Świecki Zakon Karmelitów Bosych
UDERZ O KAMIEŃ A WYTRYŚNIE MĄDROŚĆ, CZYLI RZECZ O EDYCIE STEIN
Materiały z cyklu wykładów towarzyszących wystawie o Edycie Stein w M u z e u m Górnośląskim w Bytomiu w okresie od października do grudnia 2 0 0 0 r.
WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH KRAKÓW 2 0 0 2
© Copyright by Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2002
Materiały z wykładów zebrali i przygotowali do druku Krystyna Holeksa Ewa i Stanisław Leśniewscy O C D S
Projekt okładki Iwona Pawłowska
Imprimi potest O. dr T. Szczepan Praśkiewicz OCD, prowincjał Kraków, dnia 11 sierpnia 2001 r. Nr 609/01
Wydawnictwo Karmelitów Bosych 31 -222 Kraków, ul. Z. Glogera 5 tel. (12) 415-22-45, 415-46-19 fax (12) 415-29-88 e-mail: wydawnictwo@karmel.pl http://www.karmel.pl
Druk i oprawa: Sowa - druk na życzenie® www.sowadruk.pl tel. 022 431-81-40 www.wyczerpane.pl
ISBN 83-7305-043-4
SPIS T R E Ś C I
SPIS TREŚCI
.....5
WSTĘP
7
J. Immakulata
Adamska
OCD
DAR, WEZWANIE I OBIETNICA Dar
13 13
Wezwanie
18
Obietnica..
24
Stanisław
Fudala
OCD
Ś w . TERESA BENEDYKTA OD KRZYŻA (EDYTA STEIN) ŚRODOWISKO - DUCHOWOŚĆ
34
Wprowadzenie
34
Poszukiwanie o d w i e c z n e j Prawdy
36
Kontemplacja P r a w d y
39
W tajemnicy Krzyża
42
Męczeństwo - S y m f o n i a P r a w d y
47
Zakończenie
50
Szczepan
T. Praśkiewicz
OCD
IDEAŁ MISYJNY ŚW. TERESY BENEDYKTY OD KRZYŻA (EDYTY STEIN)
51
Misyjny
biogram n o w e j Świętej Karmelu
52
Misyjna
doktryna Edyty Stein
58
Zakończenie Krzysztof
62
Pawłowski
FILOZOFOWANIE JAKO ĆWICZENIE SIĘ W UMIERANIU Marian Zawada
64
OCD
OBLICZA MIŁOŚCI W ŻYCIU I PISMACH ś w . EDYTY STEIN
76
Fundamentalne umiłowanie prawdy
76
Miłość bliźniego
78
Miłość narodu
79
Miłość Boga
80
Spis treści
6 Ks. Franciszek
Gruszka
OSOBA LUDZKA I JEJ ROZWÓJ - WEDŁUG EDYTY STEIN ..... 86 Anna
Grzegorczyk
FILOZOFIA DUCHOWA EDYTY STEIN.., Edyta Stein (przekład
Maria
97
Burek)
TAJEMNICA BOŻEGO NARODZENIA
I 14
Adwent i Boże Narodzenie
114
Wcielenie Syna Bożego....,
115
Mistyczne Ciało Chrystusa
117
Z b a w i e n n y sposób
122
Włodzimierz
Tochmański
OCD
EKLEZJALNA AKTUALNOŚĆ ŻYCIA I POSŁANNICTWA ś w . TERESY BENEDYKTY OD KRZYŻA (EDYTY STEIN)
126
C o sama Edyta Stein mówi o Kościele?
127
C o Kościół mówi o niej?
132
Inni przedstawiciele i pasterze Kościoła
138
Jerzy Wiesław Gogoła
OCD
AKTUALNOŚĆ ITINERARWM
DUCHOWEGO EDYTY STEIN ... 150
Droga d o chrześcijaństwa
151
Droga chrześcijańska
153
Zakończenie
156
Sylwin
Bechcicki
MIĘDZY KATEM A OFIARĄ
157
Wstęp
157
Zakończenie
165
WSTĘP
Artykuły przedstawione w niniejszej publikacji są wykładami i konferencjami, które towarzyszyły wystawie poświęconej życiu i osobowości św. Teresy Benedykt) od Krzyża - Edyty Stein. Wystawa zorganizowana została w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu z inicjatywy Świeckiego Zakonu Karmelitów Bosych Prowincji Krakowskiej. Myśl o wystawie prezentującej dzieło życia i duchowość św. Teresy Benedykty od Krzyża (Edyty Stein) zrodziła się na placu św. Piotra w Rzymie podczas jej kanonizacji. Pokój, jaki tam panował, i radość Ojca Świętego, olbrzymia ilość pielgrzymów z Polski i Niemiec, a także innych krajów Europy i nie tylko, były inspiracją, aby tę wielką świętą Karmelitankę przedstawić na Śląsku wielu ludziom, którzy' znają j ą mało albo nie znają wcale. Droga od początku była dość długa, ponieważ sprawy nie tak się dzieją, jak byśmy chcieli, ale jak pokieruje nimi wola Boża. Niemałą rolę odgrywa także świętych obcowanie, a więc rzeczywista ich pomoc we wspólnym przygotowaniu dzieła, które zbliża ludzi do Boga. Tak powstała myśl i pragnienie podjęcia się tego dzieła. Potwierdzenie słuszności tych zamierzeń przyszło ze źródła, a więc z Karmelu. Podczas Jubileuszu 50 lat Profesji s. Janiny Immakulaty Adamskiej OCD w Bornem Sulinowie w lutym 2000 r. w trakcie rozmowy z wielebną Jubilatką oraz innymi Gośćmi, została podjęta decyzja o organizacji wystawy. Wielkie zainteresowanie wyraził także Prowincjał Prowincji Krakowskiej o. dr Szczepan T. Praśkiewicz, który udzielił pomysłodawcom błogosławieństwa. Sprawa organizacji wystawy o św. Teresie Benedykcie od Krzyża była też jednym z punktów uchwał 111 Kongresu Świeckiego Zakonu Karmelitów Bosych Prowincji Krakowskiej. Pragnęliśmy, aby w Roku Laski, Roku Wielkiego Ju-
Wstąp
8
bileuszu 2000 uczcić Świętą, ogłoszoną wcześniej przez Ojca Świętego Patronką Europy. Dzięki pomocy duchowej i materialnej wielu osób, przy współpracy Towarzystwa im. Edyty Stein oraz Dyrekcji Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu w pomieszczeniach tegoż Muzeum dnia 14 października 2000 r. otwarta została wystawa pt.: UDERZ O KAMIEŃ, A WYTRYŚNIE MĄDROŚĆ, CZYLI RZECZ O EDYCIE
STEIN.
W uroczystym otwarciu wystawy wziął udział ks. biskup Gerard Kusz - biskup pomocniczy Diecezji Gliwickiej, o. dr Szczepan T. Praśkiewicz OCD - Prowincjał, duchowieństwo, przedstawiciele władz województwa i miasta, przedstawiciele kultury oraz prasy i telewizji. Bardzo licznie stawili się członkowie śląskich wspólnot Świeckiego Zakonu Karmelitów Bosych oraz wiele innych zainteresowanych osób. O. dr Szczepan T. Praśkiewicz OCD powiedział między innymi: „Jest to biograficzna opowieść o dziejach j e d n e j z niezwykłych kobiet naszych czasów - wybitnym filozofie, pedagogu, poliglocie. Droga j e j życia - od judaizmu poprzez ateizm do chrześcijaństwa - uwieńczona została wstąpieniem do zakonu kontemp l a c y j n e g o , a z a k o ń c z o n a w k o m o r z e g a z o w e j w Auschwitz. Beatyfikowana w roku 1987, a następnie kanonizowana w 1998 roku, ogłoszona została współpatronką Europy w 1999 roku. Jej życiorys o g n i s k u j e w sobie d r a m a t y c z n ą syntezę X X wieku. O s o b o w o ś ć św. Edyty Stein, f i l o z o f a i k a r m e l i t a n k i b o s e j , j e j d r o g a d o w i a r y i d o ś w i ę t o ś c i , f a s c y n u j e ludzi na całym świecie".
Na zakończenie o. Prowincjał odczytał list gratulacyjny Przełożonego Generalnego Zakonu Karmelitów Bosych, o. Kamila Maccise OCD, z okazji otwarcia bytomskiej wystawy poświęconej św. Edycie Stein. Ojciec Generał napisał w tym okolicznościowym liście: „Przyjąłem z wielką satysfakcją wiadomość o organizowanej przez Świecki Zakon Karmelitów Bosych Prowincji Kraków-
Wstęp
9
skiej i Muzeum Górnośląskie w Bytomiu wystawie pt. Uderz 0 kamień, a wy t ryś nie mądrość, czyli rzecz o Edycie Stein, poświęconej życiu i przesłaniu Świętej Karmelitanki Bosej, Męczennicy Oświęcimia, związanej ze Śląską Ziemią. Zauważyłem, że Wystawie, która gromadzi liczne eksponaty z życia Świętej i opowiada o dziejach tej niezwykłej kobiety naszych czasów, będą towarzyszyć liczne imprezy kulturalne 1 religijne, a zwłaszcza konferencje wygłoszone przez specjalistów, syntetyzujące filozoficzne i teologiczne orędzie Współpatronki Europy. Zechce Ojciec Prowincjał być przekazicielem moich gratulacji nie tylko bezpośrednim organizatorom Wystawy, tj. Dyrekcji Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu i Świeckiemu Zakonowi naszej Krakowskiej Prowincji, ale także osobom, które przejęły oficjalny patronat nad tą religijno-kulturalną inicjatywą, tj.: Ordynariuszowi Diecezji Gliwickiej - ks. bp. Janowi Wieczorkowi, Marszałkowi Województwa Śląskiego - Janowi Olbrychtowi, Prezydentowi Miasta Bytomia - Krzysztofowi Wójcikowi oraz Prezesom i Członkom Towarzystwa im. Edyty Stein we Wrocławiu i w Lublińcu. Życzę widocznych owoców wystawy w wielu dziedzinach ekumenicznym i dialogu międzyreligijnego (zwłaszcza judeo-chrześcijańskiego), a także w promocji życia mieszkańców Śląska i całej Polski, głównie na polu godności osoby ludzkiej i doceniania roli kobiety, jak również w sferze zaangażowania eklezjalnego i modlitewno-kontemplacyjnego".
Wystawa zaaranżowana była jako szereg następujących po sobie pokoi, jakby komnat twierdzy duchowej. Pierwsza komnata - „żydowskie korzenie" - a w niej: drzewo genealogiczne rodziny Courantów i Steinów, zdjęcia dziadków, rodziców, rodzeństwa, i maleńkiej Edyty; zastawiony stół szabasowy, menora, zegar wyznaczający pory modlitw i mezuza wprowadzały7 zwiedzających w świat mentalności judaistycznej. Stąd wiodła droga do lat młodzieńczej niewiary, okresu szkoły średniej, wesołych zabaw w gronie przyjaciół, sportu, rozrywek. Następna komnata zawierała pamiątki i zdjęcia ze studiów: prof. Husserla, grupy fenomenologów z Getyngi -
Wstąp
10
był to czas poszukiwań. Czwarta komnata to etap nawrócenia: Księga życia św. Teresy z Awili i... to jest Prawda. potem chrzest i droga do Karmelu. Komnata piąta - cela za kratą Karmelu i szczęście, które tylko tu można było osiągnąć. Następne pomieszczenie to droga, jaką Sponsa Christi przemierza za swoim Oblubieńcem do krematorium Auschwitz-Birkenau ...w intencji prawdziwego pokoju. W siódmej komnacie - Ona sama w swojej relikwii, umieszczonej w relikwiarzu z nieoszlifowanego marmuru. Eksponowane tu były również dzieła Edyty Stein oraz liczne publikacje 0 niej wydane w Polsce i za granicą. Założeniem projektu wystawy było, aby przez prezentowane eksponaty przemawiała sama św. Teresa Benedykta od Krzyża, aby mówiła o swojej drodze życia, duchowością pociągała zwiedzających ku Bogu, aby upraszała nawrócenie. Zadbano o to, aby wystawa była „żywa" - towarzyszyły jej bowiem liczne wydarzenia kulturalno-religijne, takie jak konferencje, spektakle teatralne oraz koncerty muzyczne 1 filmy. W trakcie trwania wystawy wygłoszone zostały wykłady i konferencje: Osoba ludzka i jej rozwój - według Edyty Stein KS. DR FRANCISZEK GRUSZKA
Wyższe Śląskie Seminarium Duchowne, Katowice. Filozofowanie jako ćwiczenie się w umieraniu DR KRZYSZTOF PAWŁOWSKI
Uniwersytet Śląski, Katowice. Wybitna córka Izraela - wierna córka Kościoła ALBERT W A C H O C D
Przeor klasztoru Karmelitów Bosych w Czernej. Dar, wezwanie,
obietnica
JANINA IMMAKULATA ADAMSKA O C D
Klasztor Karmelitanek Bosych, Burne Sulinowo
Wstęp
11
Między katem a ofiarą MGR SYLWIN BECHCICKI
Towarzystwo im. Edyty Stein, Lubliniec. Oblicza miłości w pismach i życia Edyty Stein DR MARIAN ZAWADA O C D
Wyższe Seminarium Duchowne OCD, Lublin. Sw. Teresa Benedykta od Krzyża (Edyta Stein). Środowisko - duchowość DR STANISŁAW FUDALA O C D
Klasztor Karmelitów Bosych w Czernej. Ideał misyjny św. Teresy Benedykty od Krzyża (Edyty Stein) DR SZCZEPAN T . PRAŚKIEWICZ O C D
Prowincjał Krakowskiej Prowincji Karmelitów Bosych. Tajemnica Bożego
Narodzenia
P r z e k ł a d t e k s t u EDYTY STEIN ~ MARIA BUREK
Towarzystwo im. Edyty Stein, Lubliniec, Eklezjalna aktualność życia i posłannictwa św. Teresy Benedykty od Krzyża DR WŁODZIMIERZ TOCHMAŃSKI O C D
Klasztor Karmelitów Bosych w Czernej, Filozofia duchowa Edyty Stein PROF. DR HAB. ANNA GRZEGORCZYK
Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Poznań. Edyta Stein w kulturze
polskiej
ANITA CZARNIECKA-STF,FAŃSKA
Towarzystwo im. Edyty Stein, Wrocław. Aktualność itinerarium duchowego Edyty Stein DR HAB. JERZY W . GOGOLA
Papieska Akademia Teologiczna, Kraków.
12
Wstąp
Z okazji wystawy został opracowany i wydany okolicznościowy album, który był jednocześnie katalogiem i przewodnikiem po prezentowanej ekspozycji. Wystawa trwała od 14 października 2000 r. do 10 stycznia 2001 r. Została przyjęta bardzo pozytywnie przez zwiedzających oraz media. Ukazały się liczne, pochlebne recenzje prasowe. Wśród zwiedzających była młodzież szkolna, studenci, osoby świeckie i duchowne. Łącznie wystawę odwiedziło ponad 2000 osób, nie tylko z Bytomia czy Śląska, ale i z dalszych miejscowości, jak Częstochowa, Kraków, Wrocław, Poznań, Zakopane, Warszawa. Świadczy to o zapotrzebowaniu na tego typu prezentacje. Wystawa spełniła rolę imprezy religijnej oraz kulturalnej, a jednocześnie promowała duchowość karmelitańską. Miała ona również wymiar ekumeniczny, zwiedzający mogli zapoznać się z niektórymi zwyczajami żydowskimi. W czasie trwania wystawy prezentowane były liczne publikacje książkowe, dające możliwość głębszego poznania osobowości św. Edyty Stein oraz Karmelu. Ewa i Stanisław Leśniewscy OCDS