Juz jestem 2 2017 by Present-Service

Poradnik na start macierzyństwa

Konsultacja medyczna: dr Marta Knapczyk z Centrum Małego Dziecka w Krakowie

Spis treści pielęgnacja

małe i duże problemy

Pielęgnacja pępka

Kolka niemowlęca

Kąpiel i pielęgnacja skóry

Ulewanie

Atopowe zapalenie skóry

Katar u małego dziecka

Pleśniawki

Potówki

ABC przewijania

zdrowy maluszek Odruchy noworodkowe

bezpieczeństwo dziecka

Skala Apgar

Chustonoszenie

Szczepienia ochronne

Syndrom śmierci łóżeczkowej (SIDS)

Sen i płacz niemowlęcia

Stymulacja rozwoju dziecka w pierwszych 3 miesiącach życia

wokół mamy

Dieta mamy karmiącej

Siatki centylowe

Baby blues i depresja poporodowa

Badania przesiewowe noworodka

Pielęgnacja ciała po ciąży

Karmienie piersią

Połóg

Wydawca: Present – Service Sp. z o.o. Sp. k, ul. Armii Poznań 2, 62-030 Luboń, www.present-service.pl Redakcja: Anna Chmielewska, Katarzyna Przedwojewska, tel. 61 81 31 514, katarzyna.przedwojewska@present-service.pl Zdjęcia na okładce: Adobe Stock, Copyright by Present-Service Sp. z o.o. Sp. k. | Wszelkie prawa zastrzeżone. Przedruk tekstów w całości lub w części tylko za zgodą redakcji. Materiałów nadesłanych nie zwracamy. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych reklam. | Wydanie 2/2017. Poradnik bezpłatny

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

Pielęgnacja pępka W okresie ciąży dzi ecko jest połączone z łożyskiem pępowiną. Przez nią otrzymuje tlen, substancje odżywcze oraz może usuwać produkty przemiany materii.

Po narodzinach zadania pępowiny kończą się i zo-

pielęgnacja może doprowadzić do pojawienia się

staje ona przecięta po uprzednim zaciśnięciu na

bakterii chorobotwórczych. Kontakt z groźniej-

około 2 cm. Pozostały fragment, czyli właśnie

szymi szczepami bakterii (np. gram dodatnich

kikut pępowiny, jest zabezpieczany specjalnym

ziarenkowców) może wywołać zapalenie pępka.

zaciskiem. Przed powrotem do domu zacisk ten

Dlatego też odpowiednia pielęgnacja kikuta jest

powinien być w szpitalu odpięty.

tak ważna.

W krótkim czasie po narodzinach kikut jest biało-

Nadrzędna jest podstawowa zasada – ma być

niebieski i wilgotny. Już w pierwszej dobie zaczyna

czysto i sucho. Obecnie zaleca się, aby raz dzien-

się obkurczać i wysychać, stopniowo twardniejąc.

nie przemyć pępuszek wodą z mydłem (nie mo-

Kolor zmienia się od żółtobrązowego do czarno

czyć w emolientach, które konserwują i wydłużają

brązowego. Wyschnięty kikut odpada, najczęściej

okres oddzielania się kikuta), a kilka razy dziennie

pomiędzy 5 a 15 dobą życia, choć zdarza się, że

stosować płyn do dezynfekcji na skórę.

trwa to znacznie dłużej. Przez cały ten czas pępek noworodka wymaga właściwej pielęgnacji. Kikut pępowiny jest szczególnym miejscem, bardzo podatnym na zakażenia i źródłem poten-

Zasady postępowania podczas pielęgnacji pępka Koniecznie umyj ręce.

cjalnych infekcji. W pierwszych 3 dobach życia na pępuszku osadzają się niechorobotwórcze bak-

Wszystkich czynności pielęgnacyjnych doko-

terie, naturalnie zasiedlające skórę. Niewłaściwa

nuj na przewijaku, „na sucho”. Podczas kąpieli

4 / pielęgnacja

unikaj moczenia kikuta. Najlepiej, jeśli do czasu jego odpadnięcia będziesz wlewać mniej wody do wanienki. Jeśli zdarzy się, że na pępuszek spadnie kilka kropel wody, wystarczy go osuszyć. Kikut nie jest unerwiony, więc pielęgnując go, nie sprawiasz maluszkowi bólu. Do oczyszczania używaj jałowych gazików lub patyczków higienicznych. Zmocz je wodą z dodatkiem rozpuszczonego mydła, bądź spryskaj okolice pępka płynem do dezynfekcji. Kikut pępowiny unieś lekko do góry i wyczyść wszystkie zakamarki. Następnie osusz go, przykładając ręcznik papierowy. Absolutnie nie odrywaj kikuta. Sam odpadnie, we właściwym czasie. Zwróć uwagę na sposób ubierana maleństwa

Notatki młodej mamy

z niezagojonym pępuszkiem. Aby uniknąć rozwoju bakterii, a jednocześnie przyspieszyć proces obsuszania kikuta, stwórz warunki do częstego „wietrzenia” tego miejsca. Nie zakładaj ubranek z ciasną gumką, w cieplejsze dni wystarczy sam kaftanik, bądź kaftanik i półśpiochy. Jeśli ubranko zasłania pępuszek, powinno być wykonane z bawełny, co zapewni przepuszczanie powietrza. Gdy pieluszka nie ma specjalnego wcięcia na kikut pępowiny, odginaj jej brzeg. Do czasu odpadnięcia kikuta nie układaj maleństwa zbyt długo na brzuszku, pępuszek jest wtedy uciskany i może utrudniać przepływ powietrza.

Wszelkie niepokojące zmiany wymagają konsultacji z położną i pediatrą. Takimi zmianami są: ⚫ Zaczerwienienie,

Kikut pępowiny odpadł u naszego Maluszka: [ wpisz datę ]

⚫ Nieprzyjemny zapach, ⚫ Wysięk ropy, krwi, ⚫ Opuchlizna, ⚫ Gorączka.

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

Kąpiel i pielęgnacja skóry Codzienna pielęgnacja jest stałym punktem opieki nad dzieckiem. Pielęgnacji wymaga zarówno zdrowa skóra, jak i ta z problemami. Kąpiel dziecka, nawet codzienna w okresie letnim, jest podstawą. Maluchy nie mają w pełni rozwiniętych gruczołów potowych, więc mokry pot oblepia skórę, a wtedy nietrudno o odparzenia i otarcia. Jeśli dziecko nie jest alergikiem, ma zdrową skórę i lubi się kąpać, to robimy to codziennie, jako rytuał przed zaśnięciem. Najlepiej dodajemy wtedy niewielką ilość emolientu.

By kąpiel była przyjemnym punktem dnia d la rodziców i dziecka, trzeba zadbać o wcześniejsze jej przygotowanie. Temperatura powietrza w pomieszczeniu, w którym będziemy myć noworodka, powinna wynosić 23-24˚C. W miejscu przeznaczonym na zabiegi pielęgnacyjne, np. na przewijaku, w zasięgu ręki przygotowujemy: cienki miękki ręcznik do osuszania ciałka lub czysta pieluszka tetrowa, myjka bawełniana (można ją prać w wysokich temperaturach i łatwo suszyć, co przeciwdziała mnożeniu się w niej drobnoustrojów), sól fizjologiczna do przemywania oczu, kosmetyki przeznaczone wyłącznie dla niemowląt;, waciki do przemywania: oczu, uszu, buzi, pupy, miękka szczoteczka do włosków, miseczka z letnią przegotowaną wodą do mycia twarzy (tej miseczki należy używać tylko do tego celu, jeśli w ciągu dnia podczas przewijania przemywamy dziecku wodą pupę, potrzebujemy odrębnej, innej miseczki - nie używa się ich zamiennie!),

6 / pielęgnacja

jeśli w danym dniu nie będziemy zanurzać dziecka w wanience z wodą, potrzebna jest druga miseczka z ciepłą wodą do przemywania fałdek szyi, rączek, nóżek oraz pupy, świeże ubranko, pieluszka.

Pielęgnacja skóry dziecka – fakty i mity Wokół pielęgnacji skóry dziecka narosło wiele mitów. Znasz je?

Mit. Dziecko musi być kąpane codzienne – można kąpać co 2-3 dni, zwłaszcza w okresie zimowym i kiedy maluch nie lubi kąpieli. Jeśli dziecko cierpi na atopowe zapalenie skóry, nie zaleca się zbyt częstej kąpieli – raz na tydzień lub nawet rzadziej (żeby nie naruszać płaszcza lipidowego skóry). Codziennej pielęgnacji wymaga za to skóra krocza, pupy, rąk, buzi i szyi. Mit. Nie kąpiemy dziecka, gdy jest chore – gdy jest chore lub gdy jest „tylko” przeziębione. Podczas choroby maluch więcej się poci. Poza tym ciepła kąpiel często udrożnia górne drogi oddechowe. Musimy tylko zwrócić uwagę na odpowiednią temperaturę wody i otoczenia. Unikajmy gwałtownych zmian temperatury. Nie kąpiemy natomiast dzieci chorych i gorączkujących (chyba że kąpiel ma mieć działanie ochładzające). Mit. Nie kąpiemy dziecka dopóki kikut pępowiny nie odpadnie – Pamiętajmy,

szorstkość. że u niektórych dzieci kikut potrzebuje nawet kilku tygodni, żeby odpaść. Można kąpać, ale starajmy się nie zamaczać kikuta. Lepiej jest wlać mniej wody do wanienki, a po kąpieli pępek musimy osuszyć.

Płyn do mycia ciała – w składzie zawiera często oliwkę dla dzieci, bądź parafinę i składniki nawilżające. Zrezygnuj wtedy z dodatkowego nawilżania w trakcie kąpieli, np. z olejku lub płynu do kąpieli. Mydełko – musi być delikatne i hipoalergiczne,

Mit. Po kąpieli smarujemy ciało dziec-

o obojętnym pH. Zasadowe pH dodatkowo wysu-

ka oliwką – ponieważ lepsze działanie nawil-

sza. W pielęgnacji dziecka nie można stosować

żające mają często balsamy, emulsje i mlecz-

mydeł perfumowanych oraz antybakteryjnych.

ka. Oliwka przede wszystkim natłuszcza.

Szampon – w pierwszych miesiącach życia nie

Smarowanie oliwką jest absolutnie niewska-

jest produktem obowiązkowym, chyba że malu-

zane w przypadku pojawienia się potówek.

szek jest posiadaczem bujnej czuprynki. W wyborze szamponu kieruj się przeznaczeniem dla grupy

Gdy dziecko jest już ubrane, przeczesujemy delikatnie główkę miękką szczoteczką. Robimy to nawet wtedy, gdy dziecko nie ma włosków, zapobiega to tworzeniu się ciemieniuchy. Na koniec

wiekowej dzieci. Produkty dla większych szkrabów zwykle mocniej się pienią, posiadają też substancje zapachowe i barwiące, które mogą podrażnić skórę niemowląt.

karmimy dziecko i kładziemy spać.

Krem na odparzenia – nie używaj profilaktycz-

Kosmetyki do pielęgnacji skóry dziecka

i podrażnień. Na co dzień, przy zmianie pieluszki,

Odpowiednio dobrane kosmetyki zapewnią właściwą i skuteczną pielęgnację skóry maluszka. Poznaj kilka z nich: Oliwka dla dzieci – przyda się szczególnie w pierwszych tygodniach życia, gdy po porodzie skóra bę-

nie, ale w przypadku pojawienia się zaczerwień możesz używać kremu do smarowania pupy, zawierający składniki o działaniu natłuszczającym, np. wazelinę lub lanolinę. Krem na odparzenia ma najczęściej tlenek cynku lub d-pantenol, substancje o działaniu odkażającym i przeciwzapalnym. Krem do twarzy – stosuj tylko w przypadku ochrony przed słońcem i przed mrozem.

dzie wysuszona, ze skłonnością do łuszczenia się. Z upływem czasu rusza praca gruczołów łojowych, które nawilżają skórę. Oliwki nie wolno stosować przy potówkach, ponieważ może dodatkowo zatkać pory i jeszcze bardziej pogorszyć stan skóry. Mleczka, balsamy – skóra przesuszona czy z atopowym zapaleniem wymaga częstszego smarowania niż skóra normalna. Warto jest sięgnąć również po emolienty. Wybór preparatu jest kwestią indywidualną, każdy z nich nawilża, lekko natłuszcza i wzmacnia warstwę ochronną skóry. Olejek do kąpieli – natłuszczający, do kąpieli i pod prysznic – jeden z kosmetyków dermatogicznych – myje, chroni przed wysuszeniem, redukuje

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

Atopowe zapalenie skóry Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest chorobą skóry – wrodzoną, przewlekłą i nawrotową. W 60 proc. przypadków zaczyna się w okresie niemowlęcym. Jeśli skóra twojego dziecka jest sucha, pojawiają się zmiany skórne i świąd, może być to AZS.

Wśród czynników odpowiadających za rozwój choroby wymienia się: Czynniki genetyczne (jeśli jedno z rodziców ma AZS, ryzyko wystąpienia u dziecko wynosi 30 proc. Gdy choroba dotyczy obojga rodziców, praw-

Jeśli za rozwój AZS odpowiada alergen pokarmowy, objawy mogą pojawić się już po 15 minutach, choć zdarza się, że u niektórych chorych są zauważalne dopiero po 8-24 godzinach od spożycia uczulającego pokarmu.

dopodobieństwo dziedziczenia u dziecka wzrasta do 70 proc.). Czynniki środowiskowe: alergeny pokarmowe (np. mleko, jaja, owoce, ryby), wziewne (np. pyłki, kurz, sierść zwierząt), a także stres.

8 / pielęgnacja

Czasem warto zrobić testy nadwrażliwości pokarmowej u matek, ponieważ te same alergeny są często odpowiedzialne za zaostrzenie objawów skórnych u dzieci karmionych piersią.

Przebieg choroby W przebiegu atopowego zapalenia skóry można wyróżnić 3 fazy choroby, w zależności od wieku chorego, charakteru oraz rozmieszczania się zmian skórnych. Faza niemowlęca – początek ma najczęściej pomiędzy 3 a 6 miesiącem życia i w połowie przypadków ustępuje do 3 roku życia. Zmiany skórne w postaci grudek i sączących zmian rumieniowych obejmują przede wszystkim okolice policzków, czoła i owłosionej skóry głowy. W cięższym przebiegu mogą dotyczyć skóry całej twarzy, tułowia, kończyn po stronie wyprostnej i często przybierają postać pieluszkowego zapalenia skóry. Zwykle u dzieci w tym wieku nie obserwuje się nasilonego świądu, a jedynie rozdrażnienie. Faza dziecięca – albo rozwija się z fazy niemowlęcej albo pojawia się samoistnie i ustępuje zwykle między 4 a 10 rokiem życia. Zmiany dotyczą najczęściej okolic zgięciowych stawu łokciowego, kolanowego i nadgarstkowego oraz grzbietów dłoni

Leczenie atopowego zapalenia skóry Leczenie AZS jest trudne i złożone. Trzeba dostarczyć skórze substancji niezbędnych do jej prawidłowego funkcjonowania, odbudować barierę ochronną naskórka, a także ograniczyć stan zapalny. Ogólne postępowanie ma na celu złagodzenie suchości skóry. Wyraźną poprawę przynosi użycie preparatów natłuszczających i nawilżających (emolientów). Wystarczy jedna kąpiel w tygodniu, aby nie naruszać płaszcza lipidowego skóry. Drugim elementem leczenia jest unikanie materiałów drażniących (np. wełny), a trzecim – dążenie do zmniejszenia lub wyeliminowania środowiskowego narażenia na alergeny (roztocza, kot, pies). W przypadku uczulenia na pokarmy, stosuje się diety eliminacyjne według zaleceń lekarza. Leczenie farmakologiczne jest również ordynowane przez lekarza.

Notatki młodej mamy

raz stóp. Faza trzecia – rozpoczyna się zwykle po 12 roku życia.

Diagnoza AZS Aby rozpoznać i zdiagnozować atopowe zapalenie skóry, konieczne jest stwierdzenie występowania 3 cech podstawowych: ⚫ Świądu ⚫ Typowej lokalizacji i charakteru zmian ⚫ Przewlekłego i nawrotowego charakteru oraz kryteriów mniejszych, m.in. suchości skóry, podwyższonego poziomu IgE w surowicy, wczesnego początku choroby czy nietolerancji pokarmowej.

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

ABC przewijania Pielęgnacja skóry małego dziecka i zmiana pieluch to dla rodziców ważne zagadnienie.

Dziecko przewijamy odpowiednio często, bez

zmoczeniem i zabrudzeniem (dzięki specjalnym

względu na rodzaj pieluchy, jaki używamy, tj. co

delikatnym ściągaczom wokół nóżek). W środku

najmniej sześć razy na dobę.

pieluszki znajduje się wkład silnie wchłaniający. Czasem wkład ten jest nasączony balsamem pie-

Maleńkie dzieci wygodnie jest przewijać na tzw.

lęgnacyjnym. Dzięki specjalnym zapięciom na rze-

przewijakach. Dobrze jest mieć takie specjalne

py można wielokrotnie zapinać i odpinać pieluszkę.

miejsce, gdyż w pierwszych miesiącach życia maluszka pieluchę trzeba zmieniać wielokrotnie w ciągu dnia i nocy. Przewijak może być umiesz-

Dostępne są specjalne pieluszki dla nowo-

czony na komodzie lub na łóżeczku. Taka wyso-

rodków z wycięciem na niezagojony jeszcze

kość zapewnia komfort naszemu kręgosłupowi.

pępek. Ponadto, z myślą o rodzicach rozpo-

Jednak, zawsze trzeba pilnować, żeby maluszek

czynających przygodę z przewijaniem, stwo-

nie spadł. Oczywiście, każdy rodzic wybiera so-

rzono pieluchy z paskiem zmieniającym kolor

bie dogodne miejsce. Może być to nawet łóż-

pod wpływem moczu (szczególnie przydat-

ko. Dobrym pomysłem są składane maty do

ne, gdy rodzic nie jest pewny czy dziecko

przewijania, przydatne zwłaszcza w plenerze.

Rola pieluch Pieluszki mają za zadanie jak najlepiej wchłaniać mocz i kał, nie odparzając przy tym skóry. Obecnie na rynku mamy do wyboru kilka rodzajów pieluch:

siusia wystarczająco, m.in. podczas karmienia piersią).

Pieluszki tetrowe (bawełniane) – do przewijania przygotowujemy w następujący sposób: składamy pieluchę „na cztery”, następnie w poprzek na

Pieluszki jednorazowe – wykonane są najczę-

pół – to będzie „wkład wchłaniający”. Na to zakła-

ściej z materiałów przepuszczających powietrze,

damy specjalne majteczki z materiału nieprzema-

a zarazem chroniących ubranka dziecka przed

kalnego i ubieramy dziecko w śpioszki.

10 / pielęgnacja

na „na trzy” jest szersza, można ją założyć nawet

Przewijanie dziewczynki a przewijanie chłopca

na pieluchę jednorazową, przez co dziecko utrzy-

Przewijanie polega na zdjęciu brudnej pieluchy,

muje kończyny dolne w pozycji odwiedzenia w sta-

oczyszczeniu pupy i założeniu czystej pieluszki.

Pieluchy tetrowe i flanelowe mogą być używane także do tzw. szerokiego pieluchowania (założo-

wach biodrowych) oraz do podkładania w trakcie kapania i przewijania czy wycierania buzi.

Pamiętajmy, że podczas przewijania dziecko

Pieluszki wielorazowe - są nie tylko ekologiczne,

zawsze podnosimy, podkładając dłoń pod

ale też chłonne i kolorowe. Regulowane zapięcie

jego pupę – w żadnym razie nie ciągniemy za

zapewniają rośnięcie wraz z dzieckiem. W ofercie

nogi, gdyż może to grozić, przy zbyt silnym

są pieluszki formowane, kieszonki oraz AIO („All in

ruchu, zwichnięciem w stawie biodrowym.

one”). Ponadto istnieje wiele gatunków wkładów, m.in. bawełniane czy mikropolarowe. Można również zdecydować się na zestawy dwuczęściowe – pielucha i tzw. otulacz. Cechami wspólnymi tych pieluch jest naturalność surowców, możliwość wielokrotnego użycia i brak konieczności prasowania. Poszczególne rodzaje pieluch również różnią się w zdecydowany sposób – użytym materiałem, tempem schnięcia, chłonnością, ceną czy rodzajem zapięcia: Pieluszka z kieszonką – wewnętrzna warstwa to zwykle mikropolar, który odciąga wilgoć. Wierzchnia warstwa wykonana jest natomiast z „oddychającej” tkaniny poliestrowej (po to, żeby wilgoć nie przedostawała się na zewnątrz). Między tymi dwoma warstwami znajduje się właśnie kieszonka, a w niej wkład chłonny (w razie potrzeby może być kilka).

Podczas przewijania warto zadbać, by dziecko miało podparte stópki, czyli możliwość oparcia, wierzgania w brzuch opiekuna lub ewentualnie złożenia podeszwami stópka do stópki. Niemowlę, szczególnie poniżej 5 miesiąca życia, będzie wtedy o wiele bardziej spokojniejsze. Trzeba również zwrócić baczną uwagę na kierunek oczyszczenia pupy. U dziewczynek zawsze od przodu do tyłu, czyli od cewki moczowej do pupy. W ten sposób unikamy przenoszenia bakterii z okolic odbytu w stronę cewki moczowej (w efekcie zapobiegamy zakażeniom układu moczowego). Oczywiście, pamiętamy o dokładnym oczyszczaniu wszelkich fałdek, okolic krocza i warg sromowych. U chłopców najlepiej jest rozpocząć od czysz-

Pieluszka składana – przypominające dawną

czenia „siusiaka”, ale bez odciągania napletka.

tetrę. Taka pieluszka jest tak naprawdę kawałkiem

Nie można zapomnieć o wszelkich zakamarkach

materiału, który trzeba odpowiednio złożyć, a na-

– pod siusiakiem, pod workiem mosznowym, czy

stępnie zapiąć. Użytym materiałem jest najczę-

pachwinach. Wszystkie te miejsca są szczególnie

ściej muślin lub włókno bambusowe. Jednak, to

narażone na odparzenia. Usuwamy również białą

jeszcze nie wszystko. Aby zapobiec przemoknię-

wydzielinę gromadzącą się na krawędzi napletka.

ciu, trzeba jeszcze zastosować otulacz (wykona-

Prącie malucha układamy wzdłuż moszny, gdyż

ny np. z wełny lub tkaniny poliestrowej).

kiedy będzie skierowane w bok, podczas siusiania mocz wycieknie na zewnątrz.

Pieluszki formowane – podobne do pieluszek składanych, z tą różnicą, że nie wymagają składa

Pupę dziecka najwygodniej jest oczyszczać chu-

nia. Potem trzeba je zawiązać lub zapiąć.

steczkami nawilżającymi. Sprawdzamy czy dany

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

/ 11

Dla maluszka idealne bÄ&#x2122;da pieluszki Dada Little One Newborn, ktĂłre:

rodzaj chusteczek nie wywołuje reakcji alergicz-

Skórę pupy można posmarować kremem przeciw

nych. Niektórzy rodzice za każdym razem przemy-

odparzeniom, zwłaszcza jeśli pojawia się zaczer-

wają pupę wodę z mydłem lub specjalnym płynem,

wienienie. Przed założeniem pieluszki dobrze jest

przetestowanym i przeznaczonym dla malutkich

pozwolić maluszkowi na poleżenie z gołą pupą.

dzieci. Wrażliwą skórę można przemyć samą wodą.

Sprzyja to dokładnemu osuszeniu, zapobiega od-

Ważny jest sposób osuszania – nie pocieranie,

parzeniom i sprzyja leczeniu tych, które się poja-

a delikatne przykładanie ręcznika. Ręcznik trzeba

wiają.

często zmieniać, gdyż jest „pożywką” dla bakterii.

Notatki młodej mamy

14 / pielęgnacja

Odruchy noworodkowe Każde dziecko rodzi się z tzw. umiejętnościami odruchowymi (inaczej odruchami noworodkowymi lub pierwotnymi), generowanymi w rdzeniu kręgowym.

Odruchy noworodkowe pozwalają na reagowanie na nowe bodźce. Ich występowanie jest bardzo ważne, bo stanowi bazę pod późniejsze odruchy posturalne. Reakcje w odruchach noworodkowych są zupełnie automatyczne i niezależne od woli dziecka. Mają ograniczony czas występowania i powinny stopniowo wygasać do 6 miesiąca życia.

Odruchy noworodkowe Jednym z ważniejszych odruchów noworodkowych jest odruch szukania brodawki sutkowej, występujący u głodnego dziecka – dotknięcie policzka tuż obok kącika ust powoduje szybkie

Asymetryczny, toniczny odruch szyjny (ATOS) – obecny od 18 tygodnia życia płodowego. Gdy dziecko skieruje głowę w bok, po stronie twarzy, ręka i noga prostują się, a druga ręka i noga pozostają ugięte. Odruch grzbiety Galanta - od 20 tygodnia życia płodowego. Gdy ułożymy dziecko na brzuszku, a po jednej stronie kręgosłupa dotkniemy plecków, nastąpi zgięcie bioder o 45 stopni w kierunku bodźca. Odruch chodzenia – gdy podtrzymując noworodka pod pachy, postawimy jego stopy na twardym podłożu, zacznie iść do przodu.

ruch połykania.

Odruch pełzania – gdy leżącemu na brzuchu noworodkowi podeprzemy stopy, zacznie czołgać się do przodu.

Inne odruchy:

Takich odruchów jest więcej i mają one znaczenie dla lekarzy przeprowadzających badanie dziecka.

odwrócenie głowy w tę stronę i szukanie ustami brodawki. Z nim związany jest odruch ssania i od-

Odruch Moro – pojawia się w ok. 9 tygodniu życia płodowego. Jest to instynktowna reakcja na zagrożenie, np. na nagły hałas, która ma na celu alarmować i przywołać pomoc. Noworodek wyrzuca gwałtownie w bok obie ręce z otwartymi dłońmi i przywodzi ramiona, jakby chciał się czegoś chwycić. Odruch dłoniowo-chwytny – pojawia się w 11 tygodniu życia płodowego. Gdy przyłożymy własne palce do dłoni noworodka, zaciśnie on na nich swoje dłonie, skutecznie je chwytając. Obserwując noworodka widzimy, że przez większość czasu ma zaciśnięte dłonie, które z upływem czasu po-

Czy odruch pierwotny może stać się nieprawidłowy? Tak, jeśli nie zanika o czasie i utrzymuje się do 6-12 miesiąca życia. Może być to wynikiem niedojrzałości układu nerwowego, bądź poważniejszego problemu w układzie nerwowym. Utrzymujące się odruchy noworodkowe mogą skutkować powstaniem niedojrzałych schematów zachowań. Schematy takie potrafią dominować i wtedy wzorce zachowań np. u 2-latka będę przypominały te z okresu niemowlęctwa.

winny się rozluźniać.

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

/ 15

Skala Apgar

Bezpośrednio po urodzeniu noworodek jest bacznie oglądany przez położną, a następnie przez lekarza neonatologa, przede wszystkim po to, żeby stwierdzić, czy dobrze oddycha, a w drugiej kolejności, czy rzeczywiście jego organizm funkcjonuje prawidłowo. Do tego celu służy wprowadzony w 1953 roku

pierwszy, donośny krzyk, 1 punkt za krzyk słaby

w Stanach Zjednoczonych, a później na całym

i nieregularny, 0 punktów – brak krzyku.

świecie, system punktacji Apgar, nazywany tak od nazwiska jego twórcy, amerykańskiej lekarki dr Virginii Apgar. Badanie według skali Apgar należy przeprowadzić cztery razy: w pierwszej, trzeciej, piątej i dziesiątej minucie życia. Niekiedy oceny dokonuje się tylko dwukrotnie – w pierwszej i w piątej minucie życia. Pierwsza ocena ma miejsce od razu po urodzeniu i służy sprawdzeniu, czy maleństwo nie wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Druga oce-

3) Zabarwienie skóry – 2 punkty, gdy skóra jest różowa, czyli prawidłowo ukrwiona; 1 punkt – sine ręce i nogi, 0 punktów – zasinienie skóry na całym ciele. 4) Napięcie mięśni – 2 punkty za kończyny silne i energiczne (podczas zginania i prostowania kończyn noworodka przez lekarza), 1 punkt – gdy napięcie mięśniowe jest osłabione, 0 punktów – mięśnie całkowicie wiotkie.

na odbywa się nieraz po 10 i 15 minutach, a jej

5) Odruchy/ reakcje na bodźce – 2 punkty

celem jest kontrola – czy stan poprawia się, czy

za gwałtowną reakcję (płacz, krzyk lub kichanie)

pogarsza.

na drażnienie okolic ust oraz nozdrzy poprzez wprowadzenie cewnika do nosa, 1 punkt – gdy zostaje wywołany jedynie grymas na twarzy, 0 punk-

Noworodek jest w tym czasie poddawany pięciu testom. Ocenie podlega pięć cech: ⚫ Wygląd skóry, ⚫ Tętno, ⚫ Odruchy, ⚫ Napięcie mięśni, ⚫ Oddychanie.

tów – brak reakcji.

Ostateczna punktacja informuje o stanie dziecka: 8-10 punktów – stan bardzo dobry. 5-7 – stan średni (dziecko potrzebuje np. udrażniania dróg oddechowych i podania tlenu). Często podanie tlenu wystarcza, aby w kolejnych minutach życia wynik poprawił się.

Za poszczególne reakcje odpowiadają kolejne punkty: 1) czynność serca - 2 punkty za ponad 100 uderzeń serca na minutę, 1 punkt – poniżej 100 uderzeń, 0 punktów – brak czynności serca. 2) Praca płuc/ oddychanie – 2 punkty za

16 / zdrowy maluszek

0-4 – stan ciężki (konieczna intensywna pomoc medyczna). Punkty uzyskane w badaniu w skali Apgar jest odnotowywane w książeczce zdrowia dziecka wraz z innymi informacjami dotyczącymi noworodka, m.in. wagą urodzeniową oraz długością ciała w centymetrach.

Szczepienia

ochronne

Dziecko, które się rodzi, ma wrodzoną odporność, gdyż w okresie życia pło dowego otrzymało naturalne przeciwciała. Niestety, z czasem zanikają, przez co układ immunologiczny nie jest wzmacniany.

Wciąż niska odporność nie zapewnia ochrony

* Szczepienie przeciw rotawirusom (preparat ma

przed wirusami i bakteriami, więc szczepienia

formę doustną) możemy rozpocząć tylko pomiędzy 6. a 12.tygodniem życia. W zależności od typu szczepionki podawana jest zróżnicowana liczba dawek, między którymi odstępy powinny wynosić minimum 4 tygodnie. Ostatnia dawka (w zależności od typu szczepionki) podawana do 24. lub 32.tygodnia życia.

mają ją wspomagać. Choroby zakaźne rozprzestrzeniają się w łatwy i szybki sposób, a szczepienia są najskuteczniejszym przeciwdziałaniem. Po wprowadzeniu zawartości szczepionki do ciała, tworzą się przeciwciała, zapewniające ochronę na wiele lat lub co najmniej łagodzące przebieg choroby. Pełna odporność rzadko nabierana jest po jednorazowej dawce, więc szczepionki muszą być co jakiś czas powtarzane. Szczepienia w Polsce są obowiązkowe, a podstawowym źródłem informacji jest Kalendarz Szczepień Ochronnych. Za jego ustalenie odpowiada Główny Inspektor Sanitarny. Kalendarz uwzględ-

Szczepienie przeciw meningokokom podajemy od 2.miesiąca życia, ale można później. Dawki według zaleceń producenta. Szczepienia można również rozpocząć po 1.roku życia. Szczepienie przeciw ospie wietrznej – I dawkę można podać między 12. a 18.miesiącem życia, II dawkę – w odstępnie co najmniej 6.tygodni od podania I dawki

nia dwa podstawowe rodzaje szczepień: Szczepienia obowiązkowe (bezpłatne) Szczepienia zalecane (płatne) Szczepienia rozpoczynają się już po narodzinach, w pierwszych dobach życia dziecka, a na następne trzeba umówić się w pobliskiej przychodni zdrowia.

18 / zdrowy maluszek

Od roku 2017 r. w kalendarzu szczepień znajduje się również obowiązkowe szczepienie przeciw pneumokokom. Szczepieniami zostają objęte wszystkie dzieci urodzone od 1 stycznia 2017 roku.

Wiek dziecka

Szczepienia OBOWIĄZKOWE

Po urodzeniu

WZW B (I dawka) Gruźlica

2.miesiąc

WZW B (II dawka) Błonica, tężec, krztusiec: 3w1 (I dawka) Hib (I dawka) Pneumokoki (od 1.01.2017r.) I dawka

3.-4.miesiąc

Błonica, tężec, krztusiec: 3w1 (II dawka) Hib (II dawka) Polio (I dawka) Pneumokoki (od 1.01.2017r.) II dawka

5.-6.miesiąc

Błonica, tężec, krztusiec: 3w1 (III dawka) Hib (III dawka) Polio (II dawka)

Po 6.miesiącu do 19 lat

Szczepienia ZALECANE

Rotawirusy* Meningokoki**

Grypa (zalecana co roku)

7.miesiąc

WZW B (III dawka)

13.-14.miesiąc

Odra, świnka, różyczka (I dawka) Pneumokoki (od 1.01.2017r.) – dawka przypominająca, co najmniej 6 miesięcy od ostatniej dawki pierwotnej.

Ospa wietrzna (I dawka) WZW A (po 1.roku – w dowolnym czasie) Meningokoki

16.-18 miesiąc

Błonica, tężec, krztusiec (IV dawka) Hib (IV dawka) Polio (III dawka)

Ospa wietrzna (II dawka)

6.rok życia

Błonica, tężec, krztusiec (dawka przypominająca) Polio (I dawka przypominająca)

W dowolnym czasie

Ospa wietrzna WZW A Meningokoki Kleszczowe zapalenie mózgu Grypa

Po 9.roku życia

Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV)

10.rok życia

Odra, świnka, różyczka (dawka przypominająca)

14. rok życia

Błonica, tężec (II dawka przypominająca)

19.rok życia

Błonica, tężec (III dawka przypominająca)

Źródło: opracowanie własne redakcji poradnika „Już jestem” na podstawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2017

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

/ 19

Sen i płacz niemowlęcia By rozwój przebiegał w optymalnym rytmie, malutki organizm potrzebuj e dostatecznie dużo snu.

To właśnie w czasie głębokiego snu wydzielany

Samych przyczyn płaczu może być naprawdę

jest przez przysadkę mózgową hormon wzrostu.

wiele:

Rytm aktywności i snu musi jednak być świadomie

⚫ głód/ pragnienie,

przez rodziców wypracowany, np. kąpiel, jedzenie i zabawa przechodzić w fazę wyciszenia i snu.

Czy moje dziecko nie za dużo płacze? Dla niemowląt płacz jest jedyną formą sygnalizowania swoich potrzeb. Płacz dziecka sprawia, że rodzic natychmiast zaczyna reagować: brać na

⚫ brudna pieluszka, ⚫ zmęczenie, ⚫ senność, ⚫ nadmiar wrażeń, silne pobudzenie, ⚫ znudzenie, ⚫ uczucie gorąca/ chłodu, ⚫ potrzeba bliskości, przytulenia,

ręce, kołysać, zabawiać, itp. Wtedy dziecko uspo-

⚫ ból fizyczny, zwłaszcza brzuszka.

kaja się i płacz ustaje. Stopniowo maluszek uczy

Charakterystyczny jest płacz głodnego dziecka.

się kontrolować płaczem reakcje swych opieku-

Sygnalizuje nim potrzebę jedzenia już od 30 minu-

nów. Wymaga pewnego czasu, aby młodzi rodzice

ty życia, systematycznie powtarzając ten sygnał

nauczyli się rozpoznawać różne odmiany płaczu.

aż do ok. połowy 1 roku życia.

20 / zdrowy maluszek

W 2 miesiącu życia wiele niemowląt zaczyna przesypiać już nocne karmienie (przestaje ono być im potrzebne). W 3 miesiącu życia 70 proc. niemowląt śpi już przez całą noc.

Kilka praktycznych rad Pamiętaj, że noworodek nie odróżnia początkowo pory dnia od nocy, dlatego nie przerywając nocnych karmień, mów w nocy szeptem, używaj przyciemnionego światła, ułatwiając szybsze ponowne zasypianie. Nieprzespane noce są bardzo wyczerpujące dla matki, dlatego koniecznie wykorzystuj drzemkę maluszka w ciągu dnia na odpoczynek. Nie przyzwyczajaj dziecka do ciągłego podawania smoczka lub noszenia na rękach lecz staraj się zrozumieć, o co mu chodzi. Płacz dziecka nie musi oznaczać nic złego.

Notatki młodej mamy

www.zabkowaniebezbolu.pl Dentinox N (Chamomillae tinctura + Lidocaini hydrochloridum + Macrogoli aether laurilicum) (15% + 0,34% + 0,32%) żel do stosowania na dziąsła. Wskazania: Produkt leczniczy tradycyjnie stosowany w łagodzeniu dolegliwości związanych z bolesnym wyrzynaniem się zębów mlecznych (podrażnienia dziąseł i dolegliwości bólowe). W przypadku pojawienia się silniejszego zaczerwienienia lub obrzęku dziąseł oraz w razie wystąpienia reakcji nadwrażliwości na skórze lub błonach śluzowych należy skontaktować się z lekarzem. To samo odnosi się do wystąpienia wtórnych dolegliwości towarzyszących. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Nietolerancja rumianku lub innych roślin z rodziny Asteraceae, lidokainy lub podobnych środków miejscowo znieczulających (typu amidowego). Reakcje nadwrażliwości na rumianek (np. kontaktowe zapalenie skóry) są bardzo rzadkie. Reakcja krzyżowa może wystąpić u ludzi uczulonych na rośliny z rodziny Asteraceae (np. bylica). Ze względu na zawartość sorbitolu, lek nie powinien być używany przez pacjentów cierpiących na rzadką wrodzoną nietolerancję fruktozy. Produkt leczniczy Dentinox N nie powinien być stosowany u niemowląt poniżej 3 miesiąca życia. Produkt leczniczy Dentinox N nie powinien być stosowany również u niemowląt poniżej 12 miesiąca życia, jednocześnie leczonych środkami wywołującymi methemoglobinemię. Dentinox Gesellschaft für pharmazeutische Präparate Lenk&Schuppan KG *Sprzedaż wg KAMSOFT styczeń - grudzień 2015 r.

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

Stymulacja rozwoju dziecka w pierwszych 3 miesiącach życia

Zmysły dziecka, które dopiero co się urodziło, są pobudzane dużą ilością bodźców. Jednak, maleństwo zupełnie inaczej niż my postrzega otaczającą rzeczywistość.

1. miesiąc życia

Kontrast barw - najwyraźniejszymi dla noworodka

Utarło się, że dziecko w 1. miesiącu życia tylko

ści białej i czarnej. Warto pokazywać takie układy

śpi i je. Dużo w tym prawdy, ale nie do końca. Już

kolorów, np. rysując czarnym markerem kreski na

w tym wieku możemy urozmaicać maluszkowi

białej kartce. Zawieś taką kartkę w okolicach łó-

czas. Na pewno nie jest to jeszcze moment na za-

żeczka. Idealnie sprawdzą się również przedmioty

bawę w pełnym tego słowa znaczeniu, ale poprzez dodatkową aktywność warto stymulować rozwój. Tak bliska twarz mamy i taty - noworodek przez pierwsze dwa tygodnie widzi wręcz słabo. Obrazy są jakby zamazane. Maluszek zza gęstej mgły rozpoznaje jednak znajome kształty mamy i taty. Czy można zrobić z tego zabawę? Oczywiście! Najlepszą atrakcją jest uśmiech. Dowiedziono nawet naukowo, że maluszki uwielbiają ładne buzie – ładne w sensie uśmiechnięte, o miłym wyrazie.

są zdecydowane zestawienia barw, w szczególno-

właśnie biało-czarne (książeczki, grafiki). Jaskrawe barwy wprowadzamy dopiero po 3-4 tygodniu życia. Nucenie i piosenki - o ile wzrok noworodka jest słaby, o tyle słuch pozwala na wychwytywanie większej ilości bodźców, choć wciąż przytłumionych. Głośne dźwięki przerażają, ale już słuchanie cichego śpiewu czy nucenia jest cudownym, uspokajającym doświadczeniem. Kołysanie i noszenie na rękach - kołysanie powoduje stymulację tzw. układu przedsionkowego

Śmieszne minki - świetnie, jeśli robieniu zabaw-

w mózgu, co wpływa na koordynację dziecka i na-

nych min towarzyszy wydawanie odgłosów. Jesz-

ukę utrzymywania równowagi (a to z kolei będzie

cze trochę, a maluch spróbuje cię naśladować.

bardzo ważne w późniejszym opanowywaniu umie-

22 / zdrowy maluszek

jętności raczkowania czy chodzenia). W pierwszym miesiącu życia dziecka ogranicz ilość bodźców. To nie jest czas na karuzelki czy machanie przed twarzą grzechotką. Warto pomyśleć jedynie o wspomnianych już elementach o barwie biało-czarnej. Odwracanie główki czy marudzenie może świadczyć o tym, że maluszek jest zmęczony.

2. miesiąc życia Dziecko z każdym dniem staje się coraz bardziej „towarzyskie”. Wykracza poza sferę spania i jedzenia, interesując się otaczającym światem. Zwraca uwagę na poruszające się przedmioty, nadsłuchuje dźwięków, coraz lepiej panuje na swoim ciał-

odbywać się na twardym podłożu (z rączkami pod

kiem, a nawet zaczyna się uśmiechać. Zabawka

klatką piersiową) i koniecznie pod nadzorem osoby

lub przedmiot w zasięgu rączki prawdopodobnie

dorosłej.

zostaną uchwycone i włożone do buźki. Osesek zauważa, że ma dłonie, patrzy na nie i uderza nimi, badając otoczenie. Macha energicznie nóżkami i nawet przez krótką chwilę potrafi utrzymać uniesioną główkę. Czas spędzany z maleństwem ma być przede wszystkim okazją do okazywania bliskości i czułości.

Stymulacja koordynacji wzrokowej - w odległości ok. 30 cm od twarzy dziecka przytrzymaj kolorowy przedmiot i powoli zataczaj nim kręgi. Potrząsaj grzechotką, użyj dzwoneczka i obserwuj reakcje. Nauka chwytania – już taki maluszek ćwiczy chwytanie. Na początku trzeba mu w tym trochę pomóc. Umieszczamy zabawkę blisko jego rączki,

Bycie razem - każda czynność pielęgnacyjna

a gdy próbuje ją uchwycić, wkładamy w piąstkę

i wspólny czas powinny sprzyjać wzajemnemu po-

i delikatnie rozprostowujemy paluszki.

znawaniu się. Połóż się, a dziecko na swoim brzu-

Urozmaicanie czasu w łóżeczku - 2-miesięczne

chu. To są niezapomniane chwile, w których czuje-

dziecko żywo reaguje na widok rodzica. Bezczyn-

cie wzajemne ciepło i słychać twoje bicie serca.

ne leżenie w łóżeczku zaczyna stawać się nud-

Noszenie na rękach, kołysanie, śpiewanie, „zaga-

ne. Warto zawiesić kolorowe zabawki i bawić się

dywanie” – wszystko to, co było ważne już w czasie spędzanym z noworodkiem, a czego potrzebuje każdy niemowlak. Opowiadaj o tym, co widzicie i co robicie. Kładzenie na brzuszku i trenowanie podnosze-

z maluszkiem, gdy leży. Jednak to nie jest jeszcze odpowiedni czas na wprowadzenie maty edukacyjnej. Niemowlak, który wkracza w trzeci miesiąc życia, powinien:

nia główki – początkowe ćwiczenia będą krótkie.

⚫ Poruszać główką na boki,

Zachęcaniu do podejmowania aktywności posłu-

⚫ Odpowiadać uśmiechem na uśmiech,

ży zabawka lub kolorowa ilustracja położone przed

⚫ Wodzić wzrokiem za przesuwającym się

niemowlakiem. Bardzo ważne – leżenie powinno

przed oczami przedmiotem.

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

/ 23

Pamiętaj jednak, że „wytyczne” tego rodzaju są ogólnym wskazaniem. Każde dziecko rozwija się indywidualnie i opanowuje nowe umiejętności w odpowiednim dla siebie czasie.

3. miesiąc życia Dziecko interesuje się tym, co je otacza. Reaguje,

Opowiadaj historyjki, śpiewaj. Układaj dziecko na brzuszku – jak najczęściej, choćby na krótko, jeśli maleństwo jeszcze nie przepada za tego typu aktywnością. Jest to świetne ćwiczenie dla mięśni szyi i pleców. Nie podkładaj żadnych poduszek. Zachęćmy do pod-

gdy się do niego mówi. Samo szuka dialogu. I naj-

noszenia główki, prezentując zabawki.

ważniejsze – uśmiecha się! Niemowlak w 3 miesią-

Stymuluj wzrok, pokazując przedmioty o jaskra-

cu życia w ciągu dnia coraz mniej śpi, a jego okresy aktywności sukcesywnie wydłużają się. Nagle wszystko wokół staje się arcyciekawe, zwłaszcza własne ciało. Dziecko bada je, obserwuje, rączki świetnie smakują! Teraz przychodzi czas m.in. na zapieranie się nóżkami o podłoże czy prostowanie tułowia. Ruchy stają się jakby bardziej skoordyno-

wych kolorach i umieszczając nad łóżeczkiem karuzelę. Na nadgarstkach możesz na krótko przypiąć specjalne maskotki (małe pluszaki umieszczone na pasku zapinanym na rzep). Maluszek na pewno zainteresuje się wydawanymi odgłosami, co zachęci do częstszego poruszania rączkami.

wane i zamierzone. Przejdź się przy łóżeczku i za-

Stymuluj słuch dziecka, prezentując różne od-

uważ, że maluszek wodzi wzrokiem za tobą.

głosy, np. szeleszczenie, dzwonienie budzika czy

Dziecko w 3 miesiącu próbuje również wykonywać

stukanie łyżeczką w kubek. Ćwiczcie lokalizowa-

różne akrobacje. Potrafi obie nóżki jednocześnie

nie zasłyszanych dźwięków.

unieść i wymachiwać nimi energicznie w górze. Ułożony na brzuszku utrzymuje przez kilka se-

Pamiętaj jednak, że nadmiar bodźców jest dla ta-

kund główkę, oparte na przedramionach. Zdarza

kiego maluszka bardzo męczący. Niemowlak na

się, że jedną rękę wysuwa przed siebie, co jeszcze

pewno da ci znać, gdy będzie mieć dość wrażeń.

bardziej trenuje równoważne leżenie na brzuchu. Niekiedy maluszek może przewrócić się na bok, szczególnie gdy mocno odegnie główkę, ale jesz-

Co może niepokoić?

cze nie jest to świadomy obrót.

Mimo że rozwój przebiega jak najbar

Taki maluch jest już świetnym towarzyszem zabaw. Wspólny czas może być wypełniony mnóstwem aktywności: Przytulaj, głaszcz, kołysz, dotykaj, całuj swojego maluszka. Ucz go mapy ciałka, nie zapominając o nosku czy policzkach. Tańcz z dzieckiem na ręku. Baw się z użyciem maleńkich rączek, z wykorzystaniem znanych rymowanek, np. Idzie rak nieborak, Sroczka kaszkę ważyła, Kosi kosi łapci. Mów do maluszka, opowiadając m.in. o wykony-

dziej indywidualnie, pewne zachowania czy brak określonych umiejętności powinny zwrócić naszą uwagę: ⚫ Nieunoszenie główki podczas leżenia na brzuchu, ⚫ Nieukładanie głowy w symetrii, ⚫ Wkładanie do buźki tylko jednej, wciąż tej samej rączki, gdy druga rączka pozostaje na podłożu, ⚫ Nieprzejawianie zainteresowania, otoczeniem, brak reagowania na dźwięki.

wanych czynnościach, robiąc jednak przerwy i czekając na „odpowiedzi”. Śmiej się, żywo reaguj, taki

Wszelkie wątpliwości powinny być skonsultowane

rodzaj dialogu jest niepowtarzalny.

z pediatrą.

24 / zdrowy maluszek

Siatki centylowe Siatki centylowe są wykresami obrazującymi wzrastanie i przybory masy ciała, zarówno u chłopców, jak i dziewczynek, w poszczególnych przedziałach wiekowych. Aby prawidłowo odczytać siatkę centylową, trze-

przy czym 3 centyl oznacza dolną granicę nor-

ba korzystać z aktualnych siatek oraz dopasować

my, a 97 – górną. Innymi słowy, jeśli rozpatrujemy

je do płci dziecka i daty narodzin. Siatki centylowe

na przykład wzrost dziecka, to wynik w okolicach

dla dziewczynek różnią się od tych dla chłopców.

3 centyla będzie dotyczył dzieci bardzo niskich,

Oprócz standardowych siatek wyróżnia się rów-

a im bliżej 97 centyla – maluchów zdecydowanie

nież siatki centylowe dla dzieci karmionych piersią

wyższych od swoich rówieśników.

oraz dla wcześniaków.

Normę określają nie tylko centyle. Wykres powinien przebiegać przede wszystkim regularnie.

Na siatce centylowej możemy sprawdzić rozwój dziecka pod względem

Równie istotne jest zachowanie proporcji pomiędzy wynikami dotyczącymi wzrostu i wagi. Nie może być między nimi zbyt dużej rozbieżności.

⚫ Wagi

Pomiarów można dokonywać podczas wizyt

⚫ Wzrostu

w przychodni zdrowia. Bardzo ważna jest kontrola

⚫ Obwodu główki

zwłaszcza u noworodków. Pediatra najlepiej zin-

⚫ Obwodu ramienia

terpretuje otrzymane wyniki pomiarów. Ważenia

⚫ Wskaźnika BMI

i mierzenia można dokonywać również samodziel-

Odczytywanie siatek centylowych

nie w warunkach domowych, ale dla niemowląt warto jest mieć specjalną, bardzo dokładną wagę.

dziecka, na osi pionowej – oceniany parametr (m.in.

Czy moje dziecko dobrze waży?

waga, wzrost, obwód głowy). Następnie z obu tych

W okresie niemowlęcym dziecko powinno być czę-

punktów przeprowadzamy linie proste. Interesuje

sto ważone. Światowa Organizacja Zdrowia uznała

nas punkt przecięcia się tych prostych. Jest to

za normę przyrost wagi w okresie niemowlęcym

pozycja, którą nasze dziecko zajmuje w siatce

minimum 450 gramów na miesiąc. Jednak, anali-

centylowej. Następnie musimy przeanalizować,

zując przyrost masy ciała, zawsze trzeba brać pod

w jakim przedziale znajduje się to miejsce i czy

uwagę indywidualne cechy dziecka. Aby dokonać

mieści się w polu wyznaczonym przez krzywe siat-

rzetelnych pomiarów, należy posługiwać się wła-

ki. Norma mieści się pomiędzy 3 a 97 centylem,

śnie siatkami centylowymi.

Na osi poziomej wykresu nanoszony jest wiek

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

/ 25

Badania przesiewowe noworodka

Badania przesiewowe noworodka są bezpłatne i obowiązkowe, przeprowadzane w szpitalu, tuż po narodzinach. Badania mają charakter profilaktyczny.

Są wykonywane bardzo wcześnie, jeszcze zanim nastąpią nieodwracalne uszkodzenia. Badania

Badania z krwi noworodka

przesiewowe dotyczą konkretnych schorzeń, któ-

Badania przesiewowe, dotyczące wspomnianych

re nie dają typowych objawów klinicznych, a póź-

chorób (mukowiscydozy, fenyloketonurii i wro-

no pojawiające się objawy ograniczają podjęcie

dzonej niedoczynności tarczycy), polegają na po-

skutecznego leczenia. Wczesne wykrycie mu-

braniu kropel krwi od noworodka. Krew do badań

kowiscydozy, fenyloketonurii oraz wrodzonej

są najczęściej pobierana z pięty maluszka. Każda

niedoczynności tarczycy jest niezmiernie ważne,

z trzech wymienionych chorób zaznacza we krwi

gdyż nie podjęcie leczenia skutkuje zaburzenia-

obecność specyficznej dla siebie substancji.

mi rozwoju, upośledzeniem umysłowym, a nawet śmiercią.

Wystarczy kilka kropelek, które personel medyczny umieszcza na specjalnych bibułach. Bibu-

Aktualnie w Polsce, na mocy rozporządzenia

ła musi zawierać dane dziecka. Odpowiedniego

Ministerstwa Zdrowia, każde dziecko ma mieć

umieszczenia wymagają naklejki z kodem pasko-

wykonanie badanie przesiewowe. Dotyczy to

wym z próbki. Etykieta ma trzy egzemplarze kodu

również panelu chorób metabolicznych, takich

– jeden umieszcza się na bibule, która zostaje

jak np. kwasice czy choroby mitochondrialne.

odesłana do laboratorium. Druga etykietka jest

26 / zdrowy maluszek

naklejana w Książeczce Zdrowia Dziecka, a trzecia – w rejestrze szpitalnym. Tak działa system badań, który nie dopuszcza pomyłek – każdy noworodek jest jednoznacznie zidentyfikowany. System ten przewiduje między innymi brak informacji zwrotnej z laboratorium, do którego wysyłana jest próbka. Nieotrzymanie informacji zwrotnej oznacza do-

wrodzonych. W przypadku otrzymania niepokojących wyników, bądź w pojawienia się wątpliwości, konieczne są dalsze badania i szczegółowa diagnostyka. Wczesna identyfikacja oraz w wielu przypadkach prosta interwencja (zmiana diety czy substytucja hormonalna) pozwalają na niemal prawidłowy rozwój dziecka.

brą wiadomość! Innymi słowy – u dziecka nie zostało wykryte dane schorzenie. Oczywiście, jeśli wieści są niepokojące, a więc

Notatki młodej mamy

u noworodka wykryto jedną ze wspomnianych chorób wrodzonych, rodzice zostają powiadomieni. Muszą wtedy udać się do poradni specjalistycznej. Może też zdarzyć się tak, że otrzymany w laboratorium wynik będzie niejednoznaczny. Rodzice otrzymają drugi egzemplarz bibuły, na który kropelki krwi będą pobrane przez pielęgniarkę z przychodni zdrowia. Po ponownych badaniach, bez względu na wynik, rodzice zawsze otrzymują z laboratorium informację zwrotną.

Inne badania przesiewowe – nie z krwi Do badań przesiewowych noworodków zalicza się również „badanie przesiewowe słuchu”. Jeśli nie zachodzą czynniki ryzyka, zwykle nie podejrzewamy wad słuchu u dzieci. Jednak podobnie jak badania przesiewowe z krwi, badania przesiewowe słuchu mają wychwycić te wady, które w normalnych warunkach byłyby zdiagnozowane zbyt późno. Badanie jest całkowicie bezbolesne, a wynik otrzymujemy od razu. Niekiedy do badań przesiewowych zaliczane jest również badanie stawów biodrowych. Najlepszym okresem do przeprowadzenia USG bioderek jest 4.-6.tydzień życia. Badania organizują poradnie tzw. preluksacyjne. Badania przesiewowe umożliwiają wstępną orientację w ewentualnym występowaniu chorób

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

/ 27

Kolka niemowlęca Kolka jest trudnym doświa dczeniem zarówno dla maluszka, jak i jego rodziców. Dziecko płacze, ponieważ boli go brzuszek, rodzicom trudno jest znieść cierpienie maleństwa.

Co powoduje kolki?

źródeł kolek, wskazują ponadto na możliwość po-

Kolka jest bolesnym skurczem jelit i może do-

trza i niemożność pozbycia się jego pęcherzyków

kuczać już 2-3-tygodniowemu noworodkowi.

poprzez odbicie się brzdącowi. Winowajcy upatru-

Niestety, nie można jednoznacznie wskazać,

je się także w stanach napięcia, zbyt wielu wrażeń

co wywołuje bóle brzuszka. W przypadku dzieci

oraz w zdenerwowaniu mamy.

karmionych piersią koniecznie trzeba przeana-

łykania przez maluszka w czasie karmienia powie-

wszystkim kapusty, fasoli i cebuli, a także pikant-

Sposoby radzenia sobie z kolką

nych i smażonych. Lepiej nie spożywać jednorazo-

Rodzice zazwyczaj próbują wyciszyć maleństwo.

wo dużych ilości owoców, soków i słodyczy. Waż-

Tulenie, bujanie, kołysanie w ramionach często

na jest uważność mamy, być może odpowiednia

przynoszą ulgę tylko na chwilę. Przeraźliwy krzyk

dieta nie zlikwiduje kolek, ale przynajmniej złago-

zdaje się nie mieć końca. W takiej kryzysowej

dzi dolegliwości. W przypadku alergii na mleko wy-

sytuacji konieczny jest spokój mamy i taty! Pa-

eliminowanie produktów nabiałowych zazwyczaj

miętajmy, że dziecko doskonale wyczuwa emocje

przynosi zdecydowaną ulgę. Niestety, czasami

otoczenia. Przede wszystkim trzeba zdać sobie

konieczna jest dość restrykcyjna dieta. Rozważ-

sprawę, że kolka często dokucza maluszkom. Ich

ne spożywanie pokarmów przez mamę karmiącą

przewód pokarmowy dopiero się rozwija i nie za-

piersią wspomaga bowiem niedojrzałą pracę jelit

wsze potrafi poradzić sobie w warunkach życia

u niemowlęcia.

poza ciałem mamy. Poza tym kobieta karmiąca

lizować jadłospis mamy. Należy unikać pokarmów ciężkostrawnych i wzdymających – przede

piersią dziecko cierpiące z powodu kolek nie jest Przyczyną kolki może być również nietolerancja

złą mamą! Przecież świadomie nie zje garnka ka-

laktozy. Lekarze, nie określając jednoznacznych

pusty. Kolka po prostu się zdarza, nie można jej

28 / małe i duże problemy

leczyć, jedynie łagodzić objawy (a jeśli doszukamy się przyczyny – nawet zapobiegać jej).

Co robić, gdy po południu lub wieczorem maluszek głośno płacze? Najpierw upewnijmy się czy jest to kolka. Pomocne nie jest wtedy ani zmiana pieluszki czy karmienie. Dziecko sygnalizuje wtedy coś innego. Pierś uchwycona jest na krótko, a po chwili ssania, maluszek krzyczy nadal. Sprawdźmy brzuszek – zazwyczaj wyczuć można wzdęcie, a malec gwałtownie wierzga nóżkami i wymachuje rączkami, czerwieniąc się. Usłyszeć można odgłosy oddawania gazów i „przelewania się” w brzuszku. Ponadto silny płacz trwa długo, często ponad godzinę, po czym zmęczone dziecko zasypia. Ulga przychodzi najczęściej z chwilą oddania gazów. Niestety sytuacja powtarza się, nawet każdego kolejnego dnia.

Herbatka na bazie kopru włoskiego, rumianku i melisy, Zawiesina doustna Infacol, Sab Simplex, krople Esputicon, czopki Viburcol, Leki poprawiające perystaltykę jelit, która może być niedojrzała, np. Debridat, „dobre bakterie” Bio Gaia, wiaderka do kąpieli (dziecko przyjmuje pozycję podobną do tej w brzuchu mamy), termofor z pestek wiśni. Dość popularną metodą łagodzenia dolegliwości kolkowych jest masaż dziecięcego brzuszka. Został on wymyślony przez V. Schneider i regularnie wykonywany (na przykład dwa razy dziennie przez dwa tygodnie) ma polepszyć pracę jelit. Masaż cierpiącego brzuszka można ograniczyć do okrężnych ruchów, zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara. Ma to na celu ułatwienie pozbycia się gazów.

W takiej sytuacji trzeba przestrzegać zasady pionizowania malucha po karmieniu i pilnowania, aby mu się odbiło. Jest to szczególnie ważne w przypadku niemowląt karmionych sztucznie.

Notatki młodej mamy

Starymi, sprawdzonymi sposobami prakty kowanymi przy kolkach są: przyłożenie do brzuszka ciepłej pieluszki tetrowej (najlepiej jest przeprasować ją ciepłym żelazkiem), przytulanie maluszka w pionie z jednoczesnym delikatnym przyciskaniem małego brzuszka do ciała osoby noszącej.

Produkty antykolkowe dostępne na rynku Producenci przychodzą z pomocą zaniepokojonym rodzicom, oferując: Butelki i smoczki antykolkowe (z systemem odpowietrzającym),

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

/ 29

Ulewanie Ulewanie jest dla dziecka bezbolesne i polega na wypływaniu z ust niewielkiej ilości mleka.

Ma to miejsce szczególnie krótko po karmieniu.

Podczas nawału mlecznego przed karmieniem

Ulewanie nie jest tym samym co wymiotowanie.

odciągaj trochę mleka, aby maluch nadążał ssać.

Wynika najczęściej z niedojrzałości układu nerwowego oraz pokarmowego i ustępuje do 6 miesiąca życia. Ważne jest w szczególności osiągnięcie

Po zakończonym karmieniu pionizuj dziecko, czekając na „odbicie”.

dojrzałości przez zwieracza dolnego przełyku, co

Po karmieniu nie układaj malucha na plecach,

następuje do 8 miesiąca życia.

z uwagi na ryzyko zakrztuszenia się podczas ula-

Niemowlęta często ulewają na skutek łapczywego połykania pokarmu. W żołądku zostaje uwię-

nia. Dobrą pozycja jest leżenie na prawym boku, na materacu delikatnie uniesionym od strony główki.

zione połknięte powietrze, które wydostaje się

Tuż po karmieniu nie wykonuj gwałtownych ru-

na zewnątrz wraz z pokarmem. Przyczyn ulewania

chów i nie zmieniaj od razu pieluszki.

może być jednak znacznie więcej, m.in. alergia pokarmowa na mleko, zbyt krótkie przerwy pomiędzy karmieniami czy nieprawidłowe ułożenie podczas karmienia. Postać ulanego mleka zależy od miejsca, do którego dotarł pokarm. Jeśli tylko do przełyku, jego konsystencja w trakcie ulania nie zmieni się . Natomiast, ulewający się pokarm aż z żołądka będzie już zwarzony, o kwaśnym zapachu.

Ulewanie jest stanem przemijającym, z którego dzieci wyrastają. Można jednak wskazać na określone objawy, które współtowarzysząc ulewaniu, wymagają konsultacji lekarskiej, m.in.: ⚫ Niski przyrost masy ciała, ⚫ Krztuszenie się, bądź kaszel, ⚫ Zielony lub brązowy odcień ulanego mleka, ⚫ Gorączka, ⚫ Biegunka lub zaparcia,

Jak pomóc ulewającemu dziecku?

⚫ Ból brzucha,

Zadbaj o prawidłowe ułożenie dziecka podczas

Konsultacja lekarska jest zalecana również

karmienia (główka wyżej niż reszta ciała).

w przypadku obfitego ulewania.

30 / małe i duże problemy

⚫ Niepokój i płacz.

Katar u małego dziecka Katar jest często bagatelizowany lub już od razu zwiastuje poważną chorobę. U niemowlaka trzeba działać od razu. U niego zapchany nos nie tylko przeszkadza w swobodnym jedzeniu i oddychaniu, ale może przyczynić się do rozwoju poważnej infekcji, np. ucha, gardła lub oskrzeli.

Jedno jest pewne – zawsze wzywamy lekarza do przeziębionego noworodka. Konsultacja pediatryczna jest konieczna również, gdy katarowi towarzyszy gorączka, ogólne złe samopoczucie lub wydzielina z noska zmienia kolor na żółty, bądź zielony. Pilnujemy, żeby nosek był często oczyszczany, szczególnie przed karmieniem, co umożliwi ssanie. Zdarza się, że czynność trzeba powtórzyć też w trakcie karmienia. Trudne dni czekają rodziców dzieci, które jeszcze nie siadają. Pozycja leżąca powoduje, że katar zamiast wypływać noskiem, schodzi do niższych partii dróg oddechowych, a stąd już krótka droga do poważnej infekcji. Materac w łóżeczku takiego maluszka musi być podwyższony od strony głowy, a opiekunów czeka długie noszenie na rękach (ważne zadanie dla taty!). Stan zdrowia takiego brzdąca należy konsultować z lekarzem, który sprawdzi osłuchowo oskrzela i płuca. Zabarwienie żółte lub zielone wydzieliny z nosa może świadczyć o nadważeniu bakteryjnym, zwłaszcza jeśli katar jest gęsty i utrzymuje się powyżej tygodnia. W takim przypadku dziecku wizyta u pediatry jest niezbędna. Zdarza się, że trzeba zastosować antybiotyk.

32 / małe i duże problemy

NIE ZWLEKAJ Z KONSULTACJĄ PEDIATRYCZNą GDY: ⚫ Przeziębiony jest noworodek lub wczesny niemowlak, ⚫ Katarowi towarzyszy gorączka, znaczne pogorszenie samopoczucia, silny kaszel lub inne, niepokojące nas objawy, ⚫ Wydzielina z noska ma zabarwienie żółte lub zielone, ⚫ Maluch płacze, krzyczy, łapie się za ucho lub próbuje pocierać uchem o podłoże – może to wskazywać na zapalenie ucha, ⚫ Dziecko ma alergię lub inne schorzenia, powodujące, że zwykły katar przebiega ciężej lub zwykle prowadzi do poważniejszych infekcji, ⚫ Podczas poprzednich przeziębień katar zapoczątkowywał gwałtowny wzrost temperatury, bądź miał nietypowy przebieg.

Domowe sposoby na katar Oczyszczaj nosek używając aspiratora. Stosuj dostępną w aptece sól fizjologiczną i maść majerankową, szczególnie gdy wydzielina jest gęsta. Rozpuszczony katar łatwiej wypływa. Po kropelki sięgaj w ostateczności i na krótki czas. Smaruj nosek i jego podrażnione okolice, np. wazeliną. Od ciągłego kataru i przecierania chusteczką skóra może bardzo szczypać. Skorzystaj z inhalatora. Nawilżaj pokój, wietrz. Optymalna temperatura w pomieszczeniu wynosi 19-21 stopni Celsjusza. Noś dziecko w pozycji pionowej, gdy nie śpi – układaj na brzuszku.

Notatki młodej mamy

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

Pleśniawki Pleśniawki są małymi białymi plamkami w buźce dziecka (na języku, dziąsłach i podniebieniu), jakby zostały w niej resztki mleka.

Tymczasem nalot jest objawem infekcji grzybiczej Candida albicans. Grzybem łatwo jest się zarazić. Dziecko najczęściej podczas porodu lub ssąc pierś, na której ulokowały się drożdżaki. Źródłem zakażenia może też być smoczek oraz rączka

Notatki młodej mamy

34 / małe i duże problemy

dziecka, która wcześniej dotykała różnych przedmiotów. Pleśniawki są dla dziecka dyskomfortem, utrudniają karmienie, bardzo ważne jest ich leczenie – mogą się rozprzestrzeniać! Pediatra zaleci środek dezynfekcyjny lub grzybobójczy.

Potówki

Potówki mogą pojawić się już u kilkudniowego noworodka. Tworzą się na skórze dziecka najczęściej latem.

Zwykle są efektem: trudności z regulowaniem temperatury ciała oraz niedojrzałych gruczołów potowych, przegrzewania dziecka, zbyt ciepłego ubierania, wysokiej temperatury podczas choroby, niewłaściwej pielęgnacji skóry dziecka i zbyt

Stan skóry, na której pojawiły się potówki, powinno poprawić zastosowanie preparatu hipoalergicznego do kąpieli dla dzieci. Krostek nie natłuszczamy oliwką lub tłustymi kremami, nie wyciskamy i nie smarujemy spirytusem. Jeśli stan skóry nie poprawi się, konieczna jest wizyta u lekarza.

rzadkiego kąpania.

Potówki tzw. zwykłe są maleńkimi pęcherzykami, które wypełnia przezroczysty płyn. Najczęściej pojawiają się na skórze szyi, głowy, pleców oraz w zgięciu łokci i kolan. Potówki te mają tendencję do powiększania się i pękania. O tzw. potówkach białych mówimy wtedy, gdy wypełniający je, do tej pory przeźroczysty, płyn mętnieje. W nadkażeniu bakteryjnym płyn przemienia się w ropę. Wreszcie tzw. potówki czerwone są trochę większymi pęcherzykami, z otaczającą zapalną obwódką, a miejsce, w którym się pojawiają, swędzi i piecze.

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

/ 35

Chustonoszenie Chusto noszenie jest często nazywane kangurowaniem. Tymczasem kangurowanie nie jest no szeniem.

Do chustonoszenia potrzebujemy chusty, do kangurowania – niekoniecznie. Do kangurowania możemy użyć pieluchy lub opaski, a więc czegoś, co ustabilizuje maleństwo, znajdujące się na klatce piersiowej rodzica. Zajmujemy pozycję leżącą lub półleżącą na specjalnym fotelu. Podstawą jest kontakt skóra do skóry, nie musimy się jednak rozbierać. Warto w te czynności zaangażować tatę, który ma szansę na nawiązanie fizycznej i psychicznej bliskości z maleństwem. Tata w takiej sytuacji czuje się szczególnie ważny i potrzebny. Kangurowanie cudownie wpływa na rozwój dzieci przedwcześnie urodzonych, nawet tych, które są jednocześnie podpięte pod różne urządzenia. Badania wykazują, że maleństwa kangurowane lepiej się rozwijają, a zmysły są intensywniej stymulowane, zwłaszcza dotyk. Nadrobione zostaje to, co zostało wcześniej odebrane – bicie serca mamy, zapach skóry, kołysanie, po prostu bezpośredni kontakt. Maleństwa mniej płaczą, szybciej się aklimatyzują po porodzie, znajdują ukojenie podczas kolki i szybciej się uczą. Stymulacji podlega również układ przedsionkowy, odpowiedzialny m.in. za rozwój integracji sensorycznej, równowagi, koordynacji, napięcia mięśniowego i wzroku.

36 / bezpieczeństwo dziecka

Noszenie noworodków stanowi także profilaktykę dysplazji stawów biodrowych. W chuście można nosić dopiero większe dzieci (min. 2,5 kg) i stabilniejsze. Oczywiście, chusta musi być dopasowana do dziecka i dla tych najmniejszych szkrabów wybieramy chustę wcześniaczą o szer. 45 cm (podczas gdy standardowa wynosi 60-70 cm). Chustonoszenie jest przedłużeniem kangurowania. Dodatkowo mamy wolne ręce, większą swobodę działania i wykonywania różnych czynności. Pamiętaj! Bez względu na to, czy nosimy w chuście czy w nosidle, musimy to robić dobrze. Warto zapisać się na specjalny kurs chustonoszenia. Wbrew pozorom wybór chusty nie jest wcale prosty, modele różnią się m.in. rodzajem tkaniny. Jeśli dziecko ma problemy zdrowotne, należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym. Noszenie musi być zdrowe, bezpieczne i wygodne. Chusta powinna być tkana odpowiednim splotem, ale też odpowiednio zawiązana i dociągnięta.

Syndrom

śmierci łóżeczkowej [S IDS]

Nieoczekiwana i nagła śmierć dzieci do pierwszego roku życia, bez jakiegokolwiek, możliwego do zaobserwowania wcześniej powodu, stanowi w Polsce ok. 1,8 proc. z ogólnej liczby śmierci noworodków.

Większość śmierci następuje w wyniku zaprzestania oddychania. Z jakiegoś powodu mały człowiek „zapomina” o tym, żeby zaczerpnąć kolejny wdech. SIDS może też być powiązane z bezdechem nie-

Kup dobrej jakości materacyk na spód łóżeczka. Do łóżeczka nie wkładaj zabawek, miękkich pluszaków, poduszek, koców i luźnych ubrań.

mowlęcym lub z różnego rodzaju zaburzeniami ryt-

Przestrzegaj regularnego trybu życia dziecka

mu serca w początkowej fazie życia. Wciąż nie ma

(stałych godzin snu i karmienia).

jednak pewności co do przyczyn zespołu nagłej

Układaj dziecko do snu na plecach.

śmierci łóżeczkowej. Wiele instytucji, w tym Amerykańska Akademia Pediatrii, wydało zalecenia, które mają prowadzić do ograniczenia występowania SIDS. Ich stosowanie pozwala rodzicom przygotować właściwe środowisko dla bezpiecznego snu niemowlaka:

Unikaj palenia papierosów (również przez inne osoby) w obecności dziecka, jak w również w pomieszczeniu, w którym dziecko śpi i przebywa. Dla własnego spokoju rodzice mogą zaopatrzyć się w elektroniczny monitor oddechu dziecka. Oczywiście, nie jest to sposób na zapobiegnięcie

Wietrz pomieszczenie przed ułożeniem dziecka

wystąpienia SIDS. Jest to jednak urządzenie, któ-

do snu – zwróć uwagę, aby dziecko nie było prze-

re w tym krytycznym momencie ostrzeże rodzica.

grzane. Temperatura w pomieszczeniu podczas

Tym samym, da szansę na podjęcie działań ratują-

snu powinna być umiarkowana.

cych życie.

Dopilnuj, aby dziecko spało w swoim łóżeczku,

Pamiętaj! Nie wpadaj w panikę. Śmierć łóżeczko-

nie z rodzicami.

wa zdarza się bardzo rzadko.

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

/ 37

Dieta mamy

karmiącej Dieta mamy karmiącej piersią decyduje o tym, jakie składniki przenikają do organizmu maluszka. Jest więc niezmiernie ważne, aby to co kobieta je, było przemyślane i wartościowe.

Prawidłowo zbilansowana dieta wpłynie pozytyw-

Pojawienie się reakcji alergicznych wymaga pro-

nie na dochodzące do formy ciało kobiety i zapew-

filaktyki, czyli racjonalnego podejścia do diety

ni szkrabowi wartościowy pokarm.

mamy karmiącej i nie komponowania diety w spo-

Białko

sób jednorodny. Dobrym pomysłem jest skorzystanie z pomocy specjalisty dietetyka, który po-

Zapotrzebowanie na nie jest większe niż w cza-

może skomponować zbilansowaną dietę na mamy.

sie ciąży. Kobieta karmiąca powinna spożywać

Tłuszcze

mleko i jego przetwory, mięso, drób i ryby, a także kasze i warzywa. Ważna jest forma przygotowania mięsa. Po porodzie mama nie może raczyć się smażonymi, mocno przyprawionymi potrawami. Układ trawienny maleństwa dopiero będzie dojrzewać. Zetknięcie z produktami wzdymającymi (to wszystko przenika w mleku!) najprawdopodobniej wywoła ból brzuszka, trudności z oddawaniem gazów lub nawet kolkę. Początkowa dieta powinna być lekka (mięso przede wszystkim w formie gotowanej), a kolejne potrawy wprowadzane stopniowo, z jednoczesną obserwacją reakcji dziecka. U wielu maluchów pojawia się niestety alergia i ko-

Dostarczają one m.in. cenne kwasy tłuszczowe, pełniące ważną funkcję w rozwoju układu nerwowego. Mama karmiąca powinna więc jadać tłuste ryby, obserwując jednocześnie czy nie występują reakcje alergiczne u maluszka. Niezbędne są również jajka oraz tłuszcze pochodzenia roślinnego (oliwa z oliwek, wysokiej jakości masło).

Węglowodany Cenne są cukry złożone zawarte w kaszach, ziemniakach, makaronach i pieczywie razowym. Cukry proste nie tylko sprzyjają nadwadze i otyłości, ale też utrudniają przyjmowanie składników mi-

nieczne jest wyeliminowanie z diety mleka i jego

neralnych przez organizm. Ponadto, duża ilość

przetworów, a także mięsa. Tak dzieje się w przy-

węglowodanów w diecie mamy, słodkie mleko

padku alergii na białko mleka krowiego. Zdarza się

i zwiększona fermentacja powodują u dziecka kol-

u niektórych mam, że oprócz alergii na mleko kro-

ki i wzdęcia, zmienione stolce, a także odparzenie

wie pojawia się alergia krzyżowa na drób.

pupy.

38 / wokół mamy

Witaminy i składniki mineralne Ważne jest spożywanie warzyw, owoców, uzupełnianie wapnia i magnezu. Chcąc mieć pewność o dostarczaniu wszystkich niezbędnych składników, mama może wspomagać dietę witaminami w kapsułkach, przeznaczonymi dla kobiet karmiących. Jednak spożywanie tych witamin powinno odbywać się w konsultacji z lekarzem. Składniki mineralne można przyjmować tylko z pożywieniem. Niezbędny jest wapń. Jego duże ilości przekazywane dziecku negatywnie wpływają na organizm mamy. Dlatego też konieczne jest spożywanie mleka i jego przetworów. Jeśli mama

laktację, mama może sięgnąć po specjalną her-

przebywa na diecie bezmlecznej, konieczna jest

batkę laktacyjną dla kobiet karmiących.

suplementacja wapnia (1000mg na dobę). Tak samo ważny jest magnez (zawarty przede wszystkim w bananach, ciemnym pieczywie, kaszach)

Niezmiernie istotne jest stopniowe rozsze-

oraz żelazo (żółtko jajek, mięso, zielone warzywa).

rzanie diety kobiety po porodzie, z jednocze-

Woda

sną obserwacją reakcji maluszka. Profilak-

Równie ważne miejsce w jadłospisie zajmuje

alergizujących: owoców cytrusowych, tru-

woda. Jest ona bazą powstawania mleka w pier-

skawek, czekolady. Szczególną ostrożność

siach. Oczywiście, najlepsze są wody niegazowa-

należy zwrócić w rodzinach obciążonych

ne, ale warto jest sięgnąć także po soki i kompoty. Ze względu na przenikanie produktów do mleka niewskazane są mocne herbaty i kawa. Mogą niepotrzebnie działać pobudzająco na maluszka. Najbezpieczniejsza w takim wypadku jest kawa

tycznie można unikać produktów najbardziej

alergią. Konieczne jest ponadto unikanie produktów wzdymających (kapusta, fasola, groch, cebula), które mogą wywołać u maleństwa bóle brzuszka.

zbożowa. Warto pamiętać, że płyny nie są dostarczane tylko pod postacią soków czy wody, ale też

W okresie karmienia piersią nie stosuj diet od-

zup, a nawet soczystych owoców. Aby zwiększyć

chudzających!

Notatki młodej mamy

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

/ 39

Baby blues

i depresja poporodowa Przeżycia związane z porodem, szczęście płynące z macierzyństwa, ale też zmęczenie mogą powodować u kobiety wahania nastroju.

Kiedy czujesz taką potrzebę, możesz sobie po-

Jego nasilenie następuje zwykle 3 – 5 dób po po-

płakać. Nie wpadaj jednak z tego powodu w pa-

rodzie, by z kolejnymi tygodniami stopniowo zani-

nikę – to normalna reakcja poporodowa. Jeśli je-

kać.

steś zmęczona, poproś o pomoc, ale nie rezygnuj z obecności dziecka obok siebie. Jesteście sobie w tych dniach nawzajem potrzebni, zwłaszcza Ty swojemu dziecku. Nie wyrzucaj sobie, że nie należysz do matek adorujących dziecko, że nie kochasz tak jak ono. Instynkt macierzyński zwykle budzi się stopniowo. Zmęczenie, brak snu, poczucie nienadążania z wykonywaniem codziennych obowiązków domowych są udziałem wielu kobiet podczas pierwszych miesięcy życia dziecka. Nie staraj się podołać wszystkiemu za wszelką cenę. Priorytety to Ty i dziecko. Inne sprawy mogą poczekać. Baby blues jest stanem emocjonalnym, odczuwanym bardzo często przez mamy po porodzie. Jest to pewien rodzaju smutek poporodowy, spowodo-

Bardzo ważną rolę pełni wtedy partner. Ważne jest, aby widząc baby blues u part nerki, mężczyzna: ⚫ Wspierał dobrym słowem i swoją obecnością. ⚫ Okazywał partnerce czułość i serdeczność, ale również cierpliwość. ⚫ Starał się odciążyć w pracach domowych i nie miał pretensji, że coś jest niezrobione. ⚫ Zachęcał partnerkę do odpoczynku i stwarzał ku temu warunki, np. idąc z dzieckiem na spacer. ⚫ Zaplanował wspólny czas z ukochaną. Baby blues nie wymaga leczenia lecz wspierania młodej mamy.

wany przede wszystkim zmianami hormonalnymi.

Jeśli jednak smutek poporodowy zamiast zanikać,

Pojawia się wtedy uczucie przygnębienia, ale też

zwiększa się, należy skontaktować się z lekarzem.

wzmożona nerwowość i lękliwość. Nietrudno

Może to oznaczać, że kobieta cierpi na depresję

o kłopoty ze snem i duże poczucie zmęczenia.

poporodową. Depresja jest chorobą, która wyma-

Baby blues jest jednak stanem krótkotrwałym.

ga pomocy specjalisty.

40 / wokół mamy

Pielęgnacja ciała

po ciąży

Po porodzie kobieta staje wobec wielu wyzwań związanych z wydarzeniami dnia codziennego. Jednak troska o dziecko to przecież nie wszystko. Ważne jest, aby każda mama, kiedy sprawy domowe już się unormują, zatroszczyła się również o pielęgnację własnego ciała.

Powrót do formy nie nastąpi oczywiście z dnia na

tem rozciągania skóry i zmian hormonalnych.

dzień – trzeba liczyć się z tym, że jest to praca na

Jeśli nie udało się uniknąć rozstępów, działania

około 6 miesięcy. Na co warto zwrócić uwagę?

sprowadzają się do ich spłycenia i rozjaśnienia.

Skóra

Nie warto odkładać tego w czasie, łatwiej jest

Po okresie ciąży skóra nie jest już tak jędrna,

są jeszcze czerwone). W codziennej pielęgnacji

staje się sucha i zwiotczała. Włókna kolagenu

bardzo ważne są masaże, stosowanie peelingów

i elastyny rozciągają się, co zmniejsza jędrność.

ścierających i kosmetyków wyspecjalizowanych

Kondycji skóry nie sprzyjają również wahania

w walce z rozstępami. Dość skuteczne działanie

wagi ciała, zmniejszona aktywność fizyczna i źle

mają oleje, np. kokosowy, arganowy. Niemniej, do-

zbilansowana dieta. Problemem może być nadmiar

mowe sposoby spłycają rozstępy, nie usuwają ich.

zwiotczałej skóry na brzuchu. Jeżeli skóra jest

Z pomocą przychodzą zabiegi estetyczne.

zadbana, nawilżona, a brzuszek w ciąży nie był aż tak duży, miękka „podusia” szybciej zniknie. Na

Żylaki

pewno wpływ na to mają liczba ciąż, predyspozycje

Jeśli pojawiły się na nogach, dobrze jest pokazać

genetyczne oraz wiek.

je specjaliście. Dostrzegalne zmiany mogą świad-

Rozstępy

czyć o przewlekłej niewydolności żylnej kończyn

Są dość trwałą pamiątką po ciąży, będącą efek-

zaburzeń układu krwionośnego.

42 / wokół mamy

się rozprawić ze świeżymi bliznami (wtedy, kiedy

dolnych. Nieleczone powodują często nasilenie

Żylaki „nie lubią”: ⚫ stania i siedzenia w jednej pozycji przez dłuższy czas, ⚫ braku odpoczynku, zwłaszcza z nogami uniesionymi do góry, ⚫ zakładania nogi na nogę, ⚫ podkurczania nóg, ⚫ noszenia obcisłych rzeczy, zwłaszcza rajstop i skarpet ze ściągaczami, ⚫ wylegiwania się na słońcu, ⚫ nadwagi.

Przebarwienia i pajączki W walce z przebarwieniami pomocne są zarówno sposoby domowe, jak i te stosowane w gabinetach dermatologicznych. Do użytku domowego przeznaczone są preparaty wybielające, słabsze – do nakładania na całą twarz i silniejsze – do stosowania miejscowego. Kurację kremem albo serum, na dzień lub na noc, wspomagają specjalne peelingi wybielające. Preparaty wybielające składają się zwykle ze związków złuszczających naskórek oraz ze związków rozjaśniających (witamina C, pochodne witaminy A, kwasy owocowe, bądź glikolowy). Kosmetyki są bezpieczne, ale powinny być stosowane po okresie połogu, gdy gospodarka hormonalna organizmu wyrówna się.

Nadmierne wypadanie włosów Po porodzie zmienia się poziom hormonów, a wtedy wypadanie włosów nasila się. Można ich wtedy stracić nawet do 50 proc. Jeżeli kobieta jest zaniepokojona tym stanem, warto udać się na wizytę do dermatologa. Lekarz zadecyduje o dalszym postępowaniu. Dla kondycji włosów ważne jest, aby mama w czasie laktacji prawidłowo odżywiała się, dlatego do jadłospisu warto włączyć też suplementy diety – witaminy zalecane kobietom karmiącym piersią. Pamiętaj! Wypadanie włosów po porodzie jest normalnym zjawiskiem fizjologicznym.

44 / wokół mamy

Notatki młodej mamy

Witaj na świecie Maluszku! Wasz Skarb nareszcie jest z Wami! Gratulujemy!

Podziel się z nami swoim szczęściem. Weź udział w konkursie i wygraj nagrody.

mamaklub.pl/konkursy

facebook.com/mamaklub

KONKURS

Karmienie

piersią

Mleko matki zaspokaja wszystkie potrzeby żywieniowe w pierwszym półroczu życia człowieka. Karmiąc piersią, nie trzeba dziecka „dopajać” ani dokarmiać, gdyż mleko kobiece zaspokaja głód i pragnienie. Karmienie mlekiem z piersi jest cennym uzupełnieniem stałego pożywienia aż do 2 ro ku życia lub dłużej.

By karmienie piersią spełniło swoje zadania, warto

w złej formie psychicznej, odczuwasz silne napię-

dołożyć wszelkich starań, żeby przebiegało do-

cie, stres i przemęczenie, wydzielanie hormonów

brze.

jest zaburzone i hamowane. Dlatego tak ważne

Zanim zaczniesz karmić: ⚫ Rozluźnij się. ⚫ Jeśli dziecko płacze, jest rozdrażnione, odpręż się, a potem uspokój dziecko (łatwiej przystawić dziecko spokojne niż płaczące).

jest dobre nastawienie do karmienia piersią i wiara we własne możliwości. Nawet będąc posiadaczką małych piersi, możesz dostarczyć maleństwu potrzebną mu ilość mleka. Maluszka przystawiaj często do piersi, noworodka

⚫ Postaw w zasięgu ręki coś do picia, abyś mogła ugasić pragnienie w czasie karmienia.

nie rzadziej niż co 3 godziny, w nocy co 6 godzin

⚫ Przygotuj dobre miejsce dla siebie (karmienia piersią trzeba się nauczyć, a to wymaga czasu i prób ze strony dziecka i Twojej).

jest bardzo ważne, bo wtedy pokarmu jest najwię-

⚫ Wyszukaj najwygodniejszą dla siebie pozycję (w przeciwnym razie będziesz zdenerwowana i zmęczona).

(minimum 8-10 razy na dobę). Nocne karmienie cej i jest on szczególnie bogaty w kwasy tłuszczowe omega-3. Gdy dopadnie cię kryzys laktacyjny, postaraj się dużo odpoczywać i unikać stresu. W ciągu dnia

⚫ Przytul dziecko do siebie, aby bez wysiłku mogło objąć pierś.

kładź się z dzieckiem i pozwól mu ssać nawet co

Nastaw się pozytywnie

kowo odciągać pokarm. Koniecznie zwróć uwagę

Twoje samopoczucie psychiczne ma ogromny

mieć w buźce nie tylko brodawkę, ale też większą

wpływ na ilość wytwarzanego mleka. Jeśli jesteś

część otoczki. Jeśli pierś jest uchwycona zbyt

46 / wokół mamy

pół godziny. Pomiędzy karmieniami możesz dodatna sposób ssania twojego maluszka. Dziecko musi

Rozwój społeczny to obok ruchowego, poznawczego i mowy, jeden z najważniejszych procesów zachodzących u Twojego dziecka. Dowiedz się więcej o rozwoju dziecka na www.enfamil.pl Enfamil Premium 2, mleko następne, zawiera kwas alfa-linolenowy ważny dla rozwoju mózgu.1 Enfamil Premium 2, mleko następne. WAŻNA INFORMACJA: Karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia niemowląt. Karmienie sztuczne powinno następować w przypadku, gdy karmienie piersią jest niemożliwe lub utrudnione. 1. EFSA 2011; 9(4):2130. PO/ENF/16/0055

płytko, jej zawartość nie jest opróżniania. Ilość

luchem dotykać się brzuchami. Ważne jest dobre

wytwarzanego mleka maleje, ponieważ jest to ści-

podparcie dla pleców i podłożenie poduszki pod-

śle uzależnione od tego, ile maluch wyssie. Pilnuj

przedramię przytrzymujące niemowlę.

również, aby w trakcie jednego karmienia podać dziecku kolejno obie piersi, a w trakcie następnego karmienia w pierwszej kolejności podać pierś, z której maluszek ostatnio jadł.

Dobra dieta – dużo płynów

Pozycja leżąca lub półleżąca – leżysz na plecach, a dziecko układasz na ciele, pomiędzy piersiami, bądź przytrzymując bardziej z boku. W pozycji leżącej na boku, przytul dziecko ramieniem, aby wasze brzuchy dotykały się. Pozycja spod pachy – ułóż dziecko pod pachą

Każda karmiąca mama musi mieć świadomość,

w taki sposób, aby przedramieniem podtrzymy-

że ilość pokarmu w piersiach jest uzależniona

wać plecki , a dłonią szyję i głowę. Nóżki malucha

od tego, co kobieta zjada. Twoje posiłki powinny być mniejsze, a częste (dziennie 5-6). Stawiaj na jakość, a więc na zawartość składników odżywczych. W twojej diecie niech nie zabraknie

są znajdują się wtedy pod Twoją pachą. Pozycja krzyżowa – pozycja przypomina pozycję klasyczną siedzącą, ale dziecko jest podtrzy-

owoców, warzyw, nabiału, ryb, chudego mięsa,

mywane przez ręką przeciwną niż pierś.

produktów zbożowych. Równie ważne jest wypija-

Bez względu na preferowaną pozycję do karmienia

nie dużej ilości płynów (nawet 2-3 litry dziennie). Podstawą jest woda niegazowana. Sięgnij także po soki owocowo – warzywne (ograniczając ich

pamiętaj, żeby przystawiać dziecko do piersi, a nie pierś do dziecka.

ilość do 1-2 szklanek dziennie), mleko i herbatki, szczególnie laktacyjne.

Jak prawidłowo przystawiać dziecko? Prawidłowe przystawienie dziecka do piersi zapewnia nie tylko jego najadanie się, ale też chroni piersi, zwłaszcza brodawki. Zbyt płytkie chwytanie powoduje pękanie sutków, ich krwawienie i ból. Ulgę przyniosą wtedy specjalne maści na brodawki. O skorygowanie sposobu karmienia warto poprosić położną lub doradcę laktacyjnego. Nawet sama pozycja do karmienia nie jest tak ważna jak właśnie technika. Przystawiając dziecko do piersi, wypróbuj różne pozycje do karmienia i wybierz najwygodniejszą dla Ciebie: Pozycja klasyczna – pozycja siedząca, w której opierasz dziecko na swoim przedramieniu, dłonią podtrzymując pupę, w taki sposób, aby z ma-

48 / wokół mamy

Notatki młodej mamy

Połóg Kiedy dziecko pojawia się na świecie, ciało kobiety stopniowo powraca do stanu sprzed ciąży. Okres ten trwa do 6 tygodni i jest nazywany połogiem.

Połóg jest czasem, gdy mama może czuć się zmęczona i osłabiona. Jest to zupełnie naturalne – okres 9 miesięcy ciąży i sam poród są ogromnym wyczynem. Mimo że w centrum uwagi znajduje się teraz maleństwo, kobieta potrzebuje równie dużo troski o siebie. Z połogiem wiążą się określone dolegliwości, które stopniowo będą ustępować: upławy połogowe – początkowo krwiste, potem brunatne i żółte, na początku obfite jak miesiączka, później coraz bardziej skąpe. Nie można wtedy używać tamponów. Odchody znikają w różnym czasie, od tygodnia do sześciu tygodni po porodzie. Jeżeli później pojawi się ponownie świeża krew lub skrzepy, konieczna jest konsultacja z lekarzem lub z położną. Ból brzucha i skurcze w dole brzucha – związane są z procesem zmniejszania się macicy do stanu sprzed ciąży. Jeśli mama karmi piersią, skurcze mogą być bardziej dokuczliwe. Wynika to z wydzielania oksytocyny podczas karmienia.

... gdy brodawki pękają i bolą ...

Maść do pielęgnacji brodawek sutkowych w okresie ciąży i karmienia piersią

Przyjazna matce i dziecku Wskazania: Pęknięcia i otarcia skóry brodawek sutkowych. Pielęgnacja brodawek sutkowych przed porodem oraz w okresie karmienia piersią. Profilaktyka zapalenia gruczołu sutkowego.

Ból w miejscu nacięcia krocza – bólowi może towarzyszyć odczucie ciągnięcia i drętwienia. Absolutnie konieczna jest właściwa pielęgna-

dołącz do nas na: www.mamaklub.pl

Dostępna w aptekach.

cja krocza: częste zmiany podkładów i podpasek, mycie krocza i osuszanie poprzez przykładanie papierowych ręczników, wietrzenie rany. Utrudnione wypróżnianie po porodzie – może wynikać ze strachu, że szwy popękają. Ważne jest wtedy spożywanie produktów bogatych w błonnik. Doraźnie pomaga zastosowanie czopka glicerynowego.

Koniecznie skontaktuj się z lekarzem, jeżeli zauważysz następujące objawy: ⚫ Gorączkę powyżej 38°C, ⚫ Mdłości, wymioty, ⚫ Obfitsze niż zwykle krwawienie, ⚫ Ból przy oddawaniu moczu, parcie, ⚫ Ból, ciążenie w okolicy łydek, ⚫ Intensywny ból i stwardnienie piersi.

Jako młoda mama musisz pamiętać o badaniach, które powinnaś przejść po porodzie. Zaaferowana dzieckiem nie możesz zapominać o sobie! Wizyta kontrolna u ginekologa – najlepiej po zakończeniu połogu. Badanie cytologiczne – ok. 6 miesięcy po poro-

dzie miała ogromny wpływ na rozwój dziecka. To właśnie partner powinien pomagać kobiecie podczas tych pierwszych, trudnych dni. Niemniej, jakkolwiek partner jest szczęśliwy i dumny z faktu bycia ojcem, taka sytuacja może spowodować, że poczuje się odrzucony i zazdrosny. Odrobina serca i czułości będzie mu w tym czasie bardzo potrzebna.

Jestem tatą – gdzie moje miejsce? Funkcja partnera jest teraz niezmiernie istotna – kobieta nie tylko potrzebuje przytulenia i akceptacji, ale pomocy przy maleństwie (przy kąpieli, przewijaniu, podaniu dziecka do karmienia, w jego utuleniu i ukołysaniu). Mężczyzna jest teraz jeszcze ważniejszy! Lista zadań zależy od potrzeb kobiety, od wspólnych relacji i postawy partnera.

Wspieranie psychiczne partnerki Organizacja: udanie się do przychodni, umówienie na pierwszą wizytę położnej środowiskowej, Czynności pielęgnacyjne: podczas przewijania, kąpania, a nawet karmienia (np. podawanie maleństwa mamie),

dzie.

Spacery z dzieckiem,

Badanie laboratoryjne krwi – kontrolne ok. 2

Robienie zakupów,

miesiące po porodzie, chyba że zostało zalecone

Konieczne porządki w domu.

wcześniej. Kontrole lekarskie w przypadku wykrycia nieprawidłowości w ciąży, m.in. cukrzycy i anemii. Pamiętaj też, że zawsze możesz skorzystać z pomocy: Szpitala, w którym odbył się poród, Położnej i/lub pielęgniarki środowiskowej, Lekarz ginekologa, Rodziny. Niezwykle ważną rolę pełni wtedy twój partner. Atmosfera w domu, jaką razem stworzycie, bę-

50 / wokół mamy

Warto przy tej okazji zerwać z mitem „pomagania” partnerce. Dziecko jest wspólne i trzeba pozwolić tacie (czasem też zachęcać) na podejmowanie własnej inicjatywy.

KARTA DUŻEJ RODZINY

zaproponujfirme.3plus.pl

Pobierz aplikację Karta Dużej Rodziny