Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗΣ ΤΗΣ ΜΕΛΩΔΙΑΣ
ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΘ. ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
641 µουσικά παραδείγµατα
ενηµερωµένο µε θέµατα εξετάσεων µέχρι το 2014
Η τεχνική εναρμόνισης της μελωδίας Βασίλης Μητρόπουλος © 2007, Δεύτερη έκδοση 2014 Εκδόσεις Fagotto - Νίκος Θερμός ISΜN: 979-0-801151-67-4 Fagottobooks Κεντρικό: Βαλτετσίου 15 Εξάρχεια, 10680 Αθήνα τηλ. 210-3645147, fax: 210-3645149 Υποκατάστημα: Ζακύνθου 7, 31100 Λευκάδα τηλ./fax: 26450-21095 info@fagottobooks.gr www.fagottobooks.gr Βασίλης Μητρόπουλος e-mail: vassilis.mitropoulos@gmail.com Επιφυλάσσονται όλα τα δικαιώματα. Απαγορεύεται η ολική ή η μερική αναπαραγωγή του βιβλίου, με οποιοδήποτε μέσο, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.
Στο δάσκαλό μου, Ιωάννη Αυγερινό
Η θεωρητική μετάδοση μουσικών γνώσεων δεν μπορεί ποτέ να οδηγήσει στην κατάκτηση της Αρμονίας χωρίς την πρακτική μετάδοση χειρωνακτικής τεχνικής 1
1
Maler, Wilhelm: Σύστημα διδασκαλίας της Αρμονίας.
Περιεχόμενα Πρόλογος.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Εισαγωγή... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Προκαταρκτικά 1.1 Οπλισμοί κλιμάκων .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1.2 Διαστήματα .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 1.3 Συγχορδίες .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 1.4 Τετράφωνη γραφή των μειζόνων .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 και ελασσόνων συγχορδιών 1.5 Ανοικτές - κλειστές - μικτές θέσεις συγχορδιών .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Κύριες συγχορδίες 2.1 Σύνδεση κυρίων συγχορδιών .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 2.2 Εναρμόνιση μελωδίας σε μείζονα τρόπο .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 2.3 Εναρμόνιση μελωδίας σε ελάσσονα τρόπο .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 2.4 Αρμονικές λειτουργίες-πτώσεις .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Η πρώτη αναστροφή
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Η δεσπόζουσα με 7η
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Η δεσπόζουσα με 13η ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: Αρμονικός ρυθμός
... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Ξένοι φθόγγοι 7.1 Ατόνιστοι ξένοι φθόγγοι .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 7.2 Τονισμένοι ξένοι φθόγγοι .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 7.3 Άλλες περιπτώσεις ξένων φθόγγων .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 7.4 Περιπτώσεις συνδυασμού ξένων φθόγγων .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 7.5 Η δεύτερη αναστροφή ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: Δευτερεύουσες συγχορδίες 8.1 Δευτερεύουσες τρίφωνες συγχορδίες .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 8.2 Δευτερεύουσες τετράφωνες συγχορδίες ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 8.3 Η VII με ελαττωμένη 7η στον ελάσσονα τρόπο .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: Διατονικές αλυσίδες
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
115
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: Ξένες (αλλοιωμένες) συγχορδίες 10.1 Η IIN στον ελάσσονα... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2 1 10.2 Μείζων κλίμακα: δανεισμένες συγχορδίες .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 από τον ομώνυμο ελάσσονα 10.3 Δευτερεύουσες ή παρενθετικές δεσπόζουσες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 10.4 Η καθοδική χρωματική λύση του προσαγωγέα .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 10.5 Ανοδική χρωματική λύση της 7ης .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 10.6 Λύσεις μιας V7... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 10.7 Συγχορδίες αυξημένης 6ης... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Μετατροπίες 11.1 Θεωρητικές επισημάνσεις .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 11.2 Η επικύρωση της νέας τονικότητας .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 11.3 Διατονική μετατροπία... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 11.4 Χρωματική - εναρμόνια μετατροπία .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 11.5 Συγχορδίες με διαφορετικές εναρμόνιες εκδοχές... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 11.6 Μετατροπικές αλυσίδες... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12: Μεθοδολογία λύσης ενός θέματος
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
203
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 Το ακουστικό μέρος του βιβλίου αποτελείται από 89 tracks, στα οποία περιλαμβάνονται τα σημαντικότερα από τα τετράφωνα παραδείγματα που παρουσιάζονται στο βιβλίο. Ο σπουδαστής θα πρέπει να προσέξει ότι σε κάποια tracks περιέχονται περισσότερα από ένα παραδείγματα, γι'αυτό και στο βιβλίο αναφέρεται ο ίδιος αριθμός track σε διαφορετικό αριθμό μουσικών παραδειγμάτων. Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.fagottobooks.gr και θα βρείτε το ακουστικό υλικό στην καταχώρηση του βιβλίου «Η τεχνική εναρμόνισης της μελωδίας» στην κατηγορία «Θεωρία-Αρμονία-Μορφολογία». Στην ίδια καταχώρηση θα βρείτε σχολιασμένα παραδείγματα, σε τετράφωνη επεξεργασία αποσπασμάτων από τα θέματα που δόθηκαν στις εισαγωγικές εξετάσεις για τα Τμήματα Μουσικών Σπουδών από το 2008 μέχρι και το 2014, αντίστοιχα με αυτά που παρουσιάζονται στο παράρτημα 1 του βιβλίου. Η ιστοσελίδα θα επικαιροποιείται με αναλυτικό σχολιασμό του θέματος κάθε νέας εξεταστικής περιόδου.
Πρόλογος Η ιδέα αυτού του βιβλίου γεννήθηκε μέσα από την ενασχόλησή μου με τη διδασκαλία του μαθήματος της Αρμονίας στους μαθητές που επιχειρούν την εισαγωγή τους στα Πανεπιστημιακά Μουσικά Τμήματα, ή σε αυτούς που σπουδάζουν το Ειδικό μάθημα, όπως αυτό προσφέρεται στα Ωδεία. Η απόφασή μου να προχωρήσω στην παρούσα έκδοση, σχετίζεται με τη φιλοδοξία μου να προσφέρω ένα μεθοδολογικό εγχειρίδιο ασκήσεων, που θα βοηθήσει τους σπουδαστές στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν τις αρμονικές διαδικασίες που επιτελούνται κατά την εξέλιξη μιας μουσικής φράσης. Οι ασκήσεις αυτές στοχεύουν στην θεωρητική και πρακτική κατάρτιση των σπουδαστών, γεγονός που αναδεικνύει τη σημασία του από τα λόγια ενός πολύ σημαντικού συνθέτη και θεωρητικού του εικοστού αιώνα του Paul Hindemith: «Η κύρια αρχή για να διδαχθεί ο τομέας αυτός της μουσικής πρέπει να είναι:δώσε στο μαθητή το υλικό που χρειάζεται, σε συμπυκνωμένη μορφή με συνεχή έμφαση αφενός στις καθαρά ιστορικές βάσεις, αφετέρου στη σχετική μονάχα πρακτική αξία της αρμονίας και μετά προσπάθησε να τον φέρεις σε επαφή με μεθόδους αρμονίας πιο προχωρημένες»2. Η συγκεκριμένη εργασία έρχεται να καλύψει ένα κενό που υπάρχει στη βιβλιογραφία και αφορά στην έλλειψη ασκήσεων, παρέχοντας στο διδάσκοντα της Αρμονίας το απαραίτητο υποστηρικτικό υλικό για την πιο ολοκληρωμένη διδασκαλία του αντικειμένου. Ο τίτλος που επιλέχθηκε: Η τεχνική εναρμόνισης της μελωδίας, εξηγεί εν μέρει το στόχο της παρούσας εργασίας, οριοθετώντας ταυτόχρονα και το πλαίσιο μέσα στα οποίο θα κινηθεί το συγκεκριμένο βιβλίο. Ο όρος τεχνική συνδέεται με τις αρχές επεξήγησης των αρμονικών συνδέσεων που επιτελούνται στην εξέλιξη μιας μουσικής φράσης, ιδωμένες από τη σκοπιά της αρμονικής ορθογραφίας. Κάθε μουσική φράση παρουσιάζει μία συγκεκριμένη οργάνωση, που απουσιάζει από τον τρόπο σύνταξης των θεμάτων, όπως αυτά δίδονται στις εισαγωγικές εξετάσεις των Πανεπιστημίων, καθώς και στα θέματα των πτυχιακών εξετάσεων του Ειδικού μαθήματος στα Ωδεία. 2
Χίντεμιτ, Πάουλ: Παραδοσιακή Αρμονία. Μτφρ: Κ. Γριμάλδης, Θεσσαλονίκη 1981, από τον πρόλογο στην πρώτη έκδοση, σελ. 12. 7
Ο στόχος αυτών των θεμάτων είναι η εξακρίβωση της γνώσης γύρω από τους κανόνες που διέπουν μια σειρά από ζητήματα στο πεδίο της Αρμονίας και είναι: οι συνδέσεις των συγχορδιών, ο αρμονικός ρυθμός, οι ξένοι φθόγγοι, μια περιορισμένη σχετικά χρωματικότητα, η ακουστική εμπέδωση των τονικών κέντρων (μέσω της μετατροπικής διαδικασίας), καθώς και η εφαρμογή των πτώσεων. Ξεφυλλίζοντας o αναγνώστης το βιβλίο, θα διαπιστώσει ότι αποτελείται από πρωτότυπες κυρίως ασκήσεις, που στοχεύουν στην κατανόηση των δύο σημαντικοτέρων κεφαλαίων της αρμονίας: αφενός στη διάκριση των ξένων φθόγγων μιας μελωδίας, ταυτόχρονα με την κατασκευή ενός σκελετού, και αφετέρου στην κατανόηση της μετατροπικής διαδικασίας. Στο βιβλίο περιέχεται ένας όσο το δυνατόν πληρέστερος αριθμός μουσικών ασκήσεων και παραδειγμάτων, έτσι ώστε ο σπουδαστής να αποκομίσει μία σημαντική εμπειρία σε συγχορδιακές διαδοχές, που αποτελούν τη βασική αρμονική γλώσσα της κλασικορομαντικής περιόδου. Τελειώνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Δημήτρη Πυργιώτη (υπεύθυνο των εκδόσεων Fagotto) καθώς και τον Νικόλαο Θερμό (ιδιοκτήτη των εκδόσεων) για την έμπρακτη συμπαράστασή τους στις ανάγκες της παρούσας έκδοσης. Θα πρέπει να ευχαριστήσω ιδιαίτερα το δάσκαλό μου Γιάννη Αυγερινό, ο οποίος ανέλαβε τη μουσική επιμέλεια του βιβλίου, όπως επίσης και τον Γιάννη Παπαθεοδώρου που ανέλαβε τη φιλολογική επιμέλεια. Επίσης θέλω να ευχαριστήσω τον Γιώργο Φιτσιώρη για τις σύντομες αλλά εξαιρετικά ουσιώδεις παρατηρήσεις του.
8
Εισαγωγή Το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελείται από τρία μέρη και δύο παραρτήματα. Στο πρώτο μέρος αναπτύσσεται το σκεπτικό των αρμονικών λειτουργιών και δίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην κατανόηση των ξένων φθόγγων, μέσα από μια διαδικασία κατασκευής ενός μελωδικού σκελετού. Οι ασκήσεις και η μεθοδολογία που έχουν επιλεχθεί για τα συγκεκριμένα κεφάλαια στοχεύουν στο να φθάσει ο σπουδαστής σε ένα επίπεδο έτσι ώστε να διακρίνει ποιοί είναι οι σημαντικοί φθόγγοι μιας μελωδίας για να εφαρμόσει τις κατάλληλες συγχορδιακές συνδέσεις. Το δεύτερο μέρος πραγματεύεται τη χρωματικότητα όπως εξελίσσεται μέσα στα όρια της τονικότητας, με ιδιαίτερη έμφαση στο κεφάλαιο των δευτερευουσών δεσποζουσών. Το τρίτο μέρος ασχολείται με τη μετατροπική διαδικασία. Στην αρχή του συγκεκριμένου μέρους περιλαμβάνεται ένα κεφάλαιο θεωρίας το οποίο παρουσιάζεται με έναν ιδιαίτερα πρωτότυπο τρόπο, με σκοπό ο σπουδαστής να κατανοήσει τις σχέσεις των κλιμάκων και να μπορέσει στη συνέχεια μέσα από την εξέλιξη της μελωδίας να εντοπίσει τις αλλαγές των τονικών κέντρων. Τέλος, στο πρώτο παράρτημα περιλαμβάνονται προτεινόμενες λύσεις σε θέματα των εισαγωγικών εξετάσεων στα Τμήματα Μουσικών Σπουδών από το 1985 έως το 2007, ενώ στο δεύτερο δίδονται όλα τα θέματα των εισαγωγικών εξετάσεων από το 1985 έως το 1999, καθώς και μερικές άλλες σημειώσεις του συγγραφέα. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονισθεί ότι η φυσιογνωμία των θεμάτων έχει αλλάξει με το πέρασμα των χρόνων, γι' αυτό η επιλογή του τρόπου χρήσης των συγεκριμένων ασκήσεων έγκειται στην κρίση του εκάστοτε διδάσκοντα. Στο βιβλίο αυτό, εχουν παραλειφθεί σκόπιμα κάποια κεφάλαια, όπως για παράδειγμα αυτο της V9, ή άλλα κεφάλαια έχουν αναλυθεί χωρίς ιδιαίτερη έμφαση, όπως αυτό των δευτερευουσών τετράφωνων συγχορδιών. Η επιλογή αυτή έγινε γιατί πιστεύω ότι στο στάδιο της τεχνι9
1
κής εκμάθησης ο σπουδαστής θα πρέπει να δώσει έμφαση σε πρωτεύοντα αρμονικά γεγονότα. Άλλωστε αν θέλει κανείς να εμβαθύνει στη σπουδή της Αρμονίας θα πρέπει να αναλύσει πολλά έργα και μάλιστα με αυστηρή ιστορική σειρά, πλαισιώνοντας έτσι τις γνώσεις του με όλα εκείνα τα στοιχεία που αποτέλεσαν την αρμονική γλώσσα των συνθετών στις διάφορες περιόδους. Όσο αφορά στα αρμονικά λάθη, για τα οποία εκφράζονται διαφορετικές απόψεις, προτείνω για μία σαφή και εμπεριστατωμένη μελέτη την ανάγνωση του συγκεκριμένου κεφαλαίου στο βιβλίο του Γιώργου Φιτσιώρη Εισαγωγή στη θεωρία και ανάλυση της Τονικής Μουσικής 3. Στο συγκεκριμένο βιβλίο υιοθέτησα τις οδηγίες που δίδονται στους υποψηφίους για τα Τμήματα Μουσικών Σπουδών, σύμφωνα με τις οποίες: - οι 5ες και 8ες παράλληλες απαγορεύονται σε κάθε περίπτωση.
- οι κρυμμένες (ή ευθείες) 5ες και 8ες επιτρέπονται: α) μεταξύ των δύο εξωτερικών φωνών, όταν η οξύτερη (ψηλότερη) φωνή προχωρεί κατά διάστημα 2ης (δηλαδή τόνο ή ημιτόνιο), β) μεταξύ εξωτερικών και εσωτερικών ή μεταξύ εσωτερικών φωνών σε κάθε περίπτωση. - 5ες και 8ες αντιπαράλληλες απαγορεύονται μεταξύ των δύο εξωτερικών φωνών, αλλά επιτρέπονται μεταξύ εξωτερικής και εσωτερικής φωνής ή μεταξύ δύο εσωτερικών φωνών.
10
3 Φιτσιώρης, Γιώργος, Εισαγωγή στη θεωρία και ανάλυση της Τονικής Μουσικής, Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2004. σελ. 225-244.
1.4 Τετράφωνη γραφή των μειζόνων και ελασσόνων συγχορδιών. Για τη μελέτη της σύνδεσης των συγχορδιών χρησιμοποιούμε τετράφωνο γράψιμο, το οποίο αντιστοιχεί στη μικτή χορωδία (σοπράνο - άλτο - τενόρο - μπάσο). Γι' αυτό οι τρίφωνες συγχορδίες πρέπει να διπλασιάσουν ένα φθόγγο τους. Οι - 1, 1, - 1, 3, - 1, 1, - 1, 3,
δυνατότητες γραφής των μειζόνων συγχορδιών είναι: 3, 5 5, 5 1, 3 (ελλιπής, χωρίς 5) 3, 512
Οι - 1, 1, - 1, 3, - 1, 1, - 1, 3,
δυνατότητες γραφής των ελασσόνων συγχορδιών είναι: 3, 5 5, 5 1, 3 (ελλιπής, χωρίς 5) 3, 5
Οι εκτάσεις των χορωδιακών φωνών, κατά προσέγγιση, έχουν ως εξής: Σοπράνο
Άλτο
Τενόρος
Μπάσος
038
1.5 Ανοικτές-κλειστές - μικτές θέσεις συγχορδιών. Κλειστή λέγεται εκείνη η θέση της συγχορδίας, στην οποία οι τρεις ψηλότερες φωνές βρίσκονται στη μικρότερη δυνατή μεταξύ τους απόσταση. Ανοικτή λέγεται εκείνη η θέση της συγχορδίας, στην οποία οι τρεις ψηλότερες φωνές βρίσκονται σε τέτοια διάταξη, ώστε να παραλείπεται ένας κάθε φορά φθόγγος της συγχορδίας. Μικτή λέγεται εκείνη η θέση της συγχορδίας, η οποία δεν μπορεί να περιγραφεί ούτε ως κλειστή, ούτε ως ανοικτή. 12
Αρχικά αυτή η μορφή δεν θα χρησιμοποιείται. Στη συνέχεια θα αναλυθεί η χρήση της.
23
(Στο τωρινό στάδιο των ασκήσεων ο μπάσος θα τραγουδά τη θεμέλιο της συγχορδίας). Κλειστή θέση
Ανοιχτή θέση
Μικτή θέση
039
Οι θέσεις μιας συγχορδίας σε σχέση με τη νότα που τραγουδά η σοπράνο είναι: - Θέση 8ης: η σοπράνο τραγουδά την θεμέλιο13. - Θέση 3ης: η σοπράνο τραγουδά την 3η. - Θέση 5ης: η σοπράνο τραγουδά την 5η. Η θέση μιας συγχορδίας, καθορίζεται από τη νότα που τραγουδά η σοπράνο. Την έκταση της σοπράνο μπορούμε να τη χωρίσουμε σε τρεις περιοχές. Στην πρώτη περιοχή (ντο - σολ) προτιμάται η γραφή κλειστών θέσεων, στη δεύτερη (σολ - ρε) και των δύο ειδών θέσεων (κλειστών - ανοικτών) και στην τρίτη (ρε - λα) των ανοικτών. Η πρακτική αυτή υπόδειξη αποσκοπεί στο να τραγουδούν όλες οι φωνές μέσα στα όρια της φωνητικής τους έκτασης, άσχετα από τη συγχορδία που χειριζόμαστε κάθε φορά. Στο ακόλουθο παράδειγμα παρουσιάζεται η διαίρεση της φωνητικής έκτασης της σοπράνο. 1η περιοχή
2η περιοχή
3η περιοχή
040
Ασκήσεις 1. Γράψτε τις παρακάτω συγχορδίες (σε μορφή 1 - 1 - 3 - 5) στις θέσεις που ζητούνται. Στη συγκεκριμένη άσκηση οι σπουδαστές πρέπει να προσέξουν το τονικό ύψος της σοπράνο σε σχέση με τις περιοχές, που αναφέρθηκαν προηγούμενα. Θέση 8ης κλειστής: ντο, ΡΕ, ΜΙ, φα , σολ, λα, ΣΙ Θέση 3ης κλειστής: ΝΤΟ , ρε, ΜΙ , φα, ΣΟΛ, ΛΑ , σι 24
13
Η συγκεκριμένη θέση αναφέρεται και ως θέση 1ης.