poznaje wybieram_okl.indd 1
2009-10-08 11:45:03
SPIS TREŚCI
3
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Omówienie metod pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 cz. I. Ja i świat
..........................................................
13
Zajęcia I. Organizacja zajęć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Zajęcia II. Ja i inni – poznaję, aby wybrać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Zajęcia III. Zagrożenie dla wartości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Zajęcia IV. Wybieram zawód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Zajęcia V. Poszukuję pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Zajęcia VI. Rozpoznaję zagrożenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Zajęcia VII. Rozpoznaję uzalenienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Zajęcia VIII. Rozpoznaję zagrożenia: sekty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
cz. II. W drodze
.........................................................
81
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Zajęcia I. Przed wyruszeniem w drogę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Zajęcia II. Poznaję siebie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Zajęcia III. Poznaję drugiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Zajęcia IV. Poznajemy pozytywną siłę naszej grupy . . . . . . . 101 Zajęcia V. W drodze do dojrzałości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Materiały dla nauczyciela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Zajęcia VI. Bądź twórczy w drodze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Zajęcia VII. Spoglądamy przed siebie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
WSTĘP Program profilaktyczny „Ja i świat” powstał dla potrzeb programu szkoleniowego PREWENTER, przygotowującego do prowadzenia profilaktycznych zajęć warsztatowych z grupami młodzieży. Uczestnicy programu PREWENTER uczą się podstawowych umiejętności warsztatowych, między innymi ćwicząc prowadzenie zajęć w grupie na bazie programu „Ja i świat”. Program PREWENTER posiada rekomendację Małopolskiego Kuratorium Oświaty. Program profilaktyczny „Ja i świat” adresowany jest do uczniów gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych. Proponuje zajęcia w dwóch blokach: – pierwszy ma umożliwić młodzieży dokonanie refleksji nad własnym systemem wartości oraz jego wpływem na podejmowane decyzje i budowane relacje interpersonalne; – w drugim przedstawione będą zagrożenia, na które napotyka młody człowiek w otaczającym go świecie oraz sposoby świadomego dokonywania wyborów. W trakcie tych zajęć znalazło się miejsce na zadanie sobie przez uczestników pytań o to, co (kto) ma wpływ na moje wybory, czy jestem odpowiedzialny za siebie i czy potrafię ograniczać swój egoizm na rzecz innych osób. Kolejne proponowane tematy zajęć poruszają podstawowe zagadnienia profilaktyczne. Ułożenie zajęć nie jest przypadkowe. Zaczynamy od rozmawiania o wartościach, ponieważ uważamy, że budzenie świadomości, własnego świata wartości, mającego wpływ na podejmowane decyzje, jest fundamentem wszelkich działań profilaktycznych.
5
Renata Knez i Wojciech M. Słonina
6
Kolejne zajęcia dotyczą wpływu mediów na nasze życie, kreowanej mody, autorytetów. Odnosząc się do wartości, które wpływają na nasze wybory skłaniamy uczestnika warsztatów do zastanowienia nad tym, kim chcę być, gdy dorosnę, jaki zawód pragnę wykonywać, co może mi pomóc w realizacji moich pragnień. Na kilku kolejnych zajęciach przedstawiamy zagrożenia, które mogą uniemożliwić realizację naszych marzeń (agresja, uzależnienia, sekty). Program zawiera 23 godziny profilaktycznych warsztatów, podzielonych na osiem zajęć (załącznik 1). Propozycje te nauczyciel może wykorzystać w trakcie godzin wychowawczych lub specjalnie zorganizowanych w tym celu spotkaniach. Dobrym rozwiązaniem może być realizacja programu w trakcie Zielonej Szkoły. Autorzy
LITERATURA 1. Faber A., Mazlish E., Jak mówić, żeby dzieci się uczyły w domu i szkole, Media Rodzina of Poznań, Poznań 1998. 2. Ken Ernst, Szkolne gry uczniów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1991. 3. Kompedium wiedzy o profilaktyce, UNICIR’91, Biuro ds. Narkomanii, Warszawa 1996. 4. Oleszkowicz A. red., Adolescencja. Wybrane aspekty rozwojowe i wychowawcze... Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1993. 5. Oleszkowicz A., Przebieg kryzysu w okresie adolescencji, w: Badania własnych problemów, red. M. Jędrzejczak, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 1989. 6. Szymańska J., Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno–Pedagogicznej MEN, Warszawa 2000.
8
Omówienie metod pracy Prowadzący zajęcia w trakcie realizacji programu stosują metody aktywne. Pozwalają one na zaangażowanie uczniów oraz umożliwiają im osobiste przeżywanie treści poszczególnych zajęć. Taka forma ułatwia nawiązanie bliższego kontaktu z uczestnikami, sprzyja swobodnym, uczciwym wypowiedziom, co otwiera możliwość korygowania błędnych informacji oraz pobudza i ukierunkowuje refleksję odbiorców programu. W zajęciach posługujemy się następującymi technikami: krąg, praca w małych grupach, praca w parach, „burza mózgów”, miniwykład, drama, rysunek, wypełnianie tabeli, analiza materiałów pisanych, ćwiczenia zawierające elementy rozwijające twórcze myślenie, zabawy integracyjne, omówienie – rundka. krąg: Znamy z psychologii społecznej określenia: przestrzeń odspołeczna (nie sprzyja nawiązywaniu bliskich relacji międzyludzkich), przestrzeń dospołeczna (ułatwia nawiązywanie bliskich relacji). Wzorcowym przykładem przestrzeni odspołecznej jest sposób zagospodarowania szkolnych klas (uczniowie siedzący sobie „na plecach”, nauczyciel stojący, przechodzący między rzędami ławek lub siedzący za biurkiem). Zmiana struktury klasy – ustawienie krzeseł w kręgu, odstawienie ławek na bok
POZNA JĘ–W YBIERAM
– wzbudza u uczniów zainteresowanie, ułatwia nawiązanie kontaktu wzrokowego. Może zdarzyć się, że „klasowy żartowniś” lub „utrudniacz” będą chcieli wykorzystać chwilowe zamieszanie, aby skupić na sobie uwagę. W takiej sytuacji można krótko wytłumaczyć, dlaczego proponujemy taką formę i przystąpić do realizacji zajęć. praca w małych grupach: Często uczniom trudno jest swobodnie się wypowiadać przed całą klasą (nie dotyczy to „stałych delegatów” lub „prowokatorów”). Gdy zależy nam, aby zaangażować w bezpośrednią pracę jak najwięcej osób, a przy okazji zdynamizować grupę, dzielimy klasę na małe grupy (4–7-osobowe, w zależności od liczebności). Możemy dać uczniom swobodę wyboru – sami dobierają się w grupy, lub narzucić skład poszczególnych grup (np. przez odliczanie do pięciu, przygotowane kolorowe kartoniki itp.). Informujemy uczniów, że po wspólnej pracy będą prezentowali jej wyniki na forum klasy. W każdej grupie powinien być sekretarz, który pilnuje, aby rozmowa odbywała się na zadany temat, zapisuje wypowiedzi kolegów, przedstawia wyniki pracy całej klasie. praca w parach: W ćwiczeniach, które wymagają pogłębionej refleksji warto pamiętać, że rozmowa w parach pomaga w wypowiadaniu osobistych sądów, przeżyć. Warto z niej korzystać, gdy zaczynamy pracę z grupą i tendencje dwójkowe są naturalne. „burza mózgów”: Technika ta służy wytworzeniu dużej ilości pomysłów mających pomóc w rozwiązaniu określonego problemu. Daje prowadzącemu możliwość wstępnego zorientowania się, jaką uczniowie mają wiedzę na interesujący nas temat. Na tablicy lub dużym kartonie piszemy słowo, wokół którego chcemy pracować, np. „agresja”. Prosimy uczniów, aby podawali wszelkie skojarzenia, jakie przychodzą im do głowy. Prosimy, by podawali także te skojarzenia, które mogą im się wydawać „głupie” czy nie na miejscu. Mogą zdarzyć się wypowiedzi prowokujące, sprawdzające czy
9
Renata Knez i Wojciech M. Słonina
10
można otwarcie z prowadzącym rozmawiać; jeśli nie będziemy ich oceniać, może to być krok w stronę wzajemnego „traktowania się poważnie”. Zapisujemy wszystkie pomysły, a gdy się wyczerpią, grupujemy je w kategorie. Jeśli technika służy nam nie tylko do zebrania wiedzy, jej uporządkowania, lecz ma dążyć do uzyskania konkretnego sposobu rozwiązania, po zebraniu pomysłów weryfikujemy je wspólnie z grupą, rezygnując ze sposobów nierealnych czy nieetycznych. Wybieramy zaproponowane najlepsze rozwiązanie. miniwykład: Celem kilkuminutowego wykładu ma być przekazanie uczniom informacji. Nie zawsze musimy wykorzystywać aktywne metody pracy; jeśli jesteśmy świadomi celu, do jakiego zdążamy, miniwykład może być dobrym sposobem wprowadzenia w temat, na jakim chcemy się skupić, jest też bardzo dobrym sposobem na krótkie przekazanie informacji i wprowadzenie w rozmowę nad danym problemem. Ma to być forma lapidarna (nie dłużej niż kilka minut). drama: Odgrywanie scenek ma wartość wówczas, gdy tematycznie są one związane z sytuacjami, które występują lub mogą wystąpić w rzeczywistości. „Aktorzy” powinni zgłosić się sami, nikogo nie przymuszamy, aby wziął udział w scence, pilnujemy również, aby klasa nie delegowała „ochotników”. Scenariusz układają uczniowie (jeśli jest taka potrzeba, można im pomóc), ustalając kto gra jaką rolę, co mają robić, gdzie i jakie będzie zakończenie. Warto zadbać o oprawę, np. na tablicy wypisać dużymi literami „Teatr Psychodramatyczny kl....”, przypomnieć uczniom, jak należy zachowywać się w teatrze, wyjaśnić znaczenie trzech dzwonków przed spektaklem, oklaski na zakończenie – pomoże nam to zapanować nad klasą (odgrywanie ról często jest dla uczniów trudne, stąd śmiechy, poszturchiwania i tym podobne zachowania). Dbamy o to, aby cel scenki został osiągnięty, w razie potrzeby powtarzamy ją do skutku, możemy odwołać się do „widzów”, aby podpowiedzieli „aktorom” jak należy się zachować.
POZNA JĘ–W YBIERAM
Każda scenka powinna być omówiona z uwzględnieniem odczuć „aktorów” i „widzów” (co było trudne, co łatwe, jakie emocje przeżywali, jakie nasuwają się im wnioski, refleksje). rysunek: Rysunek może być wykorzystywany do ukierunkowania ekspresji uczniów. W zajęciach rysunkiem posługuje się prowadzący w celu zilustrowania omawianych problemów, skupienia uwagi odbiorców programu. Ta forma przekazu jest szczególnie atrakcyjna, a na jej atrakcyjność nie wpływa poziom plastycznych uzdolnień. Warto wcześniej zastanowić się, jak graficznie przedstawić informację, którą chcemy przekazać. Gdy brakuje nam pomysłów, możemy odwołać się do klasy, na pewno znajdzie się chętny do pomocy. Rysunek wykorzystujemy również zachęcając uczniów do wykonywania ilustracji w trakcie przekazywania swoich przemyśleń na plakaty czy przygotowywaną grę planszową. wypełnianie tabeli: Przygotowane wcześniej materiały, np. tabelki do wypełnienia, pobudzają zainteresowanie, mobilizują uczniów do pracy, ukierunkowują ich aktywność, pomagają w samodzielnej refleksji. analiza materiałów pisanych: Atrakcyjność tej techniki zależy w dużym stopniu od wyboru źródła informacji. Gdy chcemy przedstawić opinie osób, o których wiemy, że wzbudzą sprzeciw uczestników zajęć (a według nas warto zaprezentować ich stanowisko), dobrze jest poprzeć je wypowiedziami „młodzieżowych autorytetów”. Pamiętajmy, że „słowa uczą, przykłady pociągają” – losy prawdziwych bohaterów wzbudzają zaciekawienie, mogą pomóc nam w modelowaniu postaw. ćwiczenia zawierające elementy rozwijające twórcze myślenie: Mają zachęcać uczestników do spontanicznej twórczości, rozwijać ich możliwości twórcze, dawać poczucie posiadanego indywidualnie i w grupie potencjału twórczego. Wymyślanie z pozoru absurdalnych sposobów rozwiązań daje możliwość wyjścia poza schematy myślenia i znalezienia ciekawych, prawdziwie zadowalających pomysłów.
11
Renata Knez i Wojciech M. Słonina
12
ćwiczenia integracyjne: W programie wykorzystujemy ćwicze-
nia, których celem jest integrowanie uczniów, co może być zachętą dla nauczyciela, by szukać innych ćwiczeń spełniających taką rolę. Pomagają one uczestnikom w lepszym poznaniu siebie samych i wzajemnym lepszym poznaniu siebie nawzajem. Warto z nich korzystać. Pamiętajmy jednak, że doskonałym sposobem tworzenia grupy (klasy) jest integracja poprzez stawianie konkretnych zadań i uaktywnianie wszystkich jej członków. omówienie – rundka końcowa: Prowadzący powinien mieć przez cały czas trwania zajęć świadomość celu, który chce osiągnąć. Ćwiczenia mają być tylko pomocne w jego realizacji. Aby cel był jasny również dla uczniów, należy na bieżąco reagować na ich pytania, wątpliwości. Lepiej nie wykonać któregoś ćwiczenia, czy nawet z kilku ćwiczeń zrezygnować, niż pozostawić uczniów z wrażeniem, że „wykonaliśmy sztukę dla sztuki”. Po każdym bloku należy spytać uczniów, z jakimi odczuciami kończą spotkanie, czy coś ich poruszyło, zastanowiło, co sądzą o zajęciach? Często prowadzący obawia się stawiać takie pytania, aby nie okazało się, że zajęcia poprowadził źle (taką diagnozę stawia sobie, gdy uczniowie nie są zadowoleni). Nie ma jednak lepszego sposobu, aby pomóc uczestnikom zajęć usystematyzować zebrane informacje, niż zachęcenie ich do osobistej refleksji (podsumowanie jest taką właśnie refleksją) i umożliwienie wysłuchania uwag innych osób.
POZNA JĘ–W YBIERAM
13 cz. i
ja i świat
14
SPIS TREŚCI cz. I. Ja i świat Zajęcia I. Organizacja zajęć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Zajęcia II. Ja i inni – poznaję, aby wybrać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Zajęcia III. Zagrożenie dla wartości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Zajęcia IV. Wybieram zawód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Zajęcia V. Poszukuję pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Zajęcia VI. Rozpoznaję zagrożenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Zajęcia VII. Rozpoznaję uzalenienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Zajęcia VIII. Rozpoznaję zagrożenia: sekty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Zajęcia I
Organizacja zajęć Rozpoczęcie zajęć
Przywitanie uczestników, przedstawienie się prowadzącego (jeśli zachodzi taka potrzeba), krótkie omówienie celu spotkań, zwrócenie uwagi, że ważna jest tu współpraca i zaangażowanie uczestników, wytłumaczenie, dlaczego będziemy siedzieć w kręgu.
Omówienie norm i zasad pracy
Na dużym arkuszu papieru zapisujemy zasady pracy, które pozwolą nam współpracować w atmosferze bezpieczeństwa i realizować zamierzone cele. Prowadzący proponuje przygotowane wcześniej zasady, uczestnicy mogą dodać jeszcze swoje. Po podaniu każdej z zasad pytamy, czy wszyscy decydują się na przestrzeganie danej normy. Jeśli nie – negocjujemy. W grupie uczniów znajdzie się prawie zawsze jeden lub kilku uczniów, którzy będą kwestionować jakieś zasady – prowadzący powinien ustalić opcję zadowalającą dla uczniów i dla niego.
15
Renata Knez i Wojciech M. Słonina
16
Każdą ustaloną zasadę po kolei zapisujemy na dużym arkuszu papieru. Na koniec prowadzący pyta indywidualnie każdego uczestnika, czy decyduje się na przestrzeganie tych norm. Zasady wieszamy w widocznym miejscu, by móc się do nich odwoływać w trakcie prowadzenia zajęć. Warto by nie zabrakło takich zasad, jak: gdy jeden mówi, reszta słucha; jesteśmy dyskretni – nie plotkujemy o przeżyciach, poglądach innych po zajęciach; nie krytykujemy osób; uczeń ma prawo odmówić uczestniczenia w zajęciach. Zasady ustalone z klasą dotyczą także prowadzącego.
Przedstawienie się uczestników (jeśli zajęcia prowadzi osoba nie znająca klasy)
Prosimy uczestników, by na karteczkach zapisali swoje imiona i przypięli je do ubrań. Potem każdy się przedstawia mówiąc swoje imię, jeśli zechce, może powiedzieć coś więcej o sobie. Przy licznych grupach możemy mieć trudność z odczytywaniem imion uczniów. Jeśli nie zamierzamy karteczek wykorzystać później, to lepiej z nich zrezygnować od razu.
Poznajmy się bliżej
Każdy rysuje na kartce podzielonej na cztery części swoją ulubioną potrawę, swój ulubiony kolor, swój ulubiony sposób spędzania czasu, swój ulubiony program telewizyjny lub książkę. Każdy z uczestników po kolei przedstawia swój rysunek i omawia go.
Zakończenie zajęć
Rundka na temat, jak czułem się na zajęciach, czy mam zapał do pracy na zajęciach tego rodzaju.
Zajęcia II
Ja i inni - poznaję, aby wybrać U Wprowadzenie dla nauczyciela Temat dotyczący wartości jest poruszany jako pierwszy ze względu na to, że osadzenie w wartościach jest podstawą wszelkich rozważań na temat wyobrażeń o przyszłości, marzeń, wyborów i zagrożeń. Jak rozmawiać o agresji, uzależnieniach, sektach, spędzaniu czasu wolnego... unikając tematu wyboru? A czy wybór może dokonać się w oderwaniu od tego, jakie są moje wartości, tego co cenię i co jest dla mnie ważne? Spróbujmy pokazać, jak bardzo to, co robimy na co dzień jest osadzone w świecie naszych wartości, i wzbudzić refleksję nad tym, kim jestem i do czego zdążam. Ważne jest też budzenie świadomości, że nie zawsze deklarujemy prawdziwy, rzeczywisty system wartości, jakim kierujemy się w codzienności. Refleksja nad tym, jakim kieruję się w rzeczywistości systemem wartości pozwala wybrać: czy chcę, by taki był wybierany przeze mnie świat wartości, czy zechcę zmienić swoje zachowania, by przystawały do deklarowanego systemu wartości.
17
Renata Knez i Wojciech M. Słonina
18
Zachęcamy do realizacji tego tematu – mimo pozornej trudności jest to temat istotny, z zainteresowaniem przyjmowany przez młodzież.
V Bibliografia 1. Gasiuk H., Formalne cechy systemu wartości jako wskaźniki rozwoju osobowości, PWN, Warszawa 1975. 2. Ostrowska K., W poszukiwaniu wartości – ćwiczenia z uczniami, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1998. 3. Ostrowska K., W poszukiwaniu wartości – z Biblią przez życie, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1995. 4. Ossowska M., Podstawy nauki o moralności, PWN, Warszawa 1947. 5. Sujak E., Rozważania o ludzkim rozwoju, Znak, Kraków 1987. 6. Ślipko T., Zarys etyki ogólnej, WAM, Kraków 1994. 7. Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL, Lublin 1986.
PRZEBIEG ZAJĘĆ
Powitanie uczestników, krótkie wprowadzenie w temat zajęć Będziemy dziś mówić o wartościach, o tym co jest dla nas ważne, co cenimy, czym kierujemy się w naszym postępowaniu – miniwykład o wartościach.
POZNA JĘ–W YBIERAM
Ćwiczenie: „Co ważne, co niezbędne”
1
% Prowadzący wyjaśnia cel ćwiczenia – zrozumienie znaczenia hierarchii ważności.
& Prowadzący zapala przygotowane wcześniej świece (przynajmniej trzy), tak by były widoczne dla wszystkich uczestników ćwiczenia. Prosi uczestników, by z uwagą patrzyli na płonące świece. Po kilku minutach prosi, żeby powiedzieli co jest według nich potrzebne, żeby świeca dawała światło, a co według nich powoduje, że płomień świecy jest większy, wyraźniejszy, trwa dłużej itp. Innymi słowy, co jest ważne, co podnosi wartość świecy, co powoduje, że świeca różni się od zapalonej zapałki, która też daje płomień i światło.
' Gdy wszyscy wypowiedzą swoje uwagi, prowadzący rozdaje kartki papieru i prosi o wpisanie tego co jest potrzebne, żeby człowiek istniał, żył; co jest ważne, co sprawia, że człowiek jest bardziej „człowiekiem”. Następnie tym cechom uczestnicy przypisują liczby w zależności od stopnia ważności (najważniejsze 1, 2...). Można zaproponować stworzenie piramidy, na szczycie której byłyby wartości najważniejsze według ucznia.
( Uczestnicy porównują swoje zapisy, rozmawiają o tym w parach z wybraną przez siebie osobą.
) Podsumowanie – zwracamy uwagę na to, że każdy człowiek wybierając kieruje się mniej lub bardziej świadomie systemem wartości, jaki posiada.
1
K. Ostrowska, W poszukiwaniu wartości – z Biblią przez życie, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1999.
19
Renata Knez i Wojciech M. Słonina
20
Ćwiczenie: Pustynia
2
% Uczestnicy tworzą pary, niezależnie od płci. Mają wyobrazić sobie, że udają się w daleką podróż do Afryki, będą jechać wiele tysięcy kilometrów, przemierzając pustynię. Ustalają, co mają zabrać ze sobą na długi czas podróży, spisują na kartkach, co każda para zamierza zabrać ze sobą.
& Następnie siadają na podłodze, zamykają oczy i wyobrażają sobie, że przebyli już wiele kilometrów, są w środku pustyni, wkoło rozpościera się piasek, a oni spokojnie posuwają się na przód. W takim stanie pozostają przez kilka minut. Następnie prowadzący informuje ich, że właśnie ich pojazd uległ uszkodzeniu. Nie będą mogli kontynuować podróży aż do usunięcia awarii, a nie wiadomo, kiedy to nastąpi. Znajdują się z dala od ludzi. Kontakt jest utrudniony, nie mogą korzystać z telefonów ani innych środków łączności. Uczestnicy przez chwilę pozostają w ciszy, wyobrażając sobie własne reakcje na taką informację.
' Prowadzący rozdaje czyste kartki papieru i prosi, aby każdy z uczestników napisał na nich: – co przede wszystkim chciałby zrobić? – z kim chciałby się porozumieć? – co chciałby mieć przy sobie? Na każde z pytań uczniowie wpisują jedną odpowiedź.
( Podsumowanie – prowadzący wyjaśnia, że to, co robimy, za kim tęsknimy, do kogo się zwracamy, czym się otaczamy, wskazuje na nasz system wartości.
) Dyskusja w grupie, inicjowana pytaniami: – czy to, o czym myśleliśmy będąc na pustyni, różni się od naszego codziennego myślenia i pragnień? 2
tamże.
POZNA JĘ–W YBIERAM
– czy w codziennym życiu cieszymy się tym, o czym marzyliśmy na pustyni? – czego nauczyło nas to ćwiczenie?
Co jest dla mnie ważne dzisiaj? – kwestionariusz (załącznik 2) % W kwestionariuszu podano cechy cenione przez różnych ludzi. Zaznacz, w jakim stopniu jest dla Ciebie ważne posiadanie tych cech (w skali od 1 do 3).
& Rozmowa w parach z wybraną przez siebie osobą, z którą czuję się dobrze, na temat; porównanie, wymiana zdań.
' Ćwiczenie indywidualne – każdy przegląda listę cenionych przez siebie cech i zastanawia się, czy zawsze postępuje kierując się tymi wartościami, które wybrał jako cenione przez siebie, czy też zdarza mu się, że je lekceważy i życie odbiega od tego, co wydaje mu się cenne.
( Zachęta do podzielenia się z innymi tym, co cenię, co jest dla mnie wartością.
) Podsumowanie – różni ludzie uważają za ważne różne rzeczy; to co cenię i co jest dla mnie ważne, zależy od moich wartości. Czasami okazuje się, że to co deklaruję jako wartość ważną dla siebie, nie jest przeze mnie realizowane. To co deklaruję powinno być w zgodzie z wartościami, którymi kieruję się w rzeczywistości. Czy te wartości, jakimi teraz kieruję się w codziennym życiu są tymi, jakie chcę cenić?
21
POZNA JĘ–W YBIERAMPOZNA JĘ–W YBIERAM
Ćwiczenie: Przyjaźń
3
% Uczestnicy na środku czystej kartki papieru piszą swoje imię, następnie wypisują imiona swoich przyjaciół, w kolejnym pierścieniu – kolegów, w kolejnym – znajomych.
& Prowadzący prosi o odpowiedź na pytania: – wymień cechy (kilka), jakie musi mieć osoba, aby stać się twoim przyjacielem. – wymień cechy (kilka) twoich przyjaciół, które fascynują ciebie.
' Podsumowanie – o naszym systemie wartości świadczy to, kogo wybieramy na przyjaciół, kim się otaczamy, z kim spędzamy czas.
Ćwiczenie: „Upływający czas� – Rozmowa w czwórkach na temat: co byśmy robili, gdyby nam został jeden tydzień şycia? – Podsumowanie – to, w co się angaşujemy, jest odzwierciedleniem naszych wartości.
Ćwiczenie: Wybieram – muszę? % Prowadzący rozdaje czyste kartki papieru, prosi by uczestnicy narysowali na nich symbole trzech czynności, które wykonywali w ostatnim tygodniu tylko dlatego, şe inni tego od nich wymagali. Patrząc na kaşdy symboli, wypisują obok nich uczucia, które im towarzyszą, ilekroć wykonują daną czynność.
& Uczestnicy przypinają kartki do ubrań i chodzą z nimi po sali, osoby o podobnych symbolach łączą się w gru3
tamĹźe.
23
Renata Knez i Wojciech M. Słonina
24
py i rozmawiają o tym, co powoduje, że te zajęcia wywołują takie emocje. Co chcieliby zmienić u siebie?
' Na nowych kartkach rysują symbole czynności, które wykonywali w ostatnim tygodniu, z własnego wyboru, tylko dlatego, że tym się interesują, że sprawia im to przyjemność. Podobnie jak poprzednio wypisują uczucia, które towarzyszą tym czynnościom.
( Przypinają kartki do ubrań, spacerując szukają podobnych sobie, w grupach rozmawiają: – czy spotkali się z tymi samymi osobami, co poprzednio? – mówią o swoich uczuciach i o tym, co im daje wykonywanie tych zajęć, które sami wybierają? – zastanawiają się, co można zmienić, polepszyć?
) Podsumowanie – zastanawiamy się wspólnie czy istnieją różnice w odczuwaniu jednej i drugiej sytuacji, jak można sobie wytłumaczyć ich istnienie. Pewne rzeczy robimy sami z własnego wyboru, a kiedyś robiliśmy to z nakazu (np. mycie zębów, czytanie książek, słuchanie muzyki..). Każdy z nas może wybierać jako istota rozumna spośród wielu propozycji, np. upić się, oglądać głupi film, iść za modą itd. lub nie. Ważne, by wybierać świadomie, licząc się z konsekwencjami takich wyborów. Dobrze, jeśli wybieramy w swoim życiu świadomie, a nie kierując się tylko chwilowymi emocjami.
Wybieram relacje – kształtuję swoją przyszłość % Zadajemy pytanie: jakie mogą być grupy, do jakich grup możemy należeć, w jakiej grupie możemy realizować swoje zainteresowania i spędzać czas? (kibice sportowi, oaza, harcerstwo, chodzenie po górach, palenie, popijanie, nauka....),
POZNA JĘ–W YBIERAM
Słuchając odpowiedzi rysujemy rysunek – wybór relacji (schematycznie rysujemy sami albo prosimy o pomoc uczniów. W środku umieszczamy człowieka, który ma symbolizować nas, a wokoło niego grupki o charakterystycznych, wymienianych cechach, w zależności od tego, jakie padają z sali propozycje spędzania czasu, przynależenia do grup). Refleksja i rozmowa na bazie pytań: – co ci może dać uczestniczenie w takiej grupie? – jak się rozwijasz, w jakim kierunku zmierzasz spędzając czas z tą grupą? – co możesz stracić angażując się w taką a nie inną grupę?
Rundka końcowa – co było dla mnie ważne na dzisiejszych zajęciach? Ważne – niezbędne (załącznik 3), wcześniej przygotowujemy ksero tego załącznika dla wszystkich uczestników zajęć. Prosimy o wpisanie dowolnej liczby rzeczy niezbędnych i cennych – ważnych.
25
poznaje wybieram_okl.indd 1
2009-10-08 11:45:03