Jak lepiej jeździć konno
Jak lepiej jeździć konno? Z pewnością wiele osób, rozsmakowanych w jeździe konnej zadaje sobie takie pytanie. Każdy chciałby rozwijać swe umiejętności, nie poprzestając na tym, do czego już doszedł. Ta książka z pewnością będzie pomocna w obraniu drogi do lepszej, bardziej świadomej, jazdy konnej. Jeździectwo to niekończąca się przygoda w doskonaleniu siebie i uzyskiwaniu coraz pełniejszego porozumienia z koniem. Jazdy konnej można się nauczyć tylko przez praktykę, ale czytanie wartościowych książek jest ważnym elementem uzupełniającym. Wojciech Mickunas Ta niewielka rozmiarami książka dwojga niemieckich autorów jest ze wszech miar godną polecenia pomocą praktyczną, swoistym przewodnikiem i poradnikiem, zarówno dla jeźdźców początkujących i zaawansowanych (nawet tych z wieloletnią praktyką i startujących w zawodach), jak i instruktorów oraz szkoleniowców. Odpowiadając na liczne pytania w większości młodych adeptów jeździectwa, Chri-
W czym tkwi problem? dosiad • oddziaływanie • rozluźnienie • skoki
stoph Hess i Petra Schlemm dokonują precyzyjnej analizy różnorodnych problemów
Christoph Hess, Petra Schlemm
pojawiających się w jeździeckiej codzienności i proponują ich logiczne, sprawdzone w praktyce, a jednocześnie proste i zrozumiałe rozwiązania. Konsekwentnie odwołują się do nadrzędnych zasad jeździectwa takich, jak zrozumienie psychiki i reakcji konia, pozyskiwanie jego zaufania, partnerstwo jeźdźca i wierzchowca. Wiele uwagi poświęcają szkoleniu dosiadu, będącego podstawą skutecznego oddziaływania na konia. Ustosunkowują się do chętnie stosowanych środków pomocniczych (różne kiełzna, wypinacze, czarna wodza), zarówno ułatwiających szkolenie konia i rozwiązywanie problemów, jak i skutkujących przeciwnie.
Jak lepiej jeździć konno to cenne wsparcie dla jeźdźca i szkoleniowca, uwrażliwiające na różne, wzajemnie powiązane i być może wcześniej niezauważane aspekty pracy z koniem. redakcja miesięcznika Świat koni
PŁYT AG
ISBN: 978-83-7579-053-5
IS! T A R
Christoph Hess, Petra Schlemm książka z płytą
KON1_7.0:Layout 1
3-11-08
18:41
Page 2
KON1_7.0:Layout 1
4-11-08
21:24
Page 3
Tytuł oryginału: Besser Reiten – Wo ist das Problem? Copyright © 2005 FNverlag der Deutschen Reiterlichen Vereinigung GmbH, which improves this edition of „Besser Reiten – Wo ist das Problem?“ ISBN wydania oryginalnego: 978-3-88542-476-5 (ksià˝ka), 978-3-88542-842-8 (DVD) All rights reserved. © for the Polish edition: Galaktyka Sp. z o.o., Łódê 2008 90-562 Łódê, ul. Łàkowa 3/5 tel. +42 639 50 18, 639 50 19, tel./fax 639 50 17 e-mail: info@galaktyka.com.pl; sekretariat@galaktyka.com.pl www.galaktyka.com.pl ISBN: 978-83-7579-053-5 Wydanie I, dodruk 2014 Konsultacja: El˝bieta Morciniec Redakcja: El˝bieta Derelkowska Korekta: Magdalena KryÊciƒska Redakcja techniczna: Małgorzata Kryszkowska Redaktor prowadzàcy: Marek Janiak Zdj´cia: Spis autorów na stronie 142 Projekt okładki: Artur Marcinkowski DTP: Jakub Kabała Druk: Abedik S.A.
Ksi´garnia internetowa!!! Pe∏na informacja o ofercie, zapowiedziach i planach wydawniczych. Zapraszamy www.galaktyka.com.pl kontakt e-mail: info@galaktyka.com.pl; sekretariat@galaktyka.com.pl
Wszelkie prawa zastrze˝one. Bez pisemnej zgody Wydawcy ksià˝ka nie mo˝e byç powielana ani cz´Êciowo, ani w ca∏oÊci. Nie mo˝e te˝ byç reprodukowana, przechowywana i przetwarzana z zastosowan iem jak ichkolwiek Êrodków elekt ron icznych, mechan icznych, fotokopiarskich, nagrywajàcych i innych.
KON1_7.0:Layout 1
3-11-08
18:41
Page 5
5
Spis treÊci Strona 6
Wst´p
8
Osiem kroków
10
I. Harmonijny balans
17
II. Gaz i hamulec
19
III. Lepszy dosiad
48
IV. Skuteczniejsze oddzia∏ywanie
84
V. Wi´cej rozluênienia
116
VI. Lepsze skoki
139
Spis hase∏
Wyczucie w jeêdzie konnej jest podstawà komunikacji: z koniem, z w∏asnymi odczuciami, z instruktorem. Je˝eli majà Paƒstwo inne doÊwiadczenia i przeÊwiadczenia albo pytania lub problemy – prosimy o kontakt mailowy: ausbildung@fn-dokr.de. Przesy∏ane treÊci b´dà gromadzone w celu wykorzystania w ewentualnym nowym wydaniu albo kontynuacji niniejszej ksià˝eczki.
KON1_7.0:Layout 1
48
3-11-08
18:41
Page 48
Jak lepiej jeêdziç konno
IV. Skuteczniejsze oddzia∏ywanie „Jazda do przodu, zatrzymania, zmiana kierunku w prawo, zmiana kierunku w lewo – to w∏aÊciwie wszystko, o co w jeêdziectwie chodzi”. W tak prosty sposób przedstawia to czo∏owy jeêdziec australijski Andrew Hoy, kilkakrotny mistrz olimpijski i zwyci´zca wielu powa˝nych zawodów we wszechstronnym konkursie konia wierzchowego. Poprzez udoskonalanie opisanych elementów jeêdziectwo staje si´ umiej´tnoÊcià i wreszcie sztukà. Koƒ jest ˝ywà istotà, którà nale˝y szanowaç i traktowaç z mi∏oÊcià. JednoczeÊnie powinien
byç dobrze uje˝d˝ony i poddawaç si´ w ka˝dej sytuacji kontroli jeêdêca, aby jazda nie sta∏a si´ niebezpieczna oraz aby sprawia∏a radoÊç obu partnerom: jeêdêcowi i jego koniowi. Idea∏, do którego nale˝y dà˝yç, zosta∏ wyczerpujàco opisany w literaturze hipologicznej i podr´cznikach jazdy konnej na ca∏ym Êwiecie. Jednak z obserwacji placów jeêdzieckich wynika, ˝e rzeczywistoÊç nierzadko daleka jest od tego idea∏u. Stawiane w niniejszym rozdziale pytania dotyczà skuteczniejszego oddzia∏ywania jeêdêca na konia.
KON1_7.0:Layout 1
3-11-08
18:41
Page 49
Wi´cej dzia∏ania
1. Mój koƒ nie reaguje na wodze. Jak sobie z tym poradziç? Umiej´tnoÊç nawiàzania w∏aÊciwego kontaktu z pyskiem konia jest kwestià kluczowà, wymagajàcà starannego wyszkolenia jeêdzieckiego. Wielu jeêdêców uwa˝a, ˝e w∏aÊciwe jeêdziectwo zaczyna si´ dopiero wtedy, kiedy koƒ „idzie na wodzach”. Tymczasem harmonijna wspó∏praca jeêdêca i konia rozpoczyna si´ znacznie wczeÊniej. Je˝eli nie zostanie ona odpowiednio ukierunkowana, trudno oczekiwaç, aby koƒ przyjà∏ kontakt. Tak˝e tu obowiàzuje zasada stopniowania zadaƒ od ∏atwych do trudnych.
U∏atwiç zadanie mo˝e wodza pomocnicza; nie jest ona Êwiadectwem nieporadnoÊci jeêdêca, lecz – jak sama nazwa wskazuje – pomocà do osiàgni´cia celu. Warto poleciç wypinacz trójkàtny lub wypinacz podwójny, stopniowo wyd∏u˝any w trakcie pracy do czasu, a˝ stanie si´ zb´dny. Koƒ idàcy pewnie na wodzach najlepiej uczy jeêdêca w∏aÊciwego wyczucia. Na koniach sprawiajàcych pod tym wzgl´dem problemy m∏ody jeêdziec powinien zaczàç jeêdziç nieco póêniej.
Wskazówka: Wskazana jest jazda po ∏ukach, praca na kole we wszelkich wariantach, stopniowe przechodzenie do jazdy po liniach prostych. W tej fazie pracy du˝à rol´ odgrywa wsparcie obserwujàcego instruktora.
Uwaga! Dzia∏anie wodzy w ˝adnym razie nie mo˝e dominowaç. Nie mo˝na ciàgnàç – ciàgni´cie znieczula pysk. U konia opierajàcego si´ permanentnie dzia∏aniu wodzy rozwija si´ wadliwa muskulatura szyi i grzbietu. JednoczeÊnie koƒ stawia mentalny opór jeêdêcowi i staje si´ niech´tny. Z kolei jeêdziec nabiera niew∏aÊciwego wyczucia dzia∏aƒ aktywizujàcych i wstrzymujàcych.
49
KON1_7.0:Layout 1
50
3-11-08
18:41
Page 50
Jak lepiej jeêdziç konno
2. Mój koƒ êle chodzi na wodzach w prawo. Jak temu zaradziç? Podobnie jak wÊród ludzi sà prawo- i lewor´czni, tak niemal ka˝dy koƒ ma swojà „lepszà” i „gorszà” stron´. Z tym my, jeêdêcy, musimy si´ pogodziç i przygotowaç si´ na to. Czy zawsze chodzi o t´ samà stron´? JeÊli zjawisko to wyst´puje na przemian raz z lewej, raz z prawej strony, to mamy sytuacj´ w jakimÊ sensie pozytywnà. Z punktu widzenia teorii jeêdziec-
twa przyczyna niemal zawsze le˝y w tym, ˝e koƒ w niewystarczajàcym stopniu przyjmuje ∏ydk´ wewn´trznà. W takiej sytuacji jeêdziec cz´sto usi∏uje sobie pomóc zbyt silnym dzia∏aniem wodzy wewn´trznej. W efekcie szyja zostaje przesadnie skr´cona do wewnàtrz, co uniemo˝liwia koniowi prawid∏owe zgi´cie. Niekiedy problemem jest krzywy dosiad jeêdêca.
Wskazówka: Nale˝y najpierw pracowaç na „dobrà” stron´, dopiero potem na trudniejszà. Daje to koniowi i jeêdêcowi szans´ doÊwiadczenia pozytywnego uczucia ruchu i przeniesienia go nast´pnie na „s∏abszà” stron´. Nie wystarcza kontrolowanie przez jeêdêca w lustrze prostego dosiadu z boku, potrzebna jest jeszcze kontrola instruktora z przodu i z ty∏u, czy przypadkiem mimowolne zgi´cie w biodrze nie powoduje przeciwstawnego zadzia∏ania ci´˝arem cia∏a.
Uwaga! Nie nale˝y przeceniaç problemu i traktowaç go jako powodu do ciàg∏ej i bezsensownej konfrontacji z koniem. Zdecydowanie lepszym rozwiàzaniem jest dalsza cierpliwa i skoncentrowana praca nad rytmem, rozluênieniem i przyj´ciem w´dzid∏a oraz gimnastykowanie konia.
3. Mój koƒ nie chce przyjàç w´dzid∏a. Jak to osiàgnàç?
Przyj´cie przez konia kontaktu rozpoczyna si´ od aktywnoÊci zadu, pobudzanego dzia∏aniami jeêdêca do wi´kszego zaanga˝owania i przyjmowania wi´kszego ci´˝aru. Obiektywnie ci´˝ka masa konia „przenoszona” jest subiektywnie lekko do jego pyska dzi´ki elastycznym ruchom grzbietu. Jeêdziec odczuwa to jako
„wciàganie” w ten mi´kki, spr´˝ynujàcy ruch. Koƒ wyciàga szyj´ do r´ki jeêdêca, szukajàc w´dzid∏a i kontaktu. Zatem kontakt jest czymÊ wi´cej ni˝ tylko „z∏àczem” mi´dzy r´kà jeêdêca i pyskiem konia. Dà˝àc do tego, jeêdziec musi aktywizowaç konia obiema ∏ydkami i obustronnie docià˝ajàcym dosiadem, utrzymujàc rytm
KON1_7.0:Layout 1
3-11-08
18:41
Page 51
Wi´cej dzia∏ania
i nie przyspieszajàc. R´ka powinna czekaç. Za pomocà wypinacza trójkàtnego lub zwyk∏ego nawet poczàtkujàcy jeêdziec jest w stanie wskazaç koniowi drog´ w przód – w dó∏. Pomocne mo˝e byç tak˝e lon˝owanie z wyczuciem na wodzy pomocniczej o odpowiedniej d∏ugoÊci. Jeêdziec nie tylko musi pozwoliç koniowi
„przyjÊç do r´ki”, ale równie˝ u∏atwiç mu to i przekonaç, ˝e tylko taki kontakt jest w∏aÊciwy i przyjemny, a wi´c nale˝y do niego dà˝yç. Decydujàcym warunkiem osiàgni´cia tego celu jest wra˝liwa, niezale˝na od dosiadu r´ka jeêdêca, do której koƒ ufnie dochodzi.
Wskazówka: Nale˝y du˝o jeêdziç po ∏ukach z tendencjà w przód – w dó∏ i zwracaç szczególnà uwag´ na przyj´cie ∏ydki przez konia. Koƒ nie mo˝e byç oboj´tny na ∏ydk´ ani reagowaç na nià przesadnie. Celem jest uzyskanie wi´kszej gotowoÊci konia do wyciàgania szyi w kierunku r´ki jeêdêca. Prawid∏owo umocowany wypinacz trójkàtny
Uwaga! Niektóre konie z racji swojej budowy majà trudnoÊci lub wr´cz nie sà w stanie przyjàç kontaktu w formie opisywanej w podr´cznikach. Problemy mogà im sprawiaç silne ganasze, krótka szyja czy bardzo stromy zad. Uzyskanie prawid∏owego kontaktu mo˝liwe jest tylko po d∏ugim szkoleniu. Wymaga to mniej wi´cej roku przy za∏o˝eniu, ˝e praca uje˝d˝eniowa prowadzona jest zgodnie z obowiàzujàcymi zasadami. Z koƒmi majàcymi problemy z przyj´ciem prawid∏owego kontaktu z racji budowy, rasy, temperamentu lub d∏ugotrwa∏ego niew∏aÊciwego je˝d˝enia nale˝y pracowaç, wykorzystujàc wodze pomocnicze (wypinacze zwyk∏e lub trójkàtne o odpowiedniej d∏ugoÊci, tzn. nie za krótkie). Pozwalajà one uzyskaç sta∏y kontakt r´ki jeêdêca z pyskiem konia.
Patrz tak˝e: Rozdzia∏ V: pytania 1, 3
51
KON1_7.0:Layout 1
52
3-11-08
18:42
Page 52
Jak lepiej jeêdziç konno
To uaktywnia: jazda w terenie zdecydowanym galopem w grupie
4. Mój koƒ jest leniwy i oporny. Jak pobudziç u niego motywacj´? Na poczàtek pytanie na pytanie: Czy koƒ zna pomoce aktywizujàce? Je˝eli koƒ nie przyjmuje ∏ydki, trzeba u˝yç bata – raz, krótko i zdecydowanie, a nie stale nim poklepywaç. Je˝eli koƒ stawia du˝y opór, po-
mocne jest wykorzystanie instynktu stadnego. W celu zwi´kszenia motywacji konia nale˝y urozmaicaç trening – konie równie˝ mogà byç znudzone.
Wskazówka: Sk∏aniajàc konia do natychmiastowej reakcji na ∏ydk´, mo˝na czasem zaryzykowaç gwa∏towny skok w przód (wtedy r´ka jeêdêca koniecznie musi pójÊç do przodu, a on sam musi podà˝yç za ruchem konia). Receptà na sukces sà przejÊcia: najpierw z zatrzymania do st´pa, nast´pnie ze st´pa do k∏usa i wreszcie z k∏usa do galopu. Podczas przejÊç koƒ powinien si´ nauczyç natychmiastowej reakcji na pomoce aktywizujàce. Nale˝y ograniczaç si´ do krótkich nawrotów, bez monotonnego k∏usowania i galopowania. Trzeba te˝ stosowaç urozmaicenie w formie pracy rozluêniajàcej w k∏usie anglezowanym i pó∏siadzie, ewentualnie tak˝e – dla pobudzenia – jazd´ w terenie w grupie.
Uwaga! Ciàg∏e stosowanie ostróg i bata nie uwra˝liwia konia, a wr´cz przeciwnie – ot´pia. Trzeba tak szkoliç konia, aby dobrze si´ czu∏ pod jeêdêcem. Wtedy sam b´dzie ch´tnie szed∏ do przodu i nie b´dzie si´ ociàga∏.
Patrz tak˝e: Rozdzia∏ III: pytanie 2
KON1_7.0:Layout 1
3-11-08
18:42
Page 53
Wi´cej dzia∏ania
!
1. Tendencja „w przód” jest wa˝niejsza od tendencji „w ty∏”. Najwa˝niejsze jest zaufanie konia do r´ki jeêdêca. 2. Je˝eli koƒ jest oporny, nie zawsze wynika to z braku pomocy aktywizujàcych. Cz´sto jeêdziec nieÊwiadomie utrudnia koniowi aktywny ruch do przodu przez brak elastycznoÊci dosiadu i twardà r´k´. Tym samym pozbawia konia przyjemnoÊci ruchu w przód.
5. Mój koƒ „ucieka”. Jak go skuteczniej „trzymaç”?
Typowa pozycja asekuracyjna na koniu ciàgnàcym: amazonka przechyla si´ do przodu, „ciàgnie” za wodze i odstawia ∏ydki. Koƒ „ucieka” spod niej
W przypadku konia pobudliwego szczególnie wa˝ne jest jechanie od ty∏u do przodu, aby uzyskaç kontakt. Brzmi to paradoksalnie, ale tak w∏aÊnie jest. Chcàc dzia∏aç aktywizujàco, jeêdziec musi mieç ∏ydki przy∏o-
Wskazówka: Przy∏o˝onymi ∏ydkami mo˝na „g∏askaç” ostro˝nie boki konia w gór´ i w dó∏. To uspokaja i rozluênia konie pobudliwe. Ust´powanie od ∏ydki najpierw w st´pie, potem w k∏usie przyzwyczaja konia do jednostronnie aktywizujàcej ∏ydki. Wszystko to przygotowuje konia do przyj´cia ∏ydki aktywizujàcej do ruchu naprzód.
˝one z wyczuciem do boków konia. Nale˝y to od czasu do czasu kontrolowaç w lustrze, poniewa˝ na koniu pobudliwym jeêdziec instynktownie odstawia ∏ydki. Wyczucie boków konia u∏atwia skrócenie strzemion.
Uwaga! Zbyt krótkie i mocno zamkni´te wodze dzia∏ajà na konia jak na cz∏owieka kaftan bezpieczeƒstwa, przed czym koƒ usi∏uje si´ za wszelkà cen´ broniç. Wyzwala to w koniu instynkt ucieczki, ujawniajàcy si´ w∏aÊnie w „uciekaniu od r´ki”.
53
KON1_7.0:Layout 1
54
3-11-08
18:42
Page 54
Jak lepiej jeêdziç konno
6. Mój koƒ bije zadem (koz∏uje). Jak temu zapobiec? Koƒ jest zwierz´ciem z natury p∏ochliwym i cz´sto najch´tniej porusza si´ galopem. Jeêdziec musi umieç przezwyci´˝aç strach i od czasu do czasu energicznie galopowaç przed siebie. Kiedy koƒ zaczyna wybijaç zadem lub robiç „baranie skoki”, w ˝adnym razie nie nale˝y ze strachu pociàgaç za wodze, usi∏ujàc go zatrzymaç. Bicie zadem mo˝e mieç dwie ró˝ne przyczyny: nadmiar energii albo frustracj´, co
Wskazówka: Trzeba wymagaç od konia zmian tempa. Nale˝y zasadniczo dyktowaç nieco wy˝sze tempo ni˝ to, na jakie koƒ ma ochot´. Konie w pe∏nym biegu na torze wyÊcigowym nigdy nie bijà zadem.
koƒ roz∏adowuje w ten w∏aÊnie sposób. Zachowania tego, z ma∏ymi wyjàtkami, nie nale˝y jednak traktowaç jako agresji w stosunku do jeêdêca. Najlepszà reakcjà na bicie zadem jest lekko odcià˝ajàcy dosiad uje˝d˝eniowy, przy czym siedzenie pozostaje przy siodle, a ∏ydki energicznie egzekwujà ruch do przodu. Nie nale˝y przyjmowaç przesadnie lekkiego dosiadu. G∏owa konia powinna byç ca∏y czas w górze.
Uwaga! Po kilku dniach przestoju nie nale˝y wyje˝d˝aç w teren od razu, a dopiero wtedy, kiedy koƒ znajdzie si´ pod kontrolà jeêdêca na du˝ym placu. Nigdy (!) nie wracaç do stajni galopem.
7. Mój koƒ cz´sto si´ p∏oszy i uskakuje znienacka w bok. Jak temu zaradziç? Koƒ jako zwierz´ z natury p∏ochliwe usi∏uje w przypadku niebezpieczeƒstwa instynktownie uciekaç. Do problemu nale˝y podejÊç Êwiadomie i ze spokojem, wykorzystujàc w razie potrzeby instynkt stadny, tzn. przechodzàc obok takiego „zagro˝enia” za spokojnym koniem prowadzàcym. Skuteczne jest wykonywanie ust´powania od ∏ydki, a póêniej ∏opatki do wewnàtrz, z odstawieniem konia od „zagro˝enia”. Najcz´Êciej przesadna p∏ochliwoÊç konia ust´puje w miar´ wzrostu pos∏uszeƒstwa ogólnego. Niektóre konie sà bardziej p∏ochliwe ni˝ inne, a najlepszym na to lekarstwem jest praca uje˝d˝eniowa.
KON1_7.0:Layout 1
3-11-08
18:42
Page 55
Wi´cej dzia∏ania
Uwaga! W ˝adnym razie nie nale˝y karaç konia za p∏ochliwoÊç, bo prowadzi∏oby to do dodatkowych skojarzeƒ negatywnych. W przypadku koni p∏ochliwych jeêdziec musi okazywaç szczególnà pewnoÊç siebie – mimo ˝e byç mo˝e jej wcale nie odczuwa.
!
CierpliwoÊç i wytrwa∏oÊç to szczególnie wa˝ne cechy jeêdêca w kontaktach z koƒmi. Z drugiej strony konie mogà niekiedy odbieraç i wykorzystywaç zbyt wiele wyrozumia∏oÊci jako brak zdecydowania i pewnoÊci jeêdêca, co prowadzi do ignorowania pomocy. Pod tym wzgl´dem konie przypominajà dzieci, sprawdzajàce, czy wydane polecenie nale˝y traktowaç powa˝nie. Dlatego koƒ m∏ody albo – jak w tym przypadku – p∏ochliwy potrzebuje zdecydowanego i pewnego siebie jeêdêca.
8. Mój m∏ody koƒ p∏oszy si´ zawsze w tym samym miejscu na placu. Jak sk∏oniç go do przejÊcia obok tego „stracha”, mimo ˝e nie zna jeszcze dzia∏ania krzy˝a i ∏ydek? Nale˝y zaczàç „dyplomatycznie”, poruszajàc si´ po bezpiecznej strefie placu, tzn. przeje˝d˝ajàc obok êród∏a zagro˝enia na trzecim, a nawet czwartym Êladzie. Potem stopniowo i powoli zbli˝aç si´ do niego w ramach regularnej pracy. Poczàtkowo nie reagowaç w szczególny sposób na napi´cia i objawy p∏ochliwoÊci konia, jadàc spokojnie dalej.
Cz´sto koƒ staje si´ nerwowy, wiedzàc, ˝e w tym konkretnym miejscu na placu b´dzie szarpany za pysk albo nawet karany. Jednym z pierwszych zadaƒ wymagajàcych wypracowania z m∏odym koniem jest pos∏uszeƒstwo na ∏ydk´ w st´pie. Zaakceptowanie przez konia dzia∏ania ∏ydek umo˝liwi przejechanie obok êród∏a zagro˝enia.
Wskazówka: Obok miejsca budzàcego niepokój konia nale˝y przeje˝d˝aç st´pem, a póêniej k∏usem, wykorzystujàc w razie potrzeby konia prowadzàcego. W trakcie dalszej pracy trzeba stosowaç pomoce jak w ust´powaniu od ∏ydki, z ustawianiem g∏owy konia w kierunku przeciwnym do strony budzàcej niepokój. Nale˝y konia cz´sto chwaliç i nie baç si´ nagradzania nawet za drobne sukcesy. Podbudowuje to zaufanie konia do jeêdêca.
55
KON1_7.0:Layout 1
56
4-11-08
19:54
Page 56
Jak lepiej jeêdziç konno
9. Moja klacz przesadnie boi si´ wszystkiego, co jest na ziemi – zw∏aszcza w terenie. Wsz´dzie widzi zagro˝enie. Wymyka mi si´ spod kontroli z powodów, których nie rozumiem. Tego, co jest na ziemi, bojà si´ zw∏aszcza konie wra˝liwe i bardzo ostro˝ne. Reagujà na ka˝dy cieƒ i ka˝dà nierównoÊç terenu. W zasadzie jest to zjawisko pozytywne, a nie niepos∏uszeƒstwo, na-
wet je˝eli sprawia jeêdêcowi powa˝ne k∏opoty. Sytuacj´ poprawiç mo˝e tylko wzrost zaufania pomi´dzy koniem i jeêdêcem i coraz wi´ksze pos∏uszeƒstwo w pracy uje˝d˝eniowej.
Wskazówka: Nale˝y zaczàç od opanowywania „groênych” sytuacji w towarzystwie innego zrównowa˝onego konia. Najskuteczniejsze rozwiàzanie to jazda na koniu p∏ochliwym obok konia towarzyszàcego, a nie za nim. 67% przestrzennego widzenia
Uwaga! Chcàc uniknàç negatywnych skojarzeƒ konia o wrodzonej ostro˝noÊci z okreÊlonymi powodami do strachu, nie mo˝na go w takich sytuacjach w ˝adnym razie karaç. Nale˝y zachowaç spokój i jechaç dalej, jak gdyby nic si´ nie wydarzy∏o – nawet je˝eli jest to dla jeêdêca trudne. Pole widzenia konia jest inne ni˝ u cz∏owieka, dlatego te˝ koƒ postrzega wiele rzeczy inaczej ni˝ jeêdziec.
145% nieostrego widzenia
145% nieostrego widzenia
3% niewidocznoÊci
Ogólne pole widzenia oraz przy podejÊciu do odskoku
„m art wy
ni ew yr aê ne
w id ze ni e pu nkt ”
pe∏nia widzenia
KON1_7.0:Layout 1
3-11-08
18:42
Page 57
Wi´cej dzia∏ania
10. Mój koƒ przejawia silny instynkt do ucieczki, zw∏aszcza przy ha∏asie. W drodze na plac do jazdy ju˝ nieraz znajdowa∏em si´ w niebezpiecznej sytuacji. Ucieczka jako reakcja na bodêce akustyczne nie jest w przypadku p∏ochliwego z natury konia niczym wyjàtkowym. W takiej sytuacji pomocne sà tylko pewny dosiad jeêdêca i uspokajanie g∏osem. Nale˝y
Wskazówka: Na ucieczk´ konia nie nale˝y reagowaç ostrym dzia∏aniem wodzy, lecz – o ile jest to mo˝liwe bez nara˝ania si´ na niebezpieczeƒstwo – pozwoliç mu przegalopowaç kilka metrów, po czym zatrzymaç, uspokajajàc go g∏osem. O ile teren to umo˝liwia, dobrze jest wejÊç na ko∏o: wtedy naj∏atwiej dokonaç regulacji tempa konia.
w miar´ mo˝noÊci jeêdziç na plac w towarzystwie drugiego konia, poniewa˝ obni˝a to zwykle próg pobudliwoÊci konia p∏ochliwego, co jest szczególnie wa˝ne z punktu widzenia bezpieczeƒstwa.
Uwaga! Jedno- lub dwukrotne przeçwiczenie nie wystarczy. Jeêdziec musi si´ nastawiç na d∏ugotrwa∏y proces uczenia si´ konia. Pewnà pociechà mo˝e byç fakt, ˝e z up∏ywem lat wi´kszoÊç p∏ochliwych koni si´ uspokaja.
11. Mój koƒ nie reaguje na ∏ydk´. Jak go na nià wyczuliç? Wynika to cz´sto z b∏´du jeêdêca, który – byç mo˝e nieÊwiadomie – zbyt silnie dzia-
Wskazówka: Trzeba wykonaç parad´, po czym ruszyç ze stój st´pem. Nale˝y to çwiczyç tak d∏ugo, a˝ koƒ b´dzie rusza∏ od napi´cia mi´Êni. Na poczàtku dzia∏aç pomocami aktywizujàcymi energicznie, aby koƒ nauczy∏ si´ je akceptowaç. Stopniowo zmniejszaç si∏´ nacisku, dà˝àc do bardziej subtelnego oddzia∏ywania.
∏a r´kà, powstrzymujàc konia wodzami.
Uwaga! Ciàg∏e aktywizowanie ostrogami znieczula konia. ¸ydek lepiej u˝yç raz a zdecydowanie, ni˝ nieustannie i bez wyraênego skutku. Je˝eli z czasem reakcja konia na ∏ydk´ s∏abnie, nale˝y mu znów energicznie przypomnieç, ˝e ma iÊç do przodu.
Patrz tak˝e: Rozdzia∏ III: pytanie 2, 3
57
KON1_7.0:Layout 1
58
3-11-08
18:42
Page 58
Jak lepiej jeêdziç konno
12. Mój koƒ nie daje si´ kontrolowaç i nie przyjmuje wodzy. Dzia∏ania wodzy sà zawsze zale˝ne od dzia∏aƒ ∏ydek i dosiadu. Je˝eli koƒ nie akceptuje ∏ydki albo jeêdziec w ogóle nie u˝ywa ∏ydek, wówczas nie b´dzie równie˝ reakcji na dzia∏anie wodzy.
W takiej sytuacji warto dokonaç krytycznej analizy, zadajàc sobie pytania: Czy mój dosiad jest wystarczajàco zrównowa˝ony? Czy nie ciàgn´ nieÊwiadomie za wodze?
Wskazówka: Mo˝na umocowaç na przednim ∏´ku rzemyk i podczas jazdy trzymaç go ma∏ym palcem jednej r´ki, ˝eby kontrolowaç trzymanie wodzy. Taki rzemyk musi byç nieco d∏u˝szy od zwykle stosowanego rzemyka asekuracyjnego, aby r´ka znajdowa∏a si´ w prawid∏owej pozycji. Skuteczna jest tak˝e cz´sta jazda z wodzami w jednej r´ce.
Uwaga! Wodze stanowià jedynie przeciwwag´ dla dzia∏aƒ dosiadu oraz ∏ydek i nie mogà w ˝adnym razie dominowaç. Patrz tak˝e: Rozdzia∏ III: pytanie 2, 3
13. Mój koƒ zupe∏nie si´ nie zgina. Jak poprawiç dzia∏anie pomocy? Doprowadzenie do prawid∏owego zgi´cia konia jest zadaniem trudnym. Nale˝y zaczàç od jazdy po mo˝liwie du˝ych ∏ukach, a naro˝niki wyje˝d˝aç ∏agodnie, zwracajàc szczególnà uwag´ na wodz´
wewn´trznà, którà podÊwiadomie czasem za bardzo si´ napina. Nale˝y jà na przemian nabieraç i odpuszczaç, ewentualnie dzia∏aç nià wskazujàco w bok.
Wskazówka: Trzeba zginaç konia tylko za pomocà dosiadu i ∏ydek. Bardzo wyraênie docià˝aç strzemi´ wewn´trzne, bez za∏amywania biodra wewn´trznego i zsuwania si´ na jednà stron´. Siedzieç centralnie i próbowaç zgiàç konia wokó∏ ∏ydki wewn´trznej. Rola wodzy wewn´trznej ma byç Êwiadomie drugoplanowa.
KON1_7.0:Layout 1
3-11-08
18:42
Page 59
Wi´cej dzia∏ania
Czujny instruktor pomaga jeêdêcowi w wyrobieniu w∏aÊciwego wyczucia ustawienia i zgi´cia konia
Uwaga! W procesie szkolenia konia i jeêdêca nale˝y Êwiadomie wyje˝d˝aç konia wewn´trznà ∏ydkà na zewn´trznà wodz´. Zgi´cie konia wypracowuje si´ prawid∏owym dzia∏aniem ∏ydki wewn´trznej. Ograniczajàca zewn´trzna ∏ydka przyczyni si´ stopniowo do uzyskania lepszego zgi´cia wzd∏u˝nego. Bardzo dobrà okazjà do doskonalenia zgi´cia sà naro˝niki placu – ka˝dy z nich to çwierçwolta.
Prowadzenie konia polega na wje˝d˝aniu ∏ydkà wewn´trznà na wodz´ zewn´trznà!
!
14. Mój koƒ z trudnoÊcià si´ ustawia, zgina i k∏adzie si´ na r´k´. Konie o sylwetce prostokàtnej cz´sto majà problemy z samoniesieniem oraz prawid∏owym ustawieniem i zgi´ciem. Aby przekonaç si´, czy chodzi tu o problem szkoleniowy, czy o trudnoÊci wrodzone, nale˝y obserwowaç konia biegajàcego luzem. Czy poruszajàc si´ luzem, koƒ porusza si´ pewnie, lekko i wynioÊle, czy te˝ jest
raczej spi´ty i bardziej usztywniony? W dà˝eniu do lepszego ruchu trzeba zawsze aktywizowaç zad. Je˝eli to si´ jeêdêcowi uda, koƒ przestanie si´ tak mocno „k∏aÊç na r´k´”. To pierwszy wa˝ny krok, u∏atwiajàcy czy te˝ w ogóle umo˝liwiajàcy jeêdêcowi jazd´ w ustawieniu i zgi´ciu. Ârodkowy punkt zmiany kół
Wskazówka: Trzeba wykonywaç du˝o przejÊç, przy których w razie potrzeby mo˝na sobie pomóc batem. Dzia∏anie ∏ydek powinno byç dozowane, ale skuteczne. Dozwolone jest tak˝e delikatne szturchni´cie ostrogà. Jazda na ósemkach.
M
H
C
Ma∏a ósemka składajàca si´ z dwóch 10-metrowych wolt
59
Jak lepiej jeździć konno
Jak lepiej jeździć konno? Z pewnością wiele osób, rozsmakowanych w jeździe konnej zadaje sobie takie pytanie. Każdy chciałby rozwijać swe umiejętności, nie poprzestając na tym, do czego już doszedł. Ta książka z pewnością będzie pomocna w obraniu drogi do lepszej, bardziej świadomej, jazdy konnej. Jeździectwo to niekończąca się przygoda w doskonaleniu siebie i uzyskiwaniu coraz pełniejszego porozumienia z koniem. Jazdy konnej można się nauczyć tylko przez praktykę, ale czytanie wartościowych książek jest ważnym elementem uzupełniającym. Wojciech Mickunas Ta niewielka rozmiarami książka dwojga niemieckich autorów jest ze wszech miar godną polecenia pomocą praktyczną, swoistym przewodnikiem i poradnikiem, zarówno dla jeźdźców początkujących i zaawansowanych (nawet tych z wieloletnią praktyką i startujących w zawodach), jak i instruktorów oraz szkoleniowców. Odpowiadając na liczne pytania w większości młodych adeptów jeździectwa, Chri-
W czym tkwi problem? dosiad • oddziaływanie • rozluźnienie • skoki
stoph Hess i Petra Schlemm dokonują precyzyjnej analizy różnorodnych problemów
Christoph Hess, Petra Schlemm
pojawiających się w jeździeckiej codzienności i proponują ich logiczne, sprawdzone w praktyce, a jednocześnie proste i zrozumiałe rozwiązania. Konsekwentnie odwołują się do nadrzędnych zasad jeździectwa takich, jak zrozumienie psychiki i reakcji konia, pozyskiwanie jego zaufania, partnerstwo jeźdźca i wierzchowca. Wiele uwagi poświęcają szkoleniu dosiadu, będącego podstawą skutecznego oddziaływania na konia. Ustosunkowują się do chętnie stosowanych środków pomocniczych (różne kiełzna, wypinacze, czarna wodza), zarówno ułatwiających szkolenie konia i rozwiązywanie problemów, jak i skutkujących przeciwnie.
Jak lepiej jeździć konno to cenne wsparcie dla jeźdźca i szkoleniowca, uwrażliwiające na różne, wzajemnie powiązane i być może wcześniej niezauważane aspekty pracy z koniem. redakcja miesięcznika Świat koni
PŁYT AG
ISBN: 978-83-7579-053-5
IS! T A R
Christoph Hess, Petra Schlemm książka z płytą