Τα Πολίτικα της Αρμόνικας by www.fagottobooks.gr

Τα Πολίτικα της Αρμόνικας Πολίτικοι και Μικρασιάτικοι Λαϊκοί Οργανικοί Σκοποί Δημήτρης Κούστας

Politika of Armonika Greek traditional folk tunes from Constantinople and Asia Minor Dimitris Koustas

ISMN: 979-0-801151-74-2

Fagottobooks Κεντρικό: Βαλτετσίου 15, 10680 Αθήνα Τηλ.: 210-3645147, Fax: 210-3645149 Υποκατάστημα: Ζακύνθου 7, 311 00 Λευκάδα Τηλ./Fax: 26450-21095 e-mail: info@fagottobooks.gr www.fagottobooks.gr

Fagottobooks Central: 15, Valtetsiou St., 106 80 Athens Tel.: (+30) 210-3645147, Fax: (+30) 210-3645149 Branch: 7, Zakynthou St., 311 00 Lefkada Tel./Fax: (+30) 26450-21095 e-mail: info@fagottobooks.gr www.fagottobooks.gr

Δημήτρης Κούστας

Τα Πολίτικα της Αρμόνικας Πολίτικοι και Μικρασιάτικοι Λαϊκοί Οργανικοί Σκοποί

Dimitris Koustas

Politika of Armonika Greek traditional folk tunes from Istanbul and Asia Minor

Πρόλογος Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας, περιέχει είκοσι ελληνικούς, λαϊκούς, παραδοσιακούς οργανικούς σκοπούς, που προέρχονται από την περιοχή της Κωνσταντινούπολης και της Μικράς Ασίας. Τα κομμάτια είναι μεταγραφές από ηχογραφήσεις δίσκων 78 ή 45 στροφών που πραγματοποιήθηκαν στις αρχές του εικοστού αιώνα, στην Αθήνα, στην Αμερική και στη Σμύρνη. Το βιβλίο απευθύνεται σε οργανοπαίκτες, δασκάλους μουσικής, μουσικολόγους και εθνομουσικολόγους, σε μελετητές της μουσικής της Κωνσταντινούπολης και της Μικράς Ασίας και γενικά σε όποιον ενδιαφέρεται να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο ρεπερτόριο. Έρχεται να καλύψει ένα κενό στη βιβλιογραφία του ρεπερτορίου, μιας και η υπάρχουσα καλύπτει εκτενώς Πολίτικα χασάπικα και χασαποσέρβικα αλλά όχι συρτά, μπάλους, αντικριστά και ζεϊμπέκικα, που αποτελούν σημαντικό μέρος του. Η σειρά με την οποία τα κομμάτια έχουν τοποθετηθεί στο βιβλίο δεν είναι τυχαία ούτε κλιμακούμενης δυσκολίας. Είναι διαρθρωμένη έτσι ώστε να μπορεί να αποτελέσει πρόγραμμα για μια συναυλία ή μέρος ενός αφιερώματος. Το κύριο όργανο στις ηχογραφήσεις, από τις οποίες έγιναν οι μεταγραφές, είναι η αρμόνικα ή φύσα, ένας πρόγονος του σημερινού ακορντεόν, που δεν υπάρχει πλέον. Για το όργανο αυτό γνωρίζουμε αρκετά στοιχεία, όπως ότι είναι διατονικό (διαφορετική νότα κατά το άνοιγμα και το κλείσιμο της φυσούνας με το ίδιο πλήκτρο). Γνωρίζουμε επίσης την έκτασή

του, το πώς ακούγεται, το πώς το κρατάμε κ.λπ., αλλά δεν έχουμε στα χέρια μας τα συγκεκριμένα όργανα που ακούγονται σε αυτές τις ηχογραφήσεις ή τα όργανα που έχουμε είναι πιο «σύγχρονα» και συνήθως όχι άρτια διατηρημένα, οπότε δεν μπορούμε να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα για τον τρόπο παιξίματος και τις συγκεκριμένες τεχνικές που απαιτούνται για αυτό. Το προσεγγίζουμε και το μελετάμε μέσω των ηχογραφήσεων, που ευτυχώς είναι αρκετές, μέσω του παιξίματος οργάνων που είτε είναι «απόγονοι» εκείνων, είτε από εκτελεστές που κάποτε έπαιζαν αρμόνικα και έπειτα πέρασαν στο ακορντεόν (Τρίμης), είτε από ακορντεονίστες που έπαιξαν και αρμόνικα (Κουλαξίζης). Οι δεξιοτέχνες της αρμόνικας που παίζουν στις ηχογραφήσεις είναι οι: Αντώνης Αμιράλης ή Παπατζής, Κουλαξίζης, Ψαμαθιανός και Τρίμης. Οι σκοποί και προπαντός τα στολίδια (τρίλιες, τρέμολο, μορντέντι, αποτζιατούρες και ατσιακατούρες), που αποτελούν δομικά στοιχεία και είναι αναπόσπαστο μέρος των κομματιών, είναι ιδιωματικά του ακορντεόν. Το γεγονός αυτό όμως δεν εμποδίζει τους εκτελεστές άλλων οργάνων να μελετήσουν και να παίξουν τα κομμάτια αυτά, κάνοντας μικρές προσαρμογές στα στολίδια ώστε να προσιδιάζουν στα όργανά τους. Οι παρτιτούρες λοιπόν μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως οδηγοί. Η σημειογραφία που χρησιμοποιείται για τα «στολίδια» στις μελωδίες είναι η δυτική σημειογραφία της κλασικής μουσικής. Όπου υπάρχει διαφοροποίηση του συμβόλου από αυτό που πρέπει να παιχτεί, ossia πεντάγραμμα δείχνουν τον τρόπο. Επίσης, η ρυθμολογία και οι συγχορδίες είναι ξεκάθαρες και αυτό επιτρέπει σε μουσικούς που θέλουν να συνοδέψουν το σολιστικό όργανο να το κάνουν με ευκολία. Συνιστώ στους φίλους μουσικούς να ακούσουν τις ηχογραφήσεις από τις οποίες έγιναν οι μεταγραφές στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://bit.ly/2fN3c1t Τελειώνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους μαθητές μου που μελέτησαν τα κομμάτια και μου υπέδειξαν κάποια λάθη και παραλείψεις, τους φίλους μουσικούς Δημήτρη Κουφογιώργο και Αναστάση Κατσαβό για τις πολύτιμες συμβουλές τους και τη μουσική μας σύμπραξη σε διάφορες ζωντανές εμφανίσεις, και την Αγάπη Σαμουηλίδου για την υπομονή της και την υποστήριξή της σ’αυτό μου το εγχείρημα. Για οποιοδήποτε υπόδειξη, συμβουλή, πρόταση, σχόλιο, μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μου στην ηλεκτρονική διεύθυνση: d.koustas9@gmail.com Καλή μελέτη και καλό παίξιμο... Δημήτρης Κούστας

Forward The book you are holding in your hands contains twenty Greek traditional, folk instrumental tunes from the region of Istanbul and the Asia Minor. The pieces are transcriptions from recordings that took place in the first quarter of the twentieth century in Smyrna, Athens and the United States and were released in 78rpm or 45rpm records. The book is oriented towards instrumentalists, music teachers, musicologists, ethnomusicologists, researchers and to whomever wishes to study and play this particular repertoire. The existing bibliography is focused on a fraction of the repertoire, mainly hasapika and hasaposervika, so this book comes to fill this gap by focusing on syrta, antikrista, mpalos and zeibekiko. The order in which the pieces are arranged in the book is neither random nor with scalable difficulty. The tunes are arranged in a way that can be performed in a concert or any â&#x20AC;&#x153;liveâ&#x20AC;? situation. The solo instrument in the recordings from which the transcriptions come from is the Armonika or Physa, a predecessor of the modern accordion which can still be heard in Ireland or some Easter European countries, but is very rare in Greece. Many facts have been established for the instruments in the recordings such as that it is chromatin and not diatonic, its range, how its held and some playing techniques but the main fact is that there are not any surviving instruments from that era or that the ones that survive are newer versions and in poor condition. The main soloists of Armonica in the recordings are Antonis Amiralis aka Papatzis, Koulaksizis, Trimis and Psamathianos.

The ornamentation (trills, tremolo, appoggiaturas and acciaccaturas), which is a structural element and plays an integral role in the melodies is idiomatic of the accordion. That does not mean that the pieces cannot be performed on other instruments. On the contrary, by focusing on the melodies and by making minor adjustments to the ornamentation the tunes can be played on any instrument. The symbols used for the ornamentation of the melodies are those that used in western art music. In the cases that the way of playing the ornaments differ from the symbol, ossia staves show the proper way. Moreover the rhythms (grouping of the 8th notes, dotted quarter notes) and the chords are very clearly written in the scores, which can help the supporting instrumentalist accompany the soloist. The musicians are strongly advised to listen to the recordings from which the transcriptions are made. They can be found at http://bit.ly/2fN3c1t On a final note, I would like to thank my students who were the first to practice the pieces and point out some mistakes and delinquencies, my musician friends Dimitri Koufogiorgo and Anastasi Katsavo who performed these pieces with me and Agapi Samouilidou for her support and patience. For any query, advice, suggestion or comment, please do not hesitate to contact me at the e-mail address: d.koustas9@gmail.com Enjoy practicing and performingâ&#x20AC;Ś Dimitris Koustas

Περιεχόμενα Contents 1. Σ υρτός Πολίτικος. . . . . . . . . . . . . . . . 10 Syrtos Politikos

11. Συριανό Ζεϊμπέκικο.. . . . . . . . . . . . . 44 Syriano Zeibekiko

2. Σ υρτός Πολίτικος. . . . . . . . . . . . . . . . 12 Syrtos Politikos

12. Μαρμαρινό Ζεϊμπέκικο. . . . . . . . . 48 Marmarino Zeibekiko

3. Σ υρτό Ντερμπεντέρικο.. . . . . . . . . 16 Syrto Derbederiko

13. Αντικριστός.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Antikristos

4. Π ολίτικο Αργό. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Politiko Argo (slow)

14. Πολίτικο Χασάπικο Γρήγορο.. . 54 Politiko Hasapiko Grigoro (fast)

5. Π ολίτικο.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Politiko

15. Αντικριστός Μικράς Ασίας. . . . . 58 Antikristos from Asia Minor

6. Κ αλαματιανός.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Kalamatianos

16. Ταταυλιανός Συρτός. . . . . . . . . . . . . 61 Tatavlianos Syrtos

7. Π λακιώτικο Ζεϊμπέκικο. . . . . . . . . 29 Plakiotiko Zeibekiko

17. Κασαμπαλιώτικο Ζεϊμπέκικο. . 65 Kasabaliotiko Zeibekiko

8. Μ πουρνοβαλιό Συρτό. . . . . . . . . . . 31 Bournovalio Syrto

18. Χασάπικο Πολίτικο. . . . . . . . . . . . . . 67 Hasapiko Politiko

9. Σ υρτός/Μπάλος. . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Syrtos/Balos

19. Σέρβικο Πολίτικο. . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Serviko Politiko

10. Μ πάλος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Balos

20. Ταταυλιανό Χασάπικο.. . . . . . . . . . 72 Tatavliano Hasapiko

Ακούστε τις ηχογραφήσεις από τις οποίες έγιναν οι μεταγραφές στην ηλεκτρονική διεύθυνση / Listen to the recordings from which the transcriptions are made at:

http://bit.ly/2fN3c1t

ΣυρτόςΠολίτικος Πολίτικος 1 Συρτός Sirtos Politikos Syrtos Politikos Σκαρβέλης Σκαρβέλης

Μεταγραφή: Δηµήτρης Κούστας Transcription: Dimitris Koustas

<Ÿ> j j œ œ  œ j j 4 œ #œ œ œ œnœ #œ œnœ #œ œbœ œ œ œj j ‰ #œ œ#œ œ œnœj œ j & b ™™4 œ œ œœ œ D‹ œœ œœ œœ œœ œœ œœ A # œœœ # œœœ # œœœ œ≈œ ‰ œ ‰ œ≈œ ‰ œ ‰ ? ™™44 b R J J R J J œ™ R ≈ J ‰ J ‰ œ™ œ™ 4 <Ÿ> œj j œ œj œ  œ j j œ   #œ œ œnœ #œ œnœ #œ œ bœ œ œ œj j ‰ œ & b œ#œj œ œ œ ˙ œ D‹ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œ≈œ ‰ œ ‰ œ≈œ ‰ œ ‰ œ≈œ ‰ œ ‰ ? b R J J R J J R J J œ™ œ™ œ™

{

q=151 œj

{

j & b #œ œ #œ œ œnœ œ œ œj œ œ œ™ œ œ œ A D‹ œœ œœ # œœ # œœ # œœ œ≈œ ?b R≈J ‰ J ‰ R J œ™ œ™ 10 <Ÿ> œ œ œ œnœj #œ œ &b œ œ ˙ œœ œœ A œœ œœ œœ # œ #œ œ≈œ ‰ œ ‰ ?b R≈ J R J J œ™ œ™

{ {

œ #œ œ œ #œ œ œœ ‰ œJ ‰ œ™ j œ

œ œ œ œ œ œœ œœ œœ œ≈œ ‰ œ ‰ R J J

j b œ nœ #œ œ œ œ œ œ œ œj # œ œœ œ œ œ œ # œœ # œœ # œœ # œœ R≈J ‰ J ‰ ‰ J ‰ œ™

<Ÿ> <Ÿ> œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ & b œ œ œ œ œ œ #œ œ œ #œ #œ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ D‹ œ≈œ ‰ œ ‰ œ≈œ ‰ œ ‰ œ≈œ ‰ œ ‰ ?b R J J R J J R J J œ™ œ™ œ™ <Ÿ> 16 <Ÿ> j & b œ œ œnœ #œ œ œ œ œj # œ ˙ œ œ œ #œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ A D‹ A œœ œœ œœ # œœ # œœ # œœ # œœ # œœ # œœ œ≈œ ‰ œ ‰ ?b R≈J ‰ J ‰ R≈J ‰ J ‰ R J J œ™ œ™ œ™ 13

{ { 11 10