Juz jestem 3 2017 by Present-Service

Poradnik na start macierzyństwa

Konsultacja medyczna: dr Marta Knapczyk z Centrum Małego Dziecka w Krakowie

Spis treści pielęgnacja

małe i duże problemy

Pielęgnacja pępka

Kolka niemowlęca

Kąpiel i pielęgnacja skóry

Ulewanie

Atopowe zapalenie skóry

Katar u małego dziecka

Potówki

ABC przewijania

bezpieczeństwo dziecka

zdrowy maluszek Skala Apgar

Chustonoszenie

Szczepienia ochronne

Syndrom śmierci łóżeczkowej (SIDS)

Sen i płacz niemowlęcia

Stymulacja rozwoju dziecka w pierwszych 3 miesiącach życia

wokół mamy

Dieta mamy karmiącej

Siatki centylowe

Niedobór żelaza

Badania przesiewowe noworodka

Baby blues i depresja poporodowa

Pielęgnacja ciała po ciąży

Karmienie piersią

Połóg

Wydawca: Present – Service Sp. z o.o. Sp. k, ul. Armii Poznań 2, 62-030 Luboń, www.present-service.pl Redakcja: Anna Chmielewska, Katarzyna Przedwojewska, tel. 61 81 31 514, katarzyna.przedwojewska@present-service.pl Zdjęcia na okładce: Adobe Stock, Copyright by Present-Service Sp. z o.o. Sp. k. | Wszelkie prawa zastrzeżone. Przedruk tekstów w całości lub w części tylko za zgodą redakcji. Materiałów nadesłanych nie zwracamy. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych reklam. | Wydanie 3/2017. Poradnik bezpłatny

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &

Pielęgnacja pępka W okresie ciąży dzi ecko jest połączone z łożyskiem pępowiną. Przez nią otrzymuje tlen, substancje odżywcze oraz może usuwać produkty przemiany materii.

Po narodzinach zadania pępowiny kończą się i zo-

pielęgnacja może doprowadzić do pojawienia się

staje ona przecięta po uprzednim zaciśnięciu na

bakterii chorobotwórczych. Kontakt z groźniej-

około 2 cm. Pozostały fragment, czyli właśnie

szymi szczepami bakterii (np. gram dodatnich

kikut pępowiny, jest zabezpieczany specjalnym

ziarenkowców) może wywołać zapalenie pępka.

zaciskiem. Przed powrotem do domu zacisk ten

Dlatego też odpowiednia pielęgnacja kikuta jest

powinien być w szpitalu odpięty.

tak ważna.

W krótkim czasie po narodzinach kikut jest biało-

Nadrzędna jest podstawowa zasada – ma być

niebieski i wilgotny. Już w pierwszej dobie zaczyna

czysto i sucho. Obecnie zaleca się, aby raz dzien-

się obkurczać i wysychać, stopniowo twardniejąc.

nie przemyć pępuszek wodą z mydłem (nie mo-

Kolor zmienia się od żółtobrązowego do czarno

czyć w emolientach, które konserwują i wydłużają

brązowego. Wyschnięty kikut odpada, najczęściej

okres oddzielania się kikuta), a kilka razy dziennie

pomiędzy 5 a 15 dobą życia, choć zdarza się, że

stosować płyn do dezynfekcji na skórę.

trwa to znacznie dłużej. Przez cały ten czas pępek noworodka wymaga właściwej pielęgnacji. Kikut pępowiny jest szczególnym miejscem, bardzo podatnym na zakażenia i źródłem poten-

Zasady postępowania podczas pielęgnacji pępka Koniecznie umyj ręce.

cjalnych infekcji. W pierwszych 3 dobach życia na pępuszku osadzają się niechorobotwórcze bak-

Wszystkich czynności pielęgnacyjnych doko-

terie, naturalnie zasiedlające skórę. Niewłaściwa

nuj na przewijaku, „na sucho”. Podczas kąpieli

4 / pielęgnacja

unikaj moczenia kikuta. Najlepiej, jeśli do czasu jego odpadnięcia będziesz wlewać mniej wody do wanienki. Jeśli zdarzy się, że na pępuszek spadnie kilka kropel wody, wystarczy go osuszyć. Kikut nie jest unerwiony, więc pielęgnując go, nie sprawiasz maluszkowi bólu. Do oczyszczania używaj jałowych gazików lub patyczków higienicznych. Zmocz je wodą z dodatkiem rozpuszczonego mydła, bądź spryskaj okolice pępka płynem do dezynfekcji. Kikut pępowiny unieś lekko do góry i wyczyść wszystkie zakamarki. Następnie osusz go, przykładając ręcznik papierowy. Absolutnie nie odrywaj kikuta. Sam odpadnie, we właściwym czasie. Zwróć uwagę na sposób ubierana maleństwa

Notatki młodej mamy

z niezagojonym pępuszkiem. Aby uniknąć rozwoju bakterii, a jednocześnie przyspieszyć proces obsuszania kikuta, stwórz warunki do częstego „wietrzenia” tego miejsca. Nie zakładaj ubranek z ciasną gumką, w cieplejsze dni wystarczy sam kaftanik, bądź kaftanik i półśpiochy. Jeśli ubranko zasłania pępuszek, powinno być wykonane z bawełny, co zapewni przepuszczanie powietrza. Gdy pieluszka nie ma specjalnego wcięcia na kikut pępowiny, odginaj jej brzeg. Do czasu odpadnięcia kikuta nie układaj maleństwa zbyt długo na brzuszku, pępuszek jest wtedy uciskany i może utrudniać przepływ powietrza.

Wszelkie niepokojące zmiany wymagają konsultacji z położną i pediatrą. Takimi zmianami są: ⚫ Zaczerwienienie,

Kikut pępowiny odpadł u naszego Maluszka: [ wpisz datę ]

⚫ Nieprzyjemny zapach, ⚫ Wysięk ropy, krwi, ⚫ Opuchlizna, ⚫ Gorączka.

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &

Kąpiel i pielęgnacja skóry Codzienna pielęgnacja jest stałym punktem opieki nad dzieckiem. Pielęgnacji wymaga zarówno zdrowa skóra, jak i ta z problemami. Kąpiel dziecka, nawet codzienna w okresie letnim, jest podstawą. Maluchy nie mają w pełni rozwiniętych gruczołów potowych, więc mokry pot oblepia skórę, a wtedy nietrudno o odparzenia i otarcia. Jeśli dziecko nie jest alergikiem, ma zdrową skórę i lubi się kąpać, to robimy to codziennie, jako rytuał przed zaśnięciem. Najlepiej dodajemy wtedy niewielką ilość emolientu.

By kąpiel była przyjemnym punktem dnia d la rodziców i dziecka, trzeba zadbać o wcześniejsze jej przygotowanie. Temperatura powietrza w pomieszczeniu, w którym będziemy myć noworodka, powinna wynosić 23-24˚C. W miejscu przeznaczonym na zabiegi pielęgnacyjne, np. na przewijaku, w zasięgu ręki przygotowujemy: cienki miękki ręcznik do osuszania ciałka lub czysta pieluszka tetrowa, myjka bawełniana (można ją prać w wysokich temperaturach i łatwo suszyć, co przeciwdziała mnożeniu się w niej drobnoustrojów), sól fizjologiczna do przemywania oczu, kosmetyki przeznaczone wyłącznie dla niemowląt;, waciki do przemywania: oczu, uszu, buzi, pupy, miękka szczoteczka do włosków, miseczka z letnią przegotowaną wodą do mycia twarzy (tej miseczki należy używać tylko do tego celu, jeśli w ciągu dnia podczas przewijania przemywamy dziecku wodą pupę, potrzebujemy odrębnej, innej miseczki - nie używa się ich zamiennie!),

6 / pielęgnacja

jeśli w danym dniu nie będziemy zanurzać dziecka w wanience z wodą, potrzebna jest druga miseczka z ciepłą wodą do przemywania fałdek szyi, rączek, nóżek oraz pupy, świeże ubranko, pieluszka.

Pielęgnacja skóry dziecka – fakty i mity Wokół pielęgnacji skóry dziecka narosło wiele mitów. Znasz je?

Mit. Dziecko musi być kąpane codzienne – można kąpać co 2-3 dni, zwłaszcza w okresie zimowym i kiedy maluch nie lubi kąpieli. Jeśli dziecko cierpi na atopowe zapalenie skóry, nie zaleca się zbyt częstej kąpieli – raz na tydzień lub nawet rzadziej (żeby nie naruszać płaszcza lipidowego skóry). Codziennej pielęgnacji wymaga za to skóra krocza, pupy, rąk, buzi i szyi. Mit. Nie kąpiemy dziecka, gdy jest chore – gdy jest chore lub gdy jest „tylko” przeziębione. Podczas choroby maluch więcej się poci. Poza tym ciepła kąpiel często udrożnia górne drogi oddechowe. Musimy tylko zwrócić uwagę na odpowiednią temperaturę wody i otoczenia. Unikajmy gwałtownych zmian temperatury. Nie kąpiemy natomiast dzieci chorych i gorączkujących (chyba że kąpiel ma mieć działanie ochładzające). Mit. Nie kąpiemy dziecka dopóki kikut pępowiny nie odpadnie – Pamiętajmy,

że u niektórych dzieci kikut potrzebuje nawet kilku tygodni, żeby odpaść. Można kąpać, ale starajmy się nie zamaczać kikuta. Lepiej jest wlać mniej wody do wanienki, a po kąpieli pępek musimy osuszyć. Mit. Po kąpieli smarujemy ciało dziecka oliwką – ponieważ lepsze działanie nawilżające mają często balsamy, emulsje i mleczka. Oliwka przede wszystkim natłuszcza. Smarowanie oliwką jest absolutnie niewskazane w przypadku pojawienia się potówek.

Gdy dziecko jest już ubrane, przeczesujemy delikatnie główkę miękką szczoteczką. Robimy to

Płyn do mycia ciała – w składzie zawiera często

nawet wtedy, gdy dziecko nie ma włosków, zapo-

oliwkę dla dzieci, bądź parafinę i składniki nawilża-

biega to tworzeniu się ciemieniuchy. Na koniec

jące. Zrezygnuj wtedy z dodatkowego nawilżania

karmimy dziecko i kładziemy spać.

w trakcie kąpieli, np. z olejku lub płynu do kąpieli. Mydełko – musi być delikatne i hipoalergiczne,

Kosmetyki do pielęgnacji skóry dziecka

o obojętnym pH. Zasadowe pH dodatkowo wysusza. W pielęgnacji dziecka nie można stosować mydeł perfumowanych oraz antybakteryjnych.

Odpowiednio dobrane kosmetyki zapewnią właściwą i skuteczną pielęgnację skóry maluszka. Poznaj kilka z nich: Oliwka dla dzieci – przyda się szczególnie w pierwszych tygodniach życia, gdy po porodzie skóra będzie wysuszona, ze skłonnością do łuszczenia się. Z upływem czasu rusza praca gruczołów łojowych, które nawilżają skórę. Oliwki nie wolno stosować przy potówkach, ponieważ może dodatkowo zatkać pory i jeszcze bardziej pogorszyć stan skóry. Mleczka, balsamy – skóra przesuszona czy z atopowym zapaleniem wymaga częstszego smarowania niż skóra normalna. Warto jest sięgnąć rów-

Szampon – w pierwszych miesiącach życia nie jest produktem obowiązkowym, chyba że maluszek jest posiadaczem bujnej czuprynki. W wyborze szamponu kieruj się przeznaczeniem dla grupy wiekowej dzieci. Produkty dla większych szkrabów zwykle mocniej się pienią, posiadają też substancje zapachowe i barwiące, które mogą podrażnić skórę niemowląt. Krem na odparzenia – nie używaj profilaktycznie, ale w przypadku pojawienia się zaczerwień i podrażnień. Na co dzień, przy zmianie pieluszki, możesz używać kremu do smarowania pupy, za-

nież po emolienty. Wybór preparatu jest kwestią

wierający składniki o działaniu natłuszczającym,

indywidualną, każdy z nich nawilża, lekko natłusz-

np. wazelinę lub lanolinę. Krem na odparzenia ma

cza i wzmacnia warstwę ochronną skóry.

najczęściej tlenek cynku lub d-pantenol, substan-

Olejek do kąpieli – natłuszczający, do kąpieli i pod

cje o działaniu odkażającym i przeciwzapalnym.

prysznic – jeden z kosmetyków dermatogicznych –

Krem do twarzy – stosuj tylko w przypadku ochro-

myje, chroni przed wysuszeniem, redukuje szorstkość.

ny przed słońcem i przed mrozem.

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &

Atopowe

zapalenie skóry Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest chorobą skóry – wrodzoną, przewlekłą i nawrotową. W 60 proc. przypadków zaczyna się w okresie niemowlęcym. Jeśli skóra twojego dziecka jest sucha, pojawiają się zmiany skórne i świąd, może być to AZS.

Wśród czynników odpowiadających za rozwój cho-

często odpowiedzialne za zaostrzenie objawów

roby wymienia się:

skórnych u dzieci karmionych piersią.

Czynniki genetyczne (jeśli jedno z rodziców ma AZS, ryzyko wystąpienia u dziecko wynosi 30 proc. Gdy choroba dotyczy obojga rodziców, prawdopodobieństwo dziedziczenia u dziecka wzrasta do 70 proc.). Czynniki środowiskowe: alergeny pokarmowe (np. mleko, jaja, owoce, ryby), wziewne (np. pyłki, kurz, sierść zwierząt), a także stres.

Przebieg choroby W przebiegu atopowego zapalenia skóry można wyróżnić 3 fazy choroby, w zależności od wieku chorego, charakteru oraz rozmieszczania się zmian skórnych. Faza niemowlęca – początek ma najczęściej pomiędzy 3 a 6 miesiącem życia i w połowie przypadków ustępuje do 3 roku życia. Zmiany skórne

Jeśli za rozwój AZS odpowiada alergen pokarmowy, objawy mogą pojawić się już po 15 minutach, choć zdarza się, że u niektórych chorych są zauważalne dopiero po 8-24 godzinach od spożycia uczulającego pokarmu.

w postaci grudek i sączących zmian rumieniowych obejmują przede wszystkim okolice policzków, czoła i owłosionej skóry głowy. W cięższym przebiegu mogą dotyczyć skóry całej twarzy, tułowia, kończyn po stronie wyprostnej i często przybierają postać pieluszkowego zapalenia skóry. Zwykle u dzieci w tym wieku nie obserwuje się nasilonego

Czasem warto zrobić testy nadwrażliwości pokarmowej u matek, ponieważ te same alergeny są

8 / pielęgnacja

świądu, a jedynie rozdrażnienie. Faza dziecięca – albo rozwija się z fazy niemow-

lęcej albo pojawia się samoistnie i ustępuje zwykle między 4 a 10 rokiem życia. Zmiany dotyczą najczęściej okolic zgięciowych stawu łokciowego, kolanowego i nadgarstkowego oraz grzbietów dłoni raz stóp. Faza trzecia – rozpoczyna się zwykle po 12 roku życia.

Diagnoza AZS Aby rozpoznać i zdiagnozować atopowe zapalenie skóry, konieczne jest stwierdzenie występowania 3 cech podstawowych: ⚫ Świądu ⚫ Typowej lokalizacji i charakteru zmian ⚫ Przewlekłego i nawrotowego charakteru oraz kryteriów mniejszych, m.in. suchości skóry, podwyższonego poziomu IgE w surowicy, wczesnego początku choroby czy nietolerancji pokarmowej.

Leczenie atopowego zapalenia skóry Leczenie AZS jest trudne i złożone. Trzeba dostarczyć skórze substancji niezbędnych do jej prawidłowego funkcjonowania, odbudować barierę ochronną naskórka, a także ograniczyć stan zapalny. Ogólne postępowanie ma na celu złagodzenie suchości skóry. Wyraźną poprawę przynosi użycie preparatów natłuszczających i nawilżających (emolientów). Wystarczy jedna kąpiel w tygodniu, aby nie naruszać płaszcza lipidowego skóry. Drugim elementem leczenia jest unikanie materiałów drażniących (np. wełny), a trzecim – dążenie do zmniejszenia lub wyeliminowania środowiskowego narażenia na alergeny (roztocza, kot, pies). W przypadku uczulenia na pokarmy, stosuje się diety eliminacyjne według zaleceń lekarza. Leczenie farmakologiczne jest również ordynowane przez lekarza.

ABC przewijania

Pielęgnacja skóry małego dziecka i zmiana pieluch to dla rodziców ważne zagadnienie.

Dziecko przewijamy odpowiednio często, bez względu na rodzaj pieluchy, jaki używamy, tj. co

Dostępne są specjalne pieluszki dla nowo-

najmniej sześć razy na dobę.

rodków z wycięciem na niezagojony jeszcze pępek. Ponadto, z myślą o rodzicach rozpo-

Maleńkie dzieci wygodnie jest przewijać na tzw. przewijakach. Dobrze jest mieć takie specjalne miejsce, gdyż w pierwszych miesiącach życia maluszka pieluchę trzeba zmieniać wielokrotnie w ciągu dnia i nocy. Przewijak może być umieszczony na komodzie lub na łóżeczku. Taka wyso-

czynających przygodę z przewijaniem, stworzono pieluchy z paskiem zmieniającym kolor pod wpływem moczu (szczególnie przydatne, gdy rodzic nie jest pewny czy dziecko siusia wystarczająco, m.in. podczas karmienia piersią).

kość zapewnia komfort naszemu kręgosłupowi. Jednak, zawsze trzeba pilnować, żeby maluszek

Pieluszki tetrowe (bawełniane) – do przewijania

nie spadł. Oczywiście, każdy rodzic wybiera so-

przygotowujemy w następujący sposób: składa-

bie dogodne miejsce. Może być to nawet łóż-

my pieluchę „na cztery”, następnie w poprzek na

ko. Dobrym pomysłem są składane maty do

pół – to będzie „wkład wchłaniający”. Na to zakła-

przewijania, przydatne zwłaszcza w plenerze.

damy specjalne majteczki z materiału nieprzemakalnego i ubieramy dziecko w śpioszki.

Rola pieluch Pieluszki mają za zadanie jak najlepiej wchłaniać mocz i kał, nie odparzając przy tym skóry. Obecnie na rynku mamy do wyboru kilka rodzajów pieluch:

Pieluchy tetrowe i flanelowe mogą być używane także do tzw. szerokiego pieluchowania (założona „na trzy” jest szersza, można ją założyć nawet na pieluchę jednorazową, przez co dziecko utrzymuje kończyny dolne w pozycji odwiedzenia w sta-

Pieluszki jednorazowe – wykonane są najczę-

wach biodrowych) oraz do podkładania w trakcie

ściej z materiałów przepuszczających powietrze,

kapania i przewijania czy wycierania buzi.

a zarazem chroniących ubranka dziecka przed zmoczeniem i zabrudzeniem (dzięki specjalnym

Pieluszki wielorazowe - są nie tylko ekologiczne, ale też chłonne i kolorowe. Regulowane zapięcie

delikatnym ściągaczom wokół nóżek). W środku

zapewniają rośnięcie wraz z dzieckiem. W ofercie

pieluszki znajduje się wkład silnie wchłaniający.

są pieluszki formowane, kieszonki oraz AIO („All in

Czasem wkład ten jest nasączony balsamem pie-

one”). Ponadto istnieje wiele gatunków wkładów,

lęgnacyjnym. Dzięki specjalnym zapięciom na rze-

m.in. bawełniane czy mikropolarowe. Można rów-

py można wielokrotnie zapinać i odpinać pieluszkę.

nież zdecydować się na zestawy dwuczęściowe

10 / pielęgnacja

– pielucha i tzw. otulacz. Cechami wspólnymi tych

Podczas przewijania warto zadbać, by dziecko mia-

pieluch jest naturalność surowców, możliwość

ło podparte stópki, czyli możliwość oparcia, wierz-

wielokrotnego użycia i brak konieczności pra-

gania w brzuch opiekuna lub ewentualnie złożenia

sowania. Poszczególne rodzaje pieluch również

podeszwami stópka do stópki. Niemowlę, szcze-

różnią się w zdecydowany sposób – użytym mate-

gólnie poniżej 5 miesiąca życia, będzie wtedy o wie-

riałem, tempem schnięcia, chłonnością, ceną czy

le bardziej spokojniejsze.

rodzajem zapięcia: Trzeba również zwrócić baczną uwagę na kierunek Pieluszka z kieszonką – wewnętrzna warstwa to

oczyszczenia pupy. U dziewczynek zawsze od

zwykle mikropolar, który odciąga wilgoć. Wierzch-

przodu do tyłu, czyli od cewki moczowej do pupy.

nia warstwa wykonana jest natomiast z „oddy-

W ten sposób unikamy przenoszenia bakterii

chającej” tkaniny poliestrowej (po to, żeby wilgoć

z okolic odbytu w stronę cewki moczowej (w efek-

nie przedostawała się na zewnątrz). Między tymi

cie zapobiegamy zakażeniom układu moczowego).

dwoma warstwami znajduje się właśnie kieszonka,

Oczywiście, pamiętamy o dokładnym oczyszczaniu

a w niej wkład chłonny (w razie potrzeby może być

wszelkich fałdek, okolic krocza i warg sromowych.

kilka). Pieluszka składana – przypominające dawną tetrę. Taka pieluszka jest tak naprawdę kawałkiem materiału, który trzeba odpowiednio złożyć, a następnie zapiąć. Użytym materiałem jest najczęściej muślin lub włókno bambusowe. Jednak, to jeszcze nie wszystko. Aby zapobiec przemoknięciu, trzeba jeszcze zastosować otulacz (wykonany np. z wełny lub tkaniny poliestrowej).

U chłopców najlepiej jest rozpocząć od czyszczenia „siusiaka”, ale bez odciągania napletka. Nie można zapomnieć o wszelkich zakamarkach – pod siusiakiem, pod workiem mosznowym, czy pachwinach. Wszystkie te miejsca są szczególnie narażone na odparzenia. Usuwamy również białą wydzielinę gromadzącą się na krawędzi napletka. Prącie malucha układamy wzdłuż moszny, gdyż kiedy będzie skierowane w bok, podczas siusiania

Pieluszki formowane – podobne do pieluszek składanych, z tą różnicą, że nie wymagają składa nia. Potem trzeba je zawiązać lub zapiąć.

mocz wycieknie na zewnątrz. Pupę dziecka najwygodniej jest oczyszczać chusteczkami nawilżającymi. Sprawdzamy czy dany rodzaj chusteczek nie wywołuje reakcji alergicznych.

Przewijanie dziewczynki a przewijanie chłopca

Niektórzy rodzice za każdym razem przemywają

Przewijanie polega na zdjęciu brudnej pieluchy,

Wrażliwą skórę można przemyć samą wodą. Ważny

oczyszczeniu pupy i założeniu czystej pieluszki.

jest sposób osuszania – nie pocieranie, a delikatne

pupę wodę z mydłem lub specjalnym płynem, przetestowanym i przeznaczonym dla malutkich dzieci.

przykładanie ręcznika. Ręcznik trzeba często zmieniać, gdyż jest „pożywką” dla bakterii. Pamiętajmy, że podczas przewijania dziecko

Skórę pupy można posmarować kremem przeciw

zawsze podnosimy, podkładając dłoń pod

odparzeniom, zwłaszcza jeśli pojawia się zaczer-

jego pupę – w żadnym razie nie ciągniemy za

wienienie. Przed założeniem pieluszki dobrze jest

nogi, gdyż może to grozić, przy zbyt silnym

pozwolić maluszkowi na poleżenie z gołą pupą.

ruchu, zwichnięciem w stawie biodrowym.

Sprzyja to dokładnemu osuszeniu, zapobiega odparzeniom i sprzyja leczeniu tych, które się pojawiają.

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &

/ 11

Skala Apgar

Bezpośrednio po urodzeniu noworodek jest bacznie oglądany przez położną, a następnie przez lekarza neonatologa, przede wszystkim po to, żeby stwierdzić, czy dobrze oddycha, a w drugiej kolejności, czy rzeczywiście jego organizm funkcjonuje prawidłowo. Do tego celu służy wprowadzony w 1953 roku

pierwszy, donośny krzyk, 1 punkt za krzyk słaby

w Stanach Zjednoczonych, a później na całym

i nieregularny, 0 punktów – brak krzyku.

świecie, system punktacji Apgar, nazywany tak od nazwiska jego twórcy, amerykańskiej lekarki dr Virginii Apgar. Badanie według skali Apgar należy przeprowadzić cztery razy: w pierwszej, trzeciej, piątej i dziesiątej minucie życia. Niekiedy oceny dokonuje się tylko dwukrotnie – w pierwszej i w piątej minucie życia. Pierwsza ocena ma miejsce od razu po urodzeniu i służy sprawdzeniu, czy maleństwo nie wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Druga oce-

3) Zabarwienie skóry – 2 punkty, gdy skóra jest różowa, czyli prawidłowo ukrwiona; 1 punkt – sine ręce i nogi, 0 punktów – zasinienie skóry na całym ciele. 4) Napięcie mięśni – 2 punkty za kończyny silne i energiczne (podczas zginania i prostowania kończyn noworodka przez lekarza), 1 punkt – gdy napięcie mięśniowe jest osłabione, 0 punktów – mięśnie całkowicie wiotkie.

na odbywa się nieraz po 10 i 15 minutach, a jej

5) Odruchy/ reakcje na bodźce – 2 punkty

celem jest kontrola – czy stan poprawia się, czy

za gwałtowną reakcję (płacz, krzyk lub kichanie)

pogarsza.

na drażnienie okolic ust oraz nozdrzy poprzez wprowadzenie cewnika do nosa, 1 punkt – gdy zostaje wywołany jedynie grymas na twarzy, 0 punk-

Noworodek jest w tym czasie poddawany pięciu testom. Ocenie podlega pięć cech: ⚫ Wygląd skóry, ⚫ Tętno, ⚫ Odruchy, ⚫ Napięcie mięśni, ⚫ Oddychanie.

tów – brak reakcji.

Ostateczna punktacja informuje o stanie dziecka: 8-10 punktów – stan bardzo dobry. 5-7 – stan średni (dziecko potrzebuje np. udrażniania dróg oddechowych i podania tlenu). Często podanie tlenu wystarcza, aby w kolejnych minutach życia wynik poprawił się.

Za poszczególne reakcje odpowiadają kolejne punkty: 1) czynność serca - 2 punkty za ponad 100 uderzeń serca na minutę, 1 punkt – poniżej 100 uderzeń, 0 punktów – brak czynności serca. 2) Praca płuc/ oddychanie – 2 punkty za

14 / zdrowy maluszek

0-4 – stan ciężki (konieczna intensywna pomoc medyczna). Punkty uzyskane w badaniu w skali Apgar jest odnotowywane w książeczce zdrowia dziecka wraz z innymi informacjami dotyczącymi noworodka, m.in. wagą urodzeniową oraz długością ciała w centymetrach.

Szczepienia

ochronne

Dziecko, które się rodzi, ma wrodzoną odporność, gdyż w okresie życia pło dowego otrzymało naturalne przeciwciała. Niestety, z czasem zanikają, przez co układ immunologiczny nie jest wzmacniany.

Wciąż niska odporność nie zapewnia ochrony

* Szczepienie przeciw rotawirusom (preparat ma

przed wirusami i bakteriami, więc szczepienia

formę doustną) możemy rozpocząć tylko pomiędzy 6. a 12.tygodniem życia. W zależności od typu szczepionki podawana jest zróżnicowana liczba dawek, między którymi odstępy powinny wynosić minimum 4 tygodnie. Ostatnia dawka (w zależności od typu szczepionki) podawana do 24. lub 32.tygodnia życia.

mają ją wspomagać. Choroby zakaźne rozprzestrzeniają się w łatwy i szybki sposób, a szczepienia są najskuteczniejszym przeciwdziałaniem. Po wprowadzeniu zawartości szczepionki do ciała, tworzą się przeciwciała, zapewniające ochronę na wiele lat lub co najmniej łagodzące przebieg choroby. Pełna odporność rzadko nabierana jest po jednorazowej dawce, więc szczepionki muszą być co jakiś czas powtarzane. Szczepienia w Polsce są obowiązkowe, a podstawowym źródłem informacji jest Kalendarz Szczepień Ochronnych. Za jego ustalenie odpowiada Główny Inspektor Sanitarny. Kalendarz uwzględ-

Szczepienie przeciw meningokokom podajemy od 2.miesiąca życia, ale można później. Dawki według zaleceń producenta. Szczepienia można również rozpocząć po 1.roku życia. Szczepienie przeciw ospie wietrznej – I dawkę można podać między 12. a 18.miesiącem życia, II dawkę – w odstępnie co najmniej 6.tygodni od podania I dawki

nia dwa podstawowe rodzaje szczepień: Szczepienia obowiązkowe (bezpłatne) Szczepienia zalecane (płatne) Szczepienia rozpoczynają się już po narodzinach, w pierwszych dobach życia dziecka, a na następne trzeba umówić się w pobliskiej przychodni zdrowia.

16 / zdrowy maluszek

Od roku 2017 r. w kalendarzu szczepień znajduje się również obowiązkowe szczepienie przeciw pneumokokom. Szczepieniami zostają objęte wszystkie dzieci urodzone od 1 stycznia 2017 roku.

Wiek dziecka

Szczepienia OBOWIĄZKOWE

Po urodzeniu

WZW B (I dawka) Gruźlica

2.miesiąc

WZW B (II dawka) Błonica, tężec, krztusiec: 3w1 (I dawka) Hib (I dawka) Pneumokoki (od 1.01.2017r.) I dawka

3.-4.miesiąc

Błonica, tężec, krztusiec: 3w1 (II dawka) Hib (II dawka) Polio (I dawka) Pneumokoki (od 1.01.2017r.) II dawka

5.-6.miesiąc

Błonica, tężec, krztusiec: 3w1 (III dawka) Hib (III dawka) Polio (II dawka)

Po 6.miesiącu do 19 lat

Szczepienia ZALECANE

Rotawirusy* Meningokoki**

Grypa (zalecana co roku)

7.miesiąc

WZW B (III dawka)

13.-14.miesiąc

Odra, świnka, różyczka (I dawka) Pneumokoki (od 1.01.2017r.) – dawka przypominająca, co najmniej 6 miesięcy od ostatniej dawki pierwotnej.

Ospa wietrzna (I dawka) WZW A (po 1.roku – w dowolnym czasie) Meningokoki

16.-18 miesiąc

Błonica, tężec, krztusiec (IV dawka) Hib (IV dawka) Polio (III dawka)

Ospa wietrzna (II dawka)

6.rok życia

Błonica, tężec, krztusiec (dawka przypominająca) Polio (I dawka przypominająca)

W dowolnym czasie

Ospa wietrzna WZW A Meningokoki Kleszczowe zapalenie mózgu Grypa

Po 9.roku życia

Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV)

10.rok życia

Odra, świnka, różyczka (dawka przypominająca)

14. rok życia

Błonica, tężec (II dawka przypominająca)

19.rok życia

Błonica, tężec (III dawka przypominająca)

Źródło: opracowanie własne redakcji poradnika „Już jestem” na podstawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2017

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &

/ 17

Sen i płacz niemowlęcia By rozwój przebiegał w optymalnym rytmie, malutki organizm potrzebuj e dostatecznie dużo snu.

To właśnie w czasie głębokiego snu wydzielany

Samych przyczyn płaczu może być naprawdę

jest przez przysadkę mózgową hormon wzrostu.

wiele:

Rytm aktywności i snu musi jednak być świadomie

⚫ głód/ pragnienie,

przez rodziców wypracowany, np. kąpiel, jedzenie i zabawa przechodzić w fazę wyciszenia i snu.

Czy moje dziecko nie za dużo płacze? Dla niemowląt płacz jest jedyną formą sygnalizowania swoich potrzeb. Płacz dziecka sprawia, że rodzic natychmiast zaczyna reagować: brać na

⚫ brudna pieluszka, ⚫ zmęczenie, ⚫ senność, ⚫ nadmiar wrażeń, silne pobudzenie, ⚫ znudzenie, ⚫ uczucie gorąca/ chłodu, ⚫ potrzeba bliskości, przytulenia,

ręce, kołysać, zabawiać, itp. Wtedy dziecko uspo-

⚫ ból fizyczny, zwłaszcza brzuszka.

kaja się i płacz ustaje. Stopniowo maluszek uczy

Charakterystyczny jest płacz głodnego dziecka.

się kontrolować płaczem reakcje swych opieku-

Sygnalizuje nim potrzebę jedzenia już od 30 minu-

nów. Wymaga pewnego czasu, aby młodzi rodzice

ty życia, systematycznie powtarzając ten sygnał

nauczyli się rozpoznawać różne odmiany płaczu.

aż do ok. połowy 1 roku życia.

18 / zdrowy maluszek

W 2 miesiącu życia wiele niemowląt zaczyna przesypiać już nocne karmienie (przestaje ono być im potrzebne). W 3 miesiącu życia 70 proc. niemowląt śpi już przez całą noc.

Kilka praktycznych rad Pamiętaj, że noworodek nie odróżnia początkowo pory dnia od nocy, dlatego nie przerywając nocnych karmień, mów w nocy szeptem, używaj przyciemnionego światła, ułatwiając szybsze ponowne zasypianie. Nieprzespane noce są bardzo wyczerpujące dla matki, dlatego koniecznie wykorzystuj drzemkę maluszka w ciągu dnia na odpoczynek. Nie przyzwyczajaj dziecka do ciągłego podawania smoczka lub noszenia na rękach lecz staraj się zrozumieć, o co mu chodzi. Płacz dziecka nie musi oznaczać nic złego.

Notatki młodej mamy

www.zabkowaniebezbolu.pl Dentinox N (Chamomillae tinctura + Lidocaini hydrochloridum + Macrogoli aether laurilicum) (15% + 0,34% + 0,32%) żel do stosowania na dziąsła. Wskazania: Produkt leczniczy tradycyjnie stosowany w łagodzeniu dolegliwości związanych z bolesnym wyrzynaniem się zębów mlecznych (podrażnienia dziąseł i dolegliwości bólowe). W przypadku pojawienia się silniejszego zaczerwienienia lub obrzęku dziąseł oraz w razie wystąpienia reakcji nadwrażliwości na skórze lub błonach śluzowych należy skontaktować się z lekarzem. To samo odnosi się do wystąpienia wtórnych dolegliwości towarzyszących. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Nietolerancja rumianku lub innych roślin z rodziny Asteraceae, lidokainy lub podobnych środków miejscowo znieczulających (typu amidowego). Reakcje nadwrażliwości na rumianek (np. kontaktowe zapalenie skóry) są bardzo rzadkie. Reakcja krzyżowa może wystąpić u ludzi uczulonych na rośliny z rodziny Asteraceae (np. bylica). Ze względu na zawartość sorbitolu, lek nie powinien być używany przez pacjentów cierpiących na rzadką wrodzoną nietolerancję fruktozy. Produkt leczniczy Dentinox N nie powinien być stosowany u niemowląt poniżej 3 miesiąca życia. Produkt leczniczy Dentinox N nie powinien być stosowany również u niemowląt poniżej 12 miesiąca życia, jednocześnie leczonych środkami wywołującymi methemoglobinemię. Dentinox Gesellschaft für pharmazeutische Präparate Lenk&Schuppan KG *Sprzedaż wg KAMSOFT styczeń - grudzień 2015 r.

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

Stymulacja rozwoju dziecka w pierwszych 3 miesiącach życia Zmysły dziecka, które dopiero co się urodziło, są pobudzane dużą ilością bodźców. Jednak, maleństwo zupełnie inaczej niż my postrzega otaczającą rzeczywistość.

1. miesiąc życia Utarło się, że dziecko w 1. miesiącu życia tylko śpi i je. Dużo w tym prawdy, ale nie do końca. Już w tym wieku możemy urozmaicać maluszkowi czas. Na pewno nie jest to jeszcze moment na zabawę w pełnym tego słowa znaczeniu, ale poprzez

ukowo, że maluszki uwielbiają ładne buzie – ładne w sensie uśmiechnięte, o miłym wyrazie. Śmieszne minki - świetnie, jeśli robieniu zabawnych min towarzyszy wydawanie odgłosów. Jeszcze trochę, a maluch spróbuje cię naśladować. Kontrast barw - najwyraźniejszymi dla noworod-

dodatkową aktywność warto stymulować rozwój.

ka są zdecydowane zestawienia barw, w szcze-

Tak bliska twarz mamy i taty - noworodek przez

układy kolorów, np. rysując czarnym markerem

pierwsze dwa tygodnie widzi wręcz słabo. Obrazy

kreski na białej kartce. Zawieś taką kartkę w oko-

są jakby zamazane. Maluszek zza gęstej mgły roz-

licach łóżeczka. Idealnie sprawdzą się również

poznaje jednak znajome kształty mamy i taty. Czy

przedmioty właśnie biało-czarne (książeczki,

można zrobić z tego zabawę? Oczywiście! Najlep-

grafiki). Jaskrawe barwy wprowadzamy dopiero

szą atrakcją jest uśmiech. Dowiedziono nawet na-

po 3-4 tygodniu życia.

20 / zdrowy maluszek

gólności białej i czarnej. Warto pokazywać takie

Nucenie i piosenki - o ile wzrok noworodka jest

Noszenie na rękach, kołysanie, śpiewanie, „zaga-

słaby, o tyle słuch pozwala na wychwytywanie

dywanie” – wszystko to, co było ważne już w cza-

większej ilości bodźców, choć wciąż przytłumio-

sie spędzanym z noworodkiem, a czego potrzebu-

nych. Głośne dźwięki przerażają, ale już słucha-

je każdy niemowlak. Opowiadaj o tym, co widzicie

nie cichego śpiewu czy nucenia jest cudownym,

i co robicie.

uspokajającym doświadczeniem.

Kładzenie na brzuszku i trenowanie podnosze-

Kołysanie i noszenie na rękach - kołysanie po-

nia główki – początkowe ćwiczenia będą krótkie.

woduje stymulację tzw. układu przedsionkowego

Zachęcaniu do podejmowania aktywności posłu-

w mózgu, co wpływa na koordynację dziecka i na-

ży zabawka lub kolorowa ilustracja położone przed

ukę utrzymywania równowagi (a to z kolei będzie

niemowlakiem. Bardzo ważne – leżenie powinno

bardzo ważne w późniejszym opanowywaniu umie-

odbywać się na twardym podłożu (z rączkami pod

jętności raczkowania czy chodzenia).

klatką piersiową) i koniecznie pod nadzorem osoby

W pierwszym miesiącu życia dziecka ogranicz

dorosłej.

ilość bodźców. To nie jest czas na karuzelki czy

Stymulacja koordynacji wzrokowej - w odle-

machanie przed twarzą grzechotką. Warto po-

głości ok. 30 cm od twarzy dziecka przytrzymaj

myśleć jedynie o wspomnianych już elementach

kolorowy przedmiot i powoli zataczaj nim kręgi.

o barwie biało-czarnej. Odwracanie główki czy

Potrząsaj grzechotką, użyj dzwoneczka i obserwuj

marudzenie może świadczyć o tym, że maluszek

reakcje.

jest zmęczony.

Nauka chwytania – już taki maluszek ćwiczy

2. miesiąc życia

chwytanie. Na początku trzeba mu w tym trochę

Dziecko z każdym dniem staje się coraz bardziej „towarzyskie”. Wykracza poza sferę spania i jedzenia, interesując się otaczającym światem. Zwraca

pomóc. Umieszczamy zabawkę blisko jego rączki, a gdy próbuje ją uchwycić, wkładamy w piąstkę i delikatnie rozprostowujemy paluszki.

uwagę na poruszające się przedmioty, nadsłuchu-

Urozmaicanie czasu w łóżeczku - 2-miesięczne

je dźwięków, coraz lepiej panuje na swoim ciał-

dziecko żywo reaguje na widok rodzica. Bezczyn-

kiem, a nawet zaczyna się uśmiechać. Zabawka

ne leżenie w łóżeczku zaczyna stawać się nud-

lub przedmiot w zasięgu rączki prawdopodobnie

ne. Warto zawiesić kolorowe zabawki i bawić się

zostaną uchwycone i włożone do buźki. Osesek

z maluszkiem, gdy leży. Jednak to nie jest jeszcze

zauważa, że ma dłonie, patrzy na nie i uderza nimi,

odpowiedni czas na wprowadzenie maty edukacyj-

badając otoczenie. Macha energicznie nóżkami

nej.

i nawet przez krótką chwilę potrafi utrzymać uniesioną główkę.

Niemowlak, który wkracza w trzeci miesiąc życia, powinien:

Czas spędzany z maleństwem ma być przede wszystkim okazją do okazywania bliskości i czułości.

⚫ Poruszać główką na boki, ⚫ Odpowiadać uśmiechem na uśmiech, ⚫ Wodzić wzrokiem za przesuwającym się

Bycie razem - każda czynność pielęgnacyjna

przed oczami przedmiotem.

i wspólny czas powinny sprzyjać wzajemnemu po-

Pamiętaj jednak, że „wytyczne” tego rodzaju są

znawaniu się. Połóż się, a dziecko na swoim brzu-

ogólnym wskazaniem. Każde dziecko rozwija się

chu. To są niezapomniane chwile, w których czuje-

indywidualnie i opanowuje nowe umiejętności

cie wzajemne ciepło i słychać twoje bicie serca.

w odpowiednim dla siebie czasie.

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &

/ 21

3. miesiąc życia

przepada za tego typu aktywnością. Jest to

Dziecko interesuje się tym, co je otacza. Reaguje,

podkładaj żadnych poduszek. Zachęćmy do pod-

gdy się do niego mówi. Samo szuka dialogu. I najważniejsze – uśmiecha się! Niemowlak w 3 miesią-

świetne ćwiczenie dla mięśni szyi i pleców. Nie noszenia główki, prezentując zabawki.

cu życia w ciągu dnia coraz mniej śpi, a jego okresy

Stymuluj wzrok, pokazując przedmioty o jaskra-

aktywności sukcesywnie wydłużają się. Nagle

wych kolorach i umieszczając nad łóżeczkiem

wszystko wokół staje się arcyciekawe, zwłaszcza własne ciało. Dziecko bada je, obserwuje, rączki świetnie smakują! Teraz przychodzi czas m.in. na

karuzelę. Na nadgarstkach możesz na krótko przypiąć specjalne maskotki (małe pluszaki umiesz-

zapieranie się nóżkami o podłoże czy prostowanie

czone na pasku zapinanym na rzep). Maluszek na

tułowia. Ruchy stają się jakby bardziej skoordyno-

pewno zainteresuje się wydawanymi odgłosami,

wane i zamierzone. Przejdź się przy łóżeczku i za-

co zachęci do częstszego poruszania rączkami.

uważ, że maluszek wodzi wzrokiem za tobą. Dziecko w 3 miesiącu próbuje również wykonywać różne akrobacje. Potrafi obie nóżki jednocześnie unieść i wymachiwać nimi energicznie w górze. Ułożony na brzuszku utrzymuje przez kilka se-

Stymuluj słuch dziecka, prezentując różne odgłosy, np. szeleszczenie, dzwonienie budzika czy stukanie łyżeczką w kubek. Ćwiczcie lokalizowanie zasłyszanych dźwięków.

kund główkę, oparte na przedramionach. Zdarza się, że jedną rękę wysuwa przed siebie, co jeszcze

Pamiętaj jednak, że nadmiar bodźców jest dla ta-

bardziej trenuje równoważne leżenie na brzuchu.

kiego maluszka bardzo męczący. Niemowlak na

Niekiedy maluszek może przewrócić się na bok, szczególnie gdy mocno odegnie główkę, ale jeszcze nie jest to świadomy obrót.

pewno da ci znać, gdy będzie mieć dość wrażeń.

Taki maluch jest już świetnym towarzyszem za-

Co może niepokoić?

baw. Wspólny czas może być wypełniony mnó-

Mimo że rozwój przebiega jak najbar

stwem aktywności:

dziej indywidualnie, pewne zachowania

Przytulaj, głaszcz, kołysz, dotykaj, całuj swojego

czy brak określonych umiejętności

maluszka. Ucz go mapy ciałka, nie zapominając

powinny zwrócić naszą uwagę:

o nosku czy policzkach. Tańcz z dzieckiem na ręku. Baw się z użyciem maleńkich rączek, z wykorzystaniem znanych rymowanek, np. Idzie rak nieborak, Sroczka kaszkę ważyła, Kosi kosi łapci. Mów do maluszka, opowiadając m.in. o wykonywanych czynnościach, robiąc jednak przerwy i czekając na „odpowiedzi”. Śmiej się, żywo reaguj, taki rodzaj dialogu jest niepowtarzalny. Opowiadaj historyjki, śpiewaj.

⚫ Nieunoszenie główki podczas leżenia na brzuchu, ⚫ Nieukładanie głowy w symetrii, ⚫ Wkładanie do buźki tylko jednej, wciąż tej samej rączki, gdy druga rączka pozostaje na podłożu, ⚫ Nieprzejawianie zainteresowania, otoczeniem, brak reagowania na dźwięki.

Układaj dziecko na brzuszku – jak najczęściej,

Wszelkie wątpliwości powinny być skonsultowane

choćby na krótko, jeśli maleństwo jeszcze nie

z pediatrą.

22 / zdrowy maluszek

Siatki centylowe Siatki centylowe są wykresami obrazującymi wzrastanie i przybory masy ciała, zarówno u chłopców, jak i dziewczynek, w poszczególnych przedziałach wiekowych. Aby prawidłowo odczytać siatkę centylową, trze-

przy czym 3 centyl oznacza dolną granicę nor-

ba korzystać z aktualnych siatek oraz dopasować

my, a 97 – górną. Innymi słowy, jeśli rozpatrujemy

je do płci dziecka i daty narodzin. Siatki centylowe

na przykład wzrost dziecka, to wynik w okolicach

dla dziewczynek różnią się od tych dla chłopców.

3 centyla będzie dotyczył dzieci bardzo niskich,

Oprócz standardowych siatek wyróżnia się rów-

a im bliżej 97 centyla – maluchów zdecydowanie

nież siatki centylowe dla dzieci karmionych piersią

wyższych od swoich rówieśników.

oraz dla wcześniaków.

Normę określają nie tylko centyle. Wykres powinien przebiegać przede wszystkim regularnie. Równie istotne jest zachowanie proporcji po-

Na siatce centylowej możemy

między wynikami dotyczącymi wzrostu i wagi.

sprawdzić rozwój dziecka pod

Nie może być między nimi zbyt dużej rozbieżno-

względem

ści.

⚫ Wagi

Pomiarów można dokonywać podczas wizyt

⚫ Wzrostu

w przychodni zdrowia. Bardzo ważna jest kontrola

⚫ Obwodu główki

zwłaszcza u noworodków. Pediatra najlepiej zin-

⚫ Obwodu ramienia

terpretuje otrzymane wyniki pomiarów. Ważenia

⚫ Wskaźnika BMI

i mierzenia można dokonywać również samodzielnie w warunkach domowych, ale dla niemowląt

Odczytywanie siatek centylowych

warto jest mieć specjalną, bardzo dokładną wagę.

dziecka, na osi pionowej – oceniany parametr (m.in.

Czy moje dziecko dobrze waży?

waga, wzrost, obwód głowy). Następnie z obu tych

W okresie niemowlęcym dziecko powinno być czę-

punktów przeprowadzamy linie proste. Interesuje

sto ważone. Światowa Organizacja Zdrowia uznała

nas punkt przecięcia się tych prostych. Jest to

za normę przyrost wagi w okresie niemowlęcym

pozycja, którą nasze dziecko zajmuje w siatce

minimum 450 gramów na miesiąc. Jednak, anali-

centylowej. Następnie musimy przeanalizować,

zując przyrost masy ciała, zawsze trzeba brać pod

w jakim przedziale znajduje się to miejsce i czy

uwagę indywidualne cechy dziecka. Aby dokonać

mieści się w polu wyznaczonym przez krzywe siat-

rzetelnych pomiarów, należy posługiwać się wła-

ki. Norma mieści się pomiędzy 3 a 97 centylem,

śnie siatkami centylowymi.

Na osi poziomej wykresu nanoszony jest wiek

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &

/ 23

Badania przesiewowe noworodka

Badania przesiewowe noworodka są bezpłatne i obowiązkowe, przeprowadzane w szpitalu, tuż po narodzinach. Badania mają charakter profilaktyczny.

Są wykonywane bardzo wcześnie, jeszcze zanim nastąpią nieodwracalne uszkodzenia. Badania

Badania z krwi noworodka

przesiewowe dotyczą konkretnych schorzeń, któ-

Badania przesiewowe, dotyczące wspomnianych

re nie dają typowych objawów klinicznych, a póź-

chorób (mukowiscydozy, fenyloketonurii i wro-

no pojawiające się objawy ograniczają podjęcie

dzonej niedoczynności tarczycy), polegają na po-

skutecznego leczenia. Wczesne wykrycie mu-

braniu kropel krwi od noworodka. Krew do badań

kowiscydozy, fenyloketonurii oraz wrodzonej

są najczęściej pobierana z pięty maluszka. Każda

niedoczynności tarczycy jest niezmiernie ważne,

z trzech wymienionych chorób zaznacza we krwi

gdyż nie podjęcie leczenia skutkuje zaburzenia-

obecność specyficznej dla siebie substancji.

mi rozwoju, upośledzeniem umysłowym, a nawet śmiercią.

Wystarczy kilka kropelek, które personel medyczny umieszcza na specjalnych bibułach. Bibu-

Aktualnie w Polsce, na mocy rozporządzenia

ła musi zawierać dane dziecka. Odpowiedniego

Ministerstwa Zdrowia, każde dziecko ma mieć

umieszczenia wymagają naklejki z kodem pasko-

wykonanie badanie przesiewowe. Dotyczy to

wym z próbki. Etykieta ma trzy egzemplarze kodu

również panelu chorób metabolicznych, takich

– jeden umieszcza się na bibule, która zostaje

jak np. kwasice czy choroby mitochondrialne.

odesłana do laboratorium. Druga etykietka jest

24 / zdrowy maluszek

naklejana w Książeczce Zdrowia Dziecka, a trzecia – w rejestrze szpitalnym. Tak działa system badań, który nie dopuszcza pomyłek – każdy noworodek jest jednoznacznie zidentyfikowany. System ten przewiduje między innymi brak informacji zwrotnej z laboratorium, do którego wysyłana jest próbka. Nieotrzymanie informacji zwrotnej oznacza do-

wrodzonych. W przypadku otrzymania niepokojących wyników, bądź w pojawienia się wątpliwości, konieczne są dalsze badania i szczegółowa diagnostyka. Wczesna identyfikacja oraz w wielu przypadkach prosta interwencja (zmiana diety czy substytucja hormonalna) pozwalają na niemal prawidłowy rozwój dziecka.

brą wiadomość! Innymi słowy – u dziecka nie zostało wykryte dane schorzenie. Oczywiście, jeśli wieści są niepokojące, a więc u noworodka wykryto jedną ze wspomnianych chorób wrodzonych, rodzice zostają powiadomieni. Muszą wtedy udać się do poradni specjalistycznej. Może też zdarzyć się tak, że otrzymany w laboratorium wynik będzie niejednoznaczny. Rodzice otrzymają drugi egzemplarz bibuły, na który kropelki krwi będą pobrane przez pielęgniarkę z przychodni zdrowia. Po ponownych badaniach, bez względu na wynik, rodzice zawsze otrzymują z laboratorium informację zwrotną.

Inne badania przesiewowe – nie z krwi

Notatki młodej mamy

Do badań przesiewowych noworodków zalicza się również „badanie przesiewowe słuchu”. Jeśli nie zachodzą czynniki ryzyka, zwykle nie podejrzewamy wad słuchu u dzieci. Jednak podobnie jak badania przesiewowe z krwi, badania przesiewowe słuchu mają wychwycić te wady, które w normalnych warunkach byłyby zdiagnozowane zbyt późno. Badanie jest całkowicie bezbolesne, a wynik otrzymujemy od razu. Niekiedy do badań przesiewowych zaliczane jest również badanie stawów biodrowych. Najlepszym okresem do przeprowadzenia USG bioderek jest 4.-6.tydzień życia. Badania organizują poradnie tzw. preluksacyjne. Badania przesiewowe umożliwiają wstępną orientację w ewentualnym występowaniu chorób

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &

/ 25

Kolka niemowlęca Kolka jest trudnym doświa dczeniem zarówno dla maluszka, jak i jego rodziców. Dziecko płacze, ponieważ boli go brzuszek, rodzicom trudno jest znieść cierpienie maleństwa.

Co powoduje kolki?

Przyczyną kolki może być również nietolerancja

Kolka jest bolesnym skurczem jelit i może do-

źródeł kolek, wskazują ponadto na możliwość po-

kuczać już 2-3-tygodniowemu noworodkowi.

łykania przez maluszka w czasie karmienia powie-

Niestety, nie można jednoznacznie wskazać,

trza i niemożność pozbycia się jego pęcherzyków

co wywołuje bóle brzuszka. W przypadku dzieci

poprzez odbicie się brzdącowi. Winowajcy upatru-

karmionych piersią koniecznie trzeba przeana-

je się także w stanach napięcia, zbyt wielu wrażeń

lizować jadłospis mamy. Należy unikać pokar-

oraz w zdenerwowaniu mamy.

mów ciężkostrawnych i wzdymających – przede

laktozy. Lekarze, nie określając jednoznacznych

wo dużych ilości owoców, soków i słodyczy. Waż-

Sposoby radzenia sobie z kolką

na jest uważność mamy, być może odpowiednia

Rodzice zazwyczaj próbują wyciszyć maleństwo.

dieta nie zlikwiduje kolek, ale przynajmniej złago-

Tulenie, bujanie, kołysanie w ramionach często

dzi dolegliwości. W przypadku alergii na mleko wy-

przynoszą ulgę tylko na chwilę. Przeraźliwy krzyk

eliminowanie produktów nabiałowych zazwyczaj

zdaje się nie mieć końca. W takiej kryzysowej

przynosi zdecydowaną ulgę. Niestety, czasami

sytuacji konieczny jest spokój mamy i taty! Pa-

konieczna jest dość restrykcyjna dieta. Rozważ-

miętajmy, że dziecko doskonale wyczuwa emocje

ne spożywanie pokarmów przez mamę karmiącą

otoczenia. Przede wszystkim trzeba zdać sobie

piersią wspomaga bowiem niedojrzałą pracę jelit

sprawę, że kolka często dokucza maluszkom. Ich

u niemowlęcia.

przewód pokarmowy dopiero się rozwija i nie za-

wszystkim kapusty, fasoli i cebuli, a także pikantnych i smażonych. Lepiej nie spożywać jednorazo-

26 / małe i duże problemy

wsze potrafi poradzić sobie w warunkach życia piersią dziecko cierpiące z powodu kolek nie jest

Produkty antykolkowe dostępne na rynku

złą mamą! Przecież świadomie nie zje garnka ka-

Producenci przychodzą z pomocą zaniepokojo-

pusty. Kolka po prostu się zdarza, nie można jej

nym rodzicom, oferując:

poza ciałem mamy. Poza tym kobieta karmiąca

leczyć, jedynie łagodzić objawy (a jeśli doszukamy się przyczyny – nawet zapobiegać jej).

Butelki i smoczki antykolkowe (z systemem odpowietrzającym), Herbatka na bazie kopru włoskiego, rumianku

Co robić, gdy po południu lub wieczorem maluszek głośno płacze?

i melisy, Zawiesina doustna Infacol, Sab Simplex, krople Esputicon, czopki Viburcol,

Najpierw upewnijmy się czy jest to kolka. Pomocne nie jest wtedy ani zmiana pieluszki czy karmienie. Dziecko sygnalizuje wtedy coś innego. Pierś uchwycona jest na krótko, a po chwili ssania, maluszek krzyczy nadal. Sprawdźmy brzuszek – zazwyczaj wyczuć można wzdęcie, a malec gwałtownie wierzga nóżkami i wymachuje rączkami, czerwieniąc się. Usłyszeć można odgłosy oddawania gazów i „przelewania się” w brzuszku. Ponadto silny płacz trwa długo, często ponad

Leki poprawiające perystaltykę jelit, która może być niedojrzała, np. Debridat, „dobre bakterie” Bio Gaia, wiaderka do kąpieli (dziecko przyjmuje pozycję podobną do tej w brzuchu mamy), termofor z pestek wiśni. Dość popularną metodą łagodzenia dolegliwości kolkowych jest masaż dziecięcego brzuszka. Został on wymyślony przez V. Schneider i regularnie wykonywany (na przykład dwa razy dziennie przez

godzinę, po czym zmęczone dziecko zasypia. Ulga

dwa tygodnie) ma polepszyć pracę jelit. Masaż

przychodzi najczęściej z chwilą oddania gazów.

cierpiącego brzuszka można ograniczyć do okręż-

Niestety sytuacja powtarza się, nawet każdego

nych ruchów, zgodnie z kierunkiem wskazówek ze-

kolejnego dnia.

gara. Ma to na celu ułatwienie pozbycia się gazów.

W takiej sytuacji trzeba przestrzegać zasady pionizowania malucha po karmieniu i pilnowania, aby mu się odbiło. Jest to szczególnie ważne w przypadku niemowląt karmionych sztucznie. Starymi, sprawdzonymi sposobami prakty kowanymi przy kolkach są:

Gniazdko

przyłożenie do brzuszka ciepłej pieluszki tetrowej (najlepiej jest przeprasować ją ciepłym żelaz-

NIEMOWLĘCE

169zł

kiem), przytulanie maluszka w pionie z jednoczesnym delikatnym przyciskaniem małego brzuszka do

} w łóżku rodziców } Jako łóżeczko turystyczne } w gondoli/kołysce } na dywanie

ciała osoby noszącej.

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl & 60x60mm_sleepee.indd 1

sleepee.pl

/ 27

25.10.2017 11:09

Ulewanie Ulewanie jest dla dziecka bezbolesne i polega na wypływaniu z ust niewielkiej ilości mleka.

Ma to miejsce szczególnie krótko po karmieniu.

Podczas nawału mlecznego przed karmieniem

Ulewanie nie jest tym samym co wymiotowanie.

odciągaj trochę mleka, aby maluch nadążał ssać.

Wynika najczęściej z niedojrzałości układu nerwowego oraz pokarmowego i ustępuje do 6 miesiąca życia. Ważne jest w szczególności osiągnięcie

Po zakończonym karmieniu pionizuj dziecko, czekając na „odbicie”.

dojrzałości przez zwieracza dolnego przełyku, co

Po karmieniu nie układaj malucha na plecach,

następuje do 8 miesiąca życia.

z uwagi na ryzyko zakrztuszenia się podczas ula-

Niemowlęta często ulewają na skutek łapczywego połykania pokarmu. W żołądku zostaje uwię-

nia. Dobrą pozycja jest leżenie na prawym boku, na materacu delikatnie uniesionym od strony główki.

zione połknięte powietrze, które wydostaje się

Tuż po karmieniu nie wykonuj gwałtownych ru-

na zewnątrz wraz z pokarmem. Przyczyn ulewania

chów i nie zmieniaj od razu pieluszki.

może być jednak znacznie więcej, m.in. alergia pokarmowa na mleko, zbyt krótkie przerwy pomiędzy karmieniami czy nieprawidłowe ułożenie podczas karmienia. Postać ulanego mleka zależy od miejsca, do którego dotarł pokarm. Jeśli tylko do przełyku, jego konsystencja w trakcie ulania nie zmieni się . Natomiast, ulewający się pokarm aż z żołądka będzie już zwarzony, o kwaśnym zapachu.

Ulewanie jest stanem przemijającym, z którego dzieci wyrastają. Można jednak wskazać na określone objawy, które współtowarzysząc ulewaniu, wymagają konsultacji lekarskiej, m.in.: ⚫ Niski przyrost masy ciała, ⚫ Krztuszenie się, bądź kaszel, ⚫ Zielony lub brązowy odcień ulanego mleka, ⚫ Gorączka, ⚫ Biegunka lub zaparcia,

Jak pomóc ulewającemu dziecku?

⚫ Ból brzucha,

Zadbaj o prawidłowe ułożenie dziecka podczas

Konsultacja lekarska jest zalecana również

karmienia (główka wyżej niż reszta ciała).

w przypadku obfitego ulewania.

28 / małe i duże problemy

⚫ Niepokój i płacz.

Katar u małego dziecka Katar jest często bagatelizowany lub już od razu zwiastuje poważną chorobę. U niemowlaka trzeba działać od razu. U niego zapchany nos nie tylko przeszkadza w swobodnym jedzeniu i oddychaniu, ale może przyczynić się do rozwoju poważnej infekcji, np. ucha, gardła lub oskrzeli.

Jedno jest pewne – zawsze wzywamy lekarza do przeziębionego noworodka. Konsultacja pediatryczna jest konieczna również, gdy katarowi towarzyszy gorączka, ogólne złe samopoczucie lub wydzielina z noska zmienia kolor na żółty, bądź zielony. Pilnujemy, żeby nosek był często oczyszczany, szczególnie przed karmieniem, co umożliwi ssanie. Zdarza się, że czynność trzeba powtórzyć też w trakcie karmienia. Trudne dni czekają rodziców dzieci, które jeszcze nie siadają. Pozycja leżąca powoduje, że katar zamiast wypływać noskiem, schodzi do niższych partii dróg oddechowych, a stąd już krótka droga do poważnej infekcji. Materac w łóżeczku takiego maluszka musi być podwyższony od strony głowy, a opiekunów czeka długie noszenie na rękach (ważne zadanie dla taty!). Stan zdrowia takiego brzdąca należy konsultować z lekarzem, który sprawdzi osłuchowo oskrzela i płuca. Zabarwienie żółte lub zielone wydzieliny z nosa może świadczyć o nadważeniu bakteryjnym, zwłaszcza jeśli katar jest gęsty i utrzymuje się powyżej tygodnia. W takim przypadku dziecku wizyta u pediatry jest niezbędna. Zdarza się, że trzeba zastosować antybiotyk.

30 / małe i duże problemy

NIE ZWLEKAJ Z KONSULTACJĄ PEDIATRYCZNą GDY: ⚫ Przeziębiony jest noworodek lub wczesny niemowlak, ⚫ Katarowi towarzyszy gorączka, znaczne pogorszenie samopoczucia, silny kaszel lub inne, niepokojące nas objawy, ⚫ Wydzielina z noska ma zabarwienie żółte lub zielone, ⚫ Maluch płacze, krzyczy, łapie się za ucho lub próbuje pocierać uchem o podłoże – może to wskazywać na zapalenie ucha, ⚫ Dziecko ma alergię lub inne schorzenia, powodujące, że zwykły katar przebiega ciężej lub zwykle prowadzi do poważniejszych infekcji, ⚫ Podczas poprzednich przeziębień katar zapoczątkowywał gwałtowny wzrost temperatury, bądź miał nietypowy przebieg.

Domowe sposoby na katar Oczyszczaj nosek używając aspiratora. Stosuj dostępną w aptece sól fizjologiczną i maść majerankową, szczególnie gdy wydzielina jest gęsta. Rozpuszczony katar łatwiej wypływa. Po kropelki sięgaj w ostateczności i na krótki czas. Smaruj nosek i jego podrażnione okolice, np. wazeliną. Od ciągłego kataru i przecierania chusteczką skóra może bardzo szczypać. Skorzystaj z inhalatora. Nawilżaj pokój, wietrz. Optymalna temperatura w pomieszczeniu wynosi 19-21 stopni Celsjusza. Noś dziecko w pozycji pionowej, gdy nie śpi – układaj na brzuszku.

Notatki młodej mamy

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

Potówki Potówki mogą pojawić się już u kilkudniowego noworodka.Tworzą się na skórze dziecka najczęściej latem.

Zwykle są efektem: trudności z regulowaniem temperatury ciała oraz niedojrzałych gruczołów potowych, przegrzewania dziecka, zbyt ciepłego ubierania, wysokiej temperatury podczas choroby, niewłaściwej pielęgnacji skóry dziecka i zbyt rzadkiego kąpania. Potówki tzw. zwykłe są maleńkimi pęcherzykami, które wypełnia przezroczysty płyn. Najczęściej pojawiają się na skórze szyi, głowy, pleców oraz w zgięciu łokci i kolan. Potówki te mają tendencję do powiększania się i pękania. O tzw. potówkach białych mówimy wtedy, gdy wypełniający je, do tej

32 / małe i duże problemy

Stan skóry, na której pojawiły się potówki, powinno poprawić zastosowanie preparatu hipoalergicznego do kąpieli dla dzieci. Krostek nie natłuszczamy oliwką lub tłustymi kremami, nie wyciskamy i nie smarujemy spirytusem. Jeśli stan skóry nie poprawi się, konieczna jest wizyta u lekarza. pory przeźroczysty, płyn mętnieje. W nadkażeniu bakteryjnym płyn przemienia się w ropę. Wreszcie tzw. potówki czerwone są trochę większymi pęcherzykami, z otaczającą zapalną obwódką, a miejsce, w którym się pojawiają, swędzi i piecze.

Chustonoszenie Chusto noszenie jest często nazywane kangurowaniem. Tymczasem kangurowanie nie jest no szeniem.

Do chustonoszenia potrzebujemy chusty, do kangurowania – niekoniecznie. Do kangurowania możemy użyć pieluchy lub opaski, a więc czegoś, co ustabilizuje maleństwo, znajdujące się na klatce piersiowej rodzica. Zajmujemy pozycję leżącą lub półleżącą na specjalnym fotelu. Podstawą jest kontakt skóra do skóry, nie musimy się jednak rozbierać. Warto w te czynności zaangażować tatę, który ma szansę na nawiązanie fizycznej i psychicznej bliskości z maleństwem. Tata w takiej sytuacji czuje się szczególnie ważny i potrzebny. Kangurowanie cudownie wpływa na rozwój dzieci przedwcześnie urodzonych, nawet tych, które są jednocześnie podpięte pod różne urządzenia. Badania wykazują, że maleństwa kangurowane lepiej się rozwijają, a zmysły są intensywniej stymulowane, zwłaszcza dotyk. Nadrobione zostaje to, co zostało wcześniej odebrane – bicie serca mamy, zapach skóry, kołysanie, po prostu bezpośredni kontakt. Maleństwa mniej płaczą, szybciej się aklimatyzują po porodzie, znajdują ukojenie podczas kolki i szybciej się uczą. Stymulacji podlega również układ przedsionkowy, odpowiedzialny m.in. za rozwój integracji sensorycznej, równowagi, koordynacji, napięcia mięśniowego i wzroku.

34 / bezpieczeństwo dziecka

Noszenie noworodków stanowi także profilaktykę dysplazji stawów biodrowych. W chuście można nosić dopiero większe dzieci (min. 2,5 kg) i stabilniejsze. Oczywiście, chusta musi być dopasowana do dziecka i dla tych najmniejszych szkrabów wybieramy chustę wcześniaczą o szer. 45 cm (podczas gdy standardowa wynosi 60-70 cm). Chustonoszenie jest przedłużeniem kangurowania. Dodatkowo mamy wolne ręce, większą swobodę działania i wykonywania różnych czynności. Pamiętaj! Bez względu na to, czy nosimy w chuście czy w nosidle, musimy to robić dobrze. Warto zapisać się na specjalny kurs chustonoszenia. Wbrew pozorom wybór chusty nie jest wcale prosty, modele różnią się m.in. rodzajem tkaniny. Jeśli dziecko ma problemy zdrowotne, należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym. Noszenie musi być zdrowe, bezpieczne i wygodne. Chusta powinna być tkana odpowiednim splotem, ale też odpowiednio zawiązana i dociągnięta.

Syndrom

śmierci łóżeczkowej [S IDS]

Nieoczekiwana i nagła śmierć dzieci do pierwszego roku życia, bez jakiegokolwiek, możliwego do zaobserwowania wcześniej powodu, stanowi w Polsce ok. 1,8 proc. z ogólnej liczby śmierci noworodków.

Większość śmierci następuje w wyniku zaprzestania oddychania. Z jakiegoś powodu mały człowiek „zapomina” o tym, żeby zaczerpnąć kolejny wdech. SIDS może też być powiązane z bezdechem nie-

Kup dobrej jakości materacyk na spód łóżeczka. Do łóżeczka nie wkładaj zabawek, miękkich pluszaków, poduszek, koców i luźnych ubrań.

mowlęcym lub z różnego rodzaju zaburzeniami ryt-

Przestrzegaj regularnego trybu życia dziecka

mu serca w początkowej fazie życia. Wciąż nie ma

(stałych godzin snu i karmienia).

jednak pewności co do przyczyn zespołu nagłej

Układaj dziecko do snu na plecach.

śmierci łóżeczkowej. Wiele instytucji, w tym Amerykańska Akademia Pediatrii, wydało zalecenia, które mają prowadzić do ograniczenia występowania SIDS. Ich stosowanie pozwala rodzicom przygotować właściwe środowisko dla bezpiecznego snu niemowlaka:

Unikaj palenia papierosów (również przez inne osoby) w obecności dziecka, jak w również w pomieszczeniu, w którym dziecko śpi i przebywa. Dla własnego spokoju rodzice mogą zaopatrzyć się w elektroniczny monitor oddechu dziecka. Oczywiście, nie jest to sposób na zapobiegnięcie

Wietrz pomieszczenie przed ułożeniem dziecka

wystąpienia SIDS. Jest to jednak urządzenie, któ-

do snu – zwróć uwagę, aby dziecko nie było prze-

re w tym krytycznym momencie ostrzeże rodzica.

grzane. Temperatura w pomieszczeniu podczas

Tym samym, da szansę na podjęcie działań ratują-

snu powinna być umiarkowana.

cych życie.

Dopilnuj, aby dziecko spało w swoim łóżeczku,

Pamiętaj! Nie wpadaj w panikę. Śmierć łóżeczko-

nie z rodzicami.

wa zdarza się bardzo rzadko.

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &

/ 35

Dieta mamy

karmiącej Dieta mamy karmiącej piersią decyduje o tym, jakie składniki przenikają do organizmu maluszka. Jest więc niezmiernie ważne, aby to co kobieta je, było przemyślane i wartościowe.

Prawidłowo zbilansowana dieta wpłynie pozytyw-

Pojawienie się reakcji alergicznych wymaga pro-

nie na dochodzące do formy ciało kobiety i zapew-

filaktyki, czyli racjonalnego podejścia do diety

ni szkrabowi wartościowy pokarm.

mamy karmiącej i nie komponowania diety w spo-

Białko

sób jednorodny. Dobrym pomysłem jest skorzystanie z pomocy specjalisty dietetyka, który po-

Zapotrzebowanie na nie jest większe niż w cza-

może skomponować zbilansowaną dietę na mamy.

sie ciąży. Kobieta karmiąca powinna spożywać

Tłuszcze

mleko i jego przetwory, mięso, drób i ryby, a także kasze i warzywa. Ważna jest forma przygotowania mięsa. Po porodzie mama nie może raczyć się smażonymi, mocno przyprawionymi potrawami. Układ trawienny maleństwa dopiero będzie dojrzewać. Zetknięcie z produktami wzdymającymi (to wszystko przenika w mleku!) najprawdopodobniej wywoła ból brzuszka, trudności z oddawaniem gazów lub nawet kolkę. Początkowa dieta powinna być lekka (mięso przede wszystkim w formie gotowanej), a kolejne potrawy wprowadzane stopniowo, z jednoczesną obserwacją reakcji dziecka. U wielu maluchów pojawia się niestety alergia i ko-

Dostarczają one m.in. cenne kwasy tłuszczowe, pełniące ważną funkcję w rozwoju układu nerwowego. Mama karmiąca powinna więc jadać tłuste ryby, obserwując jednocześnie czy nie występują reakcje alergiczne u maluszka. Niezbędne są również jajka oraz tłuszcze pochodzenia roślinnego (oliwa z oliwek, wysokiej jakości masło).

Węglowodany Cenne są cukry złożone zawarte w kaszach, ziemniakach, makaronach i pieczywie razowym. Cukry proste nie tylko sprzyjają nadwadze i otyłości, ale też utrudniają przyjmowanie składników mi-

nieczne jest wyeliminowanie z diety mleka i jego

neralnych przez organizm. Ponadto, duża ilość

przetworów, a także mięsa. Tak dzieje się w przy-

węglowodanów w diecie mamy, słodkie mleko

padku alergii na białko mleka krowiego. Zdarza się

i zwiększona fermentacja powodują u dziecka kol-

u niektórych mam, że oprócz alergii na mleko kro-

ki i wzdęcia, zmienione stolce, a także odparzenie

wie pojawia się alergia krzyżowa na drób.

pupy.

36 / wokół mamy

Witaminy i składniki mineralne

Otulacz

First SteP

Ważne jest spożywanie warzyw, owoców, uzupeł-

119zł

nianie wapnia i magnezu. Chcąc mieć pewność o dostarczaniu wszystkich niezbędnych składników, mama może wspomagać dietę witaminami w kapsułkach, przeznaczonymi dla kobiet karmiących. Jednak spożywanie tych witamin powinno odbywać się w konsultacji z lekarzem. Składniki mineralne można przyjmować tylko z pożywieniem. Niezbędny jest wapń. Jego duże ilości przekazywane dziecku negatywnie wpływa-

} odzwierciedla warunki znane z brzucha mamy } łagodzi objawy kolki } wyklucza podrapanie się malucha } w błyskawiczny sposób uspokaja dziecko } wydłuża sen dziecka } zapobiega wybudzaniu poprzez eliminację odruchu moro

sleepee.pl

ją na organizm mamy. Dlatego też konieczne jest spożywanie mleka i jego przetworów. Jeśli mama

laktację, mama może sięgnąć po specjalną her-

2 dla kobiet karmiących. przebywa na diecie bezmlecznej, konieczna jest 60x60mm_sleepee.indd batkę laktacyjną

25.10.2017 11:08

suplementacja wapnia (1000mg na dobę). Tak samo ważny jest magnez (zawarty przede wszystkim w bananach, ciemnym pieczywie, kaszach)

Niezmiernie istotne jest stopniowe rozsze-

oraz żelazo (żółtko jajek, mięso, zielone warzywa).

rzanie diety kobiety po porodzie, z jednocze-

Woda

sną obserwacją reakcji maluszka. Profilak-

Równie ważne miejsce w jadłospisie zajmuje

alergizujących: owoców cytrusowych, tru-

woda. Jest ona bazą powstawania mleka w pier-

skawek, czekolady. Szczególną ostrożność

siach. Oczywiście, najlepsze są wody niegazowa-

należy zwrócić w rodzinach obciążonych

tycznie można unikać produktów najbardziej

ne, ale warto jest sięgnąć także po soki i kompoty. Ze względu na przenikanie produktów do mleka niewskazane są mocne herbaty i kawa. Mogą niepotrzebnie działać pobudzająco na maluszka. Najbezpieczniejsza w takim wypadku jest kawa

alergią. Konieczne jest ponadto unikanie produktów wzdymających (kapusta, fasola, groch, cebula), które mogą wywołać u maleństwa bóle brzuszka.

zbożowa. Warto pamiętać, że płyny nie są dostarczane tylko pod postacią soków czy wody, ale też

W okresie karmienia piersią nie stosuj diet od-

zup, a nawet soczystych owoców. Aby zwiększyć

chudzających!

Notatki młodej mamy

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &

/ 37

Niedobór żelaza

Żelazo nie tylko zapewnia zdrowie i dobre samopoczucie mamy, ale wpływa również na prawidłowy rozwój dziecka.

Zapotrzebowanie na niego wzrasta w okresie

cierpi z powodu niedokrwistości. Aby kontrolować

ciąży nawet dwukrotnie. Na niedobory tego pier-

poziom żelaza, lekarz zleca częste badania morfo-

wiastka cierpią również mamy karmiące piersią,

logiczne. Niedobór żelaza objawia się w różnorod-

choć objawy anemii często przypisują niewyspa-

ny sposób, ale ponieważ symptomy są zbliżone do

niu i przemęczeniu.

tych odczuwanych przez większość kobiet w ciąży i młodych mam, badania krwi są konieczne:

Rola żelaza

⚫ Osłabienie

Żelazo jest przede wszystkim składnikiem hemo-

⚫ Uczucie zmęczenia

globiny obecnej w erytrocytach, a więc w czerwo-

⚫ Bladość skóry

nych ciałkach krwi. Głównym zadaniem erytrocytów jest zaopatrywanie w tlen wszystkich tkanek

⚫ Senność

organizmu. Niedobory żelaza skutkują tym samym

⚫ Duszność

brakami erytrocytów we krwi i zaburzeniem proce-

⚫ Łamliwość włosów i paznokci

su dotleniania. Pierwiastek musi być uzupełniany.

Objawy anemii Szacuje się, że nawet 40 proc. przyszłych mam

38 / wokół mamy

⚫ Zajady w kącikach ust ⚫ Kłopoty z koncentracją ⚫ Zmnwiejszenie odporności ⚫ Obniżony nastrój.

U niektórych dzieci ok. 4 miesiąca życia również zaczyna brakować żelaza, ponieważ żelazo w mleku mamy jest dobrze przyswajalne lecz w niewielkich ilościach. Ponadto, do tego czasu wyczerpaniu ulegają już zapasy zgromadzone jeszcze w okresie płodowym. W takim przypadku mama powinna kontynuować karmienie piersią, a lekarz pediatra może zlecić dodatkową suplementację w kropelkach.

Niedobory żelaza u kobiet karmiących Anemia u młodych mam jest najczęściej wynikiem znacznej utraty krwi podczas porodu, ubogiej diety, bądź anemii niewyleczonej w okresie ciąży. Niedobory żelaza nie są przy tym powodem do zaprzestania karmienia piersią. Ważne jest natomiast podjęcie uzupełnianie pierwiastka, aby nie pogłębiać jego niedoborów. Należy zacząć od zmiany diety, najczęściej jednak z jednoczesnym przyjmowaniem preparatów aptecznych.

Zapobieganie anemii Dobre efekty przynosi sięganie po produkty bogate w żelazo (szczególnie czerwone mięso, żółtka jaj, rośliny strączkowe, orzechy, ziarna zbóż), spożywane w towarzystwie produktów zawierających witaminę C, która pomaga w lepszym wchłanianiu żelaza. Ważną rolę w przyswajaniu żelaza pełni również kwas foliowy. Jednak dość często konieczne jest również przepisanie przez lekarza suplementów witaminowych oraz witaminowo-mineralnych. Suplementacja w okresie ciąży ma na celu zapobieganie niedoborom żelaza również po ciąży. Wtedy bowiem zapotrzebowanie na pierwiastek zwiększa się wraz z karmieniem piersią, niedosypianiem, zmęczeniem i stresem wynikającym z nowej sytuacji.

Baby blues

i depresja poporodowa Przeżycia związane z porodem, szczęście płynące z macierzyństwa, ale też zmęczenie mogą powodować u kobiety wahania nastroju.

Kiedy czujesz taką potrzebę, możesz sobie po-

Jego nasilenie następuje zwykle 3 – 5 dób po po-

płakać. Nie wpadaj jednak z tego powodu w pa-

rodzie, by z kolejnymi tygodniami stopniowo zani-

nikę – to normalna reakcja poporodowa. Jeśli je-

kać.

steś zmęczona, poproś o pomoc, ale nie rezygnuj z obecności dziecka obok siebie. Jesteście sobie w tych dniach nawzajem potrzebni, zwłaszcza Ty swojemu dziecku. Nie wyrzucaj sobie, że nie należysz do matek adorujących dziecko, że nie kochasz tak jak ono. Instynkt macierzyński zwykle budzi się stopniowo. Zmęczenie, brak snu, poczucie nienadążania z wykonywaniem codziennych obowiązków domowych są udziałem wielu kobiet podczas pierwszych miesięcy życia dziecka. Nie staraj się podołać wszystkiemu za wszelką cenę. Priorytety to Ty i dziecko. Inne sprawy mogą poczekać. Baby blues jest stanem emocjonalnym, odczuwanym bardzo często przez mamy po porodzie. Jest to pewien rodzaju smutek poporodowy, spowodo-

Bardzo ważną rolę pełni wtedy partner. Ważne jest, aby widząc baby blues u part nerki, mężczyzna: ⚫ Wspierał dobrym słowem i swoją obecnością. ⚫ Okazywał partnerce czułość i serdeczność, ale również cierpliwość. ⚫ Starał się odciążyć w pracach domowych i nie miał pretensji, że coś jest niezrobione. ⚫ Zachęcał partnerkę do odpoczynku i stwarzał ku temu warunki, np. idąc z dzieckiem na spacer. ⚫ Zaplanował wspólny czas z ukochaną. Baby blues nie wymaga leczenia lecz wspierania młodej mamy.

wany przede wszystkim zmianami hormonalnymi.

Jeśli jednak smutek poporodowy zamiast zanikać,

Pojawia się wtedy uczucie przygnębienia, ale też

zwiększa się, należy skontaktować się z lekarzem.

wzmożona nerwowość i lękliwość. Nietrudno

Może to oznaczać, że kobieta cierpi na depresję

o kłopoty ze snem i duże poczucie zmęczenia.

poporodową. Depresja jest chorobą, która wyma-

Baby blues jest jednak stanem krótkotrwałym.

ga pomocy specjalisty.

40 / wokół mamy

Pielęgnacja ciała

po ciąży

Po porodzie kobieta staje wobec wielu wyzwań związanych z wydarzeniami dnia codziennego. Jednak troska o dziecko to przecież nie wszystko. Ważne jest, aby każda mama, kiedy sprawy domowe już się unormują, zatroszczyła się również o pielęgnację własnego ciała.

Powrót do formy nie nastąpi oczywiście z dnia na

tem rozciągania skóry i zmian hormonalnych.

dzień – trzeba liczyć się z tym, że jest to praca na

Jeśli nie udało się uniknąć rozstępów, działania

około 6 miesięcy. Na co warto zwrócić uwagę?

sprowadzają się do ich spłycenia i rozjaśnienia.

Skóra

Nie warto odkładać tego w czasie, łatwiej jest

Po okresie ciąży skóra nie jest już tak jędrna,

są jeszcze czerwone). W codziennej pielęgnacji

staje się sucha i zwiotczała. Włókna kolagenu

bardzo ważne są masaże, stosowanie peelingów

i elastyny rozciągają się, co zmniejsza jędrność.

ścierających i kosmetyków wyspecjalizowanych

Kondycji skóry nie sprzyjają również wahania

w walce z rozstępami. Dość skuteczne działanie

wagi ciała, zmniejszona aktywność fizyczna i źle

mają oleje, np. kokosowy, arganowy. Niemniej, do-

zbilansowana dieta. Problemem może być nadmiar

mowe sposoby spłycają rozstępy, nie usuwają ich.

zwiotczałej skóry na brzuchu. Jeżeli skóra jest

Z pomocą przychodzą zabiegi estetyczne.

zadbana, nawilżona, a brzuszek w ciąży nie był aż tak duży, miękka „podusia” szybciej zniknie. Na

Żylaki

pewno wpływ na to mają liczba ciąż, predyspozycje

Jeśli pojawiły się na nogach, dobrze jest pokazać

genetyczne oraz wiek.

je specjaliście. Dostrzegalne zmiany mogą świad-

Rozstępy

czyć o przewlekłej niewydolności żylnej kończyn

Są dość trwałą pamiątką po ciąży, będącą efek-

zaburzeń układu krwionośnego.

42 / wokół mamy

się rozprawić ze świeżymi bliznami (wtedy, kiedy

dolnych. Nieleczone powodują często nasilenie

Witaj na świecie Maluszku! Wasz Skarb nareszcie jest z Wami! Gratulujemy!

Podziel się z nami swoim szczęściem. Weź udział w konkursie i wygraj nagrody.

mamaklub.pl/konkursy

facebook.com/mamaklub

KONKURS

Żylaki „nie lubią”: ⚫ stania i siedzenia w jednej pozycji przez dłuższy czas, ⚫ braku odpoczynku, zwłaszcza z nogami uniesionymi do góry, ⚫ zakładania nogi na nogę, ⚫ podkurczania nóg, ⚫ noszenia obcisłych rzeczy, zwłaszcza rajstop i skarpet ze ściągaczami, ⚫ wylegiwania się na słońcu, ⚫ nadwagi.

Przebarwienia i pajączki W walce z przebarwieniami pomocne są zarówno sposoby domowe, jak i te stosowane w gabinetach dermatologicznych. Do użytku domowego przeznaczone są preparaty wybielające, słabsze – do nakładania na całą twarz i silniejsze – do stosowania miejscowego. Kurację kremem albo serum, na dzień lub na noc, wspomagają specjalne peelingi wybielające. Preparaty wybielające składają się zwykle ze związków złuszczających naskórek oraz ze związków rozjaśniających (witamina C, pochodne witaminy A, kwasy owocowe, bądź glikolowy). Kosmetyki są bezpieczne, ale powinny być stosowane po okresie połogu, gdy gospodarka hormonalna organizmu wyrówna się.

Nadmierne wypadanie włosów Po porodzie zmienia się poziom hormonów, a wtedy wypadanie włosów nasila się. Można ich wtedy stracić nawet do 50 proc. Jeżeli kobieta jest zaniepokojona tym stanem, warto udać się na wizytę do dermatologa. Lekarz zadecyduje o dalszym postępowaniu. Dla kondycji włosów ważne jest, aby mama w czasie laktacji prawidłowo odżywiała się, dlatego do jadłospisu warto włączyć też suplementy diety – witaminy zalecane kobietom karmiącym piersią. Pamiętaj! Wypadanie włosów po porodzie jest normalnym zjawiskiem fizjologicznym.

44 / wokół mamy

Notatki młodej mamy

Karmienie

piersią

Mleko matki zaspokaja wszystkie potrzeby żywieniowe w pierwszym półroczu życia człowieka. Karmiąc piersią, nie trzeba dziecka „dopajać” ani dokarmiać, gdyż mleko kobiece zaspokaja głód i pragnienie. Karmienie mlekiem z piersi jest cennym uzupełnieniem stałego pożywienia aż do 2 roku życia lub dłużej.

By karmienie piersią spełniło swoje zadania, warto dołożyć wszelkich starań, żeby przebiegało do-

Nastaw się pozytywnie

brze.

Twoje samopoczucie psychiczne ma ogromny

Zanim zaczniesz karmić: ⚫ Rozluźnij się. ⚫ Jeśli dziecko płacze, jest rozdrażnione, odpręż się, a potem uspokój dziecko (łatwiej przystawić dziecko spokojne niż płaczące). ⚫ Postaw w zasięgu ręki coś do picia, abyś mogła ugasić pragnienie w czasie karmienia. ⚫ Przygotuj dobre miejsce dla siebie (karmienia piersią trzeba się nauczyć, a to wymaga czasu i prób ze strony dziecka i Twojej). ⚫ Wyszukaj najwygodniejszą dla siebie pozycję (w przeciwnym razie będziesz zdenerwowana i zmęczona). ⚫ Przytul dziecko do siebie, aby bez wysiłku mogło objąć pierś.

46 / wokół mamy

wpływ na ilość wytwarzanego mleka. Jeśli jesteś w złej formie psychicznej, odczuwasz silne napięcie, stres i przemęczenie, wydzielanie hormonów jest zaburzone i hamowane. Dlatego tak ważne jest dobre nastawienie do karmienia piersią i wiara we własne możliwości. Nawet będąc posiadaczką małych piersi, możesz dostarczyć maleństwu potrzebną mu ilość mleka. Maluszka przystawiaj często do piersi, noworodka nie rzadziej niż co 3 godziny, w nocy co 6 godzin (minimum 8-10 razy na dobę). Nocne karmienie jest bardzo ważne, bo wtedy pokarmu jest najwięcej i jest on szczególnie bogaty w kwasy tłuszczowe omega-3.

Rozwój społeczny to obok ruchowego, poznawczego i mowy, jeden z najważniejszych procesów zachodzących u Twojego dziecka. Dowiedz się więcej o rozwoju dziecka na www.enfamil.pl Enfamil Premium 2, mleko następne, zawiera kwas alfa-linolenowy ważny dla rozwoju mózgu.1 Enfamil Premium 2, mleko następne. WAŻNA INFORMACJA: Karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia niemowląt. Karmienie sztuczne powinno następować w przypadku, gdy karmienie piersią jest niemożliwe lub utrudnione. 1. EFSA 2011; 9(4):2130. PO/ENF/16/0055

Gdy dopadnie cię kryzys laktacyjny, postaraj się dużo odpoczywać i unikać stresu. W ciągu dnia kładź się z dzieckiem i pozwól mu ssać nawet co pół godziny. Pomiędzy karmieniami możesz dodatkowo odciągać pokarm. Koniecznie zwróć uwagę

nie jest tak ważna jak właśnie technika. Przystawiając dziecko do piersi, wypróbuj różne pozycje do karmienia i wybierz najwygodniejszą dla Ciebie:

na sposób ssania twojego maluszka. Dziecko musi

Pozycja klasyczna – pozycja siedząca, w któ-

mieć w buźce nie tylko brodawkę, ale też większą

rej opierasz dziecko na swoim przedramieniu, dło-

część otoczki. Jeśli pierś jest uchwycona zbyt

nią podtrzymując pupę, w taki sposób, aby z ma-

płytko, jej zawartość nie jest opróżniania. Ilość

luchem dotykać się brzuchami. Ważne jest dobre

wytwarzanego mleka maleje, ponieważ jest to ści-

podparcie dla pleców i podłożenie poduszki pod-

śle uzależnione od tego, ile maluch wyssie. Pilnuj

przedramię przytrzymujące niemowlę.

również, aby w trakcie jednego karmienia podać dziecku kolejno obie piersi, a w trakcie następnego karmienia w pierwszej kolejności podać pierś, z której maluszek ostatnio jadł.

Dobra dieta – dużo płynów

Pozycja leżąca lub półleżąca – leżysz na plecach, a dziecko układasz na ciele, pomiędzy piersiami, bądź przytrzymując bardziej z boku. W pozycji leżącej na boku, przytul dziecko ramieniem, aby wasze brzuchy dotykały się. Pozycja spod pachy – ułóż dziecko pod pachą

Każda karmiąca mama musi mieć świadomość,

w taki sposób, aby przedramieniem podtrzymy-

że ilość pokarmu w piersiach jest uzależniona

wać plecki , a dłonią szyję i głowę. Nóżki malucha

od tego, co kobieta zjada. Twoje posiłki powinny

są znajdują się wtedy pod Twoją pachą.

być mniejsze, a częste (dziennie 5-6). Stawiaj na jakość, a więc na zawartość składników odżywczych. W twojej diecie niech nie zabraknie owoców, warzyw, nabiału, ryb, chudego mięsa,

Pozycja krzyżowa – pozycja przypomina pozycję klasyczną siedzącą, ale dziecko jest podtrzymywane przez ręką przeciwną niż pierś.

produktów zbożowych. Równie ważne jest wypija-

Bez względu na preferowaną pozycję do karmienia

nie dużej ilości płynów (nawet 2-3 litry dziennie).

pamiętaj, żeby przystawiać dziecko do piersi,

Podstawą jest woda niegazowana. Sięgnij także

a nie pierś do dziecka.

po soki owocowo – warzywne (ograniczając ich ilość do 1-2 szklanek dziennie), mleko i herbatki, szczególnie laktacyjne.

Jak prawidłowo przystawiać dziecko? Prawidłowe przystawienie dziecka do piersi zapewnia nie tylko jego najadanie się, ale też chroni piersi, zwłaszcza brodawki. Zbyt płytkie chwytanie powoduje pękanie sutków, ich krwawienie i ból. Ulgę przyniosą wtedy specjalne maści na brodawki. O skorygowanie sposobu karmienia warto poprosić położną lub doradcę laktacyjnego. Nawet sama pozycja do karmienia

48 / wokół mamy

Połóg Kiedy dziecko pojawia się na świecie, ciało kobiety stopniowo powraca do stanu sprzed ciąży. Okres ten trwa do 6 tygodni i jest nazywany połogiem.

Połóg jest czasem, gdy mama może czuć się zmęczona i osłabiona. Jest to zupełnie naturalne – okres 9 miesięcy ciąży i sam poród są ogromnym wyczynem. Mimo że w centrum uwagi znajduje się teraz maleństwo, kobieta potrzebuje równie dużo troski o siebie. Z połogiem wiążą się określone dolegliwości, które stopniowo będą ustępować: upławy połogowe – początkowo krwiste, potem brunatne i żółte, na początku obfite jak miesiączka, później coraz bardziej skąpe. Nie można wtedy używać tamponów. Odchody znikają w różnym czasie, od tygodnia do sześciu tygodni po porodzie. Jeżeli później pojawi się ponownie świeża krew lub skrzepy, konieczna jest konsultacja z lekarzem lub z położną. Ból brzucha i skurcze w dole brzucha – związane są z procesem zmniejszania się macicy do stanu sprzed ciąży. Jeśli mama karmi piersią, skurcze mogą być bardziej dokuczliwe. Wynika to z wydzielania oksytocyny podczas karmienia.

... gdy brodawki pękają i bolą ...

Maść do pielęgnacji brodawek sutkowych w okresie ciąży i karmienia piersią

Przyjazna matce i dziecku Wskazania: Pęknięcia i otarcia skóry brodawek sutkowych. Pielęgnacja brodawek sutkowych przed porodem oraz w okresie karmienia piersią. Profilaktyka zapalenia gruczołu sutkowego.

Ból w miejscu nacięcia krocza – bólowi może towarzyszyć odczucie ciągnięcia i drętwienia. Absolutnie konieczna jest właściwa pielęgna-

Dostępna w aptekach.

cja krocza: częste zmiany podkładów i podpasek, mycie krocza i osuszanie poprzez przykładanie papierowych ręczników, wietrzenie rany. Utrudnione wypróżnianie po porodzie – może wynikać ze strachu, że szwy popękają. Ważne jest wtedy spożywanie produktów bogatych w błonnik. Doraźnie pomaga zastosowanie czopka glicerynowego.

Koniecznie skontaktuj się z lekarzem, jeżeli zauważysz następujące objawy: ⚫ Gorączkę powyżej 38°C, ⚫ Mdłości, wymioty, ⚫ Obfitsze niż zwykle krwawienie, ⚫ Ból przy oddawaniu moczu, parcie, ⚫ Ból, ciążenie w okolicy łydek, ⚫ Intensywny ból i stwardnienie piersi.

Jako młoda mama musisz pamiętać o badaniach, które powinnaś przejść po porodzie. Zaaferowana dzieckiem nie możesz zapominać o sobie! Wizyta kontrolna u ginekologa – najlepiej po zakończeniu połogu. Badanie cytologiczne – ok. 6 miesięcy po poro-

dzie miała ogromny wpływ na rozwój dziecka. To właśnie partner powinien pomagać kobiecie podczas tych pierwszych, trudnych dni. Niemniej, jakkolwiek partner jest szczęśliwy i dumny z faktu bycia ojcem, taka sytuacja może spowodować, że poczuje się odrzucony i zazdrosny. Odrobina serca i czułości będzie mu w tym czasie bardzo potrzebna.

Jestem tatą – gdzie moje miejsce? Funkcja partnera jest teraz niezmiernie istotna – kobieta nie tylko potrzebuje przytulenia i akceptacji, ale pomocy przy maleństwie (przy kąpieli, przewijaniu, podaniu dziecka do karmienia, w jego utuleniu i ukołysaniu). Mężczyzna jest teraz jeszcze ważniejszy! Lista zadań zależy od potrzeb kobiety, od wspólnych relacji i postawy partnera.

Wspieranie psychiczne partnerki Organizacja: udanie się do przychodni, umówienie na pierwszą wizytę położnej środowiskowej, Czynności pielęgnacyjne: podczas przewijania, kąpania, a nawet karmienia (np. podawanie maleństwa mamie),

dzie.

Spacery z dzieckiem,

Badanie laboratoryjne krwi – kontrolne ok. 2

Robienie zakupów,

miesiące po porodzie, chyba że zostało zalecone

Konieczne porządki w domu.

wcześniej. Kontrole lekarskie w przypadku wykrycia nieprawidłowości w ciąży, m.in. cukrzycy i anemii. Pamiętaj też, że zawsze możesz skorzystać z pomocy: Szpitala, w którym odbył się poród, Położnej i/lub pielęgniarki środowiskowej, Lekarz ginekologa, Rodziny. Niezwykle ważną rolę pełni wtedy twój partner. Atmosfera w domu, jaką razem stworzycie, bę-

50 / wokół mamy

Warto przy tej okazji zerwać z mitem „pomagania” partnerce. Dziecko jest wspólne i trzeba pozwolić tacie (czasem też zachęcać) na podejmowanie własnej inicjatywy.

KARTA DUŻEJ RODZINY KARTA DUŻEJ RODZINY

KARTA DUŻEJ RODZINY KARTA DUŻEJ RODZINY zaproponujfirme.3plus.pl

zaproponujfirme.3plus.pl

Pobierz aplikację Pobierz aplikację Karta Dużej Rodziny Karta Dużej Rodziny Pobierz aplikację Pobierz aplikację Karta Dużej Rodziny Karta Dużej Rodziny Partner Aplikacji Karta Dużej Rodziny