Wystawa popl poplener owa Wystawa enerowa cznice zzalozenia W 775. ro alozenia rocznice mmiasta iasta torunia
Fort XIV 1.
W kilka lat po przeniesieniu „do cywila” w forcie nadal są widoczne ślady po dawnym przeznaczeniu wojskowym. fot. Jacek Melerski
Koszary Bramy Lubickiej 2.
Przykład budowli pierścienia wewnętrznego Twierdzy z XIX wieku. fot. Marzena Samborska
FORT I
Jan III Sobieski
3. Fort pancerny z lat 1888-1892. Paterna główna fortu.
fot. Maciej Pasieka
4-5. Fragmenty zachowanych mechanizm贸w wie偶 pancernych fortu typu H.P.T.21.
fot. Magdalena Tymoszuk
fot. Olga Lipska
6. Kamień węgielny z datą rozpoczęcia budowy. fot. Szymon Staszewski
7. Oryginalna pokrywa kanalizacyjna z nazwą toruńskiego zakładu przemysłu maszynowego. Zabytek rzadko występujący w Toruniu. fot. Magdalena Tymoszuk
FORT IV Stanisław Żółkiewski 8-9.
Obrotowa wieża pancerna dla obserwatora piechoty typu W.T.96.
10. Labirynt podziemnych potern i licznych pomieszczeń podnosi tajemniczość i atrakcyjność toruńskich fortyfikacji. fot. Magdalena Tymoszuk
fot. Piotr Zarzycki
FORT V
Karol Chodkiewicz
11. Przykłady graffitti na murach fortów toruńskich. Napisy niemieckie, polskie, czasami angielskie czy rosyjskie występują obok siebie. fot. Praca zbiorowa uczestników pleneru
12. Koszary szyjowe z mostem nad fosą i bramą wjazdową, przykład budowli fortecznej z połowy XIX wieku. fot. Szymon Staszewski
13. Stalowa brama wjazdowa do fortu.
Przykład wczesnego wykorzystania nowych zdobyczy techniki XIX wieku związanych z uruchomieniem produkcji stali. fot. Szymon Staszewski
14.
Prawe skrzydło koszar szyjowych z widocznymi modernizacjami z lat: - 1887/1888 - pogrubiony strop koszar widoczny nad górnym rzędem okien, - 1910-1914 - zamurowana część okien. fot. Jacek Melerski
15.
Fragment murowanej przeciwskarpy fosy ze stajnią. fot. Marzena Samborska
FORT VII o Tadeusz Kościuszk
16.
Ściana Śmierci na kaponierze barkowej Fortu VII, który został zamieniony przez Gestapo na więzienie dla mieszkańców Torunia i okolic. fot. Marzena Samborska
17. Pozostałość fundamentów baraków miasteczka poligonowego z czasów II wojny światowej, które wraz z południowym pasem Twierdzy Toruńskiej wchodziło w skład obozu jenieckiego stalag XXA. fot. Stanisław Jasiński
FORT XII
18.
Władysław Jagiełło
Klatka schodowa prowadząca z koszar bloku czołowego do schronu pogotowia na wale. fot. Magdalena Tymoszuk
19. Kaponiera szyjowa Fortu XII.
20-21.
Fot. Maciej Pasieka
Jedyny zachowany w Toruniu betonowy fragment przeciwskarpy fosy w fortach pośrednich. Ceglana przeciwskarpa została zniszczona podczas ćwiczeń poligonowych w 1910 r. i zrekonstruowana w 1912 r.
fot. Jacek Melerski
fot. Magdalena Tymoszuk
FORT XIV
22.
J贸zef Bem
Blok koszar szyjowych fortu.
fot. Jacek Melerski
23. Pozostałości napisów po dawnych użytkownikach: V.P.M. (Verbrauch Pulver Magazin) - podręczny magazyn amunicyjny. fot. Szymon Staszewski
24. Fosa wodna fortu o nastrojowej, wcale nie wojskowej scenerii... fot. Szymon Staszewski
25. Wnętrze bloku koszar Fortu XIV. Pierwotnie mieściła się w nim kuchnia (zarys okapu z lewej).
fot. Olga Lipska
26. Okno w bloku koszar z kompletnie zachowanymi stalowymi uchwytami do podwieszenia, przesuwania i blokowania pancernych żaluzji (pokryw) chroniących wnętrze fortu podczas oblężenia.
fot. Stanisław Jasiński
27. Jedna z izb bloku koszar Fortu XIV z zachowanym kominkiem i drewnianą podłogą.
fot. Jacek Melerski
28. Ślad po wykorzystaniu Fortu XIV przez Wojsko Polskie; napis wartownika na ogrodzeniu.
fot. Stanisław Jasiński
FORT XV
29.
Henryk Dąbrowski
Monumentalna bryła głównego magazynu prowiantowego Twierdzy Toruńskiej z lat 1880-1884. fot. Magdalena Tymoszuk
30. Fragment
ogrodzenia otaczającego magazyn - świadectwo dbałości dawnych architektów i wojskowych o każdy szczegół budowli. fot. Szymon Staszewski
przykład budowli pierścienia wewnętrznego twierdzy z XIX wieku.
fot. S. Jasiński przykład budowli pierścienia wewnętrznego twierdzy z XIX wieku.
fot. S. Jasiński
31.
Charakterystycznym elementem ozdobnym Twierdzy Toruńskiej są tzw. “rzygacze” w kształcie głowy lwa odprowadzające wodę przenikającą sklepienie budowli. Jeden z zachowanych żeliwnych odlewów na bloku koszar w Bastionie IV. fot. Stanisław Jasiński
FORT JAKUBA 32-33. Stalowa brama na dziedziniec redity Fortu Jakuba. Jeden z ostatnich tego typu zabytk贸w w Polsce i Europie.
fot. Magdalena Tymoszuk
fot. Marzena Samborska
Bateria Półpancerna 34. Staliwna kopuła pancerna dla obserwatora artylerii typu 96 - lekka. Jedyny egzemplarz w Polsce. fot. Magdalena Tymoszuk
35. Barbety w betonowym bloku baterii półpancernej, w których na początku XX wieku zainstalowano stalowe, obrotowe wieże typu okrętowego dla armat 10 cm. fot. Maciej Pasieka
Bateria Eksperymentalna AB IV 36-37. Betonowy blok baterii z lat 1895/96 - jedna z pierwszych, tak dużych, betonowych budowli w Europie. W baterii zainstalowano doświadczalnie prototyp wieży pancernej dla armaty kalibru 10 cm. Jedyny taki egzemplarz na świecie.
fot. Jacek Melerski
fot. Maciej Pasieka
38. Twierdza nadal skrywa fotogeniczne pozostałości militarne. fot. Olga Lipska
Fort Przyczółek Mostowy 39-40. Pozostałości mechanizmu stawidła regulującego poziom wody w fosie.
fot. Stanisław Jasiński 2005 r.
41. Strzelnica w murze zamykającym fort od strony szyi.
fot. Piotr Zarzycki 2008 r.
fot. Olga Lipska
Bastion I 42. Droga straży za murem Carnota. Przykład budowli fortecznej z początków XIX wieku.
fot. Andrzej Domżalski
43. Bastion I z murem Carnota (z lewej) i mur ochronny nowej dzielnicy miasta z końca XIX wieku.
fot. Stanisław Jasiński
Schron obserwacyjny przy Górze Zamojskiego
44. Ruiny obiektu zbudowanego w latach 1939-1944.
fot. Stanisław Jasiński
fot. Magdalena Tymoszuk
Zadanie zrealizowano ze środków Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Druk katalogu dofinansował Urząd Miasta Torunia
Toruńskie Towarzystwo Fortyfikacyjne
Fotografie wykonali: Andrzej Domżalski, Olga Lipska, Jacek Melerski, Maciej Pasieka, Marzena Samborska, Szymon Staszewski, Magdalena Tymoszuk, Piotr Zarzycki i Stanisław Jasiński Prowadzący warsztaty: Stanisław Jasiński Po Twierdzy Toruń oprowadzali Krzysztof Kawa, Michał Lipka z TPF w Toruniu Opieka merytoryczna: Lech Narębski