Ρόζα Εσκενάζυ: Προπολεμικά ρεμπέτικα & παραδοσιακά τραγούδια
Ρόζα Εσκενάζυ Προπολεμικά ρεμπέτικα & παραδοσιακά τραγούδια Μια μελέτη της φωνητικής τεχνικής και ερμηνείας & καταγραφή της σε παρτιτούρα Δέσποινα Ψαθά Έρευνα / Mεταγραφές Δέσποινα Ψαθά Μετάφραση Αλέξανδρος Χαρκιολάκης Καλλιτεχνική επιμέλεια / Σχεδιασμός, Εικονογράφηση εξωφύλλου / Αρτέμης Ψαθάς (www.artemispsathas.com) ISMN: 979-0-801151-83-4 © 2018 Εκδόσεις Fagottobooks - Νίκος Θερμός Fagottobooks Κεντρικό: Βαλτετσίου 15, 10680 Αθήνα τηλ. 210-3645147, fax: 210-3645149 Υποκατάστημα: Ζακύνθου 7, 31100 Λευκάδα τηλ./fax: 26450-21095 | info@fagottobooks.gr www.fagottobooks.gr
Roza Eskenazi Pre-war Rebetiko & Traditional Music Songs A study on her vocal and interpretation technique and its reflective music score transcription Despina Psatha Research / Transcriptions Despina Psatha Translation Alexandros Charkiolakis Art Direction / Design, Cover Illustration Artémis Psathas (www.artemispsathas.com) ISMN: 979-0-801151-83-4 © 2018 Fagottobooks publications - Nikos Thermos Fagottobooks Main office: 15 Valtetsiou St., 10680 Athens, Greece tel.: +30 210 3645147, fax: 210 3645149 Branch: 7 Zakynthou St., 31100 Lefkada, Greece tel./fax: +30 26450 21095 | info@fagottobooks.gr www.fagottobooks.gr
2
Δέσποινα Ψαθά
Roza Eskenazi: pre-war rebetiko & traditional songs
Αφιερωμένο στον Βαγγέλη, στον Γρηγόρη και στην οικογένειά μου. Dedicated to Vangelis, Grigoris and my family.
Despina psatha
3
Ρόζα Εσκενάζυ: Προπολεμικά ρεμπέτικα & παραδοσιακά τραγούδια
4
Δέσποινα Ψαθά
Roza Eskenazi: pre-war rebetiko & traditional songs
Περιεχόμενα
Contents
1. Εισαγωγή. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1. Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Μεθοδολογία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Methodology . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Σύμβολα που χρησιμοποιήθηκαν. . . . . . . . . . . 18
Symbols that have been used . . . . . . . . . . . . . . 18
2. Ρόζα Εσκενάζυ - βιογραφία
2. Roza Eskenazi – biography
Πρώτα χρόνια. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Early life. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Έρωτας – γάμος – παιδί. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Love – Marriage – Child. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Γνωριμία με τον Παναγιώτη Τούντα. . . . . . . . . 24
Acquaintance with Panagiotis Tountas. . . . . . . 25
Καριέρα & μουσική πορεία. . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Career in Music. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Δεκαετίες 1960-1980 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
The decades 1960 to 1980. . . . . . . . . . . . . . . . . 29
3. Παρτιτούρες
3. Scores
Ρεμπέτικα προπολεμικά τραγούδια. . . . . . . . 31
Pre-war Rebetiko songs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Η Λιλή η σκανταλιάρα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Lili i skandaliara / Scandalous Lily. . . . . . . . . . . 32
Η Λιλή η σκανταλιάρα | Παραλλαγές. . . . . . . . 34
Lili i skandaliara | Variations . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Μοντέρνα Χήρα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Moderna Chira / A modern widow. . . . . . . . . . 36
Μοντέρνα Χήρα | Παραλλαγές. . . . . . . . . . . . . 38
Moderna Chira | Variations. . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Κοκαϊνοπότης. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Kokainopotis / Cocaine user . . . . . . . . . . . . . . . 40
Κοκαϊνοπότης | Παραλλαγές. . . . . . . . . . . . . . . 42
Kokainopotis | Variations. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Χαρικλάκι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Chariklaki / Young Chariklia. . . . . . . . . . . . . . . . 44
Χαρικλάκι | Παραλλαγές. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Chariklaki | Variations. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Ο Ψύλλος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
O Psillos / The flea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Ο Ψύλλος | Παραλλαγές. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
O Psillos | Variations. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Κατινάκι μου για σένα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Katinaki mou gia sena / For you my little Katina. . . 52
Κατινάκι μου για σένα | Παραλλαγές . . . . . . . . 53
Katinaki mou gia sena | Variations. . . . . . . . . . . 53
Το κοκορέτσι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
To kokoretsi / Kokoretsi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Το κοκορέτσι | Παραλλαγές. . . . . . . . . . . . . . . . 56
To kokoretsi | Variations. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Τράβα βρε μάγκα και αλάνι. . . . . . . . . . . . . . . . 57
Trava vre magka kai Alani /
Τράβα βρε μάγκα και αλάνι | Παραλλαγές. . . 59
Go away you bully and rascal. . . . . . . . . . . . . . . 57
Το φλυτζάνι του Γιάννη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Trava vre magka kai Alani | Variations. . . . . . . . 59
Το φλυτζάνι του Γιάννη | Παραλλαγές. . . . . . . 62
To flytzani tou Gianni / Giannis’ mug . . . . . . . . 61
Εν τάξει . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
To flytzani tou Gianni | Variations. . . . . . . . . . . . 62
Εν τάξει | Παραλλαγές. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
En taxei / Alright. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Βάλε με στην αγκαλιά σου. . . . . . . . . . . . . . . . . 68
En taxei | Variations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Βάλε με στην αγκαλιά σου | Παραλλαγές. . . . 69
Vale me stin agkalia sou / Take me in your arms. 68 Vale me stin agkalia sou | Variations. . . . . . . . . 69
Despina psatha
5
περιεχόμενα Ρόζα Εσκενάζυ: Προπολεμικά ρεμπέτικα & παραδοσιακά τραγούδια
Ούζο – χασίς. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Ouzo – hasis / Ouzo - Hashish . . . . . . . . . . . . . . 71
Ούζο – χασίς | Παραλλαγές. . . . . . . . . . . . . . . . 72
Ouzo – hasis | Variations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Ένας μάγκας στον τεκέ μου. . . . . . . . . . . . . . . . 74
Enas magkas ston teke mou / A bully in my joint.74
Ένας μάγκας στον τεκέ μου | Παραλλαγές. . . 76
Enas magkas ston teke mou | Variations. . . . . . 76
Με βρήκες ή σε βρήκα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Me vrikes i se vrika /
Με βρήκες ή σε βρήκα | Παραλλαγές . . . . . . . 79
Did you find me or did I find you. . . . . . . . . . . . 78
Πάλι μου κάνεις το βαρύ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Me vrikes i se vrika | Variations. . . . . . . . . . . . . . 79
Πάλι μου κάνεις το βαρύ | Παραλλαγές. . . . . . 82
Pali mou kaneis to vary / You play tough on me. 80
Ο Γιαννάκης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Pali mou kaneis to vary | Variations. . . . . . . . . . 82
Ο Γιαννάκης | Παραλλαγές. . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Giannakis / Little Giannis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Το γλυκό φιλί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Giannakis | Variations. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Το γλυκό φιλί | Παραλλαγές. . . . . . . . . . . . . . . . 87
To glyko fili / Sweet Kiss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Φόρα τα μαύρα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
To glyko fili | Variations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Φόρα τα μαύρα | Παραλλαγές . . . . . . . . . . . . . 91
Fora ta mavra / Wear your black clothes . . . . . 89
Δημητρούλα μου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Fora ta mavra | Variations . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Δημητρούλα μου | Παραλλαγές . . . . . . . . . . . . 94
Dimitroula mou / My little Dimitra. . . . . . . . . . . 92
Μανώλη κάθισε καλά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Dimitroula mou | Variations . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Μάνωλη κάθισε καλά | Παραλλαγές. . . . . . . . . 97
Manoli kathise kala / Manoli be good. . . . . . . . 96 Manoli kathise kala | Variations . . . . . . . . . . . . . 97
6
Παρτιτούρες
Scores
Προπολεμικά παραδοσιακά τραγούδια . . . . 99
Pre-war Traditional Songs. . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Αρμενάκι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Armenaki / Little Boat Sail. . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Αρμενάκι | Παραλλαγές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Armenaki | Variations. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Έχασα μαντήλι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Echasa mantili / I lost a handkerchief. . . . . . . . 103
Έχασα μαντήλι | Παραλλαγές . . . . . . . . . . . . . . 104
Echasa mantili | Variations. . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Συλιβριανό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Sylivriano / Song from Silivri. . . . . . . . . . . . . . . . 106
Συλιβριανό | Παραλλαγές. . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Sylivriano | Variations. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Κόβω μια κλάρα λεμονιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Kovo mia klara lemonia / I cut a lemon branch.108
Κόβω μια κλάρα λεμονιά | Παραλλαγές. . . . . . 109
Kovo mia klara lemonia | Variations. . . . . . . . . . 109
Σουλιμιώτισσα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Soulimiotissa / A lady from Soulima. . . . . . . . . 111
Σουλιμιώτισσα | Παραλλαγές. . . . . . . . . . . . . . . 112
Soulimiotissa | Variations. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Τρυγώνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Trygona / Turtle Dove . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Τρυγώνα | Παραλλαγές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Trygona | Variations. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Η Ρήνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
I Rina / Rina. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Η Ρήνα | Παραλλαγές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
I Rina | Variations. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Δέσπω μη βγαίνεις στο χορό. . . . . . . . . . . . . . . 121
Despo mi vgaineis sto choro /
Δέσπω μη βγαίνεις στο χορό | Παραλλαγές. . 122
Despo don’t step into the dancing circle. . . . . 121 Δέσποινα Ψαθά
Roza Eskenazi: pre-war rebetiko & traditional songs
Του ψαρά ο γιός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Despo mi vgaineis sto choro | Variations. . . . . 122
Του ψαρά ο γιός | Παραλλαγές. . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Tou Psara o gios / The fisherman’s son. . . . . . . 123
Λάλα αηδόνι μου γλυκά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Tou Psara o gios | Variations. . . . . . . . . . . . . . . . 124
Λάλα αηδόνι μου γλυκά | Παραλλαγές . . . . . . 128
Lala aidoni mou glyka / Sing sweetly my nightingale. . . . . . . . . . . . . . . . 127 Lala aidoni mou glyka | Variations. . . . . . . . . . . 128
Παρτιτούρες
Scores
Μεταπολεμικά παραδοσιακά τραγούδια. . . 129
Post-war Traditional Songs. . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Μπαμ – Μπουμ πιστολιές . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Mpam mpoum pistolies /
Τα όμορφα χανουμάκια . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Bang bang gunshots. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Τα όμορφα χανουμάκια | Παραλλαγές. . . . . . 134
Ta omorfa chanoumakia /
Φεγγαράκι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
The sweet belly dancers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Φεγγαράκι | Παραλλαγές. . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Ta omorfa chanoumakia | Variations. . . . . . . . . 134
Ασημονέρι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Feggaraki / Little moon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Ασημονέρι | Παραλλαγές. . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Feggaraki / Variations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Χθες σε είδα μεθυσμένο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Asimoneri / Silver water . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Χθες σε είδα μεθυσμένο | Παραλλαγές. . . . . . 144
Asimoneri | Variations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Γλυκειά μου Πόλη. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Htes se eida methysmeno /
Έλα να σε κάνω μάκια. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
I saw you drunk yesterday. . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Έλα να σε κάνω μάκια | Παραλλαγές. . . . . . . . 151
Htes se eida methysmeno | Variations . . . . . . . 144
Θα μεθύσω – θα τα σπάσω. . . . . . . . . . . . . . . . 152
Glykia mou Poli / My sweet Istanbul (Poli) . . . . 147
Θα μεθύσω – θα τα σπάσω | Παραλλαγές . . . 154
Ela na se kano makia /
Καραγκούνα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Come here to kiss you. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Καραγκούνα | Παραλλαγές . . . . . . . . . . . . . . . . 156
Ela na se kano makia | Variations. . . . . . . . . . . . 151
Πάνω σε ψηλή ραχούλα . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Tha methyso tha ta spaso /
Πάνω σε ψηλή ραχούλα | Παραλλαγές. . . . . . 158
I will get drunk and I will smash them. . . . . . . . 152 Tha methyso tha ta spaso | Variations. . . . . . . . 154
Συμπεράσματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Karagkouna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Karagkouna | Variations. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Pano se psili rachoula / Over on a high mountain. . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Pano se psili rachoula | Variations . . . . . . . . . . . 158 Conclusions. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 Bibliography. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Despina psatha
7
Ρόζα Εσκενάζυ: Προπολεμικά ρεμπέτικα & παραδοσιακά τραγούδια
Εισαγωγή Όταν μια μελέτη έχει να κάνει με ελάχιστες γραπτές πηγές οι οποίες δεν μας δίνουν τα απαραίτητα στοιχεία που χρειαζόμαστε για να εξετάσουμε τόσο την εξέλιξη, όσο και την τεχνική και πρακτική απόδοση του αντικειμένου που μελετάμε, τότε οι ηχογραφήσεις είναι οι πολυτιμότερες μαρτυρίες. Οι δισκογραφίες συνήθως θεωρούνται ισοδύναμες με τις βιβλιογραφίες και με αυτές μπορούμε να εστιάσουμε σε συγκεκριμένους μουσικούς της εποχής, οργανοπαίκτες, τραγουδιστές και συνθέτες και να αντλήσουμε όλα τα στοιχεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πηγή για την έρευνα της μουσικής που εξετάζουμε (Pennanen, 2005). Η εργασία αυτή, είναι μια κριτική μελέτη πάνω στην Ρόζα Εσκενάζυ και εξετάζει τη φωνή, την τεχνική, την ερμηνεία και εξέλιξή της. Το δείγμα που χρησιμοποιήθηκε για τα συμπεράσματα αυτά είναι σαράντα ηχογραφήσεις που κατανέμονται ως εξής: Είκοσι ηχογραφήσεις από το ρεμπέτικο ρεπερτόριο της προπολεμικής περιόδου (1931 – 1937) και είκοσι ηχογραφήσεις από το παραδοσιακό ρεπερτόριο, οι οποίες διακρίνονται σε δέκα προπολεμικές (1933-1938) και δέκα μεταπολεμικές (1954-1955). Η διάκριση των ηχογραφήσεων έχει ως στόχο τη σύγκριση της φωνητικής ερμηνείας στα ρεμπέτικα και παραδοσιακά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αλλά και τη διαφοροποίηση της ερμηνείας μεταξύ ρεμπέτικων και παραδοσιακών. Η μελέτη αυτών των ηχογραφήσεων οδήγησε σε μια κριτική έκδοση των αντίστοιχων παρτιτούρων σε ευρωπαϊκή σημειογραφία με πρόσθετα σύμβολα για την ακριβέστερη αποτύπωση των ιδιαιτεροτήτων της μουσικής αυτής (παραδοσιακής και ρεμπέτικης). Η περαιτέρω μελέτη των ηχογραφήσεων, οδήγησε σε συμπεράσματα για τη φωνή, την τεχνική, την ερμηνεία και εξέλιξή της, στη διάρκεια των 25 χρόνων που αφορά η μελέτη.
8
Δέσποινα Ψαθά
Roza Eskenazi: pre-war rebetiko & traditional songs
Introduction When we are dealing with a research issue that is comprised of minimum written sources, which cannot supply the necessary information needed in order to examine the evolution as well as the technicalities and the practical issues of a subject, then recordings can become our most valuable resources. In most cases, discographies can be dealt as equally important to bibliographies and with these in mind we can focus on the work of musicians of a certain period. This includes instrumentalists, singers and composers. Therefore, through discographies we can deduct information that we can use as valuable resources when we are researching music (Pennanen, 2005). This text is a critical evaluation on Roza Eskenazi, focusing on her voice range and technique, her interpretation and artistic evolution. During our research we used forty (40) different recordings which are distributed as follows: Twenty rebetiko recordings of the pre-war period (1931-1937) and twenty traditional music recordings, which are divided into two sets of ten with the first being pre-war (1933-1938) and the latter deriving from her post-war recordings (1954-1955). The distinction between recordings aims to compare her interpretation both in rebetiko and traditional songs of the same period, but also to pinpoint general interpretational differences between rebetiko and traditional songs. Conducting research on these recordings lead us to create a critical edition of the corresponding scores in western notation with some added symbols for the most accurate depiction of the particularities of this music (traditional and rebetiko). Also, our research offered some rather definitive results about her voice, technique, interpretation and finally her evolution as a singer, during these 25 years in which we are focusing. Despina psatha
9
Ρόζα Εσκενάζυ: Προπολεμικά ρεμπέτικα & παραδοσιακά τραγούδια
10
Δέσποινα Ψαθά
Roza Eskenazi: pre-war rebetiko & traditional songs
Σύστημα Kαταγραφής Tραγουδιών / Song Transcription System
Despina psatha
11
Ρόζα Εσκενάζυ: Προπολεμικά ρεμπέτικα & παραδοσιακά τραγούδια
Πίνακες παρατηρήσεων / Comment Charts Τίτλος Τραγουδιού / Song Title
Χρονολογία / Date
Τονικότητα / Tonality
Δρόμος / Dromos
Tempo - Ρυθμός / Tempo - Rhythm
Τοποθέτηση / Positioning
Όγκος / Άρθρωση / Τρόπος Volume / Articulation / Mode
Μετρική - Προσωδία / Mensural - Prosody
Έκταση / Range
Μεθοδολογία Κριτήρια επιλογής της τονικότητας Υπάρχει μια αμφιβολία σχετικά με την τονικότητα όπως καταγράφεται στις παρτιτούρες και ο κύριος λόγος είναι ότι οι μέθοδοι καταγραφής της εποχής, ενδέχεται να παραποιούσαν την τονικότητα που εκτελέστηκε το κομμάτι, ψηλότερα ή χαμηλότερα, με πιθανότητα απόκλισης το πολύ ενός ημιτονίου. Στις περιπτώσεις αυτές, τέθηκε το ερώτημα: «Πού θα καταγραφεί η τονικότητα της φωνής;» και τελικά αποφασίστηκε η κοντινότερη τονικότητα με τα εξής κριτήρια: 1. Η φυσικότητα της χροιάς: Εξετάστηκε κατά πόσο η χροιά της φωνής ακουγόταν μέσα από την ηχογράφηση «φυσική» ή αλλοιωμένη και ποια θα ήταν η λογική τονικότητα με τη μετατόνιση του ύψους σε ειδικό πρόγραμμα επεξεργασίας ηχογραφήσεων. 2. Μπασοκίθαρο: Παρατηρήθηκαν οι θέσεις που χρησιμοποιούσε ο οργανοπαίκτης (ανοιχτές ή κλειστές θέσεις) καταλήγοντας στην τονικότητα που ήταν συνάμα και ευκολότερη στην εκτέλεση. Κατά πόσο δηλαδή η τονικότητα είχε λογική και πρακτική χρήση για τον οργανοπαίκτη. 3. Οι περιπτώσεις όπου το τραγούδι είχε δύο εκτελέσεις αλλά με διαφορές μεταξύ τους (π.χ. ταχύτητα, χροιά, τονικότητα) συνέβαλαν και αυτές στην κατάληξη της «ορθότερης» τονικότητας μετά από τη σχετική σύγκρισή τους. Προκειμένου να επιτευχθεί η αναλυτικότερη ερμηνεία, επιλέχθηκαν κάποια κριτήρια τα οποία θα καταγράφονταν σε πίνακες (αριστερά) με κοινό τρόπο, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η μελέτη τους.
Είσοδος - Έξοδος / Intro - Outro
Αναπνοή / Breathing
Μελίσματα / Melisma
12
Χρήση της φωνής Για να καταγράψουμε τα παραπάνω στοιχεία στους πίνακες αλλά και στη συνέχεια για να γίνει η λεπτομερής καταγραφή της φωνής και ερμηνείας, χρειάστηκε να γίνουν ακροάσεις κατ΄ επανάληψη σε κανονική καθώς και σε αργή ταχύτητα προκειμένου να έχουμε όλο το πλαίσιο της ερμηνείας αλλά και των μελισμάτων που δεν διακρίνονταν με τόση λεπτομέρεια στην κανονική ακρόαση.
Δέσποινα Ψαθά
Roza Eskenazi: pre-war rebetiko & traditional songs
Methodology Criteria for choosing tonality There is a disambiguation concerning tonality as it is recorded on scores. The main reason for this is that transcription methods of the era may have been misquoting tonalities in which pieces were performed by a semitone, higher or lower of the actual range quoted. In these cases, we had to deal with a basic question: «How are we going to depict voice tonality?». The decision that we made was to use the closest tonality available following these criteria 1. Naturalness of Timbre: We examined the voice timbre and how «natural» or distorted this sounded in each of the recordings. Then, we tried to assign the most accurate tonality by moving the pitch accordingly with the aid of sound processing software. 2. Bassoguitar: We remarked the positions (open or closed) that the musician was using and we ended up deciding on the tonality that would have been easier for the performer, therefore the tonality that makes more sense and it is more practical for the musician. 3. Two interpretations of a song: but with differences between them (e.g. tempo, timbre, tonality). Those interpretations helped us to compare and determine the «correct» tonality. In order to achieve the best analytical comparison, we assigned a number of criteria that were set into charts (see left column), to help us come up with a thorough and well-researched outcome. Voice Use For the purposes of inputting all the necessary information into our charts but also to maintain a detailed registration of the voice and interpretation, we had to repetitively listen the songs both in full and slower speed. The main purpose of this practice was to perceive the whole range of melismas and interpretational techniques, something which was not always easy to distinguish in too much detail during a regular listening session.
Despina psatha
Song Transcriptions Trying to transcribe these songs a few questions came up either before or during our initiative 1. Which is the best way to transcribe these songs? 2. Which are those notational symbols that will help us to transcribe most accurately? 3. In what way can we construct our score with all the variations, so that we can clearly show where these take place? For transcribing those songs, we decided to use western notation. This is the most common and widely accepted notational system known to researchers and the basic reason for choosing it was to make our findings accessible to researchers and musicologists outside the Greek musicological ecosystem by using a global music language. Furthermore, we took extra care during the transcription process, using tools that would shed light to as many particularities of the rebetiko and traditional Greek music, tools that could make our annotations fully accessible to anyone. A proof that enhanced the choice we made, was the fact that western notation publications already existed from those early years, thus the time when those composers were still alive. Obviously, this meant that composers approved the use of the particular notation system and it was not perceived as misquoting their music (Eskenazi, 1982, p.133), (Kounadis, 2003, p.50). Nevertheless, those publications seemed to be more simplistic in terms of Melisma, especially when you compare them to the actual song performances. For that reason, we tried to come as closer to the singer’s interpretation as possible.
13
Ρόζα Εσκενάζυ: Προπολεμικά ρεμπέτικα & παραδοσιακά τραγούδια
Λιλή η σκανδαλιάρα Παναγιώτης Τούντας 1931 | Αργό τσιφτετέλι
~
Ρόζα Εσκενάζυ Χιτζάζ - Σαμπάχ
q = 105 = 108
b & b 44 Π3
&
bb
œ œ œ œ œ œ œ œ œ ~~ œ œ
Δεν
Œ
με
μέ
œ
œ
απ'
nœ
τον
λει
ε μέ
œ
Ÿ œ.
r œ
Κο
œ
να,αν
r œ
εί
bœ
œ # œ œ œ œr œ œ
σ'α
λά
νι
‰
œ.
πα
,
3
,
”
νά
Α:
και τον
b &b Œ
r œ
b &b œ
œ.
Για
τ'εί
bb
œ
œ ~~~~ n ˙ ~
7
œ
και
9
ντού
œ
ρο
nœ
δε
r œ
βρε μά
γκα μη
Ÿ œ.
œ
σου
bœ
œœœ œ
γώ
μου
r œ
κά
‰
νεις
,
”
ρνά.
œ bœ
μαι,ε
3
œ.
πε
3
r œ
η
œ
œ
r œ
(γι)α
λα
νιά
œ.
œ œ r œ
j
‰
&
η
r œ
Λι
λή
j œ
bœ η
r œ
œ
π ρώ
œ τη
œ
σκαν
bœ
τα
r œ
œ
λιά
,
ρα
Β: 11
,
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ~ ~œ . œ œ œ œ œ #œ œ œ œ œ 3
~~
b &b Œ
5
j ‰ œ œ nœ
,
ρα
Δέσποινα Ψαθά 2016© 32
Δέσποινα Ψαθά
Roza Eskenazi: pre-war rebetiko & traditional songs
Λιλή η σκανδαλιάρα
&
Β: 15
&
bb
œ bœ
που
bb
œ œ r œ
nœ
και
δε
δί
œ bœ.
δεν
τρώ
r œ
, j œ œœœœ ‰ 3
œ
νω
œ œ œ œj ‰ 3
γω
γρό
r œ
~~
13
œ
τρί
œ bœ
σι
œ χες
για
œ
τους
œ bœ
μα
œ
μά
r œ
r œ
œ nœ
œ nœ
τσα ρά
, j ‰
γκες
r œ
œ
γκες.
2. Βρε αλάνι να φύγεις από μένα κοίταξε κι αλλού μη πλερώσεις βρε μόρτη τα σπασμένα είμαι μπελαλού.
1. Δε με μέλει εμένα αν είσ' αλάνι, απ' τον Κοπανά Α: και το ντούρο, βρε μάγκα μη μου κάνεις και δε σου περνά.
Και δε φοβούμαι τα μαχαίρια, τα νταήδικά σου τα μπεγλέρια και νταμίρα όση κι αν φουμάρεις βρε αλάνι, δε θα με τουμπάρεις.
Γιατί είμαι εγώ η (γι)αλανιάρα, η Β: Λιλή η πρώτη σκανταλιάρα, που δε δίνω γρόσι για τους μάγκες και δεν τρώγω τρίχες ματσαράγκες.
3. Τι σε μέλει αν είμαι απ' τον Περαία (γι) η απ' τη Κοκκινιά και αν μεθάω και κάνω 'γω παρέα μ' όλο το ντουνιά. Εγώ είμαι 'κείνη η (γι)αλανιάρα η Λιλή η πρώτη σκανταλιάρα που δε δίνω γρόσι για τους μάγκες και δε τρώγω τρίχες ματσαράγκες.
Σημείωση: Δε συνοδεύεται με συγχορδίες το συγκεκριμένο τραγούδι. Το μπασοκίθαρο παίζει τη μελωδική γραμμή της φωνής (unisono).
Despina psatha
Δέσποινα Ψαθά 2016©
33