Leśne symbole świąt Bożego Narodzenia

TERESA MARCINÓW

Las przychodzi do ludzi, a światy się przenikają. Nadchodzi mrok i chłód. Ziemia i przyroda jakby zamierały, nie dając specjalnej obietnicy, że ten stan przeminie. To, co zakryte i tajemnicze, staje się mimo wszystko bardziej zauważalne w świecie spowitym ciemnością.

Trudno też zaprzeczyć, że od ostatnich jesiennych świąt otoczenie przypomina, że my, żyjący, nie jesteśmy wolni od tego, co było przed nami i tego, co przyjdzie po nas. Otwiera się czas cichego wyczekiwania na światło, które ma przynieść nadzieję na odzyskanie utraconych sił. Wspomnienie życia, witalności i urodzaju zachowane jest w różnorakich symbolach, które pojawiają się coraz częściej w świątecznym otoczeniu. Nietrudno zgadnąć, że jednym z nich jest drzewo. 44

Ten symbol o wielu znaczeniach towarzyszy różnym kulturom od wielu wieków. Oznaczał zdrowie, życie, trwanie, długowieczność, rodzinę, macierzyństwo, mądrość, szczęście, bezpieczeństwo i dobrobyt. W czasach chrześcijańskich na sile zyskało znaczenie odradzania i przemijania, które uosabia drzewo życia – w nim umieranie i śmierć stają się nowym początkiem. Wzrost i upadek sił fizycznych utożsamiano często z symbolami świata roślin. Te, które pozostawały zielone, czyli po prostu żywe w czasie zimy, postrzegano jako ponad normalnie silne i te właśnie symbolizowały nadzieję na przetrwanie czasu obumierania.

CHOINKA I PODŁAŹNICZKA

Wiele źródeł podaje, że pierwsze dowody na włączenie choinki do świętowania Bożego Narodzenia sięgają XV wieku, gdy cech piekarzy podarował udekorowane drzewko szpitalowi we Fryburgu. W 1509 r. w twórczości Lucasa Cranacha Starszego pojawia się symboliczne drzewo życia ozdobione świeczkami, natomiast z Alzacji pochodzi pierwsza informacja o choince w jej oficjalnej bożonarodzeniowej odsłonie zaprezentowanej na Place Kléber w Strasburgu.

W Polsce choinka pojawia się na początku XVIII wieku, prawdopodobnie za sprawą urzędników pruskich, którzy zamieszkiwali Pomorze, Warmię, Mazury i Śląsk. Zwyczaj ten przeniknął najpierw do wyższych warstw społecznych, natomiast wśród chłopstwa popularny był tzw. podłaźnik (lub podłaźniczka). O ile choinkę zna każdy, o tyle z podłaźniczką nie jest tak łatwo i jej wygląd może stanowić zagadkę. Jest to przyozdobiony jabłkami i orzechami wieniec z gałęzi drzew iglastych (jodła, świerk, sosna) zawieszany przy suficie lub stropie. Ten leśny symbol życia miał wpływ na początkowe usytuowanie choinki, ponieważ wieszano ją czubkiem w dół – tak, jak to czyniono z podłaźniczką.

SYMBOLE O MAGICZNYM ZNACZENIU

Świat natury symbolicznie wyrażał cechy tak ważne, że miały niemal magiczne znaczenie. Jabłko to z jednej strony niechlubna pamiątka grzesznej natury człowieka, ale także symbol zdrowia

i urody, miłości, życia. Orzechy miały być odpowiedzialne za mądrość, dostatek i cierpliwość. Szyszki to znak urodzaju, obfitości, płodności i szczęścia.

Innym przykładem znaczącego symbolu jest jodła, którą docenił św. Bonifacy w VIII wieku, podejmując misję chrystianizacji Niemiec. Ściął wtedy święty dąb Germanów, a gdy upadający pień zniszczył okoliczną roślinność, okazało się, że bez szwanku przetrwała jedynie niewielka jodła – symbol niezłomnego trwania.

Pierniczki w kształcie zwierząt przypominały o ich udziale w narodzinach Chrystusa, ale też kruchość życia. Słodycze i wszelkie pożywienie powinno wnosić do życia radość i zadowolenie.

ŚWIĄTECZNE POLANO

Innym ciekawym zwyczajem świątecznym nawiązującym do lasu było przynoszenie do francuskich domostw dużego polana, którego powolny proces spalania powinien trwać wiele godzin. Gospodarz domu wraz z rodziną przygotowywali polano skrapiając je oliwą, posypując solą i pieprzem, albo polewając je słodkim winem. Popiół otrzymany po spaleniu miał za zadanie ochranianie domostwa od wszelkich nieszczęść. Tradycja zanikła wraz z pojawieniem się mniejszych pieców, a symboliczny, długo utrzymujący się płomień zapewniały świeczki.

Niemniej jednak pamięć o pokaźnym, długo palonym polanie przetrwała w sztuce kulinarnej i do dzisiaj na świątecznych stołach znajduje swoje miejsce ciasto bûche de Noël – polano świąteczne. W ten sposób upamiętniono symboliczne znaczenie drzewa dającego ciepło i ochronę w świątecznym czasie Bożego Narodzenia.

Na koniec warto zaznaczyć, że symbolika świąt towarzyszy nam nie tylko do święta Trzech Króli, ale nawet do początku lutego.

wroclife.pl nr 1/2021 BÛCHE DE NOËL – POLANO ŚWIĄTECZNE Składniki: 250 g czekolady gorzkiej 250 ml płynnej śmietany 50 g masła 4 jajka 120 g cukru 80 g mąki 40 g mąki z migdałów Masa czekoladowa: Roztopić czekoladę w kąpieli wodnej. Podgrzać płynną śmietanę. Stopniowo dodawać podgrzaną śmietanę do czekolady, za każdym razem dobrze wymieszać. Pokroić masło, dodać do masy i pomieszać, aby się roztopiło. Poczekać, aż ostygnie i wstawić do lodówki, mieszając od czasu do czasu. Biszkopt: Oddzielić białka od żółtek. Wymieszać żółtka z cukrem, aż całość stanie się biała. Ubić białka i dodać je stopniowo do żółtek. Dodać mąkę i mielone migdały i delikatnie wymieszać. Rozłożyć masę biszkoptową na tacy z papierem do pieczenia i wygładzić. Wstawić do piekarnika na 10 minut. Ciasto jest gotowe, gdy nabierze koloru i górna część nie przykleja się do palców. Odwrócić tacę z biszkoptem na wilgotnej ścierce i zdjąć papier. Zawinąć ciasto w ścierce i poczekać 10 minut, aż wystygnie i nabierze kształtu rolady. Gdy masa czekoladowa będzie wystarczająco zimna, odwinąć biszkopt i posmarować go masą. Zawinąć całość i odkroić 2 cm, które się da na górnej części rolady. Posmarować całość resztą masy czekoladowej i ozdobić zielonymi listkami lub cukrowymi grzybkami.Wstawić do lodówki i poczekać minimum godzinę przed podaniem. 45