A L P H , Z E S E N D E R T I G J A A R , cameraman voor een regionale televisiezender en minnaar van een getrouwde vrouw, besluit op een dag de kwaadaardigheid van de mensen in het algemeen en die van hemzelf in het bijzonder niet langer voor lief te nemen. Van nu af aan heeft hij nog slechts één streefdoel in zijn leven: het creëren van wat hij zelf hardnekkig ‘gezelligheid’ noemt. De gevolgen zijn op zijn zachtst drastisch.
– M A R K C L O O S T E R M A N S I N S TA A L K A A R T
© Mieke Vekeman-De Ley
C H R I S TO P H E V E K E M A N studeerde af als psycholoog en schreef tot nog toe dertien boeken, voornamelijk romans. In 2011 nam hij deel aan de tournee Te Gek Voor Woorden en ook in het najaar van 2017 zal hij aan een Te Gek!?-voorstellingenreeks meedoen. Hij schrijft over literatuur in de krant De Morgen en verzorgt een wekelijkse boekenrubriek voor het Klara-programma Pompidou.
Gezellig is anders OM 6.indd All Pages
GEZELLIG IS ANDERS
‘Misschien is Vekemans grootste verdienste wel dat hij lastige en ontnuchterende levensvragen stelt, zonder dat zijn proza ooit zwaar op de hand wordt. De benijdenswaardige elegantie van zijn stijl en zijn scherpe oog voor hilarische details houden zijn proza licht – een lichtheid die al even verraderlijk is als het beschreven universum.’
C H R I S TO P H E V EK E M A N
R
C H R I S TO P H E V EK E M A N
GEZELLIG IS ANDERS N OV EL L E
www.manteau.be
19/09/16 16:55
GE ZELLIG IS ANDERS
Gezellig is anders BW 2.indd 1
19/09/16 16:37
Gezellig is anders BW 2.indd 2
19/09/16 16:37
C H R I S TO P H E V EK E M A N
GEZELLIG IS ANDERS NOVELLE
Gezellig is anders BW 2.indd 3
19/09/16 16:37
Gezellig is anders BW 2.indd 4
19/09/16 16:37
INHOUD DEEL 1
DE KLIK 7
DEEL 2
DE BLIK 45
DEEL 3
DE GEK 89
DEEL 4
DE KL AP 109
Gezellig is anders BW 2.indd 5
19/09/16 16:37
Gezellig is anders BW 2.indd 6
19/09/16 16:37
DEEL 1
DE KLIK
Gezellig is anders BW 2.indd 7
19/09/16 16:37
Gezellig is anders BW 2.indd 8
19/09/16 16:37
1
Z
E DENKEN A AN IEDEREEN , behalve aan jou. Het
is werkelijk frappant. Ze denken aan hun fans,
hun lezers of hun kiezers, ze vragen zich af wat hun moeder ervan zal vinden. Ze proberen zichzelf te
zien door de ogen van een wildvreemde chipsvreter ergens in een godverlaten gehucht waar ze zelf nog nooit zijn geweest. Ze trachten een goede, interessan te of betrouwbare indruk te maken op tienduizenden tegelijk. Op de wereld, zeg maar. Maar degene die hen daartoe in staat stelt, zien ze niet staan. Uiteraard zijn er die moeite doen. Die ervan genie ten of het aan hun beroep of functie verplicht zijn om tegen elkeen vriendelijk te zijn en dus ook jou een woordje waardig te keuren. Ze zijn geweldig ingeno men met zichzelf, dat merk je, als ze na gedane feiten ook de cameraman niet vergeten te bedanken voor het geleverde werk. Zélfs de cameraman niet. Een echte professional ben ik, zie je ze denken. Een echte toffe peer. Doorgaans betreft het een politicus van het zwierige type of een wufte charmezanger. Ze ste ken tiptop in hun vel, die gasten. ‘Ook jij bedankt!’
9
Gezellig is anders BW 2.indd 9
19/09/16 16:37
roepen ze met opgestoken hand, wuivend, soms gooien zij er nog een schouderklopje tegenaan. Maar het zijn uitzonderingen, en trouwens: mocht je ze vijf minuten later tegenkomen, niet één die je nog zou herkennen. Je bent het alziend oog van de wereld – of toch, in mijn geval, van de gehele regio –, en zelf ben je zo onzichtbaar als een fruitvlieg in een kleerkast die al jarenlang op slot zit. Je telt niet mee. En erger nog: niemand heeft medelijden met je omdat je niet mee telt. Geen krant heeft het ooit over jou, geen item op het nieuws – laat staan, godbetert, op het nieuws van UTV – wordt aan je gewijd. Vind ik dat frustrerend, heb ik dat ooit als frus trerend ervaren? Heb ik weleens gefantaseerd, bij voorbeeld, dat ik niet keek door de lens van een Sony XDCAM, maar daarentegen het vizier van een scherp schiettuig richtte op wie zich daar, woorden spuwend in de microfoon van Eva, Els of Annemie dan wel op mijn verzoek voor de derde of de vierde of de vijfde maal hetzelfde trapje opdravend, onvermoeibaar uit sloofde om het maximum te halen uit dit zoveelste
10
Gezellig is anders BW 2.indd 10
19/09/16 16:37
moment de gloire? Ik ben geneigd hierop een ontken nend antwoord te geven. ‘Neuh,’ doe ik. Toch had ik het dikwijls moeilijk. Het meeste sympathie – of gewoon sympathie – voelde ik voor hen die zich geen houding wisten te geven, die leden aan een zekere vorm van camera koorts en bijgevolg net niet terugdeinsden – en soms ook echt wél, letterlijk: ze leken op het punt te staan om het, wanhopig met hun armen zwaaiend terwijl zij voortdurend achteromkeken, waarlijk op een hollen te zetten – zodra het lampje ging branden. Schutterig haalden zij hun schouders op bij elke vraag die hun werd gesteld. Ze kleurden rood, keken speurend naar boven, naar het plafond of de hemel, toonden hun onderlip en schudden het hoofd. Ze wisten het niet, het zou kunnen, misschien, ja, wie weet. Als ze dan eindelijk een antwoord formuleerden, deden ze dat op een toon die ten overvloede duidelijk maakte dat zij ook maar wat zeiden. Vaak bestond dit antwoord trouwens uit het herhalen of het onbeholpen samen vatten van de hun voorgeschotelde vraag.
11
Gezellig is anders BW 2.indd 11
19/09/16 16:37
‘Is dit een droom die in vervulling gaat, kan je zeg gen?’ ‘Wel, ik… Ik denk wel dat je het zo kan… Je zou kunnen zeggen dat dit een droom is die vervuld… die nu wordt vervuld, ja, in vervulling, denk ik.’ Heerlijke mensen. Helemaal aan het begin van mijn carrière, vijftien jaar geleden, kwam je er zo nog wel eens een tegen. Vandaag allang niet meer. Vandaag voelt iedereen zich zo zelfverzekerd voor de camera dat het bijna griezelig is. Laat het lampje branden, en de stotte raar ontpopt zich aanstonds tot een helder klateren de spraakwaterval, de timide weifelaar drukt zich uit met het niet te verstoren elan van Jef Geeraerts in zijn sterkste jaren, de schorre keelschraper klinkt eensklaps als niemand meer of minder dan David Bowie, en de halflamme bochelaar blijkt plotseling lenig, vief, hups, fluks, vinnig en rank als Prince te zijn. ‘Goed zo, goed toch?!’ zal je nu misschien zeggen. ‘De camera brengt dus het beste in mensen naar bo ven?’ Dat haal je de koekoek. Het beste?
12
Gezellig is anders BW 2.indd 12
19/09/16 16:37
Het is niet voor niets dat ik Jef Geeraerts, David Bowie en Prince noemde, alle drie beroemdheden die in het min of meer recente verleden zijn doodge gaan. En je weet wat er gebeurt als beroemdheden doodgaan. Juist. Dan wordt aan beroemdheden die heel wat minder beroemd zijn maar wel in dezelfde sector opereren om een reactie gevraagd. Ook door UTV, uiteraard. Ik heb die reacties gezien, ik was erbij toen ze werden uitgesproken. Ik heb ze gefilmd. Dat was mijn job. De beroemde schrijver van dienst (van wie ik nog nooit had gehoord) eerde zijn overleden collega door woorden als ‘koloniaal’, ‘racistisch’, ‘macho’, ‘vrouw onvriendelijk’, ‘purperen sokken’, ‘belachelijk’ en ‘ontspanningsliteratuur’ te gebruiken. De beroemde zanger van dienst (wiens muziek ik soms op de radio hoorde, helaas) eerde de zo onver wacht gestorven David Bowie door erop te wijzen dat die veertig jaar geleden in Berlijn al dan niet de Hitlergroet gebracht had, waarna hij links legde tus sen de lichaamscultus van de nazi’s en het fanatisme waarmee Bowie altijd nieuwe verschijningsvormen voor zichzelf bedacht had.
13
Gezellig is anders BW 2.indd 13
19/09/16 16:37
Bij de dood van Prince kreeg ik geen muzikant maar zowaar een filosoof voor de lens. Hij had begrip, sprak hij, voor het verdriet dat sommigen voelden bij de dood van iemand die zij nochtans niet persoon lijk kenden en die op zijn beurt nooit van het bestaan van deze of gene thans zwaar in de rouw verkerende huilebalk op de hoogte was geweest, hij had begrip, heus wel, al kon hij niet nalaten, niettemin, het speet hem zelf ook, om toch even onder de aandacht te brengen dat Prince al jarenlang een soort van gods dienstwaanzinnige was, en godsdienstwaanzinnigen waren gevaarlijk. Daarnaast moest de muziek van Prince tot het popgenre worden gerekend. ’t Was geen Mozart, nietwaar. (Nooit kwam je eens iemand tegen die zei: ‘Klassieke muziek? Dat zijn die deun tjes, toch, die je zo vaak in tekenfilms hoort?’) Het zijn slechts drie voorbeelden van de honderden die ik zou kunnen geven om te verklaren wat mijn job zo zwaar maakte, en wat mijn job van lieverlede, met terjaar, zwaarder maakte en bleef maken. Hoe zelf verzekerder de mensen werden, hoe minder moeite zij wensten te doen om hun afgunst (op de doden!), hun hoogmoed en, kortom, hun algehele kwaad
14
Gezellig is anders BW 2.indd 14
19/09/16 16:37
aardigheid voor de wereld te verbergen. Sterker nog, ze zetten, eenmaal het lampje ging branden, een en ander in de verf alsof het je reinste kwaliteiten waren, waarvoor zij door de kijkers zouden worden beloond en geprezen (wat tot overmaat van ramp misschien ook het geval was). Ze waren zo vol van zichzelf, de mensen die ik filmde, van de duivenmelker die een prijsje had gewonnen tot de burgemeester van een dorpje dat met watersnood te kampen had, zó vol waren zij, zeg ik, dat ik mij gedwongen voelde, naar het einde toe, tijdens het filmen steeds vaker gebruik te maken van een statief: met de camera op mijn schouder was de kans te groot dat ik mijn eigen op name verpesten zou wanneer ik weer eens aan het onbeheersbare kokhalzen ging… Dat de Vlaamse middelmens een rotkarakter had en dat de wereld slecht moest heten, daarover bleek trouwens iedereen het met mij eens te zijn, ja, men stond te trappelen om zulks met de meeste nadruk te bevestigen en te staven aan de hand van voorbeelden uit eigen leven. Geen schilder die de kunstwereld niet een reusachtige krabbenmand noemde, waar de penetrante geur van nietsontziende nijd, na-ijver en
15
Gezellig is anders BW 2.indd 15
19/09/16 16:37
bedrog, veel meer dan die van verf en terpentijn, on onderbroken van af walmde. Elke politicus stond im mer klaar om je mede te delen dat vriendschap in de politiek onmogelijk en zelfs onvoorstelbaar was. Ac teurs gaven grif toe elkaar niet het licht in de ogen te gunnen, dat hoorde eenvoudigweg bij het vak, en in het sportmilieu was het niet beter maar slechter. Ie dereen, wat hij ook deed voor de kost, wat zijn hob by’s ook waren, waar hij ook woonde of wat hij ook bereikt had dan wel nog wilde bereiken, was dezelf de mening toegedaan: in onze samenleving kon je veeleer rekenen op een dolk dan op een duwtje in de rug, en als je ergens wilde geraken, met name aan de top of wat daarvoor in België moest doorgaan, deed je er goed aan ook zelf niet terug te schrik ken voor doeltreffend wapengebruik. Het was toe slaan of slachtoffer zijn. Elke vorm van geweld was een vorm van zelfverdediging. Talent? Talent was tien procent inspiratie, goede genen, geluk, doorzettings vermogen, oefening, dat lag er nogal aan, hing af van mens tot mens en ook van sector tot sector, en ne gentig procent gewetenloosheid.
16
Gezellig is anders BW 2.indd 16
19/09/16 16:37
Vergis je niet, echter. Als mensen vonden dat de mensen slecht waren, betekende dat in mijn ogen geenszins dat zij zelf een haar beter waren dan de rest. Eerder was het tegendeel waar. Neem mij nu. Je kon gerust mij als voorbeeld nemen, leek me. Ondanks al mijn inzichten in de malafide aard der mensen, namelijk, kon ik mezelf bepaald niet laten voorstaan, zacht gezegd, op een uitermate hoogstaand karakter. Bepaald niet, nee. En toen moest de grote verzuring nog komen.
17
Gezellig is anders BW 2.indd 17
19/09/16 16:37