Szukałem Was... Scenariusze lekcji wychowawczych dla pokolenia Jana Pawła II Szkoła podstawowa
Spis treści Wstęp ____________________________________________
7
Marta Zubek
Nasze spotkania z Ojcem Świętym I. Uczony nie będzie traktował przyrody jak niewolnika ______
11
II. Droga do Watykanu ________________________________
21
III. Myśląc Ojczyzna _________________________________
28
IV. Radość Bożego Narodzenia ________________________
36
V. „Wojna niczego nie rozwiązuje: przeciwnie, sprawia, że wszystko staje się jeszcze trudniejsze” ______________
42
VI. Szacunek dla życia ludzkiego _______________________
48
VII. Nikt nie może zostać pozbawiony naszej miłości ________
55
VIII. Czy świat może istnieć bez miłości? _________________
60
IX. „Prawdziwie wielki jest ten człowiek, który chce się czegoś nauczyć” _______________________________________
65
X. „Każdy z członków rodziny jest ważny, przez sam fakt, że jest...”
71
Renata Sopicka
Z Tobą uczymy się świata I. Być człowiekiem – to znaczy... _______________________
79
II. Walka o pokój i jedność w świecie ____________________
83
III. Wspólnie dbamy o środowisko naturalne naszej Ojczyzny __
88
IV. Praca jako ogniwo więzi między ludźmi _______________
95
V. „Poprzez rodzinę toczą się dzieje człowieka” ____________
99
VI. „Kocham cię, moja Ojczyzno” _______________________
103
VII. „Nie wszystko się kończy...” ________________________
107
VIII. Wędrówka po krainie dzieciństwa ___________________
112
IX. Jesteśmy najbogatszymi ludźmi świata __________________
115
X. W świecie mediów ________________________________
119
Metody podziału uczniów na grupy Sznurki____________________________________________
125
Widokówki _________________________________________
125
Kartki z imionami ____________________________________
126
Figury geometryczne _________________________________
126
Kolorowe groszki ____________________________________
126
Afrykańskie zoo _____________________________________
127
Wartości rytmiczne __________________________________
127
Orzechy ___________________________________________
128
Głosy zwierząt ______________________________________
128
Odliczanie _________________________________________
128
Przysłowia _________________________________________
128
Przedmioty – prezenty ________________________________
129
Bilety na koncert ____________________________________
129
Przy muzyce _______________________________________
129
Wstęp Jan Paweł II od samego początku swojego pontyfikatu otaczał szczególną opieką najmłodszych mieszkańców ziemi, czyli dzieci. To właśnie w młodym człowieku widział przyszłość Kościoła; niejednokrotnie powtarzał, iż młodzi są nadzieją świata, i również Jego nadzieją. Liczne spotkania z dziećmi, głoszone im słowo, homilie, skierowany do nich list oraz nawoływanie do obrony niewinności i godności dzieci świadczą o tym, jak bliskie były one sercu Ojca Świętego. Nauczanie Jana Pawła II to ogromna kopalnia diamentów, wyszlifowanych wspaniałych brylantów, nad którymi należy się pochylać. Cykl scenariuszy godzin wychowawczych zatytułowany Szukałem Was to właśnie pochylanie się i zachwycanie pięknem i głębią słów wypowiedzianych i napisanych przez Umiłowanego Ojca Świętego. Do zadumy i zastanowienia się nad tymi treściami zaproszeni są przede wszystkim uczniowie klas IV-VI szkoły podstawowej, ale scenariusze te można również wykorzystać w klasach młodszych. Postać Jana Pawła II jest bardzo dobrze znana dzieciom, warto więc zachęcać je do zastanowienia się nad Jego nauką, nie tylko na lekcjach religii. Scenariusze są przygotowane tak, aby nie kolidowały z programami wychowawczymi szkoły, a wręcz są propozycją jego realizacji i uzupełnienia. Ich tematyka jest dostosowana do kalendarza uroczystości szkolnych, jak również do charakteru każdego miesiąca. Scenariusze są tak opracowane, że można je również wykorzystać do pojedynczych zajęć, nie realizując całego cyklu. Nauczanie Papieża obejmuje każdą dziedzinę życia człowieka, dotyka uniwersalnych wartości, dlatego też przeprowadzenie zajęć według proponowanych scenariuszy nie powinno sprawiać trudności nauczycielom niemającym wykształcenia teologicznego. Niech zaduma nad słowami wielkiego i świętego Polaka przynosi wiele satysfakcji, wzruszeń, a przede wszystkim pomaga w budowaniu lepszego, piękniejszego świata. Marta Zubek
Marta Zubek
Nasze spotkania z Ojcem Świętym
Szukałem Was...
Nasze spotkania z Ojcem Świętym
X. „Każdy z członków rodziny jest ważny, przez sam fakt, że jest...” CELE Po zajęciach uczeń: – umie wymienić, jakie obowiązki ma względem rodziny, – rozumie, że rodziców należy szanować, – potrafi okazać rodzicom wdzięczność za trud, jaki wkładają w jego wychowanie.
FORMY I METODY miniwykład, pogadanka, „gadająca ściana”, plakat, list, praca w grupach
MATERIAŁY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE – fragmenty przemówień Ojca Świętego Jana Pawła II (załącznik 1), – duży arkusz papieru lub kartonu, – kolorowe kartki dla każdego ucznia, – tekst do uczniowskiego Albumu (załącznik 2).
CZAS: 45 minut PRZEBIEG ZAJĘĆ
Wstęp 1. Pogadanka – Jaką rolę w rodzinie pełni mama, tata, dziecko?
71
72
Szukałem Was...
Marta Zubek
– Co należy do zadań taty, mamy, dzieci? – Jakie prawa ma tata, mama, a jakie dzieci? – Czy jest w rodzinie ktoś bardziej ważny, a ktoś mniej? 5 min 2. Miniwykład Nauczyciel zwraca szczególną uwagę uczniów na szacunek, jaki należy się każdemu z członków rodziny oraz na proces rozwoju dziecka od niemowlęcia do ich obecnego wieku. Podkreśla, co przez lata ich wzrastania otrzymali od rodziców. Należy uświadomić dzieciom, że przychodzi taki moment w życiu, kiedy kończy się okres ciągłego „brania” od rodziny a zaczyna kolejny, równie ważny, etap „dawania” rodzinie. I na tym właśnie polega dorastanie do dorosłości. 2 min
Rozwinięcie 1. Pogadanka – Dlaczego w rodzinie każdy z jej członków jest ważny? Na to pytanie spróbujemy odpowiedzieć słowami Jana Pawła II. 2. Praca w grupach a) Dzielimy uczniów na grupy (zob. str. 125) i rozdajemy teksty (załącznik 1) wraz z poleceniem do wykonania. Wyniki pracy grup zamieszczamy na plakatach. 20 min b) Ćwiczenie „gadająca ściana” Podsumowaniem tej pracy w grupach będzie dokończenie zdania (zdanie powinno być zapisane na plakacie a uczniowie na małych karteczkach przypinają swoje odpowiedzi: „W trosce o rodzinę nie wolno mi sprawiać kłopotów rodzicom i dlatego nie mogę... (powinny się znaleźć takie sformułowania jak: palić papierosów, pić alkoholu, brać narkotyków, kłamać, śmiecić, bałaganić, wychodzić z domu bez informowania gdzie idę, wracać późno wieczorem, sprowadzać znajomych bez zgody rodziców, mówić źle o rodzicach, rodzeństwie, niegrzecznie odnosić się do rodziców, obrażać się na domowników, itp.) 8 min
Szukałem Was...
Nasze spotkania z Ojcem Świętym
c) Pogadanka i list Maj i czerwiec są szczególnymi miesiącami, w których pamiętamy o mamie i tacie. – Dlaczego? (Dzieci powinny zwrócić uwagę na dzień Matki i Ojca). Dlatego też spróbujemy napisać do swoich rodziców list, w którym wyrazimy naszą wdzięczność za trud jaki wkładają w nasze wychowanie oraz powiemy rodzicom, za co ich kochamy. List ten można przyozdobić i w niedzielę po rodzinnym obiedzie uroczyście go wręczyć swoim rodzicom. Niech to będzie wasz prezent dla rodziców. 3 min
Zakończenie Jan Paweł II w swojej nauce zawartej w encyklikach, listach, przemówieniach, homiliach wyrażał szczególną troskę o rodzinę. Zwracał się do przedstawicieli rządów poszczególnych państw, aby zapewniali rodzinie warunki do prawidłowego rozwoju. Dzisiaj zabierzecie już ostatnie hasło do naszego Albumu zatytułowanego „Moje spotkania z Janem Pawłem II”. Zachęcam was do czytania tego, co napisał Papież, jak również tego, co napisano o nim, oraz do poszerzania Albumu o nowe cytaty. A oto dzisiejsze słowa: „Każdy z członków rodziny jest ważny, przez sam fakt, że jest, że jest człowiekiem, że jest szczególną osobą” Andre Frossard, Rozmowy z Janem Pawłem II „Nie lękajcie się”, 1983
7 min
73
74
Szukałem Was...
Załącznik 1
– Ojciec Święty o rodzinie
GRUPA I
„Rodzina jest bowiem wspólnotą najpełniejszą z punktu widzenia więzi międzyludzkiej. Nie ma więzi, która by ściślej wiązała osoby, niż więź małżeńska i rodzinna. Nie ma innej, którą można by z tak pełnym pokryciem określić jako komunię. Nie ma też innej, w której wzajemne zobowiązania byłyby równie głębokie i całościowe, a ich naruszenie godziłoby bardziej boleśnie w ludzką wrażliwość: kobiety, mężczyzny, dzieci, rodziców”. Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy św. na lotnisku aeroklubu w Masłowie 3.06.1991
Zadanie dla grupy: Powołując się na własne doświadczenie napiszcie, jakie relacje zachodzą pomiędzy ojcem a synem, ojcem a córką, oraz jakie zobowiązania mają dzieci wobec ojca.
GRUPA II
„Kobieta bowiem, jak uczy doświadczenie, jest nade wszystko sercem wspólnoty rodzinnej. Ona daje życie – i ona też pierwsza wychowuje. Oczywiście wspomagana przez męża i dzieląc z nim systematycznie cały zakres powinności rodzicielskich i wychowawczych. Jednakże – wiadomo, że organizm ludzki przestaje żyć, gdy zabraknie pracy serca. Analogia jest dość przejrzysta”. Jan Paweł II, Przemówienie do kobiet w Unioteksie w Łodzi, 13.06,1987
Zadanie dla grupy: 1. Proszę na podstawie tekstu oraz własnego doświadczenia napisać, jakie relacje zachodzą pomiędzy matką a dziećmi, oraz jakie zobowiązania mają dzieci wobec matki. 2. Do czego porównuje Papież rolę matki w rodzinie?
M. Zubek, Nasze spotkania z Ojcem Świętym
75
GRUPA III
„Aby mógł dokonać się rozwój osobowy w rodzinie, nieodzowna jest wielka wrażliwość na drugiego człowieka. Przede wszystkim wrażliwość matki i ojca na dziecko – ale także odpowiednia wrażliwość w każdym ze wzajemnych odniesień. Taka zdrowa wrażliwość stwarza klimat miłości, w którym człowiek rozwija się. Podobnie jak roślina potrzebuje światła i ciepła dla swojego rozwoju, tak człowiek miłości”. Jan Paweł II, Anioł Pański w Watykanie, 26.12.1982
Zadanie dla grupy: Na podstawie tekstu oraz własnego doświadczenia proszę wymienić, czego dziecko potrzebuje do właściwego rozwoju.
GRUPA IV
„Musicie wzrastać, rozwijać się dzień po dniu, stawać się dojrzałymi i pełnymi mężczyznami i kobietami, ale zwróćcie uwagę – nie tylko w sensie fizycznym, ale także i przede wszystkim, w sensie duchowym. Byłoby zbyt mało wzrastać jedynie w ciele (...); potrzebne jest przede wszystkim wzrastanie duchowe, i to osiąga się ćwicząc te zdolności, które Pan – są to różne jego dary – złożył wewnątrz nas, a mianowicie: inteligencja, wola, zdolność do miłowania Go i kochania bliźniego. Jan Paweł II, Przemówienie wygłoszone podczas audiencji dla dzieci w Bazylice św. Piotra, 5.03.1980
Zadanie dla grupy: Proszę wymienić, jakie zobowiązania mają rodzice wobec swoich dzieci.
76
Szukałem Was...
Załącznik 2
– Tekst do Albumu
„Każdy z członków rodziny jest ważny, przez sam fakt, że jest, że jest człowiekiem,że jest szczególną osobą”. A. Frossard, Rozmowy z Janem Pawłem II „Nie lękajcie się”
Renata Sopicka
Z Tobą uczymy się świata
Niektóre scenariusze mają swój rodowód w konkursie „Jan Paweł II – autorytet w wychowaniu do wartości,” zorganizownym przez Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego dla uczczenia Jubileuszu XXV-lecia Pontyfikatu Ojca Świętego. Za ich udostępnienie Redakcja składa podziękowanie.
Szukałem Was...
Z Tobą uczymy się świata
I.
Być człowiekiem – to znaczy...
CELE Po zajęciach uczeń: – zapoznaje się ze słowami Ojca Świętego Jana Pawła II, dotyczącymi człowieka i człowieczeństwa, – wyszukuje potrzebne informacje w dostępnych źródłach, – doskonali umiejętność efektywnej pracy w grupie, – kształtuje poczucie godności i honoru.
FORMY I METODY pogadanka, rozmowa nauczająca, drama, ćwiczenia myślowo-refleksyjne, elementy dyskusji, praca w grupach
MATERIAŁY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE – utwór poetycki Jana Pawła II pt. Tryptyk rzymski (załącznik 1), ksero na każdą ławkę, – kolorowe drogowskazy wykonane z kartonu, – materiały do pracy plastycznej (glina, gips, masa solna, masa papierowa, plastelina itp.).
LITERATURA Jan Paweł II, Tryptyk rzymski – medytacje, Wydawnictwo Św. Stanisława BM, Kraków 2003.
CZAS: 90 minut (dwie jednostki lekcyjne) PRZEBIEG ZAJĘĆ 1. Powitanie, sprawy organizacyjne.
79
80
Szukałem Was...
Renata Sopicka
2. Nauczyciel zapisuje na tablicy temat lekcji: „Być człowiekiem – to znaczy…” i prosi uczniów, aby pomyśleli przez chwilę i odpowiedzieli na pytanie, co to znaczy być człowiekiem? Jeden z uczniów może zapisywać wypowiedzi swoich kolegów na tablicy. 5 min 3. Praca z tekstem (w parach) Nauczyciel rozdaje (na każdą ławkę) fragment Tryptyku rzymskiego (załącznik 1), a następnie głośno czyta i wspólnie z uczniami analizuje oraz omawia sens przeczytanych słów. 10 min 4. Drama Nauczyciel dzieli uczniów na 4 grupy. Zadaniem każdej z grup jest zaprezentowanie scenek dramowych na podstawie wylosowanych tematów, zawierających motywy przesłań Ojca Świętego Jana Pawła II (załącznik 2). Nauczyciel w trakcie przygotowywania przez poszczególne grupy scenek stara się wytłumaczyć uczniom sens powyższych haseł i pomóc im jak najlepiej przygotować prezentację. Prowadzący jednak nie powinien zbytnio ingerować w pracę uczniów, a jedynie inspirować ich do poszukiwania własnych rozwiązań i pomysłów. 10 min 5. Prezentacja scenek. Omówienie ich wykonania i ocena. 16 min 6. Uczniowie zapisują wszystkie hasła na drogowskazach wykonanych z kolorowego kartonu. Warto dobrać kolory według ich potocznego znaczenia, np. niebieski – pokój, dobro; zielony – wolność, czerwony – miłość, żółty – nadzieja. Drogowskazy te nauczyciel wraz z uczniami umieszcza w widocznym miejscu w klasie lub, za zgodą dyrektora szkoły, na korytarzu szkolnym. 8 min 7. Praca plastyczna pt. „CZŁOWIEK”. Uczniowie wykonują postać człowieka z dowolnych materiałów przyniesionych z domu: plasteliny, masy solnej, papierowej, gipsu itp. 25 min
Szukałem Was...
Z Tobą uczymy się świata
8. Ocena prac i zorganizowanie wystawy. Uwaga: do oceny prac można zaprosić nauczyciela plastyki. 14 min Wystawa może towarzyszyć różnym imprezom szkolnym, które podejmowałyby tematykę człowieka, człowieczeństwa i istnienia w ogóle.
Podsumowanie Wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za siebie, za swoje postępowanie, gdyż jesteśmy braćmi i potrafimy przebaczać. Do ukazania pełni swego człowieczeństwa nieustannie nawoływał nasz umiłowany Ojciec Święty Jan Paweł II, dlatego chcemy doskonalić się w dobrym i kochać wszystkich, aby świat był lepszy i piękniejszy. 2 min
Załącznik 1
– fragment z „Tryptyku rzymskiego”
„Potok się nie zdumiewa, gdy spada w dół i lasy milcząco zstępują w rytmie potoku – lecz zdumiewa się człowiek! Próg, który świat w nim przekracza, jest progiem zdumienia. (Kiedyś temu właśnie zdumieniu nadano imię „Adam”.) Był samotny z tym swoim zdumieniem pośród istot, które się nie zdumiewały – wystarczyło im istnieć i przemijać. Człowiek przemijał wraz z nimi na fali zdumień. Zdumiewając się, wciąż się wyłaniał z tej fali, która go unosiła, jakby mówiąc wszystkiemu wokoło: „zatrzymaj się! – masz we mnie przystań” „we mnie jest miejsce spotkania”. Jan Paweł II
81
82
Szukałem Was...
Załącznik 2
– Tematy do dramy
GRUPA I
„Przebaczajmy sobie wzajemnie” GRUPA II
„Pamiętajmy, że wszyscy jesteśmy braćmi” GRUPA III
„Bądźmy otwarci na krzyk biedy i opuszczenia” GRUPA IV
„Miłość drogą do rozwiązania wielu problemów”