Το βιβλίο της μουσικής ανάγνωσης 1 by www.fagottobooks.gr

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΕ Ι ΡΑ

E DUC AT I O N

Το βιβλίο της μουσικής ανάγνωσης Μια σύγχρονη προσέγγιση στη διδασκαλία ρυθμού και μελωδίας - Τεύχος 1 Δημήτρης Βαρελάς

The Book Of Music Reading A modern approach to the teaching of rhythm and melody - Vol 1 Dimitris Varelas

ISMN SET: 979-0-801151-75-9 ISMN 1: 979-0-801151-76-6

Fagottobooks Κεντρικό: Βαλτετσίου 15, 10680 Αθήνα Τηλ.: 210-3645147, Fax: 210-3645149 Υποκατάστημα: Ζακύνθου 7, 311 00 Λευκάδα Τηλ./Fax: 26450-21095 e-mail: info@fagottobooks.gr www.fagottobooks.gr

Fagottobooks Central: 15, Valtetsiou Street, 106 80 Athens Tel.: (+30) 210-3645147, Fax: (+30) 210-3645149 Branch: 7, Zakynthou Street, 311 00 Lefkada Tel./Fax: (+30) 26450-21095 e-mail: info@fagottobooks.gr www.fagottobooks.gr

Επικοινωνία με τον συγγραφέα: Τηλ.: 22910-36900 e-mail: divarelas@gmail.com

Writer's contact info: Tel.: (+30) 22910-36900 e-mail: divarelas@gmail.com

Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας είναι το αποτέλεσμα επίπονης και πολύχρονης διαδικασίας. Για τη συγγραφή του συμβουλεύτηκα υπάρχοντα αντίστοιχα βιβλία, ελληνικά και ξενόγλωσσα, αλλά και έμπειρους συναδέλφους μουσικούς, η συμβολή των οποίων ήταν πολύτιμη. Ιδιαίτερα ευχαριστώ για τις εύστοχες παρατηρήσεις και την ενδελεχή ενασχόληση τούς: Αποστολάτου Χρύσα, Αργυρόπουλο Γιώργο, Δαμιανού Εριφύλη, Δημητριάδη Δήμο, Μελαχροινού Μαρία, Puhani Andreas, Τσέγκα Λουίζα, Χαραλαμπίδου Σόνια. Παρομοίως ευχαριστώ το Νίκο Θερμό για την υποστήριξη και την παροχή εκτεταμένης βιβλιογραφίας, χωρίς την οποία το βιβλίο αυτό δεν θα είχε πραγματοποιηθεί. Δ.Β. The book you hold in your hands is the result of painstaking and long lasting process. For its writing I consulted a number of existing books, both greek and international but also experienced fellow musicians, whose contribution was invaluable. Especially thanks for their pertinent occupation and detailed comments to: Apostolatou Chrysa, Argyropoulos George, Damianou Erifyli, Dimitriadis Dimos, Melachrinou Maria, Puhani Andreas, Tsega Louisa, Charalambidou Sonia. Similarly, I want to thank Nikos Thermos for his support and the provision of extensive world wide literature, without which this book would have not taken place. D.V.

Περιεχόμενα / Contents ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ερώτηση - Απάντηση Αυτοσχεδιασμός Ρυθμός και μέτρημα Ρυθμικές συλλαβές Διαστήματα Συγχορδίες Τετράχορδα Tρόποι Πεντατονικές κλίμακες Μουσικές Φράσεις Σύμβολα

7 10 11 11 13 15 16 17 20 21 22 24

PREFACE Question - Answer Improvisation Tempo and counting Rhythmic syllables Intervals Chords Tetrachords Modes Pentatonic Scales Phrasing Keys

7 10 11 11 13 15 16 17 20 21 22 24

ΜΕΡΟΣ 1

PART 1

One voice

Μια φωνή ΜΕΡΟΣ 2

PART 3

Sing & play

Φωνή & συνοδεία ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Κατάλογος μουσικών παραδειγμάτων Μουσική ορολογία Ρυθμική αγωγή Σημάδια που χρησιμοποιούνται συχνά Βιβλιογραφία

Duets

Δύο φωνές ΜΕΡΟΣ 3

PART 2

83 84 86 88 89 90

APPENDIX List of examples from musical literature Musical terms Music tempos Frequently used musical signs Bibliography

83 84 86 88 89 90

Εισαγωγή

Preface

Αυτό το βιβλίο έχει γραφτεί ειδικά για τη διδασκαλία της μουσικής ανάγνωσης σε μαθητές μουσικής όλων των βαθμίδων1. Η ευκολία στην ανάγνωση μουσικής παρτιτούρας είναι σημαντική για κάθε μουσικό, δάσκαλο μουσικής, συνθέτη, σολίστα ή μαέστρο. Αν ήταν δυνατόν, όλοι οι μουσικοί θα ξεκινούσαν την εκπαίδευσή τους μαθαίνοντας να αναπαράγουν με τη φωνή τους prima vista (εκ πρώτης όψεως) κάθε παρτιτούρα, αλλά στην πραγματικότητα πολύ λίγοι λαμβάνουν μια τέτοια εκπαίδευση. Για πολλά χρόνια τα μαθήματα σολφέζ παραμελούνταν για χάρη των μαθημάτων μουσικών οργάνων και άλλων ακαδημαϊκών γνώσεων. Πρόσφατα βέβαια, όλο και περισσότερα μουσικά ιδρύματα συνειδητοποιούν τη σπουδαιότητα του

The purpose and scope of the present book is the teaching of sight singing (solfege) to music learners of all levels1. A mastery of score reading is essential to the performer, the music teacher, the composer, the conductor. Ideally, all musicians would be taught to sing at sight from the beginning of their training. In fact, however, very few receive such instruction. For many years sight singing was overshadowed by training in performance and academic studies. Recently though most music institutions include sight singing courses in their curricula realizing its importance.

1 Πριν ξεκινήσουν αυτό το σολφέζ οι μαθητές θα πρέπει να έχουν κάποιες βασικές γνώσεις θεωρίας της μουσικής.

1 Before taking this sight-singing course, it is expected that students have acquired basic skills in music theory (ABRSM grades 1&2).

Εισαγωγή

μαθήματος και του δίνουν την θέση που του αναλογεί στο πρόγραμμα σπουδών. Το παρόν βιβλίο αποτελείται από υλικό διαβαθμισμένης δυσκολίας για να διδαχθεί σε περίπου τριάντα διδακτικές ώρες. Υπάρχει μια ποικιλία ασκήσεων με βηματική κίνηση και ανάλυση συγχορδιών που ακολουθούν τη μέση φωνητική έκταση ώστε να μην χρειάζεται μεταφορά της μελωδίας. Ο διδάσκων θα πρέπει να απλοποιεί τη συνοδεία δίνοντας μόνο την απαραίτητη συγχορδιακή στήριξη, αποφεύγοντας να παίζει τη μελωδία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπου η εναρμόνιση δεν είναι αυτονόητη, υπάρχουν σύμβολα συγχορδιών.

The music of this book is composed to provide graded material that can be taught in approximately thirty lessons. There is a variety of stepwise exercises, combined with broken triads in which the range of the average voice has been taken into account in order to avoid transposition. The instructor should simplify the accompaniment by giving only the necessary supporting chords. He or she should not include tones from the melodic line. Occasionally, the accompaniment should be entirely omitted. However, in melodies with unexpected harmonization, chord symbols have been provided.

Στο τεύχος αυτό θα βρείτε μελωδίες για μία φωνή -οι οποίες αποτελούν τον πυρήνα του βιβλίου, μελωδίες για δύο φωνές-ντουέτα και μελωδίες για μία φωνή με συνοδεία -ρυθμική ή μελωδική. Και στα τρία αυτά μέρη ενσωματώνονται παραδείγματα από την κλασική, την ελληνική παραδοσιακή αλλά και την παγκόσμια μουσική. Στο τέλος υπάρχει ένα γλωσσάρι με τους μουσικούς όρους που χρησιμοποιούνται στο βιβλίο και τα σύμβολα μουσικής.

This volume contains unaccompanied melodies which consist the core of the book, vocal duets and melodies with rhythmic or melodic accompaniment. In all three parts examples from classical, Greek traditional and world music are included. At the end a glossary of musical terms and musical signs is also included.

Για να διδαχθεί αποτελεσματικά αυτό το βιβλίο πρέπει να ληφθεί υπόψη το επίπεδο των μαθητών, κατά συνέπεια είναι απαραίτητη μια ενδελεχής εξέταση των φυσικών και τεχνικών ικανοτήτων του κάθε μαθητή η οποία θα περιλαμβάνει:

The use of this book must be adjusted to the student’s qualifications. Accordingly, a thorough testing of students’ natural talents and technical skills, must be carried out. The testing should cover:

Preface

1. Γνώση της σημειογραφίας – οπλισμούς κ.λπ. 2. Ικανότητα να διαβάζει και να κατανοεί τις νότες γενικώς. 3. Ικανότητα να παίζει με το αυτί και να αναπαράγει γνωστές μελωδίες. 4. Ικανότητα να μπορεί να επαναλάβει ένα μελωδικό μοτίβο. 5. Ικανότητα να ξεχωρίζει τον μείζονα από τον ελάσσονα τρόπο. 6. Ικανότητα ρυθμικής ανάγνωσης. 7. Ικανότητα μελωδικής ανάγνωσης. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να κάνω μια μικρή αναφορά στους τρόπους ονομασίας των μουσικών φθόγγων. Στην Ελλάδα έχει επικρατήσει η χρήση του σταθερού ΝΤΟ -do re mi fa sol la ti (si). Σ’ αυτό το σύστημα οι συλλαβές δε διαφοροποιούνται όταν υπάρχουν παροδικές αλλοιώσεις. Σε άλλες χώρες όμως, επικρατέστερο είναι το κινητό ΝΤΟ σύμφωνα με το οποίο η νότα ντο αντιπροσωπεύει πάντα την τονική ή την πρώτη βαθμίδα της κλίμακας ανεξάρτητα σε ποια τονικότητα βρισκόμαστε. Σε αυτό το σύστημα οι συλλαβές αλλάζουν όταν έχουμε αλλοιώσεις. Έτσι η ανιούσα χρωματική κλίμακα γίνεται: Do Di Re Ri Fa Fi Sol Si La Li Ti Do και η κατιούσα χρωματική κλίμακα: Do Ti Te La Le sol Se Fa Mi Me Re Ra Do. Σε περίπτωση μετατροπίας, η καινούργια τονική ονομάζεται ΝΤΟ και οι νότες της κλίμακας αντίστοιχα. Σκοπός αυτού του συστήματος είναι να δώσει έμφαση στις σχέσεις μεταξύ των βαθμίδων της κλίμακας και να αναπτύξει μια αίσθηση της τονικότητας ακόμη και όταν έχουμε αλλαγή τονικού κέντρου.

1. Knowledge of notation – key signatures, etc. 2. Ability to read and comprehend note symbols as a whole. 3. Ability to play by ear – reproducing a familiar melody. 4. Capacity for aural discrimination; ability to sing or play a melodic pattern demonstrated by the teacher. 5. Ability to identify a played chord or phrase as major or minor. 6. Skill in rhythmic reading, i.e. reading patterns without pitch. 7. Melody reading ability. At this point I would like to make a brief reference to several methods of singing melodies without texts. In Greece the fixed Do system - do re mi fa sol la ti (si) - is used in most music institutions. In singing a melody, the name for each note is sung without regard to any accidental. In the movable Do system, Do always represents the first degree or the tonic of the scale regardless of the actual key of the melody. In this system the syllables of accidentals differ. Therefore the ascending chromatic scale becomes: Do, Di, Re, Ri, Fa, Fi, Sol, Si, La, Li, Ti, Do and the descending chromatic scale: Do, Ti, Te, La, Le, Sol, Se, Fa, Mi, Me, Re, Ra, Do. When a melody modulates, the new tonic is called Do, and the other notes of the scale are renamed accordingly. The purpose of this system is to give emphasis on the relations between the degrees of the scale, as well as to develop a sense a feeling of tonality even when the tonal center shifts.

Εισαγωγή

Μια παραλλαγή του "κινητού ΝΤΟ" είναι η χρήση αριθμών αντί για συλλαβές (1,2,3, ...), με τη μόνη διαφορά ότι δε φαίνονται οι παροδικές αλλοιώσεις.

A variation of the movable Do system is the use of numbers instead of syllables (1,2,3...) except that there is no numeral change for accidentals.

Ο μαθητής πρέπει να ξέρει αυτά τα διαφορετικά συστήματα και να χρησιμοποιεί όποιο θέλει και είναι πιο χρήσιμο κατά περίπτωση. Ανεξάρτητα από το σύστημα που θα επιλέξει ο διδάσκων, σ’αυτό το βιβλίο ενθαρρύνεται η χρήση συγκεκριμένων συλλαβών για κάθε νότα (αντί της εκφώνησης με «λα λα λα») καθώς αυτό δίνει καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά την ποιότητα του ήχου και το τονικό ύψος.

Students should know these different systems and choose the one that suits them more. Regardless of the chosen system, in this book the use of specific syllables is recommended (instead of just singing with "la la la") as it gives better results on the quality of sound and pitch.

Μερικά από τα βασικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται στο σύγχρονο μάθημα του Σολφέζ είναι: «Ερώτηση Απάντηση» και «Αυτοσχεδιασμός».

Some of the basic tools used in the contemporary solfege lesson are: "question - answer" and "improvisation".

Ερώτηση - Απάντηση

Question - Answer

Ο δάσκαλος παίζει κάποιες μουσικές φράσεις και ο μαθητής το επαναλαμβάνει με την φωνή ή κάποιο όργανο.

Teacher performs a number of musical patterns, then students are asked to perform or write what they heard.

Αυτές οι ασκήσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την απομνημόνευση του ήχου των διαφόρων διαστημάτων και μουσικών φράσεων όπως τετράχορδα κ.λπ. Η απάντηση πρέπει να έχει το τονικό ύψος, το τέμπο και τον ρυθμό της ερώτησης.

These exercises will also help you memorize the sound of intervals, musical phrases, tetrachords et al. The answer must maintain the pitch, rhythm, and tempo of the call.

Δοκιμάστε: • Να τραγουδήσετε το τονικό ύψος με συλλαβές σολφέζ ή αριθμούς χωρίς ρυθμό.

You could try to: • Sing pitch only with solfege or numbers.