Fortyfikacje torunskie

Wystawa popl poplener owa Wystawa enerowa cznice zzalozenia W 775. ro alozenia rocznice mmiasta iasta torunia

Fort XIV 1.

W kilka lat po przeniesieniu „do cywila” w forcie nadal są widoczne ślady po dawnym przeznaczeniu wojskowym. fot. Jacek Melerski

Koszary Bramy Lubickiej 2.

Przykład budowli pierścienia wewnętrznego Twierdzy z XIX wieku. fot. Marzena Samborska

FORT I

Jan III Sobieski

3. Fort pancerny z lat 1888-1892. Paterna główna fortu.

fot. Maciej Pasieka

4-5. Fragmenty zachowanych mechanizm贸w wie偶 pancernych fortu typu H.P.T.21.

fot. Magdalena Tymoszuk

fot. Olga Lipska

6. Kamień węgielny z datą rozpoczęcia budowy. fot. Szymon Staszewski

7. Oryginalna pokrywa kanalizacyjna z nazwą toruńskiego zakładu przemysłu maszynowego.

Zabytek rzadko występujący w Toruniu. fot. Magdalena Tymoszuk

FORT IV Stanisław Żółkiewski 8-9.

Obrotowa wieża pancerna dla obserwatora piechoty typu W.T.96.

10. Labirynt podziemnych potern i licznych pomieszczeń podnosi tajemniczość i atrakcyjność toruńskich fortyfikacji. fot. Magdalena Tymoszuk

fot. Piotr Zarzycki

FORT V

Karol Chodkiewicz

11. Przykłady graffitti na murach fortów toruńskich.

Napisy niemieckie, polskie, czasami angielskie czy rosyjskie występują obok siebie. fot. Praca zbiorowa uczestników pleneru

12. Koszary szyjowe z mostem nad fosą i bramą wjazdową, przykład budowli fortecznej z połowy XIX wieku. fot. Szymon Staszewski

13. Stalowa brama wjazdowa do fortu.

Przykład wczesnego wykorzystania nowych zdobyczy techniki XIX wieku związanych z uruchomieniem produkcji stali. fot. Szymon Staszewski

14.

Prawe skrzydło koszar szyjowych z widocznymi modernizacjami z lat: - 1887/1888 - pogrubiony strop koszar widoczny nad górnym rzędem okien, - 1910-1914 - zamurowana część okien. fot. Jacek Melerski

15.

Fragment murowanej przeciwskarpy fosy ze stajnią. fot. Marzena Samborska

FORT VII o Tadeusz Kościuszk

16.

Ściana Śmierci na kaponierze barkowej Fortu VII, który został zamieniony przez Gestapo na więzienie dla mieszkańców Torunia i okolic. fot. Marzena Samborska

17. Pozostałość fundamentów baraków miasteczka poligonowego z czasów II wojny światowej, które wraz z południowym pasem Twierdzy Toruńskiej wchodziło w skład obozu jenieckiego stalag XXA. fot. Stanisław Jasiński

FORT XII

18.

Władysław Jagiełło

Klatka schodowa prowadząca z koszar bloku czołowego do schronu pogotowia na wale. fot. Magdalena Tymoszuk

19. Kaponiera szyjowa Fortu XII.

20-21.

Fot. Maciej Pasieka

Jedyny zachowany w Toruniu betonowy fragment przeciwskarpy fosy w fortach pośrednich. Ceglana przeciwskarpa została zniszczona podczas ćwiczeń poligonowych w 1910 r. i zrekonstruowana w 1912 r.

fot. Jacek Melerski

fot. Magdalena Tymoszuk

FORT XIV

22.

J贸zef Bem

Blok koszar szyjowych fortu.

fot. Jacek Melerski

23. Pozostałości napisów po dawnych użytkownikach: V.P.M. (Verbrauch Pulver Magazin) - podręczny magazyn amunicyjny. fot. Szymon Staszewski

24. Fosa wodna fortu o nastrojowej, wcale nie wojskowej scenerii... fot. Szymon Staszewski

25.

Wnętrze bloku koszar Fortu XIV. Pierwotnie mieściła się w nim kuchnia (zarys okapu z lewej).

fot. Olga Lipska

26.

Okno w bloku koszar z kompletnie zachowanymi stalowymi uchwytami do podwieszenia, przesuwania i blokowania pancernych żaluzji (pokryw) chroniących wnętrze fortu podczas oblężenia.

fot. Stanisław Jasiński

27.

Jedna z izb bloku koszar Fortu XIV z zachowanym kominkiem i drewnianą podłogą.

fot. Jacek Melerski

28. Ślad po wykorzystaniu Fortu XIV przez Wojsko Polskie; napis wartownika na ogrodzeniu.

fot. Stanisław Jasiński

FORT XV

29.

Henryk Dąbrowski

Monumentalna bryła głównego magazynu prowiantowego Twierdzy Toruńskiej z lat 1880-1884. fot. Magdalena Tymoszuk

30. Fragment

ogrodzenia otaczającego magazyn - świadectwo dbałości dawnych architektów i wojskowych o każdy szczegół budowli. fot. Szymon Staszewski

przykład budowli pierścienia wewnętrznego twierdzy z XIX wieku.

fot. S. Jasiński przykład budowli pierścienia wewnętrznego twierdzy z XIX wieku.

fot. S. Jasiński

31.

Charakterystycznym elementem ozdobnym Twierdzy Toruńskiej są tzw. “rzygacze” w kształcie głowy lwa odprowadzające wodę przenikającą sklepienie budowli. Jeden z zachowanych żeliwnych odlewów na bloku koszar w Bastionie IV. fot. Stanisław Jasiński

FORT JAKUBA 32-33.

Stalowa brama na dziedziniec redity Fortu Jakuba.

Jeden z ostatnich tego typu zabytk贸w w Polsce i Europie.

fot. Magdalena Tymoszuk

fot. Marzena Samborska

Bateria Półpancerna 34.

Staliwna kopuła pancerna dla obserwatora artylerii typu 96 - lekka. Jedyny egzemplarz w Polsce. fot. Magdalena Tymoszuk

35.

Barbety w betonowym bloku baterii półpancernej, w których na początku XX wieku zainstalowano stalowe, obrotowe wieże typu okrętowego dla armat 10 cm. fot. Maciej Pasieka

Bateria Eksperymentalna AB IV 36-37. Betonowy blok baterii z lat 1895/96 - jedna z pierwszych, tak dużych, betonowych budowli w Europie. W baterii zainstalowano doświadczalnie prototyp wieży pancernej dla armaty kalibru 10 cm. Jedyny taki egzemplarz na świecie.

fot. Jacek Melerski

fot. Maciej Pasieka

38.

Twierdza nadal skrywa fotogeniczne pozostałości militarne. fot. Olga Lipska

Fort Przyczółek Mostowy 39-40. Pozostałości mechanizmu stawidła regulującego poziom wody w fosie.

fot. Stanisław Jasiński 2005 r.

41. Strzelnica w murze zamykającym fort od strony szyi.

fot. Piotr Zarzycki 2008 r.

fot. Olga Lipska

Bastion I 42. Droga straży za murem Carnota.

Przykład budowli fortecznej z początków XIX wieku.

fot. Andrzej Domżalski

43. Bastion I z murem Carnota (z lewej) i mur ochronny nowej dzielnicy miasta z końca XIX wieku.

fot. Stanisław Jasiński

Schron obserwacyjny przy Górze Zamojskiego

44. Ruiny obiektu zbudowanego w latach 1939-1944.

fot. Stanisław Jasiński

fot. Magdalena Tymoszuk

Zadanie zrealizowano ze środków Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Druk katalogu dofinansował Urząd Miasta Torunia

Toruńskie Towarzystwo Fortyfikacyjne

Fotografie wykonali: Andrzej Domżalski, Olga Lipska, Jacek Melerski, Maciej Pasieka, Marzena Samborska, Szymon Staszewski, Magdalena Tymoszuk, Piotr Zarzycki i Stanisław Jasiński Prowadzący warsztaty: Stanisław Jasiński Po Twierdzy Toruń oprowadzali Krzysztof Kawa, Michał Lipka z TPF w Toruniu Opieka merytoryczna: Lech Narębski