Λευκαδίτικα Διηγήματα 2η έκδοση by www.fagottobooks.gr

Fagottobooks Κεντρικό: Βαλτετσίου 15, 10680 Αθήνα τηλ. 210 3645147, fax: 210 3645149 Υποκατάστημα: Ζακύνθου 7, 31100 Λευκάδα τηλ./fax: 26450 21095 info@fagottobooks.gr www.fagottobooks.gr

Δημήτρης Ε. Σολδάτος

Λευκαδίτικα διηγήματα n

Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ

Ε Ν Α

Πέτρες ριγμένες στο πέλαγος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Ο Τζοβάνης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Η κουμπαριά των γύφτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Πάνος Γεργούτσος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Στου Ντεβεκέλη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Η γυναίκα με την κατσικούλα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Το κλήμα Λάζαρος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Ο Γούπας .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Γιαούζος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Ο Μάρκος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Το στοίχημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Το χωριό με τις γάτες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Στον τόπο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Ο μαγικός κόσμος των πουλιών .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Ψάνης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 Φαρμακόπετρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Ο Παταλέας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Όντυ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Μοναχός Νικηφόρος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Η Μάκαινα .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Η βιασύνη .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Δυο ρίζες ελιές και Ριζοσπάστης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 Η περαματάρισσα .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 Το Κοντρί του Αργύρη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 Μαρία η Κουτσοχέρω . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Ο σφαιροβόλος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Το λεύκωμα της Όλγας .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 Νεκρόπολις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 Τηλεπάνηδες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ε. ΣΟΛΔΑΤΟΣ

ΤΟ ΚΛΗΜΑ ΛΑΖΑΡΟΣ Μόνο εκεί που υπάρχουν τάφοι υπάρχει ανάσταση. Friedrich Nietzsche

ΔΙΠΛΑ ΑΠ’ ΤΟ ΠΑΤΡΙΚΟ ΜΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ υπήρχε παλιά ένα ελαιοτριβείο. Η ευωδιά του φρεσκοστυμμένου λαδιού φλόμωνε τα ρουθούνια μας. Απ’ τ’ άγρια χαράματα βοούσε το μελισσομάνι των λιτρουβιαραίων. Βογκούσαν τα τρακτέρ στην ανηφόρα, φορτωμένα σακιά τίγκα στον ελαιόκαρπο. Βουνό το λιοκόκι. Στον φράχτη απλωμένα τα τσόλια. Κι εμείς, λιμασμένα παιδιά της γειτονιάς, κλωθογυρίζαμε εκεί γύρω, ώσπου κάποιος γνωστός να μας φωνάξει να δούμε τις μυλόπετρες που αλέθουν και να μας τρατάρει μια πρωμάδα – ψωμί πυρωμένο στην φωτιά, αλειμμένο με ζεστό φρέσκο λάδι. «Όταν μεγαλώσω», έλεγα, «θα γίνω λιτρουβιάρης! Θα πίνω ούζο 12 και θα καπνίζω άφιλτρα τσιγάρα Καρέλια». Πριν προλάβω καλά-καλά να μεγαλώσω, το λιτρουβιό έκλεισε. Το παραπάνω χωριό ερήμωσε. Κι έτσι, το Δημοτικό Σχολείο μεταφέρθηκε στο εγκαταλελειμμένο ελαιοτριβείο, που το μισό διαμορφώθηκε σε διδακτικό χώρο και το άλλο μισό παρέμεινε κλειδωμένο, με στριμωγμένα τα καζάνια πλάι στις μεγάλες μυλόπετρες. Καμιά φορά, κατά την διάρκεια του μαθήματος, ακούγαμε το «κριτςκριτς» των ποντικών από δίπλα. Σιγά-σιγά και το δικό μας χωριό άδειασε. Ο κόσμος μετανάστευε στις μεγάλες πολιτείες για να βρει δουλειά. Το σχολείο έκλεισε. Μετακόμισε στον παρακάτω οικισμό. Και το παλιό ελαιοτριβείο του Καμαρίλα, νοικιάστηκε σε μιαν εξηντά48

ΤΟ ΚΛΗΜΑ ΛΑΖΑΡΟΣ

χρονη Εγγλέζα μετρίου αναστήματος, με βαμμένο ξανθό μαλλί και μ’ έναν αέρα ψηλομύτας, φλεγματικής λαίδης. Κανείς δεν ήξερε τίποτα γι’ αυτήν. Μόνον πως την έλεγαν Τζόυ, που στην γλώσσα της θα πει Χαρά, μα οι χωριάτες το εκλάμβαναν ως Ζωή. Αμάξι δεν είχε. Έρχονταν και την έπαιρναν οι φίλοι της με τα δικά τους αυτοκίνητα, και τα χαράματα την ξανάφερναν. Ήταν γλεντζού! Κυκλοφόρησαν πολλές φήμες για λόγου της. Είπαν πως έτρεχε το χρήμα απ’ τα μπατζάκια της, πως είχε ιδιωτικό νησί στην πατρίδα της, αλλά βαρέθηκε την ζωή που έκανε και διάλεξε το μέρος μας για να περάσει τα τελευταία της χρόνια, αφήνοντας πίσω τις πολυτέλειες και τις ομίχλες της Αγγλίας και κάνοντας μια καινούργια αρχή κάτω απ’ τον λαμπρό ήλιο της Ελλάδας. Με τον καιρό η Τζόυ άρχισε ν’ αλλάζει. Οι φίλοι της αραίωσαν. Αν ήθελε να πάει κάπου, έπαιρνε ταξί ή πήγαινε με τα πόδια. Έκανε παρέα με τις χωριάτισσες και μάθαινε την τοπική διάλεκτο που χρησιμοποιούσαν. Είχε ένα τετράδιο και σημείωνε: «Αλμπαζία: ζαλάδα. Άου πάνου κείθε: από πάνω εκεί. Ε, τ’ λό’ου σου: και του λόγου σου». Αποστήθιζε λευκαδίτικες εκφράσεις και τις αναπαρήγαγε με γεροντίστικη προφορά και παιδιάστικο σκέρτσο: «Επά’αιανα ξώχειλα-ξώχειλα στην λιθιά, εξαχούρδησα, εσκουπ’λιάστ’κα κι έγινα μπ’κούνια!» Δηλαδή: «Επήγαινα άκρη-άκρη στην λιθιά, ξαγλίστρησα, σωριάστηκα κι έγινα κομμάτια!» Οι απλοϊκές γυναίκες ήταν πλέον οι αληθινές της φίλες. Σηκώνονταν χαράματα, αναπιάνανε προζύμι και φκιάνανε ψωμί ψημένο σε ξυλόφουρνο. Της μάθαιναν λευκαδίτικα μαγειρέματα: τιμάτσι, αυγόπιτα και μπριάνι, κολοκυθόπιτα γλυκιά και σουπιές με μακαροτσίνι. Της έδειχναν πώς γίνεται το γλυκό κυδώνι, πελτές και κοφτό. Πώς πίνουνε καφέ μ’ αυγό, πώς ψήνουνε στα κάρβουνα τ’ ασπράδι μες στο τσόφλι και μοιάζει με κορφούγκι. Αυτή μαθήτευε μ’ ενδιαφέρον περισσό, κι ύστερα γύριζε στην γειτονιά και τα μοίραζε, για να ιδεί αν πέρασε τις εξετάσεις. Μια μέρα έκαμε την μεγάλη ανακοίνωση: «Μην με ξαναπείτε Τζόυ! Πάει αυτή, πέθανε… Τώρα αναστήθηκα και με λένε Ζωή. Η Εγγλέζα γιοκ! Έγινα χωριάτισσα. Κρένω την γλώσσα σας, ακουρμαίνομαι την καρδιά σας, βουρλίζομαι όπως εσείς. Η Τζόυ πάει καλιά της, Θεός σ’χωρέσ’ τηνα!» Κι έπιανε το ποτήρι με το ούζο και το κατέβαζε μονοκοπανιά, λέγοντας: 49

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ε. ΣΟΛΔΑΤΟΣ

«Γεια μας και καλά στερνά!» Οι χωριάτισσες την λάτρεψαν, όπως λατρεύει ο καθένας κάποιον που θέλει να του μοιάσει. Μα οι φαρμακόγλωσσες της γειτονιάς δεν της συγχωρούσαν την ελευθεριότητά της σε όλα. Τις διαόλιζε η φήμη πως της άρεσαν πολύ οι άντρες. Και πως κάθε βράδυ έβαζε κι άλλον στο κρεβάτι της… Αυτές που μια ζωή πέρασαν αγόγγυστα δίπλα σ’ ένα και μοναδικό αρσενικό, που άνοιγαν τα πόδια τους για να γίνουνε μανάδες, κι ανταποκρίνονταν στα συζυγικά τους καθήκοντα δίχως προσωπική απόλαυση, δεν άντεχαν να ’ρχεται τώρα εκείνη, η ξένη, και να ξυπνάει μέσα τους την γυναίκα, που θάφτηκε τόσες χιλιάδες χρόνια κάτω απ’ το θέλημα του αντρός, και σκεπάστηκε κάθε της πόθος μ’ εκατό χιλιάδες μετάνοιες. Αν ήθελε να γίνει χωριάτισσα, έπρεπε να τις μοιάζει σε όλα. Ειδάλλως, είχαν αυτές ράμματα για την γούνα της. Η Ζωή τα καταλάβαινε όλα αυτά, αλλά ο δρόμος της έρχονταν από πολύ μακριά, για να χαθεί στις εσχατιές των ανθρώπων. Κάποτε, μια φτωχή κοπέλα του χωριού παντρεύτηκε. «Η ξένη», όπως την έλεγαν οι κουτσομπόλες, έβγαλε τον βαρύτιμο σταυρό της και τον κρέμασε στο λαιμό της νιόπαντρης. Όλοι θαύμασαν: «Τέτοιος σταυρός! Θα κάνει μια περιουσία…» Κι άρχισαν πάλι να οργιάζουν οι φήμες για τα πλούτη της, ενώ κάποιοι μεσόκοποι γαμπροί την νείρονταν ολοφάνερα πλέον κι έγλειφαν τα μουστάκια τους σαν γάτοι. Τα χρόνια πέρασαν… Η Ζωή κουράστηκε κι απ’ την ζωή της χωριάτισσας και κλείστηκε στον εαυτό της. Ζωγράφιζε πολύ ωραία! Κι έτσι, την έβλεπες στις εξοχές με το καβαλέτο ν’ αποτυπώνει στον καμβά λευκαδίτικα τοπία. Παλαιότερα, έφτιαχνε τα πορτραίτα των ανθρώπων του χωριού. Τώρα βάρκες κι ακρογιάλια, πουλιά και ζώα, δέντρα κι αγριολούλουδα. Η παλιά αρθρίτιδα κάλπαζε… Παραμορφώθηκαν τα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών της. Με δυσκολία περπατούσε πλέον. Την έβλεπες στο καφενείο, όταν κατόρθωνε να φτάσει ως εκεί, να πίνει και να καπνίζει μανιωδώς, με τα γαλάζια μάτια της χαμένα στον ορίζοντα. Είχε αρχίσει να ξαναγίνεται Εγγλέζα… Μια μέρα, την είδα στην αυλή της να κρατάει ένα τσαπί. «Τι κάνεις εκεί, Ζωή;» την ρώτησα. 50

ΤΟ ΚΛΗΜΑ ΛΑΖΑΡΟΣ

«Φυτεύω ένα κλήμα!» μου απάντησε, με μια λάμψη στα ξεθωριασμένα της μάτια, ακριβώς όταν πρόφερε την λέξη «φυτεύω». Το κλήμα, όμως, δεν έπιασε στο χώμα εκείνο, κι έμεινε η βέργα ξερή κι αρούγκανη. Η Ζωή ήταν απαρηγόρητη! Αφού δοκίμασε μ’ όλους τους τρόπους να κρατήσει το κλήμα ζωντανό, με νερό, κοπριά κι ασπιρίνες, ένα πρωί κατάλαβε πως το φυτό είχε πλέον πεθάνει. Προσφερθήκαμε να της δώσουμε μιαν άλλη βέργα να φυτέψει, δεν καταδέχτηκε… Ένα Σάββατο, μόλις ξύπνησα κι άνοιξα το παράθυρο, είδα την Ζωή να ποτίζει την ξερή βέργα και να της μιλάει: «Καλημέρα, κληματάκι!» Αυτό το βιολί συνεχίστηκε ολόκληρη την εβδομάδα: «Καλημέρα, κληματάκι! Καληνύχτα, κληματάκι! Σ’ αγαπώ πολύ, κληματάκι!» Δεν ήξερα τι να κάνω, να γελάσω ή να κλάψω με την ανοησία ή την ευαισθησία αυτής της γυναίκας; Οι γειτόνοι χασκογελούσαν πίσω απ’ την πλάτη της και την κορόιδευαν μιμούμενοι την φωνή της: «Καλημέρα, κληματάκι! Καληνύχτα, κληματάκι!» Μα σε λίγον καιρό ανησύχησαν στ’ αλήθεια και ψιθύριζαν πως άρχισε σιγά-σιγά να το χάνει… Δεν πήγαινε άλλο! Αποφάσισα να της μιλήσω. Εκείνη με άκουσε υπομονετικά. Ύστερα πήρε στα χέρια της ένα χοντρό μαύρο βιβλίο κι έψαξε μια σελίδα, την βρήκε κι άρχισε να διαβάζει: «Εἶπεν αὐτῇ ὁ ᾿Ιησοῦς· ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή. Ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, κἂν ἀποθάνῃ, ζήσεται· καὶ πᾶς ὁ ζῶν καὶ πιστεύων εἰς ἐμὲ οὐ μὴ ἀποθάνῃ εἰς τὸν αἰῶνα. Πιστεύεις τοῦτο;» Νόμισα πως η ερώτηση απευθύνονταν σ’ εμένα κι όχι πως περιλαμβάνονταν στο χωρίο, αλλά εκείνη έσπευσε να διευκρινίσει: «Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο! Είναι το σημείο που μιλάει για την ανάσταση του Λαζάρου». Κάτι πήγα να πω, αλλά μου έκανε νόημα να σωπάσω και συνέχισε την ανάγνωση: «Καὶ ταῦτα εἰπὼν φωνῇ μεγάλῃ ἐκραύγασε· Λάζαρε, δεῦρο ἔξω. Καὶ ἐξῆλθεν ὁ τεθνηκὼς δεδεμένος τοὺς πόδας καὶ τὰς χεῖρας…» Έκλεισε την Αγία Γραφή και, σκύβοντας λιγάκι προς το μέρος μου, είπε σε τόνο εμπιστευτικό: «Ονόμασα το νεκρό μου κλήμα Λάζαρο. Τώρα, του λέω κάθε μέρα ν’ αναστηθεί. Κι επειδή το θέλω πολύ και πιστεύω με όλη μου την ψυχή πως αυτό θα γίνει, περιμένω να ζωντανέψει!» 51

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ε. ΣΟΛΔΑΤΟΣ

Την κοίταζα άφωνος. Ανέκφραστος σαν Βούδας. «Κι έγινε το γεφύρι της σιωπής η βαθιά μας ομιλία». Δεν ήταν πλέον η Ζωή, στα μάτια μου φάνταζε γαλανομάτα δυτική Παναγία. Κι αποφάσισα ν’ αλλαξοπιστήσω: «Κι εγώ το πιστεύω!» της είπα. «Κι αν θέλεις, μπορώ να έρχομαι κάθε μέρα να του διαβάζω Όμηρο στο πρωτότυπο. Ξέρεις, τα κλήματα υπάρχουν χιλιάδες χρόνια σ’ αυτόν τον τόπο. Δεν μπορεί, όλο και κάτι θα θυμάται το DNA του από εκείνη την υπέροχη γλώσσα!» Συμφωνήσαμε. Απ’ το άλλο πρωί, ο ζουρλομανδύας που ετοίμαζαν οι χωριάτες, άρχισε να ράβεται και για τους δυο μας. Με τις πρώτες αχτίδες του ήλιου: «Καλημέρα, κληματάκι! Σ’ αγαπάμε πολύ, κληματάκι!» Κι ύστερα ποτίζαμε τον Λάζαρο δροσερό νεράκι, κι άνοιγα την Ιλιάδα: «Μῆνιν ἄειδε, θεὰ, Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος οὐλομένην, ἣ μυρί᾿ Ἀχαιοῖς ἄλγε᾿ ἔθηκε, πολλὰς δ᾿ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄιδι προΐαψεν ἡρώων…» Την επομένη τα ίδια: «Καλημέρα, κληματάκι! Σ’ αγαπάμε πολύ, κληματάκι!» Ύστερα πάλι νεράκι. Και σειρά είχε η Οδύσσεια αυτήν την φορά: «῎Ανδρα μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσε· πολλῶν δ’ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω…» Η Ζωή με χάζευε ενθουσιασμένη να δίνω την καθημερινή παράσταση. Κι εγώ ευχαριστιόμουν, που μπορούσα, επιτέλους, κάπου ν’ απαγγέλω τα χωρία που αγαπούσα, έστω και σ’ ένα κλήμα που περίμενα… ν’ αναστηθεί! Πέρασε μήνας, κι ο Λάζαρος έμενε βέργα ξερή κι αρούγκανη. Εγώ είχα αρχίσει να κουράζομαι. Μια μέρα πήγαινα, μια δεν πήγαινα, ώσπου κάποτε σταμάτησα εντελώς. Η Ζωή δεν μου κράτησε κακία για την ολιγοπιστία μου και συνέχιζε μόνη της: «Καλημέρα, κληματάκι! Σ’ αγαπώ πολύ, κληματάκι!» Την άκουγα ανοίγοντας το παράθυρο και μάτωνε η ψυχή μου. Τι σταυρό πρέπει να κουβαλάει ένας άνθρωπος, ώστε να φύγει απ’ τον τόπο του, να πάει σ’ ένα σχεδόν έρημο χωριό, να μείνει σ’ ένα εγκαταλελειμμένο λιοτρίβι και να προσπαθεί ν’ αναστήσει ματαίως ένα κλήμα νεκρό; Κάποτε πέρασε απ’ τον νου μου μια ιδέα τρελή: να κλέψω ένα βράδυ την ξερή βέργα και να βάλω στην θέση της μιαν άλλη, που θα είχε ξεπετάξει μερικά μπουμπούκια. Όμως αυτό θα έμοιαζε σαν την κλοπή του σώματος του Ιησού απ’ τους 52

ΤΟ ΚΛΗΜΑ ΛΑΖΑΡΟΣ

μαθητές του, δηλαδή με μια ψεύτικη ανάσταση. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, ολόκληρος ο χριστιανισμός θα στηρίζονταν σε μιαν απάτη. Στην περίπτωσή μου, όλη η πίστη της Ζωής θα βασίζονταν στο θαύμα που τέλεσε η απιστία μου. Ποιος ξέρει, ίσως η μοναχική αυτή γυναίκα, τώρα στα τελευταία της, ν’ απέθετε την στερνή ελπίδα της στον Θεό, στην μεταθανάτια ζωή, και το κλήμα Λάζαρος να ήταν η απόδειξη πως δεν τελειώνουν όλα εδώ, πως «πᾶς ὁ ζῶν καὶ πιστεύων κἂν ἀποθάνῃ, ζήσεται». Μια Κυριακή πρωί, ενώ η καμπάνα του Αγίου Χριστοφόρου σήμαινε για την λειτουργία, ακούστηκε, ανακατωμένη με τους χαρμόσυνους ήχους, η φωνή της Ζωής: «Αναστήθηκε… Αναστήθηκε! Το κλήμα Λάζαρος είναι ζωντανό!» Βγήκαμε όλοι έξω και είδαμε ιδίοις όμμασι το παράδοξο: ένα ίχνος μπουμπουκιού εμφανίστηκε στην βέργα, σχεδόν αόρατο, αλλά ο καθείς μπορούσε να ξεχωρίσει πως εδώ υπήρχε ζωή! Κάποιοι έκαμαν τον σταυρό τους, όχι επειδή χτυπούσε η καμπάνα, αλλά επειδή χτυπούσε την πόρτα της καρδιάς τους το θαύμα. Σε λίγο διάστημα το μπουμπούκι – ματάκι το λένε στο χωριό – έβγαλε φύλλα. Κάτι βελούδινα πράσινα φυλλαράκια σαν φτερά πεταλούδας. Καινούργια ματάκια έσκασαν κατόπιν και μετά κι άλλα, ώσπου το κλήμα Λάζαρος αναστήθηκε για τα καλά και τυλίχτηκε πάνω στο καλάμι κι ανέβαινε και θέριευε ολοένα… Τώρα, όσοι περνούσαν απ’ το σπίτι της Ζωής έλεγαν τρυφερά: «Καλημέρα, Ζωή! Καλημέρα, κληματάκι!» αλλά δίχως ίχνος ειρωνείας στην φωνή τους αυτήν την φορά. Κι όταν μαραίνονταν μια γαρυφαλλιά ή μια τριανταφυλλιά φαγώνονταν απ’ την μελίγκρα ή μια λεμονιά καιγόντανε από το χαλάζι, θυμόνταν το κλήμα Λάζαρο στο χωριό και μιλούσαν κι εκείνοι στο ανήμπορο φυτό ή δέντρο, ελπίζοντας σ’ ένα θαύμα. Δεν πέρασε πολύς καιρός, και η Ζωή έφυγε απ’ το χωριό. Αγόρασε ένα χωράφι απέναντι απ’ το νεκροταφείο κι έχτισε εκεί ένα σπιτάκι. Ήθελε να είναι κοντύτερα στην πόλη, μιας και τα προβλήματα υγείας της χειροτέρεψαν. Όλο και πιο σπάνια την συναπαντούσαμε… Κάποια φορά πήγα να την δω. Ήταν φανερά καταβεβλημένη. Με ρώτησε για το κλήμα Λάζαρο. Της είπα πως σε λίγο καιρό θα βγάλει σταφύλια και θα της φέρω, για να μοσκοβολήσει το στόμα της απ’ την γεύση της πίστης. Χαμογέλασε πικρά. Το βλέμμα της είχε ξεθωριάσει τόσο! Θύμιζε πλέον την ομίχλη της πατρίδας της. Κοιτούσε τα καντηλάκια του νεκροταφείου, που τρεμόπαιζαν στο 53

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ε. ΣΟΛΔΑΤΟΣ

μισοσκόταδο, και σιωπούσε… Έσβησε ξαφνικά… Δεν πρόφτασε να γευτεί τα σταφύλια. Αν κι είχε αγοράσει τάφο στο χωριό, την μετέφεραν να θαφτεί στην Αγγλία. Το σπίτι της πουλήθηκε εν μια νυκτί. Εκεί που κατοίκησε η μοναξιά της, ήρθαν άλλοι, με παιδιά, με σκυλιά, μ’ αυτοκίνητα. Τα ίχνη της χάθηκαν, οι χωριάτισσες που την θυμόνταν ξέχασαν, γέρασαν, πέθαναν… Το κλήμα Λάζαρος, όμως, υπάρχει ακόμα – μέχρι σήμερα! «Πᾶς ὁ ζῶν καὶ πιστεύων εἰς ἐμὲ οὐ μὴ ἀποθάνῃ εἰς τὸν αἰῶνα. Πιστεύεις τοῦτο;»