonano jedynie marginalnych poprawek i nieco zmieniono szatę graficzną, mamy nadzieję, że na lepszą. W chwili pisania tej przedmowy trwa piąty z kolei kurs formacyjny, który stanowić będzie treść Formacji zakonnej - 5. Będziemy wdzięczni za sugestie tematyczne i merytoryczne odnośnie do wykładów na przyszłość i prezentowanej tutaj treści. Żywimy nadzieję, że podejmowana przez nas praca służy sprawie „twórczej wierności" charyzmatycznej osób konsekrowanych.
o. Jerzy Gogola O CD
Kraków, 9 marca 1998 r.
SPIS TREŚCI
POSŁUSZEŃSTWO ZAKONNE: TEOLOGIA I PRAKTYKA
Jerzy Gogola O CD Wprowadzenie
9
1. Uwagi dotyczące słownictwa 2. Rady ewangeliczne a życie konsekrowane 3. Temat wykładów
9 11 12
I. Wyzwania obecnej chwili dla posłuszeństwa zakonnego
13
1. Sytuacja kryzysowa 2. Skutki sytuacji kryzysowej 3. Soborowe zasady posłuszeństwa i sprawowania władzy w życiu zakonnym 3.1. Zasada kolegialności 3.2. Zasada współpracy 3.3. Zasada dialogu 4. Sugestie do życia w posłuszeństwie 4.1. Wzrastanie w wierze 4.2 Dowartościowanie życia wspólnego 4.3. Zaakceptowanie prawa stopniowego dojrzewania 4.4. Wierność modlitwie
13 15 17 18 18 19 19 19 20 21 22
II. W kierunku rozumienia posłuszeństwa zakonnego w obecnej sytuacji posoborowej 23 1. Posłuszeństwo Chrystusa i osoby zakonnej 1.1. Znaczenie posłuszeństwa Jezusa 1.2. Znaczenie posłuszeństwa ucznia Jezusowego 1.2.1. ... w odniesieniu do osoby Jezusa 1.2.2. ... w odniesieniu do Królestwa niebieskiego 1.3. Posłuszeństwo na podobieństwo Chrystusa i z Chrystusem . 1.3.1. Płaszczyzna moralna posłuszeństwa 1.3.2. Płaszczyzna ontyczna posłuszeństwa 2. Posłuszeństwo i władza w Kościele 2.1. Przedmiot posłuszeństwa chrześcijańskiego 2.2. Ludzka władza w Kościele 3. Posłuszeństwo i władza w życiu zakonnym
23 24 25 25 26 . 27 27 29 30 30 32 34
185
3.1. Przedmiot posłuszeństwa zakonnego 3.2. Władza w życiu zakonnym 4. Aktualne perspektywy posłuszeństwa zakonnego 4.1. Przeniesienie akcentu z naśladowania Chrystusa na uczestnictwo w Jego misji 4.2. Współodpowiedzialność w miejsce autokratyzmu 4.3. Całościowa postawa w miejsce cnoty posłuszeństwa
34 35 37
.
.
.
37 38 . 40
III. Praktyka posłuszeństwa zakonnego
41
1. Cechy 1.1. Nadprzyrodzone 1.1.1. Posłuszeństwo „w duchu wiary" 1.1.2. Posłuszeństwo „w duchu miłości... poruszeni przez Ducha Świętego" 1.2. Całkowite 1.2.1. Czynne 1.2.2. Odpowiedzialne 1.2.3. Współodpowiedzialne 1.2.4. Dobrowolne i wolne 2. Mediacje posłuszeństwa zakonnego 2.1. Posłuszeństwo regule i konstytucjom 2.1.1. Sens zakonnej reguły życia 2.1.2. Praktyczne znaczenie prawa 2.2. Posłuszeństwo wspólnocie 2.3. Posłuszeństwo przełożonemu 3. Problemy szczegółowe 3.1. Dialog 3.1.1. Wskazania Magisterium 3.1.2. Miejsce i rola dialogu w posłuszeństwie zakonnym . . . . 3.1.3. Postawa dialogu 3.2. Obiekcja sumienia
41 41 41
IV. Sprawowanie władzy zakonnej
71
1. Pojęcie władzy-autorytetu 2. Cechy władzy zakonnej 2.1. Odpowiedzialność przełożonego 2.2. Przełożeństwo jest posłuszeństwem Bogu 2.3. Przełożeństwo jest służbą 2.4. Przełożeństwo jest miłością 2.5. Trzy normy dobrego sprawowania władzy 2.5.1. Szacunek dla ludzkiej osoby 2.5.2. Jako dzieci Boże 2.5.3. Wspomagając dobrowolne ich posłuszeństwo
71 73 73 74 75 78 79 79 80 81
186
44 46 46 48 49 50 51 51 51 54 55 57 61 61 61 63 64 66
2.6. Posłuszeństwo czynne i odpowiedzialne 2.7. Dialog 3. Zadania przełożonego 3.1. Troska o pełnienie woli Bożej 3.2. Miłość bliźniego 3.3. Wprowadzanie w misterium krzyża 3.4. Wprowadzanie w misterium modlitwy 4. Pokusy władzy zakonnej 4.1. Autorytaryzm 4.2. Maternalizm 4.3. Immobilizm 4.4. Anachronizm 4.5. Zbyt długie sprawowanie władzy
82 82 83 83 84 85 85 86 87 90 91 93 94
FORMACJA DO ŻYCIA WSPÓLNEGO
Piotr Spiller OCarm
Wprowadzenie 1. Wspólnota zakonna wspólnotą osób 2. Elemety życia wspólnego 2.1. Wspólnota z Bogiem 2.2. Wspólnota z Kościołem 2.3. Wspólnota braterska 2.4. Wspólnota przyjaźni 2.4.1. Konsekracja 2.4.2. Komunia przyjaciół 2.4.3. Przyjaźń twórcza 3. Kryteria dotyczące życia wspólnego 3.1. Uczestnictwo 3.2. Uzupełnienie 3.3. Współodpowiedzialność 3.4. Pomocniczość 4. Wspólnotowy wymiar konsekracji zakonnej 4.1. Czystość 4.2. Ubóstwo 4.3. Posłuszeństwo 5. Czynniki negatywne nie sprzyjające życiu wspólnemu: samotność, odosobnienie, kompleksy 5.1. Samotność a wspólnota zakonna 5.2. Kompleksy
97 98 99 99 101 102 103 104 105 105 106 107 108 109 109 110 111 112 113 114 114 117
187
5.2.1. Kompleks porzucenia . . . . * 5.2.2. Kompleks rywalizacji braterskiej 5.2.3. Kompleks niepewności 5.2.4. Kompleks poczucia winy 5.2.5. Kompleks niższości 5.2.6. Przewrażliwienie i nerwica 5.2.7. Introwersja 6. Formacja permanentna wspólnoty 7. Rozeznanie wspólnotowe 8. Wspólnota zakonna i apostolstwo 9. Wspólnota zakonna a opcja na rzecz ubogich
117 117 117 118 118 118 118 119 120 121 123
PROCEDURA OBOWIĄZUJĄCA PRZY EKSKLAUSTRACJI, SEKULARYZACJI I WYDALANIU Z INSTYTUTU ŻYCIA ZAKONNEGO
Wiesław Kiwior OCD Wprowadzenie I. Eksklaustracja
3. 4. 5. 6.
7. 8. 9.
1. Przyczyny eksklaustracji zwykłej 2. Eksklaustracja zwykła nie przekraczająca trzech lat a. Prośba zainteresowanego b. Władza kompetentna c. Indult eksklaustracyjny Eksklaustracja zwykła przekraczająca trzy lata Eksklaustracja mniszek Przedłużenie sksklaustracji Eksklaustracja nałożona a. Przyczyny b. Zachowanie słuszności i miłości c. Prośba o nałożenie eksklaustracji d. Władza kompetentna e. Czas trwania f. Dekret eksklaustracji nałożonej . g. Rekurs przeciwko dekretowi nakładającemu eksklaustrację Eksklaustracja ad experimentum Eksklaustracja kwalifikowana Kanoniczne skutki eksklaustracji
188
127 128
.
130 131 132 132 133 134 135 135 136 137 138 139 141 141 142 . 142 143 144 147
II Sekularyzacja
151
1. Sekularyzacja zakonnika o ślubach czasowych a. Przyczyny b. Prośba zakonnika c. Władza kompetentna d. Indult sekularyzacyjny 2. Sekularyzacja zakonnika o ślubach wieczystych a. Przyczyny b. Władza kompetentna c. Prośba zakonnika d. Opinia przełożonego najwyższego i jego rady e. Przesłanie akt do kompetentnej władzy f. Indult sekularyzacyjny 3. Sekularyzacja zakonnika, który jest duchownym 4. Kanoniczne skutki indultu sekularyzacyjnego
151 151 153 153 154 155 155 157 157 159 159 160 161 162
III. Wydalenie z instytutu zakonnego
163
1. Wydalenie na mocy samego prawa a. Przyczyny b. Władza kompetentna c. Zebranie dowodów i wydanie deklaracji 2. Wydalenie obowiązkowe a. Przyczyny b. Zadania przełożonego wyższego c. Decyzja przełożonego najwyższego i jego rady d. Dekret wydalający i jego potwierdzenie e. Rekurs przeciw dekretowi wydalającemu 3. Wydalenie fakultatywne a. Przyczyny b. Decyzja przełożonego wyższego o rozpoczęciu procesu c. Zebranie i uzupełnienie dowodów d. Dwa upomnienia kanoniczne e. Przesłanie akt do przełożonego najwyższego 4. Natychmiastowe wydalenie z domu zakonnego a. Przyczyny b. Władza kompetentna c. Ocena sytuacji i decyzja 5. Kanoniczne skutki wydalenia z instytutu 6. Zachowanie słuszności i ewangelicznej miłości Zakończenie
.
.
163 164 164 165 166 166 167 169 170 172 173 173 . 175 176 176 177 178 178 179 180 181 182 184
189