Ευχαριστούμε την Δημόσια Βιβλιοθήκη Λευκάδας για την παραχώρηση άδειας χρήσης των σχεδίων του Νίκου Βαγενά.
Our thanks to the Public Library of Lefkada for permission to reproduce Nikos Vagenas's ground-plans.
Συνοπτική ιστορία του κάστρου της Αγίας Μαύρας Οδηγός για τον επισκέπτη Μάρκος Σφέτσας
Concise History Of The Castle Of Santa Maura A Visitor's Guide Markos Sfetsas
ISBN: 978-960-6685-65-1
ISBN: 978-960-6685-65-1
© 2015 Εκδόσεις Fagottobooks - Νίκος Θερμός
© 2015 Fagottobooks publ. - Νikos Thermos
Σχέδιο εξωφύλλου: Μάρκος Σφέτσας
Cover design by Markos Sftetsas
Φωτογραφίες: Διονυσία Βλάχου, Τάνια Νικολαΐδου, Δημήτρης Σκιαδαρέσης
Photographs: Dionysia Vlahou, Tania Nikolaidou, Dimitris Skiadaressis
Φιλολογική επιμέλεια: Ελευθερία Κοψιδά
Editing: Eleftheria Kopsida
Μετάφραση στα αγγλικά: Doolie Sloman
Translation: Doolie Sloman
Fagottobooks Κεντρικό: Βαλτετσίου 15, 10680 Αθήνα τηλ. 210 3645147, fax: 210 3645149 Υποκατάστημα: Ζακύνθου 7, 31100 Λευκάδα τηλ./fax: 26450-21095 info@fagottobooks.gr www.fagottobooks.gr
Fagottobooks Central: 15 Valtetsiou St., 10680 Athens, Greece tel. +30 210 3645147, fax: +30 210 3645149 Branch: 7 Zakynthou St., 31100 Lefkada, Greece tel./fax: +30 26450 21095 info@fagottobooks.gr www.fagottobooks.gr
Μάρκος Σφέτσας
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΥΡΑΣ Οδηγός για τον επισκέπτη
Markos Sfetsas
CONCISE HISTORY OF THE CASTLE OF SANTA MAURA A Visitor's Guide
Πρόλογος Preface
Ο οδηγός αυτός βασίστηκε στο θεωρητικό μέρος της πτυχιακής μου εργασίας, με θέμα «Ιστορική αναπαράσταση μέσω αρχιτεκτονικού ντοκιμαντέρ: Η περίπτωση του κάστρου της Αγίας Μαύρας» που έγινε για το Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου, με επιβλέπουσα καθηγήτρια την κυρία Νταλίλα Ονοράτο και σύμβουλο τον κύριο Κωνσταντίνο Τηλιγάδη. Το πρακτικό μέρος αφορούσε τη δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ μικρού μήκους στο οποίο περιγράφεται η αρχιτεκτονική εξέλιξη του κάστρου της Αγίας Μαύρας σε συνδυασμό με αναφορές στις επιδρομές και στις πολεμικές συγκρούσεις, αλλά και στις σημαντικότερες πολιορκίες που πραγματοποιήθηκαν στα τείχη του. Οι μεταβολές στα αρχιτεκτονικά και δομικά χαρακτηριστικά του παρουσιάστηκαν στο ντοκιμαντέρ με τη χρήση τρισδιάστατων γραφικών, βασισμένων σε σκίτσα και κατόψεις του Νίκου Βαγενά. 4
This guide has been based on the theoretical part of my degree thesis on the subject of "Historical reproduction through architectural documentary. The instance of the Castle of Santa Maura" defended under the supervision of Professor Dalila Honorato and with the counselling of Mr. Constantinos Teligades. The practical part concerned the creation of a short documentary film wherein the architectural evolution of the castle of Santa Maura is described, with reference to the onslaughts and military conflicts as well as the most significant sieges that took place at its walls. Modifications to the architectural and structural characteristics presented in the documentary are shown by tri-dimensional graphics based on sketches and ground plans by Nikos Vagenas,
Είναι αυτονόητο πως δεν προσπαθώ να οικειοποιηθώ γνωστικά αντικείμενα που δεν είναι σχετικά με τις σπουδές μου, όπως είναι η Ιστορία, η Αρχαιολογία και η Οχυρωματική Αρχιτεκτονική. Για τον λόγο αυτό, στο τέλος του κειμένου υπάρχει πλήρης αναφορά στις πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για τη συγγραφή του. Ο οδηγός αυτός αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για τον επισκέπτη που θέλει να γνωρίσει, με αρκετά σύντομο και περιεκτικό τρόπο, την ιστορία ενός από τους ελάχιστους επισκέψιμους αρχαιολογικούς χώρους της Λευκάδας. Επισημαίνονται τα επισκέψιμα τμήματα του κάστρου και τα σημαντικότερα κτίρια, καθώς η σημερινή ερειπωμένη τους κατάσταση και η έλλειψη ξεναγού δεν προσφέρουν τη δυνατότητα στον επισκέπτη να κατανοήσει τι ακριβώς βλέπει επισκεπτόμενος τον χώρο.
It goes without saying that I do not attempt to appropriate a familiarity with cognitive fields irrelevant to my studies such as History, Archaeology and Fortification Architecture. This is why an epilogue to the text gives a comprehensive list of the sources consulted. The guide is a valuable asset for the visitor who wishes to learn the history of one of the few archaeological sites accessible in Lefkada in a condensed and fairly comprehensive way. The portions of the premises of the castle open to the public and the major buildings are pointed out, since their present ruined state of disrepair and the lack of tour guides are not helpful for the visitor to comprehend precisely what is to be seen in a tour of the site.
5
Εικ. 1 Αεροφωτογραφία του κάστρου της Αγίας Μαύρας (Αρχείο Π. Ε. Λευκάδας) Ill. 1 Aerial photograph of the castle of Santa Maura (Image Regional Unit of Lefkada)
6
Το κάστρο της Αγίας Μαύρας The Castle of Santa Maura
Στην είσοδο του νησιού της Λευκάδας, πριν από την πλωτή γέφυρα, μεταξύ Ακαρνανίας και Λευκάδας, βρίσκεται το κάστρο της Αγίας Μαύρας, ένα από τα επιβλητικότερα μνημεία της οχυρωματικής τέχνης και της αρχιτεκτονικής (εικ. 1). Έχει σχήμα ακανόνιστου επταγώνου και έκταση περίπου 25.000 τετραγωνικών μέτρων, με μέγιστο ύψος τείχους τα 12 μέτρα.
The castle of Santa Maura stands on the island of Lefkada, in front of the pontoon bridge which links the island to Akarnania and the mainland coast. It is a monument, a most impressive example of the art of fortification architecture (photo 1), an irregular heptagonal (seven-sided) geometric figure covering about 25,000 sq. m and 12 m high at its tallest point.
Έχει μακρά ιστορία, καθώς πολιορκήθηκε 12 συνολικά φορές από την οικοδόμησή του στις αρχές του 14ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 19ου, οπότε και χρονολογείται η τελευταία μάχη εκτός των τειχών του. Το σωζόμενο μνημείο ενσωματώνει τρεις διαφορετικές αρχιτεκτονικές φάσεις (Τόκκοι, Οθωμανική, Βενετσιάνικη) και κύριο χαρακτηριστικό του γεωμετρικού του σχεδιασμού είναι η ασυμμετρία.
It has a long history, besieged twelve times, from its construction in the early 14th century until the beginning of the 19th, date of the last battle outside its walls. In its present state the monument comprises three different architectural styles (of the eras of the Tocchi, the Ottomans and the Venetians, the main characteristic of its geometric form being its asymmetry.
7
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΥΡΑΣ
Εικ. 2 Το κάστρο του Ορσίνι, τρισδιάστατη αναπαράσταση: Μάρκος Σφέτσας Ill. 2 The Orsini fort, tri-dimensional reproduction: Markos Sfetsas
8
Το πρώτο κάστρο των Ορσίνι
The First Fort of the Orsinis
Η αρχική οχυρωματική κατασκευή (εικ. 2) τοποθετείται περίπου το 1300 μ.Χ. Η Λευκάδα, τμήμα εκείνη την περίοδο του Δεσποτάτου της Ηπείρου, δόθηκε ως προίκα στον Ιωάννη Αʹ Ορσίνι για τον γάμο του με τη Μαρία, κόρη του Νικηφόρου Αʹ, Δεσπότη της Ηπείρου. Στις 10 Ιουλίου του 1300 ο Βασιλιάς της Νάπολης δίνει την άδεια στον Ιωάννη Αʹ Ορσίνι να οικοδομήσει φρούριο στη χερσόνησο ανάμεσα στη Λευκάδα και στις ακτές της Ακαρνανίας. Ο Κόμης της Λευκάδας κατασκευάζει το αρχικό φρούριο της περιοχής, χρησιμοποιώντας πέτρες από την αρχαία πρωτεύουσα του νησιού. Είναι μια αμυντική κατασκευή μικρή σε μέγεθος, πενταγωνικού σχήματος, με μέγιστο μήκος 80 μέτρα, μέγιστο πλάτος 35 μέτρα και 5 προμαχώνες με το ύψος των τειχών
The original fortified contruction (ill. 2) dates to about 1300 AD. Lefkada, which at the time was part of the Despotate of Epirus, was granted as a dowry to Giovanni Orsini on the occasion of his marriage to Maria, daughter of the ruler of Epirus, Nikephoros. On 10 July 1300 the king of Naples gave permission to Giovanni Orsini to build a fortress on the peninsula between Lefkada and the Akarnanian coast. The Count of Lefkada built the original fort on the site, using stone blocks from the island’s ancient capital. It has the size of a not very extensive defensive construction in a pentagonal shape, the greatest length being 80m the greatest width 35m, with 5 ramparts. The height of the walls is less than 5 metres. The
SANTA MAURA CASTLE
να μην ξεπερνάει τα 5 μέτρα. Το σημαντικότερο αμυντικό στοιχείο της κατασκευής είναι η τοποθέτηση της πύλης στο μέσον του δυτικού τείχους υπό γωνία 90 μοιρών ώστε να αφήνει τη δεξιά πλευρά του σώματος του επιτιθέμενου εκτεθειμένη στους άνδρες που βρίσκονταν στις επάλξεις.
principal defensive element of the construction is the location of the gate in the centre of the west wall at 90 degrees, leaving the right side of the attacker’s body exposed to the men on the ramparts.
Σχετικά με την πρώτη κατασκευή ο ιστορικός Κωνσταντίνος Μαχαιράς υποστηρίζει ότι το φρούριο των Ορσίνι είναι ουσιαστικά το σημερινό σε ό,τι αφορά την έκταση και το σχήμα, με ελάχιστες παρεμβάσεις στο πέρασμα των αιώνων. Ο ισχυρισμός αυτός αντικρούεται από το γεγονός ότι ο Ιωάννης Αʹ Ορσίνι, ηγεμόνας μικρού βεληνεκούς, δεν ήταν σε θέση να προμηθευτεί υλικά για μία τόσο μεγάλη κατασκευή ούτε να διατηρήσει στρατό χιλίων ανδρών που χρειαζόταν για την επάνδρωσή του. Επιπλέον σε πολλά σημεία των σημερινών τειχών παρατηρούνται κανονιοθυρίδες διαφορετικών τεχνοτροπιών και εποχών, σφραγισμένες ή μη, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με τη χρονική περίοδο κατά την οποία χτίστηκε το κάστρο των Ορσίνι, καθώς τα πρώτα κανόνια ήρθαν στην Ευρώπη από την Κίνα το 1389. Τέλος, ο Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή, που επισκέφθηκε την Αγία Μαύρα το 1670, αναφέρει ότι το παλαιό φρούριο παραμένει ως ακρόπολη.
In regard to the first construction, the historian Constantinos Maheras maintains that the Orsini fort is in essence what we see today, as to its extent and shape, minimal interventions having been effected in the interim passage of the centuries. The statement is however disputable, as Orsini was not a particularly powerful ruler and was not in a position to commandeer the materials for such a large construction, nor to maintain an army of a thousand men necessary in order to man it. Furthermore, at several spots of the present walls there are cannon ports of diverse techniques and eras, blocked up or not, unknown in the epoch when the Orsini fort was built, since the first cannon were introduced to Europe from China in 1389. Finally, the Turkish traveller Evliya Çelebi, who visited Santa Maura in 1670, mentions the fact that the old fort remains as a citadel.
Η δυναστεία των Τόκκων
The Tocco Dynasty
Το 1331 η Λευκάδα κατακτάται από τον Βαλτέρο Βρυέννιο των Ανδεγαυών με τη συνδρομή 200 σιδερόφρακτων ιπποτών. Στην εποχή τους, τόσο το νησί όσο και το κάστρο
In 1331 Lefkada was conquered by Walter VI, Count of Brienne accompanied by 200 mailclad knights. It was at this time that both the island and the castle got the name of Santa 9