༄༅། །ལམ་གྱི་གཙོ་བོ་རྣམ་གསུམ་བཞུགས། Les trois éléments essentiels de la voie
- Jé Tsongkapa -
༄༅། །ལམ་གྱི་གཙོ་བོ་རྣམ་གསུམ་བཞུགས།
Les trois éléments essentiels de la voie
INTRODUCTION L’Hommage ༼མཆོད་པར་བརྗོད་པ།༽ རྗེ་བཙུན་བླ་མ་རྣམས་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ།།
Je m’incline devant mes maîtres nobles et purs. La promesse d’écrire ce texte et son résumé ༼བརྩམ་པར་དམ་བཅའ་བའི་སྒོ་ནས་ལུས་མདོར་བསྟན་པ།༽ རྒྱལ་བའི་གསུང་རབ་ཀུན་གྱི་སྙིང་པོའ ་ི དོན། །རྒྱལ་སྲས་དམ་པ་རྣམས་ཀྱིས་བསྔགས་པའི་ལམ། ། སྐལ་ལྡན་ཐར་འདོད་རྣམས་ཀྱི་འཇུག་ངོགས་དེ། །ཇི་ལྟར་ནུས་བཞིན་བདག་གིས་བཤད་པར་བྱ། ། Je vais vous exposer de mon mieux
le cœur de l’enseignement du Vainqueur, voie louée par tous les Bodhisattvas, porte d’entrée des fortunés aspirant à la libération. L’exhortation à l’écoute ༼མཉན་པར་བསྐུལ་བ་ནི།༽
གང་དག་སྲིད་པའི་བདེ་ལ་མ་ཆགས་ཤིང༌། །དལ་འབྱོར་དོན་ཡོད་བྱ་ཕྱིར་བརྩོན་པ་ཡིས། ། རྒྱལ་བ་དགྱེས་པའི་ལམ་ལ་ཡིད་རྟོན་པའི། །སྐལ་ལྡན་དེ་དག་དྭང་པའི་ཡིད་ཀྱིས་ཉོན། ། Vous qui n’ êtes point attachés aux plaisirs du samsara,
vous vous efforcez de donner un sens à cette existence libre et bien pourvue ; fortunés qui vous en remettez à la voie qui ravit les vainqueurs, l’esprit pur, écoutez !
-1-
LE TEXTE 1. Le renoncement ༼ངེས་འབྱུང་གི་བསམ་པ།༽ 2. L’esprit d’éveil ༼བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས།༽
3. La vue parfaite ༼ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ།༽
1. Le renoncement ༼ངེས་འབྱུང་གི་བསམ་པ།༽
1.1 La nécessité de cultiver le renoncement ༼ངེས་འབྱུང་བསྐྱེད་པའི་དགོས་པ།༽ 1.2 Les méthodes pour le cultiver ༼ཇི་ལྟར་བསྐྱེད་པའི་ཐབས།༽ 1.3 En reconnaître la naissance ༼སྐྱེས་པའི་ཚད།༽
1.1 La nécessité de cultiver le renoncement ༼ངེས་འབྱུང་བསྐྱེད་པའི་དགོས་པ།༽ རྣམ་དག་ངེས་འབྱུང་མེད་པར་སྲིད་མཚོ་ཡི། །བདེ་འབྲས་དོན་གཉེར་ཞི་བའི་ཐབས་མེད་ལ། །
སྲིད་ལ་བརྐམ་པ་ཡིས་ཀྱང་ལུས་ཅན་རྣམས། །ཀུན་ནས་འཆིང་ཕྱིར་ཐོག་མར་ངེས་འབྱུང་བཙལ། ། Sans un renoncement total, nous ne pourrons apaiser notre poursuite des plaisirs de l’océan du samsara. De plus, l’attrait du samsara enchaîne complétement les êtres, Ainsi, recherchez tout d’abord le renoncement. 1.2 Les méthodes pour le cultiver ༼ཇི་ལྟར་བསྐྱེད་པའི་ཐབས།༽
1.2.1 Comment chasser l’attrait pour les apparences furtives de cette vie ༼ཚེ་འདིའི་སྣང་ཤས་ལྡོག་པའི་ཚུལ།༽ དལ་འབྱོར་རྙེད་དཀའ་ཚེ་ལ་ལོང་མེད་པ། །ཡིད་ལ་གོམས་པས་ཚེ་འདིའི་སྣང་ཤས་ལྡོག །
La vie n’attend pas, les libertés et richesses sont difficiles à trouver. S’y accoutumer chassera l’attrait pour les apparences furtives de cette vie.
1.2.2 Comment chasser l’attrait pour les apparences furtives des vies futures.
༼ཕྱི་མའི་སྣང་ཤས་ལྡོག་ནས་ངེས་པར་འབྱུང་བའི་ཚུལ།༽
ལས་འབྲས་མི་སླུ་འཁོར་བའི་སྡུག་བསྔལ་རྣམས། །ཡང་ཡང་བསམ་ན་ཕྱི་མའི་སྣང་ཤས་ལྡོག །
Contempler sans relâche l’infaillibilité des actions et de leur fruits ainsi que les souffrances du samsara, chassera l’attrait pour les apparences furtives des vies futures. -2-
1.3. En reconnaitre la naissance ༼སྐྱེས་པའི་ཚད།༽
དེ་ལྟར་གོམས་པས་འཁོར་བའི་ཕུན་ཚོགས་ལ། །ཡིད་སྨོན་སྐད་ཅིག་ཙམ་ཡང་མི་སྐྱེ་ཞིང༌། ། ཉིན་མཚན་ཀུན་ཏུ་ཐར་པ་དོན་གཉེར་བློ། །བྱུང་ན་དེ་ཚེ་ངེས་འབྱུང་སྐྱེས་པ་ལགས། །
Ayant ainsi médité, quand l’attrait pour les merveilles du samsara ne survient plus, même l’espace d’un instant, et que jour et nuit l’on aspire à la libération, alors le renoncement a été engendré.
2. L’esprit d’éveil ༼བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས།༽
2.1 La nécessité de s’entrainer à l’esprit d’éveil pour ceux qui désirent entrer dans le Mahayana.
༼ཐེག་པ་ཆེན་པོར་འཇུག་པར་འདོད་པ་དག་གིས་བྱང་ཆུབ་སེམས་ལ་སློབ་དགོས་པར་བསྟན་པ་ནི།༽
2.2 S’entrainer à l’esprit d’éveil ༼བྱང་ཆུབ་སེམས་ལ་སློབ་ཚུལ་དངོས་བསྟན་པ།༽
2.1 La nécessité de s’entrainer à l’esprit d’éveil pour ceux qui désirent entrer dans le Mahayana.
༼ཐེག་པ་ཆེན་པོར་འཇུག་པར་འདོད་པ་དག་གིས་བྱང་ཆུབ་སེམས་ལ་སློབ་དགོས་པར་བསྟན་པ།༽
ངེས་འབྱུང་དེ་ཡང་རྣམ་དག་སེམས་བསྐྱེད་ཀྱིས། །ཟིན་པ་མེད་ན་བླ་མེད་བྱང་ཆུབ་ཀྱི། །
ཕུན་ཚོགས་བདེ་བའི་རྒྱུ་རུ་མི་འགྱུར་བས། །བློ་ལྡན་རྣམས་ཀྱིས་བྱང་ཆུབ་སེམས་མཆོག་བསྐྱེད། ། Même si le renoncement a été engendré,
s’il n’est pas imprégné par un esprit d’éveil pur, il ne sera pas la cause du bonheur parfait de l’éveil insurpassable, c’est pourquoi les sages cultivent le suprême esprit d’éveil. 2.2 S’entrainer à l’esprit d’éveil ༼བྱང་ཆུབ་སེམས་ལ་སློབ་ཚུལ་དངོས་བསྟན་པ།༽ ཤུགས་དྲག་ཆུ་བོ་བཞི་ཡི་རྒྱུན་གྱིས་ཁྱེར། །བཟློག་དཀའ་ལས་ཀྱི་འཆིང་བ་དམ་པོས་བསྡམས། ། བདག་འཛིན་ལྕགས་ཀྱི་དྲ་བའི་སྦུབས་སུ་ཆུད། །མ་རིག་མུན་པའི་སྨག་ཆེན་ཀུན་ནས་འཐིབས། ། མུ་མེད་སྲིད་པར་སྐྱེ་ཞིང་སྐྱེ་བ་རུ། །སྡུག་བསྔལ་གསུམ་གྱིས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་མནར། །
གནས་སྐབས་འདི་འདྲར་གྱུར་པའི་མ་རྣམས་ཀྱི། །ངང་ཚུལ་བསམས་ནས་སེམས་མཆོག་བསྐྱེད་པར་མཛོད། ། -3-
Pensez à la condition dans laquelle se trouvent nos mères, emportées par le courant violent des quatre rivières, étroitement enchaînées dans les entraves du karma, si difficile à contrer, piégées dans le filet de fer de la saisie du soi, complètement plongées dans l’obscurité des ténèbres de l’ignorance, renaissant encore et toujours dans le cycle des existences, où sans cesse les trois souffrances les tourmentent, et faites naître en vous le suprême esprit d’éveil.
3. La vue parfaite ༼ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ།༽
3.1 Nécessité de développer la vue parfaite pour les aspirants à la libération
༼ཐར་འདོད་རྣམས་ཀྱིས་ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ་ཚོལ་དགོས་པར་གདམས་པ།༽
3.2 Quand la vacuité-interdépendance est réalisée, les vainqueurs sont ravis
༼སྟོང་པ་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་དོན་དུ་རྟོགས་ན་རྒྱལ་བ་དགྱེས་པར་བསྟན་པ་ནི།༽
3.3 Tant que l’on saisit les apparences et leur vacuité comme étant de différente nature nous ne réalisons pas la Pensée du Mouni
༼སྣང་སྟོང་ངོ་བོ་སོ་སོར་འཛིན་པ་དེ་སྲིད་དུ་ཐུབ་པའི་དགོངས་པ་མི་རྟོགས་པར་བསྟན་པ།༽
3.4 Reconnaitre la fin de l’étude analytique de la vue ༼ལྟ་བའི་དཔྱད་པ་རྫོགས་པའི་ཚད་བསྟན་པ།༽ 3.5 La spécificité de la vue Prasangika ༼ཐལ་འགྱུར་བའི་ལྟ་བའི་ཁྱད་ཆོས་བསྟན་པ།༽
3.1 Nécessité de développer la vue parfaite pour les aspirants à la libération
༼ཐར་འདོད་རྣམས་ཀྱིས་ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ་ཚོལ་དགོས་པར་གདམས་པ།༽
གནས་ལུགས་རྟོགས་པའི་ཤེས་རབ་མི་ལྡན་ན། །ངེས་འབྱུང་བྱང་ཆུབ་སེམས་ལ་གོམས་བྱས་ཀྱང༌། ། སྲིད་པའི་རྩ་བ་བཅད་པར་མི་ནུས་པས། །དེ་ཕྱིར་རྟེན་འབྲེལ་རྟོགས་པའི་ཐབས་ལ་འབད། །
En l’absence de la sagesse qui réalise la nature des choses, même entrainé au renoncement et à l’esprit d’éveil, vous ne pourez trancher les racines du samsara. Ainsi, exercez-vous aux méthodes permettant de réaliser l’interdépendance.
-4-
3.2 Quand la vacuité-interdépendance est réalisée, les vainqueurs sont ravis
༼སྟོང་པ་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་དོན་དུ་རྟོགས་ན་རྒྱལ་བ་དགྱེས་པར་བསྟན་པ་ནི།༽
གང་ཞིག་འཁོར་འདས་ཆོས་རྣམས་ཐམས་ཅད་ཀྱི། །རྒྱུ་འབྲས་ནམ་ཡང་བསླུ་བ་མེད་མཐོང་ཞིང༌། ། དམིགས་པའི་གཏད་སོ་གང་ཡིན་ཀུན་ཞིག་པ། །དེ་ནི་སངས་རྒྱས་དགྱེས་པའི་ལམ་ལ་ཞུགས། །
Celui qui voit que la relation de cause à effet de tous les phénomènes, dans le samsara comme dans le nirvana, ne trompe jamais et qui a détruit tous les points de référence conceptuels, celui-là est entré dans la voie qui ravit les bouddhas. 3.3 Tant que l’on saisit les apparences et leur vacuité comme étant de différente nature nous ne réalisons pas la Pensée du Mouni
༼སྣང་སྟོང་ངོ་བོ་སོ་སོར་འཛིན་པ་དེ་སྲིད་དུ་ཐུབ་པའི་དགོངས་པ་མི་རྟོགས་པར་བསྟན་པ།༽
སྣང་བ་རྟེན་འབྲེལ་སླུ་བ་མེད་པ་དང༌། །སྟོང་པ་ཁས་ལེན་བྲལ་བའི་གོ་བ་གཉིས། །
ཇི་སྲིད་སོ་སོར་སྣང་བ་དེ་སྲིད་དུ། །ད་དུང་ཐུབ་པའི་དགོངས་པ་རྟོགས་པ་མེད། ། Tant que vous distinguerez la comprehension
des apparences -l’infaillible interdependance-, de celle de la vacuité -libre de toutes acceptations-, vous n’aurez pas encore comprit la pensée du Mouni. 3.4 Reconnaitre la fin de l’étude analytique de la vue ༼ལྟ་བའི་དཔྱད་པ་རྫོགས་པའི་ཚད་བསྟན་པ།༽ ནམ་ཞིག་རེས་འཇོག་མེད་པར་ཅིག་ཅར་དུ། །རྟེན་འབྲེལ་མི་བསླུར་མཐོང་བ་ཙམ་ཉིད་ནས། ། ངེས་ཤེས་ཡུལ་གྱི་འཛིན་སྟངས་ཀུན་འཇིག་ན། །དེ་ཚེ་ལྟ་བའི་དཔྱད་པ་རྫོགས་པ་ལགས། །
Lorsque ces compréhensions ne se substituent plus l’une à l’autre, vous les voyez simultanément et en tant qu’interdépendance non erronée ; cette certitude annihile toute façon d’appréhender les objets, et alors l’étude analytique de la vue est terminée. -5-
3.5 La spécificité de la vue Prasangika ༼ཐལ་འགྱུར་བའི་ལྟ་བའི་ཁྱད་ཆོས་བསྟན་པ།༽ གཞན་ཡང་སྣང་བས་ཡོད་མཐའ་སེལ་བ་དང༌། །སྟོང་པས་མེད་མཐའ་སེལ་ཞིང་སྟོང་པ་ཉིད། །
རྒྱུ་དང་འབྲས་བུར་འཆར་བའི་ཚུལ་ཤེས་ན། །མཐར་འཛིན་ལྟ་བས་འཕྲོག་པར་མི་འགྱུར་རོ། །
Aussi, lorsque vous comprendrez que les apparences dissipent l’extrême de l’existence, que la vacuité dissipe celui du nihilisme et que cette vacuité se manifeste à la manière de causes et d’effets, vous ne serez plus perturbé par la vue saisissant les extrêmes.
Conclusion དེ་ལྟར་ལམ་གྱི་གཙོ་བོ་རྣམ་གསུམ་གྱི། །གནད་རྣམས་རང་གིས་ཇི་བཞིན་རྟོགས་པའི་ཚེ། །
དབེན་པར་བསྟེན་ཏེ་བརྩོན་འགྲུས་སྟོབས་བསྐྱེད་ནས། །གཏན་གྱི་འདུན་མ་མྱུར་དུ་སྒྲུབས་ཤིག་བུ། ། Lorsque, mon fils, vous réaliserez ainsi les points essentiels des trois éléments principaux de la voie, retirez-vous dans la solitude et développez-y la force de l’effort enthousiaste, et ainsi accomplissez rapidement votre but ultime !
Colophon ཞེས་པ་འདི་ནི་མང་དུ་ཐོས་པའི་དགེ་སློང་བློ་བཟང་གྲགས་པའི་དཔལ་གྱིས་ཚ་ཁོ་དབོན་པོ་ངག་དབང་གྲགས་པ་ལ་གདམས་པའོ། །ཞེས་སོ།། མངྒ་ལམ།། །།
Cesci fût énoncés à l’intention de Wonpo Ngawang Drakpa de Tshako par Lobsang Trakpai Pèl, un Bikou qui a recu de nombreuses instructions. Vertu!
-6-