W RELACJI Z INNYMI Praca zbiorowa pod redakcją O. Jerzego Wiesława Gogoli OCD
KRAKÓW 1999 Karmelitański Instytut Duchowości Wydawnictwo Karmelitów Bosych
© Copyright by Karmelitański Instytut Duchowości 30-960 Kraków, ul. Rakowicka 18
REDAKCJA NAUKOWA
O. Jerzy Wiesław Gogola OCD
IMPRIMI POTEST
O. dr Szczepan Praśkiewicz OCD, prowincjał Kraków, dnia 2 sierpnia 1999 r. N. 595/99
IMPRIMATUR
+ Jan Szkodoń, wik. gen. Ks. Jan Dyduch, Kanclerz Kraków, dnia 23 lipca 1999 r. L.1793/99
KARMELITAŃSKI INSTYTUT DUCHOWOŚCI
30-960 Kraków, ul. Rakowicka 18 WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH
31-222 Kraków, ul. Z. Glogera 5 tel. (012)415 22 4 5 : 4 1 5 46 19 fax (012) 415 29 88 ISBN 83-87527-56-4
Na okładce: Dieric Bouts, Ostatnia wieczerza, 1464-1468, Kościół św. Piotra, Leuven
Przedmowa Seria artykułów, wydawana w tomach Formacji zakonnej, jest formą zapisu wcześniej wygłoszonych wykładów. Inspiracji w tych tomach szukają z niewątpliwym pożytkiem wychowawcy młodzieży zakonnej, liczne osoby konsekrowane i nie tylko. Pragnę gorąco zachęcić wszystkich korzystających z naszych publikacji do dzielenia się swoimi opiniami na ich temat oraz do zgłaszania własnych sugestii tematycznych, które mogłyby zostać podjęte i opracowane w przyszłości. W roku 2000 najprawdopodobniej poruszymy temat Formacji do życia wspólnotowego. Począwszy od poprzedniego tomu nadajemy osobny tytuł dla każdego numeru. Tytuł tego numeru, W relacji z innymi, usprawiedliwia fakt, że wszystkie podejmowane tematy w jakiś sposób dotyczą relacji osobowych zarówno z Bogiem, jak i z ludźmi. Wszystkim osobom konsekrowanym, życzę radosnego odkrywania i przeżywania swojego powołania i misji.
O. Jerzy Wiesław Gogola OCD
Kraków, 27 czerwca 1999 r.
SPIS T R E Ś C I PRZEDMOWA
ODPOWIEDZIALNI ZA FORMACJĘ W INSTYTUTACH ŻYCIA KONSEKROWANEGO Ks. Jan Kalniuk MS WPROWADZENIE
8
1. SUPERIORZY
9
2 . FORMATORZY
14
3. KIEROWNICY DUCHOWI
19
4 . SPOWIEDNICY
24
5 . OSOBISTA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAKONNIKA ZA FORMACJĘ
28
DYNAMIZM MIŁOŚCI O. Dominik Wider OCD 1. M I Ł O Ś Ć I JEJ STOPNIE
Podstawowe założenia Miłość czynna Boga Pogłębienie wiedzy o miłości Stopnie miłości Rozwój miłości 2 . ZMIANA ŻYCIA
Przybliżenie tego stanu Przemiana Stan duszy na pierwszym stopniu miłości 3 . NIEUSTANNE POSZUKIWANIE B O G A
Podstawowe założenia Sposób szukania Spojrzenie podsumowujące 4 . PRZYNAGLENIE DO CZYNU I UDZIELENIE ZAPAŁU
Miłością rozpalona
35
36 37 38 41 42 44
44 46 47 49
49 51 54 55
56
271
Przynaglenie do czynu
-
5 . ZAPOMNIENIE O SOBIE
61
Stan duszy Zapomnienie o sobie Wiele cierpi bez utrudzenia
62 -64 66
6 . GWAŁTOWNE PRAGNIENIE I ŁAKNIENIE B O G A
Stan duszy Pismo św. przytaczane przez św. Jana od Krzyża Przeżywanie głodu Boga Dusza swobodnie wzlatuje do Boga i Go dotyka Niektóre teksty Pisma św. stosowane przez św. Jana od Krzyża Przeżycia duchowe w tym okresie Lot duchowy Dotykanie Boga Spojrzenie dopełniające 7. MIŁOŚĆ
OBDARZA
NIEZWYKŁA
ŚMIAŁOŚCIĄ
Podstawowe ustalenia Miłość napełnia odwagą w podejmowaniu wysiłków Śmiałość w proszeniu Śmiałość bez zuchwałości Oparcie tej treści na Piśmie świętym 8. C H W Y T A I OBEJMUJE U M I Ł O W A N E G O — M I Ł O Ś Ć ROZPALA DUSZĘ
Chwyta i obejmuje —miłość rozpala Przeżywanie tej rzeczywistości Czy możliwe jest takie zjednoczenie? Oparcie tej treści na Piśmie świętym 9 . CAŁKOWITE UPODOBNIENIE SIĘ DO B O G A
Wzrastanie do miary Chrystusa Wewnętrzna postawa wobec Ojca Wewnętrzne ustawienie wobec człowieka Pouczenia Chrystusa w konkretnych sytuacjach
272
67
68 69 70 73 74 74 75 77 78 79
80 80 83 84 85 86
87 88 89 91 92
93 93 94 95
PRZYJAŹŃ POMIĘDZY OSOBAMI KONSEKROWANYMI PŁCI PRZECIWNEJ O. Jerzy Wiesław Gogola OCD
WPROWADZENIE I. ZARYS
101
PROBLEMATYKI
PRZYJAŹNI
103
1. KONTEKST
104
2. WSPÓŁCZESNA 3. GŁÓWNA II. NATURA
MENTALNOŚĆ
PRZYCZYNA
105
DELIKATNOŚCI
PROBLEMU
109
PRZYJAŹNI
111
1. HISTORYCZNY
RYS ZAGADNIENIA
2. TEOLOGICZNY
PUNKT WIDZENIA
PRZYJAŹNI
111 117
Święty Tomasz z Akwinu Święty Jan od Krzyża i święta Teresa od Jezusa Święty Franciszek Salezy 3. PSYCHOLOGIA
117 118 121
PRZYJAŹNI
122
Zakończenie
124
I I I . PRAKTYKA 1. POTRZEBA
126 PRZYJAŹNI
Z OSOBAMI
PŁCI PRZECIWNEJ
W ŻYCIU
KONSEKROWANYM
128
1.1. Rodzaje miłości 1.2. Psychiczne potrzeby kobiety konsekrowanej 2. OBECNOŚĆ
SFERY SEKSUALNEJ
137
2. 1. Miejsce seksualności W życiu człowieka 2.2. Warunki pielęgnowania przyjaźni 2.3. Ryzyka przyjaźni 3. ZNACZENIE
I WARTOŚĆ
PRZYJAŹNI
Z OSOBĄ PŁCI PRZECIWNEJ
4. JĘZYK PRZYJAŹNI
4.1. Werbalizacja stanów emocjonalnych 4.2. Wyrazy przyjaźni 5. PRZYJAŹŃ
Z KAPŁANEM
5.1. Świadectwa
128 130 137 139 141 142 144
145 ...146 149
150
273
IV.
5.2. Korzyści przyjaźni z kapłanem
151
5.3. Osoby trzecie
154
WNIOSKI
I WYTYCZNE
DLA PRZYJAŹNI
157
1. PROBLEM DOJRZAŁOŚCI UCZUCIOWEJ I PSYCHICZNEJ 2. ZASADY PRZYJAŹNI Z OSOBAMI PŁCI PRZECIWNEJ
157 162
ZAKOŃCZENIE
166
MILCZENIE
W ŻYCIU
ZAKONNYM
O . MARIAN ZAWADA O C D
ZAMIAST WPROWADZENIA 1. HORYZONT MILCZENIA CZŁOWIECZEGO
1.1. Milczenie u źródeł człowieczeństwa 1.2. Milczenie w kontekście języka 1.3. Milczenie zakłamane 1.4. Milczenie tragiczne 1.5. Społeczne aspekty milczenia 1.6. Śmierć jako ostateczne zamilknięcie człowieka 2. TEOLOGICZNE TWARZE MILCZENIA
2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5.
Trynitarny charakter boskiego milczenia Milczący Stwórca Milczenie cierpiącego Sługi Narodziny w głębi Milczenia Milczenie Mistrza
3. MILCZENIE UCZNIÓW
3.1. Milczenie Maryi 3.2. Błogosławieni cisi 3.3. Milczenie u Ojców Kościoła 3.4. Krótka historia milczenia konsekrowanego 3.4.1. Milczenie Ojców pustyni 3.4.2. Tradycja monastyczna i zakonna 4. Magisterium Kościoła 5. Formacja do świętego milczenia 5.1. Wsłuchani w milczenie Boga
274
171 172
173 178 181 182 183 184 185
187 188 189 190 191 192
193 194 195 196 197 200 204 207 209
5.2. Milczenie wywodzące się z miłości 5.3. Milczenie w dojrzałości osobowej 5.4. Formy konsekrowanego milczenia 5.5. Milczenie w służbie świętości 5.5.1. Asceza języka 5.5.2. Wychowanie do słuchania 5.5.3. Milczenie na rzecz wiary 5.5.4. Milczenie jako wyraz ufności do Boga 5.5.5. Milczenie kontemplacyjne 5.5.6. Milczenie mistyczne
WYCHOWANIE DO
210 211 212 214 215 2/6 217 2/9 2/9 227
KONTEMPLACJI
O. Andrzej Ruszała OCD I. PROBLEMATYKA KONTEMPLACJI I WYCHOWANIA
227
1. POJĘCIE KONTEMPLACJI
227
1.1. Określenie kontemplacji 1.2. Rodzaje kontemplacji 1.3. Chrześcijańska modlitwa kontemplacyjna 1.3.1. Modlitwa jako poszukiwanie 1.3.2. Trynitarne korzenie modlitwy 1.3.3. Bóg: Umiłowany szukający człowieka 1.4. Podstawowe formy modlitwy kontemplacyjnej 2. POJĘCIE WYCHOWANIA II. W Y C H O W A N I E
DO
237 ROZMYŚLANIA
KONTEMPLACYJNEGO
238
1. KONIECZNOŚĆ OSOBISTEGO NAWRÓCENIA
238
2 . PRAKTYKA ROZMYŚLANIA KONTEMPLACYJNEGO 3 . NIEDOSKONAŁOŚĆ TEJ FORMY MODLITWY I JEJ PRZYCZYNY
3.1. Wewnętrzne nieuporządkowanie człowieka 3.2. Niedoskonałość życia teołogałnego III. W Y C H O W A N I E
DO
228 228 229 230 230 231 234
KONTEMPLACJI
1. ZNAKI OCZYSZCZENIA KONTEMPLACYJNEGO
WLANEJ
.24! 246
247 250 252 252
275
2. RANA MIŁOŚCI KONTEMPLACYJNEJ
254
3. KORZYŚCI ZRANIENIA KONTEMPLACYJNEGO
255
4 . ZACHOWANIE SIĘ PODCZAS KONTEMPLACJI WLANEJ
257
IV.
WYCHOWANIE
DO
KONTEMPLACJI
DNIEŃ SZCZEGÓŁOWYCH 1. ZWIĄZEK MIĘDZY KONTEMPLACJĄ A ŻYCIEM
KILKA
ZAGA259 259
2. JAK ZDOBYWAĆ POZNANIE SIEBIE?
262
3. PROBLEM ROZPROSZEŃ
265
4 . POTRZEBA POŚREDNICTWA KOŚCIOŁA,
267
WYKAZ
SKRÓTÓW
INFORMACJE
270 277