Nru 8,119 | Il-Ħadd 2 ta’ Ġunju 2019 | €1.00
Il-Leħen
L-ewwel lezzjonijiet mill-elezzjoni talEwroparlamentari Editorjal f’paġna 13
Nazzjonali Ordinazzjoni f’Għawdex
Gazzetta ta’ ispirazzjoni Kattolika maħruġa nhar ta’ Ħadd mill-Azzjoni Kattolika Maltija
7
Internazzjonali
11
Ittra lill-fidili
Opinjoni
14
Isqof ġdid
Il-Kelma
25
Frank Duff
It-22 ta’ Awwissu
Il-jum li jfakkar il-vittmi ta’ persekuzzjoni reliġjuża In-Nazzjonijiet Magħquda waqqfet il-Jum Internazzjonali li jfakkar lill-Vittmi ta’ Atti ta’ Vjolenza minħabba Reliġjon jew Twemmin. Ir-riżoluzzjoni għaddiet mingħajr oġġezzjoni u ġie magħżul il-jum tat-22 t’Awwissu biex jitfakkru l-vittmi tal-vjolenza anti-reliġjuża. Dan l-aħħar kien hemm atti koroh ta’ vjolenza kontra moskej fi Christchurch fi New Zealand u l-bombi mitfugħa fi knejjes Kattoliċi fis-Sri Lanka.
Studji juru li terz mill-popolazzjoni tad-dinja tbati minn xi forma ta’ persekuzzjoni reliġjuża u f’xi pajjiżi hemm persuni li huma saħansitra pprojbiti milli jipprattikaw ir-ritwali tagħhom fi djarhom. Id-dritt tal-libertà tal-ħsieb, tal-kuxjenza u tarreliġjon hu wieħed universali ta’ kull persuna umana u kull att ta’ vjolenza kontra persuni minn minoranzi reliġjużi ma jistax jiġi aċċettat.
Żgħażagħ Maltin u barranin se jqattgħu ħin jisimgħu l-istejjer ta’ xulxin Malta qal li għandna ngħinu liż-żgħażagħ jifhmu li “l-persuni ta’ kulur li qegħdin magħna mhumiex mistednin imma huma parti minna”. Fil-messaġġ tiegħu l-Arċisqof Scicluna qal li wara li wasal Malta, Lassana Cisse ngħata t-tikketta ta’ persuna rrifjutata u li llum ninsabu hawn għax spiċċa eliminat. Hu seħaq li l-qtil tiegħu hu twissija għallmexxejja reliġjużi iżda wkoll għal kull wieħed u waħda minna. L-Arċisqof Scicluna semma l-ġbir ta’ fondi li qed isir mill-Knisja f’Malta biex Lassana Cisse jintbagħat f’pajjiżu.
Ritratt: Il-Kurja – knisja.mt/ritratti
Żgħażagħ Maltin u barranin ġew mistiedna millArċisqof Charles J. Scicluna biex iqattgħu ħin flimkien u jisimgħu l-istejjer ta’ xulxin. Din l-inizjattiva qed tissejjaħ A Good Neighbourhood Dinner u se ssir fil-Kurja t-Tlieta 11 ta’ Ġunju. L-Arċisqof Scicluna ħabbar din l-inizjattiva waqt li kien qed jipparteċipa fit-taħdita pubblika Lassana Cisse A story of racial hatred: Responding with Peace organizzata mill-Fakultà għat-Tisħiħ tas-Soċjetà tal-Università ta’ Malta. Filwaqt li appella biex l-arti u l-kultura jintużaw ukoll bħala mezzi li joħolqu l-paċi, l-Arċisqof ta’
L-Arċisqof Charles J. Scicluna waqt is-sehem tiegħu fit-taħdita pubblika
Miet il-Kanonku John Ciarlò Michael Caruana
Il-Ħamis filgħodu tħabbret il-mewt tal-Kanonku John Ciarlò li għal tmien snin kien l-Editur ta’ din ilgazzetta. Kemm qabel sar Editur kif ukoll wara kien kontributur regolari tal-istess gazzetta. Hu miet fl-età ta’ 84 sena. Hu ġie ordnat saċerdot fl-1962. Fil-fatt, il-Kanonku Ciarlò nħatar Editur ta’ din il-gazzetta mid-Direttorju tal-Azzjoni Kattolika fis-sajf tal-2004 wara r-riżenzja tas-Sur Paul Saliba. Il-ħatra tiegħu kienet imbagħad approvata mill-Konferenza Episkopali Maltija. Malli tgħabba bir-responsabbiltà tat-tmexxija ta’ Leħen isSewwa l-Kanonku Ciarlò ntefa’ b’dedikazzjoni għall-aġġornament tal-gazzetta. Il-ħidma tiegħu ġibdet tifħir li nstema’ sew fiċ-ċelebrazzjonijiet tat-80 sena ta’ din il-gazzetta. Dawn iċ-ċelebrazzjonjiet servew ta’ injezzjoni għall-gazzetta u għallistess Editur li baqa’ jmexxi l-gazzetta b’enerġija qaddisa, bi spirtu ta’ ġurnalista Kattoliku dedikat u b’sagrifiċċji kbar personali. Nirringrazzja lill-Kanonku Ciarlò għas-servizz u l-impenn tiegħu lil din il-gazzetta u persważ li mis-sema se jibqa’ jkun ta’ ispirazzjoni għalija. Il-funeral tiegħu sar fil-knisja San Pawl Nawfragu, Il-Belt Valletta, is-Sibt fis-sagħtejn ta’ wara nofsinhar. Ara wkoll paġna 17
10
Il-Leħen INTERNAZZJONALI
Il-Ħadd 2 ta’ Ġunju 2019
IS-SRI LANKA
Għin in-nies jibdew ħajjithom mill-ġdid Servizz tal-Aid to the Church in Need (Malta) info@acnmalta.org
Wara l-attakki bil-bombi ta’ Ħadd il-Għid fuq tliet knejjes u żewġ lukandi, il-komunità Kristjana fis-Sri Lanka għadha trawmatizzata. Dawn l-attakki ħallew aktar minn 300 persuna mejta u aktar minn 500 oħra feruti. L-Arċisqof ta’ Colombo, ilKardinal Malcolm Ranjith, qal li l-poplu tas-Sri Lanka jeħtieġ impenn sostnut biex jikseb ilpaċi. Ma nistgħux inħallu dawn l-avvenimenti jmorru lil hinn minn dan. In-natura ta’ dawn l-attakki tfisser triq twila ta’ fejqan għal dawk li ġew trawmatizzati, li ndarbu jew li mitulhom qraba waqt l-attakki. Il-Knisja fis-Sri Lanka diġà stabbiliet ċentru ta’ meditazzjoni u counselling biex twieġeb għattrawma. Dan hu ta’ bżonn kbir. L-Aid to the Church in Need (ACN) ilha tappoġġja l-Knisja fis-Sri Lanka għal ħafna snin fejn fost oħrajn għenet biex tinbena l-paċi hekk kif il-pajjiż ħareġ minn deċennji ta’ gwerra u, għal darb’oħra, b’solidarjetà wara
l-attakki ta’ Ħadd il-Għid, l-ACN (Malta) qed tappoġġja programmi ta’ meditazzjoni u counselling apposta għat-tfal, għaż-żgħażagħ u adulti biex ikunu jistgħu jerġgħu jibnu ħajjithom mill-ġdid. Il-programm ta’ sentejn (20192020) li se jiġi organizzat fil-Holy Cross Meditation and Counselling Centre, f’Marawila, fid-Djoċesi ta’ Chilaw se joffri programmi edukattivi għall-ħajja mmirati għal gruppi parrokkjali u gruppi tal-iskola. L-iskop ta’ dawn ilprogrammi hu li jgħin lil dawn innies iżommu ’l bogħod mill-abbuż tad-droga u xejriet oħra ta’ ħsara li jistgħu jiffaċċjaw fis-soċjetà tas-Sri Lanka. L-ACN (Malta) tistieden lillpoplu Malti u Għawdxi biex juri solidarjetà ma’ dawn ħutna fisSri Lanka u joffri l-għajnuna biex jappoġġja dan il-proġett importanti għall-poplu ta’ dan il-pajjiż ħalli hekk, kif l-Isqof Warnakulasuriya Devsritha Valence Mendis ta’ Chilaw, “niesna jiffaċċjaw il-futur b’fidi u kuraġġ.” Jekk tixtieq tieħu sehem int
GĦIN LIN-NIES TA’ SRI LANKA JIBDEW ĦAJJITHOM MILL-ĠDID
ukoll f’din il-kampanja u toffri donazzjoni tista’ tagħmel dan billi żżur is-sit https://www.acnmalta. org/donate/ jew billi tiddepożita d-donazzjoni tiegħek fil-kont APS 20001771733. Tista’ tibgħat
ċekk indirizzat lill-ACN (Malta) u tibagħtu lill-Aid to the Church in Need (Malta), 39b, Triq l-Imdina, Ħ’Attard ATD 9038. Għal aktar informazzjoni ċempel 2148 7818.
PAPUA NEW GUINEA
L-ACN tgħin fl-appostolat tal-familja Il-Papua New Guinea hu l-akbar pajjiż u l-aktar wieħed ippopolat fl-Oċeanja. Illum ħafna mill-ħames miljun ċittadin iħaddnu r-reliġjon Kristjana u daqs nofshom huma Kattoliċi. Matul is-snin ħafna nies ma setgħux ilaħħqu malbidliet mgħaġġla tas-soċjetà u l-konsegwenzi nkludew kriminalità estensiva, żieda fil-vizzju taddroga u l-alkoħol, vjolenza domestika u saħansitra abbuż fuq it-tfal. Għalhekk il-Knisja qed tiffoka ħafna fuq l-appostolat talfamilja peress li dan hu l-uniku mod biex jissaħħu l-valuri umani u Nsara tal-familja. Fid-djoċesi ta’ Wabag, il-ħidma mal-familji hi prijorità ewlenija. Madankollu l-kundizzjonijiet huma diffiċli immens. Id-djoċesi hi fqira u ħafna mis-saċerdoti jridu jsostnu lilhom infushom billi
jkabbru l-uċuħ tar-raba’ huma stess minbarra li jwettqu l-ħidma pastorali. Il-parti l-kbira tal-poplu ta’ Alla tgħix f’reġjuni muntanjużi remoti u inaċċessibbli u l-parroċċi huma vasti filwaqt li t-toroq huma spiss impossibbli biex tgħaddi minnhom. Biex kemm jista’ jkun jintlaħqu Kattoliċi hemm 13-il kumitat djoċesan li jorganizzaw attivitajiet pastorali u soċjali fil-parroċċi. B’hekk huma jkopru kważi kull qasam tal-ħajja soċjali. Fl-istess ħin qed jiġu fformati lajċi biex imbagħad ikunu jistgħu jwettqu l-ħidma aħjar. F’din il-ħidma t-titjib taċċirkostanzi prattiċi tal-għejxien tan-nies imur id f’id mal-ħidma li ssaħħaħ il-fidi tagħhom. L-Aid to the Church in Need (ACN) qed tappoġġja dan il-programm pastorali għal perjodu ta’ tliet snin.
L-INDONEŻJA
Relazzjonijiet inter-reliġjużi JEKK JOGĦĠBOK OFFRI DONAZZJONI LLUM U GĦIN LIL ĦUTNA KRISTJANI BIEX JIFFAĊĊJAW IL-FUTUR B’FIDI U KURAĠĠ. Inti tista’ tagħmel l-offerta tiegħek billi ċċempel 21487818, jew online www.acnmalta.org/donate jew permezz tal-APS account no. 20001771733 Aid to the Church in Need (Malta), 39b, Triq l-Imdina, Ħ’Attard, ATD 9038 Ċempel 21487818
@acn_malta
Aid to the Church in Need Malta
acn_malta
www.acnmalta.org Aid to the Church in Need hija Fondazzjoni Pontifiċja fi ħdan il-Knisja Kattolika u rreġistrata f’Malta Reg. No. LPF-212, bħala Fondazzjoni taħt it-tieni skeda tal-Kodiċi Ċivili (Kap. 16) tal-Liġijiet ta’ Malta. 29 - ACN Sri Lanka (Lehen Advert).indd 1
16/05/2019 10:13
L-Indoneżja eleġiet il-President il-ġdid tagħha. Mill-1998 il-pajjiż addotta d-demokrazija u dehret ċara s-separazzjoni bejn ir-reliġjon u l-Istat. Madankollu s-sitwazzjoni politika tiddependi totalment fuq l-inklużjoni tal-Islam. Din hi kwistjoni ewlenija f’pajjiż bl-akbar popolazzjoni Musulmana fid-dinja. F’intervista mal-Aid to the Church in Need, Fr Franz MagnisSuseno SJ qasam fatti interessanti
dwar l-Indoneżja u l-ħajja talKristjani tal-post. B’mod ġenereku l-Kristjani huma minorità żgħira f’Java u f’Sumatra u f’postijiet oħra għadhom ħielsa, jgħixu, jikkomunikaw u jipprattikaw il-fidi tagħhom mingħajr diffikultajiet. Madankollu, il-bini tal-knejjes hu diffiċli u kien hemm attakki terroristiċi fuq knejjes. Kien hemm ukoll każijet oħra ta’ intolleranza.