Jerzy Wiesław Gogola OCD
Na drodze dziecięctwa duchowego Rozważania z duchowości karmelitanek Dzieciątka Jezus Wydanie II
Wydawnictwo Karmelitów Bosych Kraków 2005
© Zgromadzenie Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus © Wydawnictwo Karmelitów Bosych Kraków 2005
Imprimi potest o. Wisław Kiwior OCD, prowincjał Kraków, dnia 4 lipca 1996 r. L.dz. 3/P/96
Wydawnictwo Karmelitów Bosych 31-222 Kraków, ul. Z. Glogera 5 tel.: (0-12) 416-85-00, 416-85-01 fax: (0-12) 416-85-02 ZAPRASZAMY DO KSIĘGARNI INTERNETOWEJ www.wkb.krakow.pl www.karmel.pl e-mail: wydawnictwo@wkb.krakow.pl
ISBN 83-7305-159-7
WPROWADZENIE DO WYDANIA II
Pomimo całej niedoskonałości dzieła, decydujemy się na jego ponowne wydanie. Wymaga to kilku zdań wyjaśnienia. Dziewięć lat temu zostałem poproszony przez siostry Karmelitanki Dzieciątka Jezus z Balic o wygłoszenie konferencji podczas trzydniowego skupienia na okoliczność 75. rocznicy powstania Zgromadzenia. Wówczas matka Teresa od św. Józefa (Janina Kierocińska) była mi bliżej nie znana. Dzięki przyjętej posłudze zostałem niejako zmuszony do pośpiesznego przeglądu niektórych tekstów źródłowych i opracowań. Ponieważ nie chodziło tylko o refleksję na temat Współzałożycielki Karmelitanek Dzieciątka Jezus, ale przede wszystkim o osobistą duchową formację i odnowę, tematy zostały tak dobrane i opracowane, by zawierały odniesienie do prawd ogólnochrześcijańskich, ale w wydaniu matki Teresy. Tę metodę uważam nadal za bardo dobrą i nie
5
należy z niej rezygnować również na przyszłość. Powstały tekst nie był przygotowywany z zamiarem publikacji, ale był bardziej owocem wierności wobec przyjętego zobowiązania i braterskiej posługi wobec balickiej wspólnoty, niż spokojnego i dogłębnego studium. Siostry Karmelitanki, mimo wszystko uznały, że może być on przydatny także dla innych domów ich Zgromadzenia. Mimo pewnych moich zastrzeżeń zdecydowaliśmy się wówczas na publikację w niewielkim nakładzie (około 1300 egzemplarzy), przede wszystkim dla własnych potrzeb. Konferencje zostały nieznacznie poprawione i dostosowane do publikacji, całość zaś poprzedzona krótką informacją o życiu matki Teresy. Obecnie zbliża się kolejna okazja - 120. rocznica urodzin Sługi Bożej matki Teresy Kierocińskiej - a w międzyczasie nic nowego nie powstało. I znowu stajemy przed dylematem: dokonać reprintu tamtego tekstu czy też nie, bo trudno stworzyć coś nowego nie dysponując potrzebnym czasem na odpowiednie przygotowanie.
6
Decyzja zapadła. Oto oddajemy do rąk Czytelnika tekst powstały w 1996 roku w ciągu zaledwie kilku dni. Nie należy tutaj szukać ani pisarskiego kunsztu, ani ukończonych podsumowań duchowości Karmelitanek Dzieciątka Jezus, ale raczej myśli, które, przy odrobinie dobrej woli, mogą nadal służyć osobistej refleksji w drodze do zjednoczenia z Bogiem. Zmieniona okładka i format nie niwelują niedoskonałości, usprawiedliwionej przedstawionymi wyżej okolicznościami. Książeczka ta prowokuje jednak do uczynienia następnego kroku, który polegać powinien na poważnym studium duchowości matki Teresy Kierocińskiej. Ta wspaniała postać polskiego Karmelu, obecnego poprzez nią w Zagłębiu i na Śląsku, zasługuje na to by być lepiej znaną i stać się przewodnikiem na drodze świętości nie tylko Karmelitanek, jej współsióstr, ale jak największej ilości wiernych, którzy dążą do Boga borykając się z ciężkimi warunkami życia, podobnie jak ona. O. Jerzy Wiesław Gogola OCD Kraków, Uroczystość Matki Kościoła, 2005
7
WPROWADZENIE
„Wszystkie dary, nawet te najdoskonalsze, są niczym bez miłości... miłość jest drogą najdoskonalszą, która najpewniej prowadzi do Boga..."1. „O, gdyby wszystkie dusze słabe i niedoskonałe czuły to, co czuje najmniejsza z nich wszystkich, dusza twej małej Teresy, ani jedna nie straciłaby nadziei, że zdobędzie szczyt góry miłości, ponieważ Jezus nie żąda wielkich czynów; ale jedynie zdania się na Niego i wdzięczności..."2. „Jakże to być może, by dusza tak niedoskonała jak moja, pragnęła posiąść pełnię miłości?... O Jezu, mój pierwszy, mój jedyny Przyjacielu, Ty, którego wyłącznie miłuję, odsłoń mi tę tajemnicę!..."3.
Św. TERESA OD DZIECIĄTKA JEZUS, Dzieje duszy, Kraków 1988, s. 200. 2 Tamże, s. 194. 3 Tamże, s. 204. 1
8
Odkąd Teresa z Lisieux, znana na całym świecie karmelitanka bosa, zdradziła światu sekret swojej „małej drogi" wielu chrześcijan poszło w jej ślady doświadczając dobrodziejstwa całkowitego zawierzenia Bożej Miłości. W 24 lata po jej śmierci powstało Zgromadzenie zakonne, którego Założyciele uznali drogę zawierzenia Miłości Miłosiernej za własną. Rok 1996 jest więc jubileuszowy, i to z dwóch racji: 75 rocznicy powstania Zgromadzenia oraz 50 rocznicy śmierci Założycielki Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus - Sługi Bożej matki Teresy (Janiny Kierocińskiej). Jedną z form przygotowania obchodów jubileuszowych były trzy dni skupienia zorganizowane w okresie Wielkiego Postu bieżącego roku w klasztorze balickim koło Krakowa. Ich tematyka, dotycząca duchowości Zgromadzenia, której „kamieniem węgielnym" jest matka Kierocińska, wydaje się być na tyle ważna i uniwersalna, że pragniemy przedstawić ją szerszemu gronu odbiorców, czemu służyć ma niniejsza publikacja. o. Jerzy W. Gogola Kraków, 29 maja 1996 roku
karmelita bosy 9
„MAŁA DROGA" ŚW.TERESY Z LISIEUX I MATKI TERESY KIEROCIŃSKIEJ*5
O
Anzelm pragnął, aby mała droga, którą szła z takim wdziękiem i prostotą Teresa z Lisieux stała się przewodnikiem w naśladowaniu Dzieciątka Jezus w codziennym dniu dla każdej karmelitanki, należącej do nowej rodziny zakonnej. Teresa Kierocińska poszła za tą sugestią; świadczy o tym chociażby taka wypowiedź: JCIEC
„Na rozmyślanie wzięłam wczoraj i dzisiaj ocenę cnót św. Tereni i widzę jak
26
Konferencja (nr 3) wygłoszona dla sióstr karmelitanek Dzieciątka Jezus w Balicach 30.03.1996 r.
43
musimy się przerobić, by zostać świętymi... Miłość do wszystkiego nas pociągnie, tylko oddajmy jej się zupełnie"27. Jawi się więc potrzeba przybliżenia istoty „małej drogi" św. Teresy z Lisieux.
„Mała droga" św. Teresy „Mała droga" jest najbardziej osobistym sekretem duchowego życia św. Teresy. Jest to droga dziecięctwa. Ona ją przeżyła i uczy nią kroczyć przyjaciół. Do matki Agnieszki pisze: „Moją misją jest sprawiać, by Pan był miłowany jak ja Go miłuję i dać duszom moją małą drogę"28. Droga dziecięctwa jest rzeczywiście istotą jej przesłania na nasze czasy. A jednak jej doktryna bywa bardzo opacznie rozumiana.
Do s. Magdaleny Wróbel, 1934, [w:] Życiorys i wybrane pisma..., s. 28-29. 28 Novissima verba, 17 lipca. 27
44
Czym nie jest droga dziecięctwa duchowego Często sądzi się, że mała droga jest drogą łatwą. Tymczasem tak nie jest. Jeden z poetów napisał, że walki duchowe są cięższe od walk, jakie toczą mężczyźni w boju. Nie jest to także droga kompromisu ze złem. Nie ma żadnego pobłażania złu. Dziecku przebacza się wszystko, pozwala mu się robić głupstwa, ponieważ jeszcze nie rozumie, jest niewinne. Takiego myślenia nie można odnosić do małej drogi Teresy, gdyż jej droga nie jest przeznaczona dla dzieci, ale dla osób dorosłych i odpowiedzialnych. Droga dziecięctwa duchowego nie może być drogą infantylizmu psychicznego czy duchowego. Teresa uczy odczytać i przeżyć na nowo słowa Ewangelii: „ Jeżeli nie staniecie się jak dzieci nie wejdziecie do królestwa niebieskiego" (Mk 10, 15).
MODLITWA MATKI TERESY KIEROCIŃSKIE
P
OWOŁANIEM Karmelu jest przede wszystkim modlitwa, rozumiana jako nieustanna zażyłość z Bogiem. Podstawą takiej modlitwy jest łaska Chrztu świętego. Dzięki niej otrzymujemy w darze nie tylko Boże dziecięctwo, ale również dar zamieszkania Osób Trójcy Świętej w duszy. Obecność Trzech Osób Boskich w modlitwie chrześcijanina stwarza klimat rodzinny i przyjacielski. Do tej prawdy sięga wielka mistrzyni modlitwy z Avila, Teresa z Lisieux a także matka Teresa Kierocińska. Do pierwszej i drugiej Teresy nawiążemy jedynie tytułem krótkiej aluzji i wprowadzenia w atmosferę modlitwy Karmelu.
45
Konferencja (nr 4) wygłoszona dla sióstr karmelitanek Dzieciątka Jezus w Balicach 30.03.1996 r.
59
Modlitwa Teresy z Avila Teresa poznała Chrystusa jako Boskiego Przyjaciela z Objawienia, ale również z własnego doświadczenia. Dzięki doświadczeniu Chrystusa modlitwę pojmowała jako przestawanie z Przyjacielem46. „Modlitwa wewnętrzna nie jest to zdaniem moim nic innego, jeno poufne i przyjacielskie z Bogiem obcowanie i wylana, po wiele razy powtarzana rozmowa z Tym o którym wiemy, że nas miłuje"47. Tak rozumiana modlitwa rozciąga się na całe życie a życie staje się miejscem dialogu przyjaźni z Bogiem. W każdym momencie życia jesteśmy dziećmi Bożymi, a będąc w stanie łaski uświęcającej, łączą nas z Bogiem więzy nadprzyrodzonej przyjaźni. Dzięki darom łaski istnieje ta specyficzna relacja
46 47
Por. Św. TERESA OD JEZUSA, Życie 8, 7. Por. Życie 8, 5. Gdy chodzi o analizę tej definicji zob. J . W . GOGOLA, Uwarunkowania modlitwy myślnej według św. Teresy od Jezusa, [w:] Medytacja chrześcijańska. Materiały z sympozjum, WN PAT, Kraków 1994, s. 75 n.
60
dziecięctwa i przyjaźni wobec Boga. To z kolei daje podstawę do ufności, bez której autentyczna modlitwa nie może istnieć, gdyż traci chrześcijański charakter. Mówiąc o modlitwie podkreślamy na pierwszym miejscu dar łaski. Trzeba jednak równocześnie pamiętać o potrzebie wysiłku ze strony człowieka. Z łaską trzeba współpracować. Przyjaźń wymaga wzajemności. Modlitwa widziana od strony ludzkiego wysiłku ogarnia także całe życie. Postawa modlitewna musi być u podłoża wszystkich ludzkich poczynań. W tym celu trzeba być po prostu człowiekiem modlitwy. Sprawą istotną w życiu modlitwy nie jest nawet łączenie życia i modlitwy, ale utrzymywanie dziecięcego i przyjacielskiego dialogu z Bogiem. Bowiem sercem wszelkiej modlitwy jest zawiązanie dziecięcej i przyjacielskiej rozmowy z Bogiem.
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie do wydania II Wprowadzenie KRÓTKI ŻYCIORYS
5 8 11
IDEAŁ ZAKONNY MATKI TERESY KIEROCIŃSKIEJ
Ideał Karmelu klauzurowego Koncepcja świętości według matki Kierocińskiej Zjednoczenie z Bogiem poprzez pełnienie Jego woli Miłość bliźniego Ofiara Modlitwa Matka Najświętsza POWRÓT DO ŹRÓDEŁ
15
16 21 21 24 26 27 28 31
Cel dni skupienia Geneza i rysy duchowości karmelitanek Dzieciątka Jezus
31
Odnowa
40
34
103
„MAŁA DROGA" ŚW.TERESY Z LISIEUX I MATKI TERESY KIEROCIŃSKIEJ
„Mała droga" św. Teresy
43
44
Czym nie jest droga dziecięctwa duchowego 45 Jak Teresa z Lisieux przeżywała drogę dziecięctwa? 46
Zaufanie Teresy Kierocińskiej
53
MODLITWA MATKI TERESY KIEROCIŃSKIEJ
Modlitwa Teresy z Avila Modlitwa Teresy z Lisieux Modlitwa Teresy Kierocińskiej
59
60 62 63
KRZYŻ NA DRODZE DZIECIĘCTWA DUCHOWEGO
Oblicza krzyża Wyrzeczenie u Teresy z Avila Pokuta i umartwienie u Teresy Kierocińskiej
73
74 78 79
UBÓSTWO NA DRODZE DZIECIĘCTWA DUCHOWEGO
Postawy będące wyrazem ubóstwa Ubóstwo matki Kierocińskiej Zakończenie 104
87
88 92 101