Μπάμπης Λάζαρης / Babis Lazaris Η χλωρίδα της Λευκάδας / The flora of Lefkada © 2014 Εκδόσεις Fagottobooks - Νίκος Θερμός / Fagottobooks publications ISBN: 978-960-6685-56-9 Fagottobooks Κεντρικό: Βαλτετσίου 15, 10680 Αθήνα / Main store: 15 Valtetsiou st., 10680 Athens Greece T: (+30) 210 3645147, F: (+30) 210 3645149 Υποκατάστημα: Ζακύνθου 7, 31100 Λευκάδα / Branch: 7 Zakynthou st., 31100 Lefkada Greece T / F: (+30) 26450 21095 info@fagottobooks.gr I www.fagottobooks.gr Φωτογραφία εξωφύλλου: Ανδρέας Θερμός / Cover photo: Andreas Thermos
Π ρ ό λ ο γο ς Όλα ξεκίνησαν από ένα μικροσκοπικό αγριολούλουδο που φύεται στους αμμότοπους της Γυράπετρας, την Αρενάρια της Λευκάδας. Ένα «άσημο» φυτό, που το λουλουδάκι του δεν ξεπερνά τα πέντε χιλιοστά και το ύψος του τα τρία έως πέντε εκατοστά. Αυτό το άγνωστο, μέχρι το 1994, φυτό μελέτησαν με λεπτομέρεια δυο έγκριτοι βοτανολόγοι, ένας Έλληνας, ο Δημήτρης Φοίτος, και ένας Σουηδός, ο Arne Strid, και του έδωσαν την ονομασία του τόπου μας, μιά και βρέθηκε εδώ για πρώτη φορά. Αυτή η ενέργεια δυο σημαντικών επιστημόνων να ασχοληθούν με ένα «ασήμαντο» λουλουδάκι ήταν για μένα το έναυσμα, η αρχή να κοιτάξω με άλλο μάτι τη χλωρίδα της Λευκάδας, όχι να τη δω βιαστικά, αλλά να παρατηρήσω με κάθε τρόπο τη μεγάλη ποικιλομορφία φυτικών ειδών που ομορφαίνουν τον τόπο μας. Ματιές αγάπης για ένα περιβάλλον που πολλές φορές ταλαιπωρείται και βασανίζεται από τις δικές μας ενέργειες. Μεγάλη βοήθεια στην πολύχρονη αυτή ενασχόλησή μου, η συνεχής επαφή μου με το αγροτικό περιβάλλον και τους ανθρώπους του, που με περισσό ιδρώτα και μόχθο αιώνες τώρα κατάφεραν να διαμορφώσουν. Αν θέλεις να δεις και να θαυμάσεις τη χλωρίδα της Λευκάδας πρέπει να σκύψεις, να γονατίσεις, να φέρεις το πρόσωπό σου κοντά στο χώμα, να προσκυνήσεις, με άλλα λόγια και να ταπεινωθείς μπροστά στα μικρά αγριολούλουδα, να γρατζουνηθείς από ασφελαχτούς και αγκάθια για να θαυμάσεις κάτω από τον ίσκιο ενός πουρναριού μια πανέμορφη παιώνια, να περπατήσεις αρκετά χιλιόμετρα για να σου δοθεί η χάρη να αγκαλιάσεις με το μάτι σου τα πολύπλοκα σχήματα και χρώματα από τις ορχιδέες που φυτρώνουν απ’ άκρη σ’ άκρη σ’ όλο το νησί μας! Και βέβαια το θέμα είναι ανεξάντλητο από κάθε πλευρά. Τα δεντρολίβανα αρχίζουν από το Γενάρη να ευωδιάζουν στο Βράχο του Αθανοδράγανου, ο μαρτιάκος και η οξαλίδα γεμίζουν με κίτρινο τα χωράφια νωρίς την Άνοιξη, η πρώιμη παιώνια στο Άλατρο κάθε χρόνο βάφεται κατακόκκινη μέσα στον Μάρτη, τα ανθρωπάκια τις Ιταλικής ορχιδέας έχουν πιαστεί χέρι-χέρι και
3
4
γιορτάζουν τον ερχομό της Άνοιξης, η Καλυστέγια τραγουδά μελωδίες του Αττίκ, το σπάρτο σκορπά το βαρύ άρωμά του, το θυμάρι του Αθανίου φιλοξενεί εκατομμύρια εργάτριες προσφέροντας τους το ευωδιαστό του νέκταρ, τα ρείκια αλλάζουν χρώματα Άνοιξη και Φθινόπωρο, η αγράμπελη αγκαλιάζει ερωτικά τους γείτονές της, το βλασάνι παίρνει το χρώμα του σύγνεφου στην Εγκλουβή και οι υπέργηρες ελιές του κάμπου της Λευκάδας αμίλητες τα παρατηρούν όλα και χαίρονται την αιωνιότητα… Όσες φορές και αν περπατήσεις πάνω στα μονοπάτια της λευκαδίτικης φύσης όλο και κάτι καινούργιο θα συναντήσεις, νέες χρωματικές συνθέσεις θα γεμίσουν τη ματιά σου, νέες εικόνες θα αποτυπωθούν στη φωτογραφική μηχανή σου. Έτσι, μπροστά σ’ αυτές τις αμέτρητες εναλλασσόμενες εικόνες όλο το χρόνο, αυτή η παρουσίαση του βιβλίου δεν μπορεί παρά να καλύψει ένα μόνο μέρος από τα φυτά της Λευκάδας. Φυτά σπάνια αλλά και συνηθισμένα, φυτά γεμάτα χρώματα αλλά και άχρωμα, φυτά υπερήφανα αλλά και ταπεινά, φυτά που για μας είναι όλα σημαντικά και αν τα παρατηρήσεις με προσοχή θα ανακαλύψεις πάνω στη μορφή τους μια κρυμμένη ομορφιά που την προσφέρουν απλόχερα μόνο σ’ όσους τα αγαπούν και τα νοιάζονται. Πολλές ευχαριστίες στην προσπάθεια μου αυτή στον κ. Φίλιππο Κολυβά, στην κ. Dentista και στην Κατερίνα τη γυναίκα μου. Μπάμπης Λάζαρης
Ονοματολογία Στην ονομασία των φυτών χρησιμοποιήσαμε τη λατινική διωνυμική ονοματολογία του Λινναίου που χρησιμοποιείται σ’ όλο τον κόσμο. Πρώτα αναγράφεται το όνομα του Γένους και μετά του Είδους. Στη συνέχεια η Οικογένεια και στο τέλος η τοπική ονομασία, που πρέπει να αναφέρουμε ότι διαφέρει από τόπο σε τόπο, αλλά και μέσα στον ίδιο τόπο.
P re f a c e It all began with a minuscule wild flower that grows in the sandy regions of Gyrapetra, Lefkada’s Arenaria. It is a ‘modest’ plant, whose blossom is no bigger than five millimetres and which is no taller than three to five centimetres. Two botanists of repute, one Greek, Dimitris Fitos and a Swede, Arne Strid studied this plant, unknown before 1994, and gave it our island’s name, since it was first found here. That these two prominent scientists would spend time on an ‘insignificant’ little flower, was for me the spark that triggered my noticing Lefkada’s flora in a different way: not hastily but so as to observe from all angles the immense variety of the plant life that adorns our countryside. The study was a labour of love for an environment frequently plagued and undergoing distress from our own acts. I have been greatly aided in the many years spent on this endeavour by my constant contact with the agricultural environment and its denizens -- who so assiduously and laboriously have sweated for centuries to form it. In order to see and admire Lefkada’s vegetation you must bend over, kneel on the earth, peer closely at the ground, make obeisance or in other words be humbled by small wild flowers, be scratched by spiny brooms and pricked by thorns, to be able to appreciate a marvellous peony under some bush, walk for miles to be granted the boon of the sight of the complex shapes and colours of the orchids that grow from one end of our land to the other! The subject is of course inexhaustible from every point of view. Rosemary begins to scent the air from the month of January on the Athanodragano’s rock, groundsels and Bermuda-buttercups flood the fields with yellow colour from early spring; Alatro’s early peony blushes bright red in March; the Italian orchid’s little people are holding hands and celebrating the coming of Spring; shore bindweed croons, broom breathes its heady scent; thyme in Athani offers hospitality to thousands of buzzing workers with
5
its aromatic nectar; heather changes colour in spring and autumn; clematis clings amorously to its neighbours; in Englouvi the feather grass reflects the shade of a cloud, and the age-old olive trees of Lefkada’s plain mutely observe it all, enjoying eternity... As often as you tread the paths of the Lefkadian countryside you will always come across something new, fresh colour combinations will fill your eyes, your camera will house new pictures. In this way, as the scenery changes ceaselessly throughout the year, the content of this book can cover only part of the flora of Lefkada. Rare plants or familiar, plants colourful or colourless, proud or humble, plants that are important for us all and if they are carefully examined reveal in their form a concealed beauty generously offered to whoever loves them and cares for them. In this endeavour of mine many thanks are due to Mr. Philippos Kolyvas, Mrs. Dentista, and to my wife Katerina. 6
Babis Lazaris
Nomenclature The plants are named in Linnaeus’s Latin binominal nomenclature used by everybody: the genus first, followed by the species, then the family and finally the local name, which, we have to mention, differs from one locality to another as well as in the same.
η χλωρίδα της Λευκάδας
|
the flora of Lefkada
16
Arbutus unedo / Ericaceae / Κουμαριά
17
Arenaria Leucadia / Caryophyllaceae / Αρενάρια της Λευκάδας