Spotkania zespołu wychowawczego by Wydawnictwo Rubikon

Katarzyna Kijak Maria dos Santos

spotkania zespołu wychowawczego DLA NAUCZYCIELI GIMNAZJÓW I SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH

Spotkania zespołu wychowawczego

Spis treści Wprowadzenie ........................................................................... 7 PROJEKTY SPOTKAŃ ZESPOŁU WYCHOWAWCZEGO Spotkanie I

Wychowanie ............................................... 18

Spotkanie II

Godzina wychowawcza ............................. 23

Spotkanie III

Wartości metod aktywizujących .............. 34

Spotkanie IV

Empatia....................................................... 39

Spotkanie V

Kreatywność i motywacja ......................... 46

Spotkanie VI

Rodzice i Nauczyciele ................................ 49

Spotkanie VII

Zagrywki .................................................... 55

Spotkanie VIII Preferencje sensoryczne ............................ 63 Spotkanie IX

Sytuacje kryzysowe .................................... 67

Spotkanie X

Ocena zachowania ..................................... 71

Spotkanie XI

Planowanie ................................................ 84

Spotkania zespołu wychowawczego

PRZYKŁADOWE EFEKTY PRACY ZESPOŁU WYCHOWAWCZEGO „Nauczycielu dobry, co mam czynić?” Scenariusz lekcji wychowawczej............................................. 88 Bierność a aktywność życiowa Konspekt lekcji wychowawczej dla gimnazjum...................... 94 Nadzieja... Konspekt lekcji wychowawczej............................................... 96 Zakresy tolerancji Konspekt lekcji wychowawczej dla liceum ............................. 98 Jestem znakiem Konspekt godziny wychowawczej dla gimnazjum................ 100 Jestem nauczycielem – wychowawcą Zajęcia dla rady pedagogicznej prowadzone przez dyrektora 103 Mocne i słabe strony szkoły w kwadrans Zajęcia dla rady pedagogicznej prowadzone przez dyrektora 106 Wychowanie do odpowiedzialności Warsztat dla rodziców............................................................ 109 Przypisy ............................................................................... 114 Bibliografia .......................................................................... 115

Spotkania zespołu wychowawczego

Wprowadzenie „Należy wymagać od osób odpowiedzialnych za wychowanie, by nauczanie młodzieży obejmowało poszanowanie prawdy, przymioty serca oraz moralną i duchową godność człowieka”1.

W Ustawie o Systemie Oświaty z 7 września 1991 roku czytamy: „Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich”. Założenia te stawiają każdego nauczyciela, a szczególnie wychowawcę w obliczu pytań o oddziaływanie na swoich uczniów oraz jego skutki2. • Czy udaje mi się wpływać na kształtowanie się postaw społecznych uczniów? Jakie postawy próbuję kształtować, a jakie dominują w mojej klasie (szkole)? • Czy zauważam zmianę w poziomie kultury życia codziennego w klasie? • Czy uznawane przez uczniów normy społeczne i obyczajowe są narzucane, czy stanowione przy ich udziale? Czy i z jakim skutkiem uczę ich podejmowania samodzielnych decyzji? • Czy wiem, którzy z moich wychowanków to ludzie prawi, uczciwi, odważni? Których ostatnio przybywa w klasie? • Czy moi uczniowie potrafią uczyć się samodzielnie, planować swoją naukę i oceniać własne wyniki? Czy ja ich tego nauczyłem? • Czy stwarzam uczniom dość okazji, aby ukształtowali w sobie dobre cechy? Szczere odpowiedzi na powyższe pytania dadzą wychowawcy obraz jego mocnych i słabych stron. Wtedy może on spróbować zastanowić się, jak lepiej wykorzystać to, co dobre i poszukać przyczyn znalezionych niedostatków. Jedną z nich jest

Spotkania zespołu wychowawczego

istnienie (uświadamiane lub nie) pewnych braków w dziedzinie umiejętności wychowawczych. Większości nauczycieli nikt tego nie uczył, a nie wszyscy mają wrodzony talent pedagogiczny. Mimo zazwyczaj dobrego wykształcenia przedmiotowego, brakuje im niektórych umiejętności pedagogicznych oraz wiedzy psychologicznej. Nie wszyscy pedagodzy uświadamiają sobie, iż wychowują całym sobą, nie tylko tym, co mówią, ale przede wszystkim tym, co i jak robią. Nie tylko na godzinie wychowawczej, ale na każdej lekcji przedmiotowej, na przerwach i na wycieczkach odbywa się proces oddziaływania pracowników szkoły na uczniów, i odwrotnie. Możemy temu zaprzeczać, możemy twierdzić, że zadaniem szkoły jest uczyć, a wychowanie zredukować do sporadycznego reagowania na złe zachowanie uczniów, ale i tak będziemy wychowywać, tyle że nieświadomie. Niechęć części nauczycieli do zaangażowania się w wychowanie uczniów jest zrozumiała. Wielu z nich kojarzy wychowanie z indoktrynacją poprzedniego systemu, inni popadają w skrajność liberalizmu wychowawczego uważając, że już sama rozmowa z uczniem na tematy egzystencjalne jest narzucaniem swojego systemu wartości. Większość nauczycieli to kobiety. Niektóre, zaangażowane w wychowanie własnych dzieci i prowadzenie domu, nie mają już energii na wychowywanie cudzych. Wychowanie w szkole bywa również błędnie utożsamiane z wychowaniem rodzicielskim, co budzi lęk przed odpowiedzialnością i poczucie przeciążenia. Do tego dochodzi mnogość obowiązków związanych ze zdobywaniem przez nauczycieli kolejnych stopni awansu zawodowego, z wdrażaniem reformy oświaty, oraz nadal niezbyt satysfakcjonujące finanse, zmuszające wielu nauczycieli do dorabiania lub brania wielu nadgodzin. Jednocześnie oczekiwania różnych grup społecznych w stosunku do nauczycieli wychowawców często pozostają w sprzeczności. Powstaje ogromna presja, która może prowadzić do wypalenia zawodowego. Niezależnie od tych bezsprzecznie trudnych uwarunkowań, dzisiaj bardziej niż kiedykolwiek konieczne jest zaangażowanie nauczycieli w świadome i celowe wychowywanie dzieci i młodzieży. Rozchwiany ład normatywny polskiego społeczeństwa (relatywizm, skrajny indywidualizm, liberalizm), brak oparcia w rodzinie, dominacja wpływów środowiska rówieśniczego, chaos informacyjny oraz negatywne wzorce wprowadzane przez

Spotkania zespołu wychowawczego

media, szybkie tempo życia i zmian, przyczyniają się do tego, iż w polskich klasach pojawia się „coraz więcej uczniów z deficytami rozwojowymi i mającymi trudności z nadmierną ruchliwością i niekontrolowanymi emocjami”3. Problemy dzieci są rezultatem problemów dorosłego społeczeństwa. „Brak troski o wychowanie albo wychowanie nieodpowiedzialne, to przejaw niemiłosierdzia dorosłych wobec dzieci i młodzieży”4. Rezygnacja z wychowania jest również przejawem niemiłosierdzia nauczycieli wobec siebie samych. Nie starając się uprzedzić problemów, nie reagując na nie natychmiast, gdy się pojawiają, przyczyniamy się do zaostrzenia cierpienia wychowanków i sami cierpimy z ich powodu. Pojawia się niekorzystny dla procesu nauczania i wychowania model negatywnego porównywania (nasz wychowawca robi ciekawe lekcje, ma z nami kontakt, lubimy go – a wasz nie...), co niestety wpływa nie na podnoszenie autorytetu jednego wychowawcy, lecz na obniżanie szacunku do innych. Współczesny nauczyciel i wychowawca staje wobec szeregu problemów, których zignorowanie może w przyszłości doprowadzić do tego, iż szkoła będzie jednym z najkoszmarniejszych miejsc nauki i pracy. Aby ten pesymistyczny scenariusz nie wystąpił, trzeba po prostu dobrze wykonać przypadającą na każdego nauczyciela działkę pracy wychowawczej. Wielu wspaniałych, znanych i nieznanych pedagogów przekonało i przekonuje nas swoim życiem, że trzeba i można tak pracować. Spotkanie z wizją wychowania i nauczania Marceliny Darowskiej sprawia, iż ma się poczucie znalezienia wykazu umiejętności godnych dobrego wychowawcy. Jej „katalog działań”5 może każdemu nauczycielowi wystarczyć na całe życie do pracy nad rozwojem swoim i powierzonych mu uczniów. Nauczyciel – wychowawca potrafi: • rozwijać – nie wysilając • ubogacać – nie przeciążając • podnosić – nie egzaltując • uczyć praktyczności – nie odzierając z poezji • hartować – nie zatwardzając • uszlachetniać – strzegąc od przesady • oczyszczać, wydelikacać sumienie – nie dopuszczając skrupułów • uczyć miłości – bez czułostkowości • pobożności – bez dewocji i śmieszności

Spotkania zespołu wychowawczego

• zniżać się do nich w zabawach – nie umniejszając siebie, aby wynieść wychowanków do wysokości ich zadania Co, według pedagogicznych autorytetów, jest istotne w człowieku, który ma być wychowawcą? Według Marii Braun-Gałkowskiej – można być młodym lub starym, dynamicznym lub cichym, a nawet nieśmiałym, można być łagodnym i wymagającym, poważnym i roześmianym – trzeba tylko być dobrym wychowawcą. Według Stanisława Wołoszyna – wychowaniem człowieka mogą się zajmować jedynie ludzie wychowani. Według ojca Jacka Woronieckiego – długomyślność. Według Stefana Szumana – to, co nauczyciel posiadł i ma do rozdania, czyli bogactwo własnej osobowości oraz sposób rozdawania. Według Mieczysława Kreutza – skłonność do społecznego oddziaływania i zdolność sugestywna, czyli łatwość uzyskiwania wpływu. Według Marii Grzegorzewskiej – o wartości wpływu wychowawczego decyduje zawsze to, kim jest wychowawca jako człowiek, jaka jest jego wartość wewnętrzna, jakie skupił w sobie bogactwa duchowe – bo żeby dużo dać, trzeba dużo mieć. Według Elżbiety Burger – optymizm jako wiara, że prędzej czy później da się w człowieku obudzić i rozwinąć dobro. Według ks. Józefa Tischnera – naśladowanie Jezusa i próba przekazania wychowankowi tej hierarchii wartości, którą przeżywał Jezus. Dobrze się też zastanowić nad tym, czym wychowanie nie jest6. Nie jest wyrabianiem dobrych przyzwyczajeń – urabianie przyzwyczajeń jest w gruncie rzeczy nieustannym lekceważeniem wolności człowieka; człowiek nie jest wychowany, ale przyzwyczajony. Przyzwyczajanie ma sens tylko u małego dziecka. Wyrabianie dobrych nawyków może być jedynie wstępem do wychowania. Taka metoda wychowawcza świadczy o braku wiary wycho-

Spotkania zespołu wychowawczego

wawcy w istnienie wartości i w możliwość ich odkrywania przez wychowanka. Nie wolno zmuszać do dobrego na zasadzie przyzwyczajeń – to zaprzecza wolności. Nie jest absolutyzowaniem posłuszeństwa, które nie jest przecież wartością najwyższą. Taka postawa zwalnia wychowanka z obowiązku podejmowania decyzji. Wymuszanie posłuszeństwa prowadzi do konfliktów wewnętrznych i w konsekwencji do lęku przed wolnością. Nie jest legalizmem wychowawczym – bezkrytyczną lojalnością dla autorytetu i jego rozporządzeń. Bardzo często żąda się posłuszeństwa dla prawa tylko dlatego, że jest prawem. Uważa się, że przepis prawny ma moc tworzenia wartości, a nie odwrotnie. Takie wychowanie przynosi żałosne skutki. Blokuje naturalne wyczucie wartości etycznych – na pewne wartości wychowanek nie reaguje w ogóle, na inne w sposób spaczony. Widząc powyższe problemy i wyzwania zaplanowano wspomaganie wychowawców poprzez szczególną formę pracy zespołu wychowawczego.

Praca z zespołem wychowawczym nad pogłębieniem umiejętności oddziaływań wychowawczych Celem tej pracy jest wspomożenie wychowawców oraz zainspirowanie ich do zawłaszczenia prawa do wychowywania, aby przyjmując je, dostrzegli konieczność doskonalenia umiejętności pedagogicznych. Szkolenie się w umiejętnościach, w których trzeba pracować nad sobą jest trudne – nauczyciel musi stać się ponownie uczniem, próbować czegoś nowego, być przez innych ocenianym, dzielić się swoim doświadczeniem. Nikt nie nauczy się czegoś, czego nauczyć się nie chce. Najpierw trzeba zaakceptować konieczność uczenia się. Wiedza i umiejętności niezbędne są do poznawania swoich uczniów i dbania o ich harmonijny rozwój, aby wychowanek dzięki mądremu kierowaniu „spotkał” osobę najważniejszą dla niego wśród ludzi – siebie samego7. Celem pracy z wychowawcami nie może być „wytworzenie” idealnego wychowawcy, ale pokazanie i przećwiczenie różnorodnych metod oddziaływań wychowawczych oraz zainspirowanie do działań i poszukiwań. Ważne jest, żeby uczenie się umiejętności

Spotkania zespołu wychowawczego

koniecznych do bycia dobrym wychowawcą odbywało się w grupie. W dobrze prowadzonym zespole powinna nastąpić wspólna praca, dzielenie się pomysłami, nakłanianie do ich akceptacji i uczenie się przyjmowania odmowy. Człowiek łatwiej się mobilizuje, porównuje z innymi na gruncie otwartości, otrzymując informację zwrotną i wsparcie. Efektem może być zgodne oddziaływanie wszystkich nauczycieli, które jest elementem wpływu wychowawczego o ogromnej sile. Istotnym jest również, aby większość działań wychowawców była świadoma i celowa. W procesie animowania zmian w zakresie pracy wychowawczej znacząca jest rola dyrektora. „Dyrektor swoją postawą może wzbudzić u pracowników chęć zmiany jakości pracy. Sam jednak musi być do zmian przekonany i powinien wierzyć, że takie zmiany są możliwe”8. Otwarcie wyrażane przez dyrektora przekonanie o równorzędności wychowania i nauczania w szkole oraz działania, które są wyrazem tej postawy (np. przygotowanie i przeprowadzenie warsztatu z dziedziny wychowania), stanowią dla lidera zespołu wychowawców doskonały punkt wyjścia. Dyrektor obecny na spotkaniach zespołu wychowawczego pokazuje, że to co się dzieje jest ważne i że on też się uczy. Niezbędnym warunkiem powodzenia przedsięwzięcia jest również, aby dyrektor scedował na lidera część władzy i odpowiedzialności za wychowanie w szkole i ustalił z nim konkretny zakres obowiązków oraz podał go do wiadomości nauczycieli. „Poradnik Wychowawcy” podaje następujący zakres obowiązków lidera: integrowanie zespołu wychowawców, wspieranie nauczycieli – wychowawców, pomoc w rozpoznawaniu środowiska uczniowskiego i rozwiązywaniu problemów, koordynowanie działań podejmowanych w trakcie realizacji programu wychowawczego szkoły, gromadzenie i udostępnianie materiałów i informacji o szkoleniach, metodach, strategiach wychowawczych, wynikach badań, reprezentowanie zespołu wychowawców. „Lider odpowiada za jakość pracy zespołu oraz swoje relacje z członkami zespołu. Ma prawo do pomocy ze strony dyrekcji szkoły oraz specjalistów, wnioskowania we wszystkich sprawach dotyczących pracy zespołu”9. Konkretne zadania lidera zespołu wychowawców mogą być następujące: • organizowanie doskonalenia wiedzy i umiejętności pedagogiczno-psychologicznych zespołu (warsztaty, szkolenia),

Spotkania zespołu wychowawczego

• pomoc w planowaniu pracy wychowawczej, • przygotowanie i prowadzenie wspólnie z nauczycielem-wychowawcą godzin wychowawczych, • kontrola realizacji planów pracy wychowawczej, • organizowanie warsztatów psychologiczno-pedagogicznych dla rodziców, • głos doradczy w problemach wychowawczych na terenie szkoły. Prowadzenie zespołu i pozyskiwanie ludzi do swojej idei najlepiej powierzyć człowiekowi pełnemu szacunku dla drugiego człowieka, osobie w jakiś sposób atrakcyjnej, cenionej w szkole za „coś”, dobremu wychowawcy. Nie musi mieć doświadczenia w pracy z dorosłymi, gdyż może traktować zespół wychowawczy po prostu jak swoją klasę. Lider zespołu wychowawczego jest entuzjastą wychowania, posiada podstawową wiedzę psychopedagogiczną i umiejętność prowadzenia grupy. Przewiduje, jak jego styl pracy wpłynie na współpracowników, umiejętnie dozuje nacisk i wsparcie. Ma świadomość, że niektóre jego postawy wpłyną na zespół motywująco, a inne najpewniej nie przyniosą oczekiwanych skutków i zmiany w postawach. Wie, że napotka opór. Wie, że animując współpracę, musi zapewnić autonomię. Dobry lider: • każdego zauważa – każdego angażuje – od każdego wymaga, • czuwa nad wypełnianiem przez wszystkich zasad pracy grupy (każdy daje coś z siebie, każdy dba o dyskrecję...), • ma jasne, czytelne intencje, • przyjmuje wskazania dla wychowawców, przedstawione przez Marcelinę Darowską, • niczego nie narzuca – zajęcia prowadzi tak, aby decyzje i pomysły wychodziły zawsze od uczestników, • uwzględnia zasady kierowania, daje czas na przyswojenie nowego (nie oczekuje efektów za wszelką cenę, wie, kiedy się wycofać), • wszystkie wypowiedzi są przyjmowane (akceptowane, ale niekoniecznie aprobowane); każdy musi mieć pewność, że

Spotkania zespołu wychowawczego

•

• • •

•

coś wniósł, że jego zdanie nie jest lekceważone; w myśl słów Bernarda Kryszkiewicza: „Ja mogę się mylić – on może mieć rację”. nie pragnie osiągnąć celu spotkania za wszelką cenę; najważniejszy jest cel nadrzędny: głębokie przejęcie się wychowaniem, dba o poczucie bezpieczeństwa – tylko wtedy ludzie nauczą się otwartości, jest elastyczny – łączy profesjonalizm z umiejętnością diagnozowania, czego zespół w danej chwili potrzebuje, inspiruje i podtrzymuje, wycofuje się gdy jest niepotrzebny, zaprasza fachowców do prowadzenia zajęć (np. warsztaty z komunikacji, o sektach, praca z uczniem z dysfunkcjami), zachęca nauczycieli do czytania, zapisania się na kursy, szkolenia.

Oczekiwane efekty pracy zespołu: 1. Wokół pojęcia „wychowanie” tworzy się dobry klimat. 2. Więcej wychowawców prowadzi celowe, atrakcyjne dla wychowanków godziny wychowawcze, co wpływa na ich zainteresowanie swoim rozwojem. 3. Większość nauczycieli włącza się do realizacji Programu Wychowawczego. Rodzi się świadomość wpływu wychowawczego. 4. Nauczyciele czują się bardziej częścią zespołu, współpracują i uczą się. 5. Wśród członków zespołu pojawia się otwartość, powoli zanika niepokój o siebie, o swój wizerunek w oczach innych: Co będzie, gdy się przed uczniami otworzę? Czy nie stracę autorytetu? 6. Nauczyciele posiadają potrzebne i ważne dokumenty i wszelkie materiały pomocne w pracy (statut, program wychowawczy, plan pracy wychowawczej, wykaz ogólnych zadań szkoły, scenariusze zajęć zespołu, scenariusze dobrych i sprawdzonych lekcji wychowawczych, wykaz książek, czasopism, stron internetowych, propozycji szkoleń). Najważniejsze, najcenniejsze pozycje są gromadzone i dostępne w bibliotece. 7. Nauczyciele zastanawiają się nad celami wychowania.

Spotkania zespołu wychowawczego

8. Wychowawcy uświadamiają sobie korzyści wynikające z pracy zespołowej (wymiana konspektów lekcji wychowawczych, pomysłów, pochwały kolegów: „Twój pomysł działa!”). Nie są sami z problemami – proszą o pomoc, dzielą się efektami działań wychowawczych. Często dochodzi do spotkań doraźnych i nieformalnych, na których rozmawia się na tematy wychowawcze. 9. Nauczyciele nie posiadający wychowawstwa zaczynają przychodzić na spotkania zespołu. 10. Nauczyciele dostrzegają, jak wiele dobrego robią i że w dużej mierze zawdzięczają to sobie samym. 11. W niektórych sytuacjach może nastąpić starcie postaw lub światopoglądów. Analiza przyczyn zaistniałych konfliktów wyznacza kierunki dalszej pracy. Zasady dotyczące przygotowania i prowadzenia spotkań zespołu wychowawczego Przede wszystkim trzeba pamiętać, że przyjęcie wiedzy i jej zapamiętanie najlepiej następuje, gdy jest nasycone emocjami, przeżyte bezpośrednio. Człowiek łatwiej przekonuje się do tego, co sam „przepracował”, co mu się dobrze kojarzy. W przełożeniu na uczniów: nauczyciel jest bardziej wiarygodny, jeżeli sam przeżyje emocje związane z daną metodą lub tematem. Łatwiej wczuje się wtedy w emocje innych, lepiej zrozumie ich zdanie, pozwoli na odmienne odczucia czy dylematy. Uczestniczenie w działaniach prowadzi do poczucia odpowiedzialności za efekt tych działań. Jeśli ludzie spotykają się ze sobą w tym samym celu i dobrze się ze sobą czują, mają szansę powstać grupy wsparcia, dzięki którym łatwiej widzi się sens swojej pracy. Doświadczenia autorek w prowadzeniu spotkań zespołu wskazują, iż: • należy wybrać stały termin spotkań (na przykład: każdy drugi wtorek miesiąca), określić czas trwania zajęć, jego miejsce oraz temat, • zajęcia powinny zostawić uczucie niedosytu (więcej, jeszcze), • poszczególne ćwiczenia powinny łączyć się płynnie; należy wskazywać na wynikanie jednego ćwiczenia

Spotkania zespołu wychowawczego

• •

• • •

z drugiego; istotne jest nawiązywanie do poprzednich zajęć, każde spotkanie powinno skłaniać do autorefleksji, spotkanie jest spięte „klamrą”: coś ciekawego lub rozluźniającego na początek – coś miłego, wzmacniającego na koniec, na spotkaniu wszyscy siedzą (w kręgu, przy stole) tak, aby każdy widział każdego, atmosfera spotkania jest atmosferą nauki, zachęcania, nie należy dawać nauczycielom konspektów zajęć lub kopii załączników przed spotkaniem; wszelkie materiały rozdajemy dopiero w momencie, gdy są potrzebne.

Niniejszy poradnik jest propozycją programu pracy dla tych liderów zespołów wychowawczych, którzy analizując potrzeby nauczycieli wchodzących w skład zespołu, dostrzegają konieczność wprowadzenia pewnych zmian w działaniach i postawach. Prowadzący zespoły wychowawcze mają często wizję tego, jak być w szkole powinno, ale nie mają pomysłu, jakie metody pracy zespołu zastosować. Pozycja ta adresowana jest również do nauczycieli – wychowawców, którzy mogą wykorzystać wiele elementów scenariuszy spotkań zespołu wychowawczego na godzinach wychowawczych. Tematyka spotkań zespołu zsynchronizowana jest z rokiem szkolnym, potrzebami szkoły, nauczycieli i dynamiką grupy. Można jednak zmieniać kolejność spotkań, uwzględniając potrzeby konkretnego środowiska. Wszystkie ćwiczenia zostały przeprowadzone w ramach spotkań zespołu wychowawców bądź na godzinach wychowawczych i odpowiednio zmodyfikowane.

Spotkania zespołu wychowawczego

PROJEKTY SPOTKAŃ ZESPOŁU WYCHOWAWCZEGO

Wychowanie

SPOTKANIE I: Wychowanie Cele: wskazanie wybranych czynników wpływających na pracę wychowawcy i zachowanie wychowanka; wzmocnienie świadomości wagi wychowania w szkole i wiary we własne kompetencje jako wychowawcy Pomoce: arkusz papieru, pisaki, kreda, tablica, załączniki 1-3 Czas: 90 minut Przebieg: 1. „Perełki” z życia wychowawcy Prowadzący prosi uczestników o przypomnienie sobie sytuacji, które sprawiły im (jako wychowawcom lub nauczycielom) wielką radość, i podzielenie się jedną z nich. W czasie rozmowy prowadzący pilnuje, aby każdy uczestnik się wypowiedział. 2. Indywidualna refleksja na temat wychowania Każdy uczestnik spotkania dostaje kartkę z kilkoma wypowiedziami odnoszącymi się do wychowania i wybiera ten najbliższy sobie (załącznik 1). Następnie przedstawia wszystkim swój wybór i uzasadnia go. Liczba cytatów powinna być o połowę mniejsza od liczby uczestników. Stwarza to szansę zbudowania poczucia więzi między osobami, które wybrały tę samą myśl. Prowadzący podsumowuje ćwiczenie i ujawnia autorów poszczególnych cytatów (załącznik 2). 3. Warunki realizacji celów wychowania Wszyscy siadają przy stole pokrytym papierem jak obrusem z kolorowymi pisakami lub kredkami w rękach. Każdy uczestnik spotkania ma pisak innego koloru, którym rysuje linie prowadzące do każdego. Prowadzący komentuje plątaninę różnokolorowych linii, nawiązując do relacji grupowych i wykorzystując drobne zdarzenia zaistniałe przy wykonywaniu ćwiczenia.

Wychowanie

Obliczenie liczby relacji w grupie. [Można skorzystać ze wzoru: X = n (n –1) : 2, gdzie n oznacza liczbę osób w grupie, a X – liczbę zaistniałych relacji] 4. Warunki dobrych relacji w grupie 1. Kiedy w grupie istnieje dobry kontakt? 2. Jak zaistnieć w grupie (w takiej plątaninie relacji)? 3. Co robić, aby wszyscy w grupie dobrze się czuli? Każdy z uczestników odpowiadając na postawione pytania przygotowuje listę warunków dobrych relacji w grupie (minimum 5) i konsultuje ją z innym uczestnikiem (przykłady w załączniku 3). Wspólnie uzgadniają 5 najważniejszych warunków. Dwójki łączą się w czwórki, potem czwórki w ósemki i w tych grupach robią to samo (metoda kuli śniegowej). Prowadzący zapisuje na tablicy efekty pracy w ostatnich grupach i zwraca uwagę na najczęściej powtarzające się określenia. Na tej podstawie można ustalić zasady pracy w grupie. 5. Trójkąt potrzeb Maslowa Podsumowując, prowadzący wskazuje warunki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania ucznia w klasie. Demonstruje trójkąt potrzeb i omawia zależność jednych od drugich (zaspokojenie niższych potrzeb warunkuje wystąpienie wyższych).

potrzeba samorealizacji potrzeba szacunku potrzeba przynależności potrzeba bezpieczeństwa potrzeby fizjologiczne

Wychowanie

Zadanie: Wykorzystać ćwiczenia z punktu 3 i 4 na godzinie wychowawczej. Uzyskane wypowiedzi uczniów zapamiętać i wykorzystywać w pracy. Komentarz: „Dziecko jest równo nam wartościowym człowiekiem” Janusz Korczak

Ważnym jest, aby pierwsze spotkanie wprawiło uczestników w dobry nastrój, który nada dobre znaczenie „wychowaniu” i pracy w formie spotkań w grupach. Nie wolno myśleć o wychowaniu w kategoriach metod, sposobów wywierania wpływu, przekształcania czy modelowania. Wszystko po to, by nie uczynić krzywdy, by wspomagać w rozwoju.

Załącznik 1 Myśli na temat wychowania 1

Zadaniem mądrego wychowawcy jest rozpoznanie charakteru osobistej drogi rozwoju – drogi do Boga – każdego wychowanka i wskazanie mu właściwego kierunku.

W wychowaniu chodzi właśnie o to, ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem – o to, ażeby bardziej był, a nie tylko więcej miał (...), ażeby również umiał być nie tylko z drugimi, ale i dla drugich.

We wnętrzu człowieka istnieje jakaś wspólna prawda. (...) Zadaniem wychowawcy jest pomóc urodzić się owej prawdzie.

Wychowanie to nieustannie toczony dialog nauczyciela z uczniem, prowadzący ku horyzontowi dobra, prawdy, piękna.

Wychowanie to pomoc w rozwoju.

Wychowanie to spotkanie dwóch podmiotów, nauczyciela i ucznia, człowieka z człowiekiem, Ja i Ty.

Wychowanie jest formowaniem człowieka lub raczej kierowaniem jego rozwojem, poprzez który człowiek kształtuje sam siebie, aby był człowiekiem.

Wychowanie to proces rozwijania zalet moralnych, intelektualnych, artystycznych i fizycznych, które dziecko posiada w stanie potencjalnym. Wychowanie nie ma na celu zmieniania natury ucznia, ale wspomaganie jego rozwoju w harmonii z otoczeniem.

Celem wychowania (...) jest kształtowanie dojrzałej osoby, która staje się zdolna do budowania więzi opartych na miłości i odpowiedzialności oraz do uczynienia z siebie bezinteresownego daru.

Załącznik 2 1

bł. Marcelina Darowska

Jan Paweł II

Józef Tischner

Tadeusz Gadacz

Maria Braun-Gałkowska

Martin Buber

Jacques Maritaine

Słownik psychologiczny, 1994

Marek Dziewiecki

Załącznik 3 Przykładowe wypowiedzi: o Każdy jest ważny o Każdy jest zauważany o Trzeba mieć w sobie kolor (być oryginalnym) o Trzeba się wyróżniać, a jednocześnie mieć dobre kontakty z innymi o Tolerancja o Umiejętność słuchania innych o Poczucie humoru (dystans do siebie) o Życzliwość o Trzeba się poznać o Empatia