Atlas cytologii psów i kotów

Atlas

cytologii psów i kotów

Wybrane przypadki kliniczne Rafał Sapierzyński

© Copyright Rafał Sapierzyński, 2014 © Copyright by Galaktyka Sp. z o.o., Łódź 2014 Dr hab. Rafał Sapierzyński Zakład Patomorfologii Zwierząt Katedra Patologii i Diagnostyki Weterynaryjnej Wydział Medycyny Weterynaryjnej Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Galaktyka Sp. z o.o.

90-562 Łódź, ul. Łąkowa 3/5 tel.: 42 639 50 18, tel./fax 42 639 50 17 e-mail: weterynaria@galaktyka.com.pl www.galaktyka.com.pl Ryciny pochodzą z archiwum prywatnego Rafała Sapierzyńskiego (o ile nie zaznaczono inaczej).

Ryciny 36.1, 36.2, 37.1, 39.7, 42.1, 42.2, 43.1, 51.6 dzięki uprzejmości lek. wet. Macieja Wojtczaka; ryc. 41.1 oraz wynik badania dzięki uprzejmości lek. wet. Mariusza Miazgi z Przychodni Weterynaryjnej Małych Zwierząt Leonarda Gugały w Szczecinie; ryc. 44.1 dzięki uprzejmości dr Izabeli Jońskiej; ryc. 49.1 dzięki uprzejmości lek. wet. Marcina Salewicza; ryc. 49.2 dzięki uprzejmości dr. Dariusza Jagielskiego.

Redakcja naukowa: dr hab. Wojciech Bielecki Redakcja językowa: Marta Sobczak Redakcja techniczna: Marta Sobczak Korekta: Monika Ulatowska Projekt okładki: Garamond Skład: Garamond Druk: Opolgraf S.A. Koordynacja projektu: Marta Sobczak ISBN: 978-83-7579-305-5 Autor chciałby podziękować następującym osobom: • Lek. wet. Maciejowi Wojtczakowi za udostępnienie obrazów RTG i USG, pomoc w ich interpretacji oraz udostępnienie informacji o pacjentach • Dr. Dariuszowi Jagielskiemu za udostępnienie obrazów RTG oraz informacji o pacjentach • Dr Magdalenie Ostrzeszewicz za udostępnienie informacji o pacjentach • Lek. wet. Marcinowi Salewiczowi za udostępnienie fotografii pacjenta oraz informacji o pacjencie • Lek. wet. Mariuszowi Miazdze za udostępnienie obrazu USG, jego interpretację oraz informację o pacjencie • Dr Izabeli Jońskiej za pomoc w interpretacji wyników badań RTG i USG Uwaga Medycyna jest gałęzią nauki cechującą się stałym rozwojem wiedzy.

Niniejsze dzieło jest chronione prawem autorskim. Ugruntowane w ten sposób prawa, zwłaszcza prawo wykonywania przekładów, przedruków, wygłaszania wykładów i odczytów, wykorzystywania fotografii i tabel, przesyłania drogą radiową, mikrofilmowania lub powielania innymi sposobami oraz gromadzenia i magazynowania w zakładach przetwarzania danych, są zastrzeżone, z uwzględnieniem także wykorzystywania w postaci streszczenia. Powielanie niniejszego dzieła lub jego części jest, nawet w pojedynczym przypadku, dozwolone jedynie w granicach prawnych postanowień ustawy obejmującej prawo autorskie. Wykroczenia podlegają postanowieniom karnym wynikającym z ustawy o prawie autorskim.

Spis treści 1. Istota cytologii klinicznej i wskazania do przeprowadzenia badania cytologicznego........................... 10 Cel badania cytologicznego – ustalenie rozpoznania........................................ 10 Wskazania do wykonania badania cytologicznego........................................... 12 Zalety badania cytologicznego.......................................................................... 12 2. Wymagania sprzętowe............................................................................... 14 Minimalny zestaw sprzętów niezbędnych w cytologii klinicznej..................... 14 Sprzęt potrzebny do pobierania materiału......................................................... 14 Wyposażenie dodatkowe................................................................................... 14 Zasady stosowania sprzętu................................................................................ 14 3. Pobieranie materiału i wykonywanie rozmazów cytologicznych............................................................................................. 16 Metody pobierania materiału............................................................................. 16 Preparaty odciskowe.......................................................................................... 16 Wymazy............................................................................................................. 18 Zeskrobiny......................................................................................................... 18 Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa..................................................................... 20 Biopsja cienkoigłowa bez aspiracji................................................................... 22 Aspiracja płynu z naturalnej lub patologicznej jamy ciała................................ 22 Wykonywanie rozmazów cytologicznych......................................................... 24 4. Utrwalanie i barwienie rozmazów..................................................... 28 Utrwalanie i przechowywanie rozmazów.......................................................... 28 Transport rozmazów do laboratorium................................................................ 28 Metody barwienia stosowane w cytologii......................................................... 30 5. Interpretacja obrazu cytologicznego i najczęściej popełniane błędy........................................................................................... 34 Wyniki niediagnostyczne................................................................................... 34 Wyniki niejednoznaczne.................................................................................... 36 Przykłady rozmazów cytologicznych niedostatecznej jakości.......................... 36 Wyniki fałszywie ujemne.................................................................................. 36 Wyniki fałszywie dodatnie................................................................................ 38 Najczęściej popełniane błędy............................................................................ 38 6. Obraz cytologiczny zapalenia............................................................. 42 Komórki nacieku zapalnego.............................................................................. 42 Zapalenie neutrofilowe (zapalenie ropne)......................................................... 44 Zapalenie ropno-ziarniniakowe......................................................................... 46 Zapalenie ziarniniakowe.................................................................................... 46 Zapalenie eozynofilowe..................................................................................... 46 Zapalenie limfocytarno-plazmocytarne............................................................. 48 Zapalenie tkanki tłuszczowej............................................................................. 48 Czynniki etiologiczne........................................................................................ 48 5

7. Cytopatologia nowotworów............................................................... 54 Kryteria oceny pochodzenia komórek............................................................... 54 Ogólne kryteria złośliwości cytologicznej......................................................... 56 Cytoplazmatyczne kryteria złośliwości cytologicznej....................................... 56 Jądrowe kryteria złośliwości cytologicznej....................................................... 56 Rodzaje nowotworów........................................................................................ 58 8. Powierzchowne zapalenie skóry........................................................ 62 Powierzchowne bakteryjne zapalenie skóry u buldoga..................................... 62 Powierzchowne bakteryjne zapalenie skóry w przebiegu niedoczynności tarczycy u psa.................................................. 64 Powierzchowne bakteryjne zapalenie skóry u owczarka................................... 66 9. GŁĘBOKIE zapalenie skóry....................................................................... 68 Trądzik u kota.................................................................................................... 68 Zapalenie gruczołu ogonowego u doga niemieckiego....................................... 70 Eozynofilowe zapalenie mieszków włosowych u dobermana........................... 72 10. Jałowe zapalenie tkanki podskórnej u psa.................................. 74 11. Ropiejący szew pooperacyjny.............................................................. 76 12. Zapalenie ucha zewnętrznego u psa................................................ 78 Drożdżyca uszu u doga de Bordeaux................................................................. 78 Bakteryjne zapalenie ucha u nowofundlanda.................................................... 80 13. Zapalenie ucha zewnętrznego u kota............................................. 82 14. Kaszak u owczarka niemieckiego..................................................... 84 15. Melanocytoma powieki u gończego polskiego......................... 86 16. Gruczolak gruczołów łojowych u psa......................................... 88 17. Choroby gruczołów okolicy odbytu............................................. 90 Zapalenie zatoki przyodbytowej u psa.............................................................. 90 Gruczolak gruczołów okołoodbytowych u jamnika.......................................... 92 Gruczolakorak gruczołów okołoodbytowych u nowofundlanda....................... 94 18. Tłuszczak u jamnika.................................................................................. 96 19. Rozrost odczynowych komórek dendrytycznych skóry – histiocytoma u buldoga........................................................ 98 20. Obłoniak u psa............................................................................................. 100 21. Włókniakomięsak u psa......................................................................... 102 22. Mięsak związany z miejscami iniekcji u kota............................. 104 23. Mięsak histiocytarny u berneńskiego psa pasterskiego.................................................... 106 24. Guz komórek tucznych u psa – postać skórna......................... 108 25. NACZYNIAKOMIĘSAK tkanki podskórnej u owczarka niemieckiego.................................................................... 110 6

26. Rak płaskonabłonkowy rogowaciejący u świnki morskiej...................................................................................... 112 27. Gruczolakorak gruczołu sutkowego........................................ 114 Rozsiany gruczolakorak sutka u kotki............................................................. 114 Wznowa gruczolakoraka sutka u suki............................................................. 116 28. Ziarniniak eozynofilowy u kota...................................................... 118 29. Ropne zapalenie nosa u boksera....................................................... 120 30. Nadziąślak u psa........................................................................................ 122 31. Czerniak jamy ustnej u rottweilera............................................. 124 32. Rak płaskonabłonkowy rogowaciejący jamy ustnej u kota.................................................................................... 126 33. Guz komórek tucznych spojówki u labradora....................... 128 34. Rak jamy nosowej u kota...................................................................... 130 35. Rak pęcherzykowy tarczycy u psa................................................. 132 36. Rak płuca u psa........................................................................................... 134 37. Ropne bakteryjne zapalenie opłucnej u kota........................... 136 38. Zakaźne zapalenie otrzewnej u kota............................................ 138 39. Wodopiersie tła nowotworowego.................................................. 140 Rozsiany gruczolakorak sutka u kotki............................................................. 140 Chłoniak blastyczny u kocura.......................................................................... 142 Międzybłoniak u psa........................................................................................ 144 40. Hematopoeza w śledzionie u labradora...................................... 146 41. Mykobakterioza u psa............................................................................ 148 42. Naczyniak krwionośny mięsakowy śledziony u psa............. 150 43. Rak pęcherza moczowego u kota..................................................... 152 44. Rak nerki u psa............................................................................................ 154 45. Gruczolakorak prostaty u psa......................................................... 156 46. Guz komórek sertoliego (sertolioma) u psa.............................. 158 47. Guz wątroby u psa.................................................................................... 160 48. Wodniak kaletki u doga niemieckiego......................................... 162 49. Kostniakomięsak u owczarka niemieckiego............................. 164 50. Rozrost odczynowy węzła chłonnego........................................ 166 Rozrost odczynowy węzła chłonnego u psa.................................................... 166 Rozrost odczynowy węzła chłonnego krezkowego u kota.............................. 168 7

51. Chłoniaki....................................................................................................... 170 Chłoniak o wysokiej złośliwości u młodej fretki............................................ 170 Chłoniak nerki u kota perskiego...................................................................... 172 Chłoniak centroblastyczny u psa..................................................................... 174 Chłoniak z komórek jasnych u boksera........................................................... 176 52. Przerzut gruczolakoraka sutka do węzła chłonnego u sznaucera miniaturowego.................................... 178 53. Ostra białaczka limfoblastyczna u suki................................... 180 54. Przewlekła białaczka limfocytarna u psa............................... 182

Rycina 2.1

Rycina 2.2

Rycina 2.3

Biopsja cienkoigłowa bez aspiracji Wskazania, wady i zalety • Jak przy biopsji aspiracyjnej.

• Stosowana w przypadku zmian niewielkich lub o niekorzystnej lokalizacji (łatwiej manipulować samą igłą niż taką z podłączoną do niej strzykawką, zob. ryc. 3.17).

• Podejrzenie zmian bogatokomórkowych (węzły chłonne przy podejrzeniu chłoniaka).

• Jeżeli biopsja z aspiracją dostarcza materiału bogatego w płyn (próbki nadmiernie zanieczyszczone krwią), należy zastosować biopsję bez aspiracji, ponieważ brak podciśnienia chroni przed aspiracją nadmiaru płynu i komórek.

Technika pobierania materiału • Samą igłę wprowadza się do zmiany, a następnie kilkukrotnie zmienia się jej położenie, wykonując delikatne ruchy „dźgające”.

• Dzięki działaniu sił kapilarnych płyn tkankowy i komórki dostają się do światła igły.

• Strzykawka służy jedynie do przeniesienia materiału z igły na szkiełko podstawowe – do igły podłącza się strzykawkę wypełnioną powietrzem.

• Za pomocą tłoczka „wydmuchuje się” materiał zawarty w igle na szkiełko podstawowe.

• Rozmaz wykonuje się za pomocą odpowiedniej metody.

Aspiracja płynu z naturalnej lub patologicznej jamy ciała Wskazania • Gromadzenie płynu w naturalnych jamach ciała – ocena cytologiczna, ocena biochemiczna, badanie bakteriologiczne.

• Jamy patologiczne – torbiele, ropnie, krwiaki – badanie cytologiczne i biochemiczne.

Wady i zalety • Metoda prosta, łatwa, bezpieczna i tania.

• Groźny krwotok – w przypadku pęknięcia krwiaka lub naczyniaka.

• Rozprzestrzenienie procesu zakaźnego – nakłucie ropnia narządów wewnętrznych.

Technika pobierania materiału Przygotowanie miejsca wkłucia

• Zmiany powierzchowne (ropnie podskórne, torbiele gruczołu sutkowego, krwiaki) – miejsce wkłucia przygotowuje się jak do iniekcji podskórnej (o ile nie planuje się badania mikrobiologicznego), zazwyczaj nie ma konieczności przygotowywania pacjenta ani golenia włosów.

• Zmiany głębokie (torbielowate zmiany wątroby, śledziony), jamy ciała (wodopiersie, wodobrzusze, wodosierdzie, jamy stawowe) – miejsce wkłucia przygotowuje się jak do zabiegu chirurgicznego, a pacjenta według wskazań.

Pobieranie materiału

• Do miejsca wkłucia wprowadza się igłę z podłączoną jałową strzykawką. Za pomocą strzykawki aspiruje się płyn.

• Następnie płyn przenosi się do probówki z EDTA, na skrzep (badanie biochemiczne) i do jałowej probówki (badanie mikrobiologiczne).

• Z płynu pobranego do probówki z antykoagulantem wykonuje się preparaty bezpośrednie.

• Płyn można odwirować i wykonać rozmazy z osadu komórek (zob. ryc. 3.18, na której widać płyn pobrany z jamy brzusznej od psa; na ryc. 3.19 widać ten sam płyn po odwirowaniu w wirówce – na dnie próbówki widoczny jest osad komórek, który stanowi doskonały materiał do wykonania rozmazów cytologicznych).

• Płyn można pozostawić w lodówce do momentu osadzenia się elementów komórkowych na dnie i wykonać rozmazy z osadu komórkowego (zob. ryc. 3.20, na której widać płyn pobrany z jamy opłucnowej od psa; w związku z brakiem możliwości odwirowania płynu 22

Rycina 3.18

Rycina 3.20

Rycina 3.19

Rycina 3.21

23

Zapalenie limfocytarno-plazmocytarne • W nacieku zapalnym znaczny odsetek komórek linii limfoidalnej (przeważają dojrzałe limfocyty, postacie blastyczne są mniej liczne, widoczne są komórki plazmatyczne; zob. ryc. 6.23, na której widać zapalenie limfocytarne dziąsła u kota – dominują małe limfocyty, widoczna jest również jedna duża komórka blastyczna).

• W zapaleniach plazmatyczno-komórkowych absolutna dominacja plazmocytów, często obecne są komórki dwujądrowe i komórki Motta (na ryc. 6.24 widać zapalenie plazmocytarne dziąsła u kota – dominujące komórki to limfocyty małe, w środku pola widzenia obecne też dwa plazmocyty, z których jeden posiada dwa jądra komórkowe).

• Obecne mogą być też inne komórki nacieku zapalnego.

• Odróżnienie chłoniaka z komórek małych może wymagać badania histopatologicznego.

Przyczyny • Odczyny poiniekcyjne.

• Ukąszenia owadów.

• Zapalenie limfocytarno-plazmocytarne tła immunologicznego °° zapalenie dziąseł, nosa, jelit, spojówek.

Zapalenie tkanki tłuszczowej • Zapalenie tkanki tłuszczowej (steatitis, panniculitis) może być septyczne lub jałowe.

• Dominują wakuole tłuszczowe i komórki tłuszczowe, często o nietypowym wyglądzie.

• Przy martwicy tkanki tłuszczowej obecne kruszywo komórkowe.

• Naciek komórkowy ma charakter mieszany, ropno-ziarniniakowy lub ziarniniakowy.

• Makrofagi często są duże i mają silnie piankowatą cytoplazmę, często bez wyraźnych brzegów (na ryc. 6.25 i 6.26 widać zapalenie tkanki tłuszczowej podskórnej – materiał pobrano z deformacji, która pojawiła się w miejscu wcześniejszej iniekcji podskórnej, oprócz wakuoli tłuszczowych widać średnio liczne makrofagi o obfitej, drobno zwakuolizowanej cytoplazmie; ryc. 6.25 powiększenie 200×, ryc. 6.26 powiększenie 400×).

• Możliwa jest obecność atypowych makrofagów, wielojądrowych komórek olbrzymich, aktywnych fibroblastów (rozpoznanie różnicowe dla tłuszczakomięsaka i innych mięsaków).

Czynniki etiologiczne

Bakterie • W większości barwień cytologicznych bakterie barwią się zasadochłonnie (ciemnoniebiesko-fioletowo).

• Mogą być obecne wewnątrzkomórkowo jako zakażenie pierwotne i wtórne (na ryc. 6.27 widać ziarniaki obecne w cytoplazmie neutrofila, bakterie leżą także pozakomórkowo).

• Populacja bakterii może być monomorficzna (jeden typ) lub pleomorficzna (wiele form).

• W niektórych lokalizacjach obecność bakterii może nie być wykładnikiem zakażenia (jama ustna, skóra, okolica odbytu, na ryc. 6.28 widać ziarniakopałeczki z brodawki sutkowej, które to drobnoustroje stanowią składnik mikroflory zdrowej skóry).

• W niektórych lokalizacjach obecność bakterii zawsze jest wykładnikiem zakażenia (bakterie obecne w płynach z jam ciała).

Ziarniaki i ziarniakopałeczki • Zazwyczaj są to gronkowce i paciorkowce (Gram-dodatnie).

• Mogą być ułożone pojedynczo, w parach, czwórkach lub w większych skupiskach.

• Zazwyczaj ich obecności towarzyszy naciek ropny lub ropno-ziarniniakowy.

• Na skórze zdrowych psów stwierdza się do 2 ziarniaków w jednym polu widzenia przy powiększeniu 1000×.

• Na skórze zewnętrznego kanału słuchowego zdrowych psów stwierdza się do 5 ziarniaków w jednym polu widzenia przy powiększeniu 1000×.

48

Rycina 6.22

Rycina 6.23

Rycina 6.24

Rycina 6.25

Rycina 6.26

49

16. GRUCZOLAK GRUCZOŁÓW ŁOJOWYCH U PSA Pacjent • Pies mieszaniec, samica w wieku 12 lat i 7 miesięcy.

• Wywiad: brodawka skórna pokryta tłustą wydzieliną; pies okresowo liże zmianę.

• Badanie kliniczne: na skórze w okolicy lewego pośladka widoczna kalafiorowata zmiana o gruzełkowatej powierzchni i szerokiej podstawie, pokryta nieowłosionym i niepigmentowanym naskórkiem, o gładkiej powierzchni i średnicy 25 mm (zob. ryc. 16.1); wielomiejscowo zmiana pokryta tłustym, czarnym materiałem, którego fragmenty oblepiają otaczające włosy.

Wskazanie do badania mikroskopowego • Kliniczne podejrzenie zmiany rozrostowej z gruczołów łojowych Metoda • Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa z użyciem igły 0,6 mm (pobrano 3 aspiraty).

• Zastosowanie grubszej igły (1 aspirat z wykorzystaniem igły 0,9 mm) pozwala na pobranie dużych skupisk komórek, niekiedy całych pakietów gruczołowych.

Opis cytologiczny • U dołu widoczne skupisko komórek różnicujących się w kierunku gruczołów łojowych – duże skupisko komórek nabłonkowych o obfitej drobno zwakuolizowanej cytoplazmie.

U góry skupisko łusek rogowych (zob. ryc. 16.2; powiększenie 200×).

• Przy zastosowanym powiększeniu widoczne szczegóły budowy komórek – obfita drobno zwakuolizowana cytoplazma oraz ulegające zmianom wstecznym jądra komórkowe to typowe cechy dobrze zróżnicowanych komórek gruczołów łojowych. Brak jądrowych i cytoplazmatycznych cechy złośliwości cytologicznej (zob. ryc. 16.3; powiększenie 400×).

• Dla porównania przedstawiono obraz raka gruczołów łojowych – widoczna umiarkowana anizokarioza, wyraźne i liczne jąderka (strzałki) oraz nieliczne wodniczki cytoplazmatyczne o różnej wielkości (zob. ryc. 16.4; powiększenie 400×).

Rozpoznanie • Gruczolak gruczołów łojowych Komentarz Różnicowanie rozrostu gruczołów łojowych i gruczolaka nie jest możliwe na podstawie badania cytologicznego i wymaga badania histopatologicznego zmiany, choć w opisanym przypadku jej wielkość sugeruje raczej gruczolaka. Z drugiej strony z klinicznego punktu widzenia przeprowadzenie wspomnianego różnicowania nie jest konieczne, ponieważ nie obserwuje się progresji żadnej z tych zmian w kierunku postaci złośliwych. Wydzielina komórek rozrostu może wywoływać reakcję zapalną, a u pacjenta świąd i samouszkodzenia – w takich przypadkach w obrazie cytologicznym na pierwszy plan wysuwają się cechy odczynu zapalnego, choć komórki z wyraźnym różnicowaniem w kierunku gruczołów łojowych także są obecne.

W przypadku podejrzenia zmian rozrostowych gruczołów łojowych warto zastosować nieco grubszą igłę (0,9 mm) oraz większą strzykawkę (10 ml), co pozwoli na aspirację większych pakietów komórkowych, zdecydowanie ułatwiających rozpoznanie cytologiczne.

88

Rycina 16.1

Rycina 16.3

Rycina 16.2

Rycina 16.4

33. GUZ KOMÓREK TUCZNYCH SPOJÓWKI U LABRADORA Pacjent • Pies rasy labrador, samica w wieku 12 lat i 4 miesięcy.

• Wywiad: miękka różowa zmiana w obrębie prawego worka spojówkowego oraz ropny wypływ z worka spojówkowego.

• Badanie kliniczne: objawy prawostronnego ropnego zapalenia spojówki; ropny wysięk gromadzący się w worku spojówkowym oblepia włosy powiek; na spojówce powieki dolnej w okolicy kąta bocznego oka obecna nieregularna, mięsista masa – widoczna nawet bez wywijania powieki (zob. ryc. 33.1); po wywinięciu powieki okazało się, że zmiana rozrostowa obejmuje połowę długości powieki dolnej.

Wskazanie do badania mikroskopowego • Kliniczne podejrzenie złośliwego rozrostu spojówki (najbardziej prawdopodobny rak i naczyniakomięsak) Metoda • Materiał do badania cytologicznego pobrano metodą biopsji cienkoigłowej nieaspiracyjnej (4 bioptaty). Zmiana bardzo intensywnie krwawiła jeszcze po upływie 30 minut od nakłucia.

Opis cytologiczny • Na rycinie widać pleomorficzne komórki o okrągłym lub lekko nieregularnym kształcie, a także wyraźną anizocytozę. Liczne zasadochłonne ziarnistości cytoplazmatyczne wskazują na nowotworowe mastocyty (zob. ryc. 33.2; powiększenie 400×).

• Na kolejnych rycinach szczegóły budowy komórek są bardzo dobrze widoczne. Komórki są pleomorficzne, cytoplazma umiarkowana lub obfita, a zasadochłonne ziarnistości obecne w większości komórek mają nieregularny układ (w odróżnieniu od prawidłowych mastocytów, gdzie układ ziarnistości jest równomierny). Jądra komórkowe są okrągłe lub owalne o wyraźnej anizokariozie, jąderka są widoczne, ale niewyraźnie.

• Na ryc. 33.4 widoczna jest również komórka dwujądrowa o drobno zwakuolizowanej cytoplazmie i nielicznych drobnych ziarnistościach (zob. ryc. 33.3 i 33.4; powiększenie 1000×).

Rozpoznanie • Niskozróżnicowany guz komórek tucznych Komentarz Guzy komórek tucznych obejmujące błony śluzowe z reguły charakteryzują się wyższą złośliwością biologiczną niż zmiany zlokalizowane w obrębie skóry czy nawet tkanki podskórnej. Widać to doskonale w opisywanym przypadku – komórki tego nowotworu cechuje umiarkowane zróżnicowanie, co można rozpoznać po dość wyraźniej anizocytozie i anizokariozie oraz obecności komórek dwujądrowych. Charakterystyczny jest także wygląd ziarnistości cytoplazmatycznych, których zarówno liczba, jak i rozmieszczenie w cytoplazmie komórek są rozmaite. Niektóre komórki zawierają wiele ziarnistości (podobnie jak prawidłowe komórki tuczne), inne są ich prawie zupełnie pozbawione. Dodatkowo w niektórych komórkach ziarnistości zajmują jedynie pewne obszary cytoplazmy, a inne zawierają drobne wodniczki.

128

Rycina 33.1

Rycina 33.2

Rycina 33.3

Rycina 33.4

Z wielką satysfakcją polecam Atlas cytologii psów i kotów, który stanowi uzupełnienie klasycznych podręczników cytologicznych. Jest to owoc (nie jedyny!) wieloletniej pracy i doświadczenia patomorfologa, cytologa i klinicysty zarazem. Szczególnie interesujące i pouczające jest całościowe ujęcie problemów klinicznych, choć książka ta w gruncie rzeczy jest przecież atlasem. To pierwsza tego typu pozycja na naszym rynku wydawniczym. Jestem pewien, że znajdzie stałe miejsce w bibliotekach praktykujących lekarzy weterynarii. dr n. wet. Dariusz Jagielski Sekcja Onkologii Polskiego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt Atlas cytologii psów i kotów. Wybrane przypadki kliniczne to przejrzysta i napisana łatwym językiem prezentacja możliwości, jakie daje mikroskopowe badanie komórek pobranych od pacjentów lecznic weterynaryjnych. W pierwszej części opracowania przedstawiono ogólne informacje dotyczące wskazań do przeprowadzenia badania cytologicznego, metod pobierania materiału, wykonywania rozmazów i przygotowywania preparatów do obserwacji mikroskopowej. Zamieszczono tu także przykłady obrazów mikroskopowych, które obserwuje się w przebiegu powszechnie występujących różnorodnych stanów zapalnych oraz rozrostów nowotworowych. W drugiej części, w oparciu o bogatą ikonografię, opisano przypadki kliniczne, w których badanie cytopatologiczne umożliwiło postawienie precyzyjnego rozpoznania lub znacznie je ułatwiło.

W prezentacji poszczególnych przypadków znajdują się: • informacje o każdym pacjencie dotyczące wywiadu, historii choroby, objawów klinicznych oraz wyników wykonanych badań dodatkowych, uzupełnione rycinami z przeprowadzonych badań obrazowych, • wskazania do przeprowadzenia badania cytologicznego i opis metod pobrania materiału, • liczne kolorowe ryciny dokumentujące obraz mikroskopowy, wraz z ich wyczerpującym opisem, • rozpoznanie cytologiczne ze zwięzłym i treściwym komentarzem.

isbn: 978-83-7579-305-5

w w w. g a l a k t y k a . c o m