Fragment '1000 stokslagen voor de vrijheid' Raif Badawi

Raif Badawi

1000 stokslagen voor de vrijheid Leven en laten leven in het huidige Saoedi-ArabiĂŤ

Spectrum Uitgeverij Unieboek | Het Spectrum bv, Houten – Antwerpen

1000 stokslagen voor de vrijheid 3 | Elgraphic - Vlaardingen

17-09-15 14:24

Spectrum maakt deel uit van Uitgeverij Unieboek | Het Spectrum bv, Postbus 97 3990 DB Houten

© 2015 Raif Badawi © 2015 Nederlandstalige uitgave: Uitgeverij Unieboek | Het Spectrum bv, Houten – Antwerpen Oorspronkelijke uitgave: Ullstein Buchverlage GmbH, Berlijn Eerste druk 2015 Oorspronkelijke titel: 1000 Peitschenhiebe Vertaald door: Elisabeth van Borselen Omslagontwerp: DPS Design & Prepress Studio, Amsterdam Opmaak: Elgraphic bv, Vlaardingen

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 Auteurswet 1912, juncto het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB, Hoofddorp).

Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken dient men zich tot de uitgever te wenden.

ISBN 978 90 00 34855 8 ISBN 978 90 00 34856 5 1 (e-book) NUR 740 www.unieboekspectrum.nl

1000 stokslagen voor de vrijheid 4 | Elgraphic - Vlaardingen

17-09-15 14:24

Over dit boek

De in Saoedi-ArabiĂŤ verboden teksten van Raif Badawi zijn helaas niet allemaal bewaard gebleven. Uit de met hulp van zijn vrouw Ensaf Haidar gereconstrueerde teksten heeft de Duitse journalist Constantin Schreiber vijftien teksten gekozen. Het merendeel van deze teksten verscheen tussen 2010 en 2012 op de websites van Al-Bilad, Al-Hewar Al-Mutamaddin en Al-Jazeera. Van twee geselecteerde teksten is de publicatiedatum niet goed meer te achterhalen.

Een aantal voor de westerse lezer moeilijk te begrijpen stukken (bijvoorbeeld doordat ze diep ingaan op de binnenlandse politiek) zijn behoedzaam ingekort, iets wat in de tekst met (...) wordt aangegeven. Wanneer in de tekst (*) voorkomt, betekent dit dat hier een citaat uit de Koran om veiligheidsredenen is verwijderd uit deze uitgave. 

1000 stokslagen voor de vrijheid 7 | Elgraphic - Vlaardingen

17-09-15 14:24

Inleiding

Raif Badawi’s moed kan niet genoeg worden bewonderd.

Waarom zou je demonstreren als je in een mooi huis woont, genoeg eten in de koelkast hebt, als je ziek wordt uitstekend wordt verzorgd? Waarom zou je politieke hervormingen eisen en daardoor je carrièreperspectieven schaden? Waarom zou je terwijl je je wel degelijk bewust bent van de mogelijke consequenties – stokslagen, gevangenis, hoge boetes – het islamitische gezag provoceren?

En dan ook nog voor iets wat je geen inkomen, huis of baan oplevert. Alleen maar om te zeggen en schrijven wat je denkt?

De Saoedische blogger Raif Badawi heeft precies daarvoor alles geriskeerd en veel verloren: zijn vrijheid (tien jaar gevangenis), zijn geld (omgerekend in euro’s een boete van 194.000 euro), zijn familie (zijn vrouw moest met hun drie kinderen naar Canada vluchten). Omdat hij in een blog de Saoedische regering en de macht van de islamgeleerden bekritiseerde moet hij duizend stokslagen 11

1000 stokslagen voor de vrijheid 11 | Elgraphic - Vlaardingen

17-09-15 14:24

ondergaan. Daar is grote moed en overtuiging voor nodig. Hij wil niet alleen iets veranderen voor zichzelf maar voor de hele maatschappij. Deze eenendertigjarige wordt voortgedreven door een hevige angst dat het wezenlijk de verkeerde kant op gaat in Saoedi-Arabië.

Raif Badawi komt uit het oosten van Saoedi-Arabië, uit de stad Khobar. De meest ingrijpende gebeurtenis in zijn jeugd was het vroege overlijden van zijn moeder.

Haar dood heeft diepe sporen nagelaten in het hele gezin. Na zijn studie werkte Raif bij een lokale onderneming. Zijn latere vrouw Ensaf leerde hij bij toeval kennen. Toen Raif een keer een verkeerd nummer draaide, nam Ensaf op en voerden ze een lang gesprek met elkaar over de telefoon. De eerste keer dat Raif zijn latere vrouw zag, was toen ze voor het raam van haar huis verscheen.

Ze wilden allebei als tiener al met elkaar trouwen, maar Ensafs ouders waren daar strikt tegen, omdat ze hun dochter te jong vonden. In 2002 konden ze hun plan doorzetten en trouwden ze uiteindelijk met elkaar; een huwelijk uit liefde, iets wat zij beiden telkens weer benadrukken. Dat is in Saoedi-Arabië niet gebruikelijk; vaak worden jongens en meisjes door hun ouders uitgehuwelijkt. Het overlijden van zijn moeder en de strijd om zijn persoonlijke geluk hebben er vermoedelijk voor gezorgd dat Raif een bijzondere empathie heeft ontwikkeld voor maatschappelijke onderwerpen en mensen, voor de wereld om hem heen.

Raif Badawi heeft niet voor de weg gekozen die duizenden andere jonge Arabieren elk jaar kiezen: zij verhuizen naar het Westen. Daar heeft hij dezelfde reden voor als 12

1000 stokslagen voor de vrijheid 12 | Elgraphic - Vlaardingen

17-09-15 14:24

zij. De jonge SaoediĂŤrs zijn het beu om tot een levenswijze te worden gedwongen, die weinig te maken heeft met het moderne leven. Ze willen zeggen wat ze denken; afspreken met elkaar als ze dat willen, kleding dragen die ze willen dragen. Maar om voor dit verlangen te strijden en te lijden, dat willen maar weinigen. Zo laten ze hun vaderland over aan degenen die hen nog conservatiever, nog strenger en nog meer naar het verleden willen laten terugkeren.

Er zijn veel waarnemers die zeggen dat de Arabische wereld nu een verlichtingsperiode meemaakt. Sinds het begin van de Arabische lente in 2011 bevindt het Nabije Oosten zich in een ontwikkelingsfase waar Europa driehonderd jaar over heeft gedaan. Een vertraagde reactie zou je kunnen zeggen. Nu worden er discussies gevoerd over de rol van de staat en religie. Een dispuut met al zijn stappen voor en achteruit. Zo zag de Algerijnse schrijver en ontvanger van de Vredesprijs van Duitse boekhandelaren, Boualem Sansal, in 2012 nog de Europese Verlichting als voorbeeld voor de landen in de Arabische wereld. Dat klopt niet, schrijft Badawi. Er is geen historische tijdslijn, geen natuurwet, die een bepaald verloop van de gebeurtenissen schematisch omschrijft zoals eerst A, dan B, dan C. Net zomin kan de periode van de Verlichting in Europa zonder meer op de Arabische landen worden overgezet.

Badawi vergelijkt de vooruitgang in het Nabije Oosten wel eens met de Franse Revolutie. Maar hij merkt daarbij op dat er echter geen historische voorbeelden bestaan van een politieke ommekeer. Ook deze omwenteling in de Europese geschiedenis is niet volgens een bepaald patroon 13

1000 stokslagen voor de vrijheid 13 | Elgraphic - Vlaardingen

17-09-15 14:24

verlopen. Het was volledig onduidelijk hoe Frankrijk er na de revolutie uit zou zien of hoelang deze revolutionaire fase in de geschiedenis van het land überhaupt zou duren.

Zo zal de ontwikkeling in de Arabische wereld een eigen verloop hebben, dat zich niet aan eerdere historische modellen, en al helemaal niet aan die van het Westen, zal houden.

De discussie over de rol van de staat en religie in de Arabische wereld is niet nieuw, maar ze is door de Arabische lente weer actueel geworden. Al tegen het eind van de negentiende eeuw kreeg een hervormingsbeweging de Arabische wereld in haar greep. De zogenoemde Al-Nahda, meestal vertaald met ‘renaissance’, wakkerde een discussie aan over de eigen identiteit, de maatschappelijke invloeden van religie en de betrekkingen met het Westen.

Een groot aantal Arabische intellectuelen, zoals de Syrische Farah Antun, eisten in die tijd seculiere staatsvormen. De teksten die begin twintigste eeuw zijn geschreven, vertonen verbazingwekkende parallellen met de teksten die Badawi honderd jaar later produceerde. Antun voerde – net als Badawi – de achterstand van de Arabische wereld terug op de strenge islamitische geloofsleer en eiste secularisatie. De wereldoorlogen en aansluitend de dictaturen in Egypte, Syrië, Libië en andere landen brachten de denkrichting van Antun en vele andere liberalen echter tot een voortijdig einde.

De door Badawi aangevoerde vergelijking met de Franse Revolutie is in zijn historische omvang met het oog op de zeer belangrijke omwenteling in het Midden-Oosten niet te hoog gegrepen. Veel westerse regeringen waren 14

1000 stokslagen voor de vrijheid 14 | Elgraphic - Vlaardingen

17-09-15 14:24

welhaast euforisch toen zich vanuit Tunesië een golf van verandering over de Arabische staten uitbreidde, regimes ineenstortten en er volgens onze ideeën democratieën zouden ontstaan. Hele volken kwamen in opstand en eisten inspraak. De Amerikaanse president Barack Obama sprak in 2011 over de ‘vlam van hoop’ die de Arabische lente had ontstoken en hij werd, zoals veel andere politici uit het Westen, in vervoering gebracht door het idee dat democratische inspraak naar westers voorbeeld nu zijn natuurlijke, superieure plaats in het Nabije Oosten zou innemen. Dat was in 2011.

In 2015 biedt de Arabische wereld een sombere aanblik: terreurbewegingen van islamitische groeperingen zijn in opkomst. Libië, Syrië, Irak en Jemen zijn staten die uiteenvallen en ze worden inmiddels tot de gevaarlijkste en gruwelijkste landen ter wereld gerekend. De barbaarse filmbeelden van massa-executies en verminkingen, die wij journalisten moeten waarnemen, zijn gewoonweg onverdraaglijk zodat we ze onherkenbaar gemaakt in onze nieuwsuitzendingen moeten opnemen. Ze zijn zelfs te erg om ze hier ook maar te beschrijven.

De laatste blogbijdrage van Badawi stamt uit 2012, net voordat de terreur van de Islamitische Staat (is) de regio volledig in zijn greep kreeg. Sinds die tijd zit Badawi in de gevangenis en is hij tot zwijgen veroordeeld. Maar zijn teksten, die allang door de Saoedische autoriteiten van internet zijn verwijderd, zijn actueler dan ooit. Kijk bijvoorbeeld eens naar Badawi’s vaderland Saoedi-Arabië. Het koninkrijk is een staat, waar als geen ander een maatschappelijke en politieke balanceeract voor nodig is, 15

1000 stokslagen voor de vrijheid 15 | Elgraphic - Vlaardingen

17-09-15 14:24

terwijl het niet duidelijk is of deze duurzaam zal zijn.

Aan de ene kant zorgen de oliemiljarden van het land ervoor dat het een van de rijkste staten ter wereld is met de modernste infrastructuur, de beste mobiele en internetverbindingen, waardoor het voor haar bewoners in principe mogelijk is om met de moderne wereld in contact te blijven.

Aan de andere kant liggen de twee belangrijkste steden van de islam, Mekka en Medina, in het koninkrijk.

Dit leidt ertoe dat het land een bijzondere verplichting aan de conservatieve geloofsrichting heeft en het in de technische mogelijkheden een gevaar voor het islamitische karakter van de maatschappij ziet dat bestreden moet worden. Met de voortschrijdende modernisering aan de ene kant en de toenemende islamisering aan de andere kant wordt de spanning in het land steeds groter en de pogingen om te voorkomen dat de boel ontspoord wanhopiger. De staatscensuur, die voortdurend op internet zoekt naar kritiek op het regime of pornografische websites, is inmiddels een enorm apparaat. Badawi schrijft hierover: ‘Het religieuze denken daarentegen streeft ernaar om ons leven tot in detail te controleren.

Elke dag strijdt het voor de verafgoding en de absolute goedkeuring van salafistische interpretaties van Koranteksten, uit overleveringen die honderden jaren oud zijn.’

Natuurlijk hebben veel van Badawi’s teksten primair betrekking op Saoedi-Arabië, omdat hij het sociale terrein van zijn vaderland het beste kent. Steeds weer analyseert hij in welke richting het gehele Nabije Oosten 16

1000 stokslagen voor de vrijheid 16 | Elgraphic - Vlaardingen

17-09-15 14:24

zich politiek, cultureel, maatschappelijk, maar ook wetenschappelijk ontwikkelt. Een voorbeeld is de Egyptische revolutie in 2011. De val van de dictator Hosni Moebarak, die lange tijd aan de macht was, had allereerst de hoop doen ontstaan dat er nu een nieuwe periode van zelfbestemming zou aanbreken in het land aan de Nijl.

Ook Badawi werd op dat moment meegesleurd door de euforiegolf na de val van Moebarak. Zoals vele anderen had hij totaal niet kunnen bedenken dat zelfs Caïro (door Arabieren Oemm Al-Doenia, ‘de moeder van de wereld’ genoemd), het traditionele culturele en politieke centrum van de Arabische wereld, zou worden geteisterd door onrusten en bomaanslagen. Wie de metropool met twintig miljoen mensen nu bezoekt, zal de enorme hoeveelheid aan veiligheidstroepen en de gespannen sfeer in het land opvallen.

Net zomin hadden velen zich de toenemende islamisering kunnen voorstellen. In de afgelopen honderd jaar is het maatschappelijk beeld van Egypte, de grote Arabische natie, veranderd van een smeltkroes van verschillende religies en culturen in een puur islamitisch gevormde maatschappij waarin andere geloofsgemeenschappen en minderheden geen plek meer hebben. Honderdduizenden Grieken woonden tot in de twintigste eeuw in Egypte en namen een belangrijke plaats in het wetenschappelijke en culturele leven in. Sinds de oprichting van de stad Alexandrië was het een centrum voor Hellenistische cultuur en het thuis van vooruitstrevende denkers. Tien procent van de Egyptenaren zijn christenen, de kopten zien zichzelf als oer-christenen, omdat ze zichzelf tot de eersten re17

1000 stokslagen voor de vrijheid 17 | Elgraphic - Vlaardingen

17-09-15 14:24

kenen die het christelijk geloof aannamen. Vandaag hebben – op een zeer kleine minderheid in Alexandrië na – alle Grieken het land verlaten. Veel vrouwelijke kopten in Caïro dragen een hoofddoek, omdat ze op die manier niet worden lastiggevallen of zich onprettig voelen. Velen van hen houden het niet langer uit in Egypte. Veel kopten verlaten het land waarin hun voorvaderen bijna tweeduizend jaar lang woonden. Nog steeds heerst er chaos in Egypte. Toen Raif Badawi in het kielzog van de demonstraties op het Tahrirplein zijn tekst over de politieke toestand in Egypte schreef, had hij zo’n scenario geheel niet voor ogen.

Maar alsof hij het had voorzien, waarschuwde Badawi al in 2010 voor extremisten die een nieuw kalifaat wilden stichten. Vanuit het perspectief van vandaag gezien komt deze tekst nogal visionair over, want slechts enkele jaren later realiseert de isis-terreurgroep deze waanvoorstelling: de groep sticht een islamitisch kalifaat in Syrië.

Een andere gedachte die Badawi voortdrijft is de zorg dat de weetgierige jongeren in de Arabische wereld door de theocratie ertoe worden gedwongen om hun vaderland te verlaten. De gevolgen: de staten en maatschappijen in het Nabije Oosten verliezen de aansluiting met de voortschrijdende modernisering en globalisering.

Raif Badawi schrijft zijn teksten in een kritieke tijd.

In Syrië en Irak proberen islamisten de regio terug te bombarderen naar de duistere Middeleeuwen. In andere delen van de Arabische wereld proberen regeringen om de status quo koste wat het kost te handhaven door de balanceeract tussen de traditionele islamitische maat18

1000 stokslagen voor de vrijheid 18 | Elgraphic - Vlaardingen

17-09-15 14:24

schappij en de mogelijkheden van een modern leven onder de knie te krijgen.

Maar ook voor ons zijn Badawi’s teksten van grote betekenis. De moslimgemeenschappen in Europa worden op een speciale manier blootgesteld aan spanningen tussen de cultuur en religie waaruit ze afkomstig zijn en die van de mensen om hen heen. De discussie die Badawi voert is ook een morele eis aan de moslims die hier wonen. Een aanmaning dat vooruitgang en welvaart gestoeld zijn op pluralisme en tolerantie. In tijden waarin islamisten midden in Europa een aanslag op medewerkers van Charlie Hebdo plegen, zijn Badawi’s teksten zeer actueel.

Raif Badawi heeft een duidelijk credo: hij is een voorvechter, zoals hij zich in zijn teksten telkens weer noemt, van het liberalisme. ‘Leven en laten leven’ is zijn motto.

De verontwaardiging, de woede om het strenge, maatschappelijke keurslijf in Saoedi-Arabië komt soms duidelijk naar voren, bijvoorbeeld als hij schrijft: ‘Het belangrijkste doel van elke theocratie is om elke vorm van rede om zeep te helpen, het historisch materialisme en het gezonde verstand rigoureus te bestrijden en de massa, zo goed als het kan, steeds dommer te maken.’ Het zijn deze teksten waardoor hij in Saoedi-Arabië ernstig gestraft werd en dat hem misschien nog veel ergere dingen te wachten staan.

Het kan ons alleen maar moed geven dat er in een van de conservatiefste landen ter wereld een jongeman is die zo vrij denkt en daarvoor zijn leven in gevaar brengt. Het kan ons alleen maar moed geven dat een jonge moslim 19

1000 stokslagen voor de vrijheid 19 | Elgraphic - Vlaardingen

17-09-15 14:24

laat zien hoe vreedzaam samenleven kan werken, in een wereld waarin religie, maar ook de mening van ieder individu een vaste plaats heeft.

Constantin Schreiber Maart 2015

20

1000 stokslagen voor de vrijheid 20 | Elgraphic - Vlaardingen

17-09-15 14:24

Wil je graag verder lezen?

Bestel ‘1000 stokslagen voor de vrijheid’ via één van onderstaande retailpartners.

bestel hier via bol.com

bestel hier via Standaard Boekhandel