Wygrajmy młodość. Scenariusze lekcji WDŻ do klasy I-III gimnazjum by Wydawnictwo Rubikon

WYGRAJMY MŁODOŚĆ SCENARIUSZE ZAJĘĆ WYCHOWAWCZYCH I PRORODZINNYCH DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM pod redakcją Barbary Charczuk

Spis treści WSTĘP ....................................................................................................................................................................... 7

I. We wspólnocie rodzinnej Oprac. Maria Jolanta Ksoll Wartość rodziny w życiu człowieka ........................................................................................................................... 9 Oprac. Wanda Swarowska-Kot Rodzina jako wartość .............................................................................................................................................. 12 Oprac. Monika Krapa Rola rodziny w życiu człowieka............................................................................................................................... 14 Oprac. Barbara Lachowicz Co zagraża współczesnej rodzinie? ........................................................................................................................ 16 Oprac. Barbara Charczuk Rola rodziny i jej członków na różnych etapach życia człowieka .......................................................................... 19 Oprac. Barbara Charczuk Matka i ojciec w rodzinie ........................................................................................................................................ 21 Oprac. Anna Jachim Konflikty w rodzinie, przyczyny i sposoby ich rozwiązywania ................................................................................ 25 Z archiwum WOM Konflikt .................................................................................................................................................................... 28 Oprac. Barbara Charczuk Konflikt pokoleń ...................................................................................................................................................... 32 Oprac. Beata Zawada Czy potrafię porozumieć się ze swoimi rodzicami? ............................................................................................... 35 Oprac. Adam Tomków Rozmowa – podstawą dobrych relacji z ludźmi ...................................................................................................... 38 Oprac. Wanda Swarowska-Kot Komunikacja bezpośrednia jako sposób porozumiewania się w rodzinie ............................................................. 44 Oprac. Hanna Szymczyk Człowiek chory w rodzinie....................................................................................................................................... 47

II. Jak pozostać sobą w supermarkecie świata Oprac. Małgorzata Dobrowolska Poznajmy siebie ...................................................................................................................................................... 49 Oprac. Mariusz Brzezicki Akceptuję siebie ...................................................................................................................................................... 52 Oprac. Jolanta Jurczyk Alienacja w grupie szkolnej .................................................................................................................................... 53 Oprac. Karina Wacławczyk Jak radzić sobie ze stresem .................................................................................................................................... 55 Oprac. Maria Krzyż Jak nie zgubić się w hipermarkecie świata? .......................................................................................................... 59 Oprac. Iwona Chowańska Reklama – prawda czy fałsz? ..................................................................................................................................62 Oprac. Ewa Ostrowska-Prokop Tak kreują Cię media .............................................................................................................................................. 64 WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

4 Oprac. Iwona Muzyka Czy istnieje wolność?.............................................................................................................................................. 65 Oprac. Renata Wójcik Czy to jest wolność? ................................................................................................................................................ 68 Oprac. Wojciech Wójcik Czym jest odpowiedzialność? .................................................................................................................................70 Oprac. Renata Kumor Jestem wolny, czyli...? ........................................................................................................................................... 72 Oprac. Wanda Swarowska-Kot Wartości w życiu człowieka .................................................................................................................................... 76 Oprac. Ewa Chojecka Wartości, dla których warto żyć ..............................................................................................................................79 Oprac. Ewa Chojecka Moja droga życiowa ................................................................................................................................................ 82 Oprac. Beata Kwiatoń-Czernik Rola autorytetu w życiu człowieka .......................................................................................................................... 85

III. Koleżeństwo, przyjaźń, miłość Oprac. Mariusz Brzezicki Koleżeństwo ........................................................................................................................................................... 89 Oprac. s. Joanna Binda Co to jest przyjaźń? ................................................................................................................................................. 92 Oprac. Małgorzata Dybka Recepta na przyjaźń ................................................................................................................................................ 97 Oprac. Ewa Chojecka O wartości przyjaźni… .......................................................................................................................................... 100 Oprac. Joanna Chrzanowska-Rybeczka Jak zjednać sobie przyjaciół? ............................................................................................................................... 103 Oprac. s. Joanna Binda Być przyjacielem czy mieć przyjaciela? .............................................................................................................. 105 Oprac. Małgorzata Tondytko Szukać igły w stogu siana – dziewczyna/chłopak moich marzeń ......................................................................... 108 Oprac. Teresa Liberska Koleżeństwo, przyjaźń, miłość ............................................................................................................................. 111 Oprac. s. Joanna Binda Małżonkowie – przyjaciele?..................................................................................................................................114 Oprac. Jolanta Rokacz Czy to już miłość? ................................................................................................................................................. 118 Oprac. Jolanta Cholewa Przez różowe okulary – czyli o zakochaniu ........................................................................................................... 120 Oprac. Jolanta Cholewa Miłość .................................................................................................................................................................... 125 Oprac. Agata Czechowska Czym jest miłość? ................................................................................................................................................. 128 Oprac. Teresa Hasiak Miłość to prawdziwy skarb i bogactwo ................................................................................................................. 132 Oprac. Jolanta Cholewa Miłość przez całe życie – etapy miłości ............................................................................................................... 134 Oprac. Małgorzata Gamrot Etapy rozwoju miłości w życiu człowieka ............................................................................................................. 139 Oprac. Barbara Charczuk Rodzaje miłości..................................................................................................................................................... 144 WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

5 Oprac. Agata Czechowska Miłość i seks ......................................................................................................................................................... 148 Oprac. Agata Czechowska Istota przysięgi małżeńskiej .................................................................................................................................151 Oprac. Justyna Rytwińska Będę iść z Tobą do ostatniego tchu w prawdzie i wierności ................................................................................ 153

IV. Dojrzewanie, płciowość, seksualność człowieka Oprac. Anna Chyra Kim jest człowiek? ................................................................................................................................................ 157 Oprac. Renata Kumor Godność istotą człowieczeństwa........................................................................................................................... 159 Oprac. Anna Chyra O szacunku ............................................................................................................................................................ 162 Oprac. Anastazja Puto „Bo coś w szaleństwach jest młodości...” ........................................................................................................... 164 Oprac. Barbara Charczuk, Arleta Suchodolska Osiąganie dojrzałości............................................................................................................................................ 166 Oprac. Arleta Suchodolska Umiejętność wyrażania uczuć przejawem dojrzałości ......................................................................................... 171 Oprac. Barbara Charczuk Dojrzewanie dziewcząt – wartość czystości ......................................................................................................... 174 Oprac. Barbara Charczuk Dojrzewanie chłopców – twórcze przeżywanie płci .............................................................................................. 177 Oprac. Barbara Charczuk Zrozumieć ludzką płciowość .................................................................................................................................181 Oprac. Anna Chyra Specyfika męskości i kobiecości .......................................................................................................................... 184 Oprac. s. Ewa Burzało Znaczenie ludzkiej płciowości ..............................................................................................................................186 Oprac. Iwona Grzymkowska Tacy sami czy zupełnie inni ..................................................................................................................................189 Oprac. Barbara Charczuk Ten pierwszy raz ... ............................................................................................................................................... 193 Oprac. Barbara Charczuk Homoseksualizm .................................................................................................................................................. 197 Oprac. s. Marcela Sporysz Pornografia i jej konsekwencje ............................................................................................................................ 206

V. Przekazywanie życia i działania przeciwko życiu Oprac. Barbara Charczuk Życie masz dane i zadane ..................................................................................................................................... 211 Oprac. Barbara Kwaśnicka Być matką, być ojcem – czyli o odpowiedzialnym rodzicielstwie ........................................................................ 213 Oprac. Maria Jolanta Ksoll Dziecko darem....................................................................................................................................................... 217 Oprac. Monika Malinowska-Wrona Macierzyństwo w życiu kobiety (zajęcia dla dziewcząt) ...................................................................................... 221 Oprac. Barbara Charczuk Ojcostwo XXI wieku (zajęcia dla chłopców) ......................................................................................................... 225 WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

6 Oprac. Barbara Charczuk Antykoncepcja ....................................................................................................................................................... 229 Oprac. Andrzej Cwynar Płodność człowieka ............................................................................................................................................... 231 Oprac. Barbara Charczuk, Andrzej Cwynar Wskaźniki płodności.............................................................................................................................................. 234 Oprac. Anna Jakubowska, Barbara Charczuk Aborcja .................................................................................................................................................................. 239 Oprac. Barbara Kwaśnicka Eutanazja ............................................................................................................................................................... 245

VI. Zagrożenia Oprac. Karina Wacławczyk Uzależnienia – współczesne niewolnictwo?......................................................................................................... 253 Oprac. Beata Chopkowicz Co w trawie piszczy – czyli słów kilka o uzależnieniach ...................................................................................... 256 Oprac. Joanna Staroń Drogi i bezdroża, czyli o uzależnieniach .............................................................................................................. 260 Oprac. Beata Chopkowicz Jestem na „nie”!................................................................................................................................................... 263 Oprac. Anna Golema Papieros! Po co? ................................................................................................................................................... 266 Oprac. Izabela Chodor Uzależnienie od alkoholu ...................................................................................................................................... 269 Oprac. Anna Krzak Alkohol kradnie wolność ....................................................................................................................................... 274 Oprac. Karina Wacławczyk Jak mówić „nie” narkotykom, papierosom i alkoholowi? ................................................................................... 277 Oprac. Anna Krzak Co to znaczy być zdrowym człowiekiem?.............................................................................................................. 280 Oprac. Maria Jolanta Ksoll A myśmy myśleli… ............................................................................................................................................... 283 Oprac. Barbara Charczuk Choroby przenoszone drogą płciową .................................................................................................................... 287 Oprac. Beata Chopkowicz Miało być inaczej .................................................................................................................................................. 292 Oprac. Karina Wacławczyk Życie bez HIV i AIDS.............................................................................................................................................. 294 Oprac. Małgorzata Chalińska Czy problem AIDS mnie nie dotyczy? ................................................................................................................... 295 Oprac. Małgorzata Chalińska Jak mogę uchronić się przed AIDS? ..................................................................................................................... 297 Oprac. Małgorzata Chalińska Moja postawa wobec chorych na AIDS ................................................................................................................. 300 Oprac. Barbara Dwornik Dlaczego sekty mogą być niebezpieczne? ............................................................................................................ 307

WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Młodość nie została uczyniona dla przyjemności, ale dla odwagi. Paul Claudel

WSTĘP Wśród nauczycieli często słyszy się opinię, że gimnazjum to najtrudniejszy etap edukacji, zarówno dla uczniów i ich rodziców jak i dla nauczycieli. Trudności te wiążą się ściśle z okresem rozwojowym uczniów i wymagają od nauczycieli wysokich kompetencji nie tylko edukacyjnych, ale także wychowawczych oraz nieustannego doskonalenia swojego warsztatu pracy. Bardzo pomocną w tej pracy może okazać się kolejna książka zawierająca pokaźny zbiór scenariuszy do realizacji zajęć z zakresu wychowania do życia w rodzinie oraz profilaktyki problemów dzieci i młodzieży. Zaproponowane zajęcia skorelowane są z programem nauczania „Wychowanie do życia w rodzinie dla klas I-III gimnazjum” autorstwa Teresy Król, Krystyny Maśnik, Grażyny Węglarczyk (nr dopuszczenia DKW-4014-253B/99) oraz podręcznikiem „Wędrując ku dorosłości” pod redakcją T. Król (nr dopuszczenia 190/99). W pełni realizują także treści podstawy programowej wychowania do życia w rodzinie. Wiele z tych tematów (szczególnie z części I, II, III i VI) mogą wykorzystać nauczyciele wychowawcy do pracy z zespołem klasowym w ramach zajęć pozalekcyjnych, godzin wychowawczych, w świetlicach szkolnych, na zielonych szkołach, itp. Przedstawiona publikacja to efekt wieloletniej pracy z nauczycielami w Podyplomowym Studium Rodziny na Uniwersytecie Opolskim i Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu oraz kursach kwalifikacyjnych organizowanych przez Wojewódzki Ośrodek Metodyczny w Opolu. Jest formą dzielenia się swoją wiedzą i doświadczeniem oraz sprawdzonymi w praktyce pomysłami i rozwiązaniami. Scenariusze zajęć pogrupowano w następujących działach: I. We wspólnocie rodzinnej II. Jak pozostać sobą w supermarkecie świata? III.Koleżeństwo, przyjaźń, miłość IV.Dojrzewanie, płciowość, seksualność człowieka V. Przekazywanie życia i działania przeciw życiu VI.Zagrożenia W każdym dziale nauczyciel ma do wyboru kilkanaście scenariuszy. We wszystkich wykorzystano różnorodne metody nauczania. W formie załączników przygotowano też wiele treści niezbędnych do pogłębienia wiedzy uczniów, a także różnego typu testy, ćwiczenia, wypowiedzi nastolatków służące kształtowaniu własnych opinii i postaw. Często jeden temat zaproponowany jest w kilku wersjach. Daje to nauczycielowi większe możliwości dobrania odpowiednich zajęć dla grupy uczniów, z którą pracuje, a także pozwala realizować określony temat w kolejnym roku z tym samym zespołem klasowym. Dotyczy to szczególnie tematów z obszaru wartości, przyjaźni, miłości czy uzależnień. Każdy przeżyty rok dostarcza młodzieży nowej wiedzy, doświadczeń, zmienia optykę widzenia. Powtarzanie i pogłębienie WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

8 określonych zagadnień zgodne jest z podstawową zasadą dydaktyki – stopniowania trudności. Różnorodność proponowanych form i metod pracy pozwala uczniom wciąż na nowo angażować się i przeżywać zajęcia. Praca wychowawcza, w której nauczyciel wykorzysta zaproponowane zajęcia, może stać się świetną przygodą zarówno dla uczniów jak i nauczycieli. Przejściu ze świata dziecka do świata osoby dorosłej towarzyszy szereg gwałtownych, burzliwych zmian, w których występuje lęk, zagubienie i niepewność. Te przykre stany emocjonalne młodzież rekompensuje negacją, arogancją, bezkompromisowością, a bywa, że agresją lub wycofaniem się. Warto ciągle przypominać sobie, że w tym czasie młodzież poszukując swojej tożsamości próbuje ustalić własny system wartości oraz określić osobiste cele życiowe. Musi dostrzec i zaakceptować swoją indywidualność oraz psychologicznie uniezależnić się od rodziców, szczególnie od matki. Ten proces wymaga posiadania wiedzy o naturze i funkcjonowaniu człowieka oraz osobistego zaangażowania i pracy nad sobą – samowychowania. By uzdolnić młodego człowieka do wewnętrznego wysiłku i podjęcia tego trudu, potrzebny jest przewodnik – życzliwy, kompetentny, stanowczy i wymagający, ale też empatyczny i wyrozumiały. Błędy popełnione w młodości rzutują na całe dorosłe życie. Mogą przekreślić marzenia i plany, zahamować rozwój osobowy, zaburzyć osobowość. Podłożem wielu ryzykownych zachowań młodzieży jest brak nadziei na miłość i szacunek, bezsilność, żal i złość, a także brak zrozumienia i wsparcia dorosłych. Pamiętając, że szkoła wspiera rodzinę w wychowaniu, podejmujmy trud odkrywania z młodzieżą ich talentów i mocnych stron, zachęcajmy do wyboru prawdy i dobra, które prowadzą ku wolności i radości, a tym samym pozwalają wygrać młodość. Barbara Charczuk

WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

211

V PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU Oprac. Barbara Charczuk

Życie masz dane i zadane CELE Po zajęciach uczeń: – wie, że życie jest największą wartością, – rozumie, że człowiek żyje, by wypełniać określone zadania, w tym rodzicielskie, – rozpoznaje związek między płodnością, współżyciem małżeńskim i poczęciem, – wie, że życie osoby ludzkiej zaczyna się w chwili poczęcia, – uświadamia sobie, że rodzice są odpowiedzialni za poczęte dziecko.

FORMY I METODY praca w grupach, rysunek, zdania niedokończone, sonda, film.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE – kartki papieru, flamastry, kolorowe kredki, – plakaty z niedokończonymi zdaniami, – film pt. „Człowiek od poczęcia”, cz.1 z serii „Człowiek-Miłość-Rodzina”, – taśma klejąca lub masa mocująca.

CZAS: 45 min. LITERATURA Włodzimierz Fijałkowski, Jestem od poczęcia, BN, Częstochowa 2002.

PRZEBIEG ZAJĘĆ 1. Czynności wstępne, przedstawienie tematu i celu lekcji (2 min.) WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

212

Życie masz dane i zadane

Oprac. Barbara Charczuk

2. Praca w grupach a) Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje materiały. b) Uczniowie w grupach malują rysunek lub projektują plakat pt. Życie. c) Sprawozdawcy przedstawiają rysunki, omawiają pomysły. Uczniowie dzielą się wrażeniami. (15 min.) 3. Niedokończone zdania a) Nauczyciel wiesza w różnych miejscach sali lekcyjnej plakaty z niedokończonymi zdaniami: Życie to – ………….. Żyję, aby …………. b) Uczniowie wpisują zakończenia zdań. c) Wspólne odczytanie zapisów (można włączyć cichą, nastrojową muzykę).

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

Refleksja: każdy maluje swoje życie codziennie słowami, gestami, uczynkami. Pod koniec każdego dnia wyłania się wyraźny obraz – kadr filmu, który sami reżyserujemy. (8 min.) 4. Sonda, projekcja początkowej części filmu a) Uczniowie na kartkach anonimowo odpowiadają na pytanie: Gdzie i kiedy zaczyna się ludzkie życie? b) Nauczyciel zbiera kartki do pudełka i włącza film pt. Człowiek od poczęcia prosząc, by uczniowie zwrócili swoją uwagę na warunki niezbędne do poczęcia dziecka. c) Podczas gdy uczniowie oglądają film, nauczyciel podsumowuje pisemne wypowiedzi uczniów. d) Podanie wyników sondy. e) Synteza wiadomości przedstawionych podczas emisji fragmentów filmu. Zapisanie na planszy: Aby doszło do poczęcia dziecka, potrzebne są: – miłość, – zdrowie kobiety i mężczyzny, – obecność śluzu płodnego, – dojrzałe komórki rozrodcze (plemnik zawierający 23 chromosomy od ojca i komórka jajowa także zawierająca 23 chromosomy od matki), – współżycie małżonków w okresie płodności. (15 min.) 5. Sformułowanie wniosków • Życie ludzkie zaczyna się w chwili poczęcia. • Połączenie się komórek rodzicielskich to ustalenie informacji genetycznej nowej istoty ludzkiej (płeć, cechy fizyczne, predyspozycje psychiczne i duchowe). • Moment poczęcia to najważniejsza chwila w życiu człowieka, bo oznacza to zainicjowanie jego życia jako istoty jedynej i niepowtarzalnej. 6. Podsumowanie Nauczyciel podkreśla, że współczesna wiedza na temat ludzkiej płodności pozwala rodzicom towarzyszyć dziecku od chwili poczęcia. (5 min.)

WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

213

Oprac. Barbara Kwaśnicka

Być matką, być ojcem – czyli o odpowiedzialnym rodzicielstwie (zajęcia mogą być przeprowadzone w grupie koedukacyjnej lub osobno dla dziewcząt i chłopców) CELE Po zajęciach uczeń: – wie, co to znaczy ekologia rodziny, – tworzy i buduje w swej świadomości pozytywny stosunek i szacunek do każdego poczętego życia, – ma świadomość odpowiedzialności za powołanie do życia nowego człowieka, – rozumie, że do rodzicielstwa trzeba się przygotować,

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

– foliogram „Ekologia prokreacji” (załącznik 5).

FORMY I METODY praca w grupach, „burza mózgów”, pogadanka, praca z tekstem, mapa mentalna

ŚRODKI DYDAKTYCZNE – 4 surowe jajka (tak opakowane, jak nakazuje ćwiczenie 1), – karty pracy (załącznik 6), 5 arkuszy papieru, mazaki lub tablica i kreda, – materiały (oprac. prof. Włodzimierz Fijałkowski) dla grup (załączniki 1–4), – foliogram (załącznik 5).

CZAS: 45 min. PRZEBIEG ZAJĘĆ 1. Ćwiczenie wstępne (bez podania tematu zajęć) a) Nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup. b) Każda grupa otrzymuje surowe jajko: gr. I – dostaje jajko w pięknym pudełeczku, otoczone watą, gr. II – jajko w woreczku foliowym, gr. III – jajko w gazecie, gr. IV – nauczyciel mało starannie rzuca samo jajko, gr. V – nie otrzymuje jajka w ogóle i też ma się zastanowić nad emocjami związanymi z tym faktem c) Zadaniem grup jest wypisanie na przygotowanych kartach pracy (załącznik 6) co od samego początku ułatwiało, a co utrudniało budowanie stosunku uczestników poszczególnych grup do jajka i jakie pojawiły się w związku z tym emocje i odczucia. d) Grupy przedstawiają wyniki swoich obserwacji. (10 min.) 2. Burza mózgów a) Nauczyciel podaje temat zajęć i zachęca uczniów, by w kontekście wcześniejszego ćwiczenia określili, co oznacza odpowiedzialne rodzicielstwo. b) Wypowiedzi uczniów notuje się na plakacie lub tablicy. (5 min.)

WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

214

Być matką, być ojcem – czyli o odpowiedzialnym rodzicielstwie

Oprac. Barbara Kwaśnicka

3. Praca w grupach: analiza tekstów dot. ekologii rodziny. Prowadzący dzieli uczniów na 4 grupy, rozdaje materiały piśmiennicze (arkusze papieru, pisaki) oraz ksero materiałów tekstowych dla poszczególnych grup. Grupa I Progeneza czyli czas poprzedzający poczęcie dziecka (załącznik 1). Grupa II Pedagogika prenatalna (załącznik 2). Grupa III Profilaktyka prekoncepcyjna (załącznik 3) Grupa IV Szkoła rodzenia (załącznik 4)

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

c) Mapa mentalna Uczniowie po zapoznaniu się z tekstami prof. W. Fijałkowskiego przygotowują do prezentacji plakaty, na których w sposób graficzny prezentują treść przydzielonych fragmentów. d) Prezentacja wyników pracy grup wraz z komentarzem jej przedstawicieli. (30 min.) 4. Podsumowanie nauczyciela na podstawie treści foliogramu (załącznik 5).

Załącznik 5 – foliogram – Ekologia prokreacji

Scalony program prokreacji ekologicznej ukazuje się jako „nakaz chwili”, jako „znak czasu”. Jego pilne wdrożenie powinno uchronić ludzkość przed katastrofą ekologiczną w dziedzinie rozrodczości, odwrócić kierunek cywilizacji: od śmierci ku życiu. Załącznik 6 – Karta pracy Przeanalizujcie i określcie, co ułatwiało, a co utrudniało budowanie waszego stosunku do otrzymanego jajka i jakie wzbudziło to w was odczucia.

Co ułatwia

Co utrudnia

Odczucia

....................................................

WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Oprac. Barbara Kwaśnicka

Być matką, być ojcem – czyli o odpowiedzialnym rodzicielstwie

215

Załącznik 1 Proces kreacji, czyli tworzenia się nowego człowieka, zaczyna się w domu dziadków. Tam wzrastają i dojrzewają jego rodzice, wyposażeni w określony kod genetyczny, uformowani w swych postawach rodzicielskich. Życiowy start nowego człowieka następuje z chwilą połączenia się gamet – komórek rozrodczych ojca i matki. Przebieg rozwoju poczętej istoty ludzkiej zależy od różnych czynników oddziałujących na dziecko w okresie orogenezy, czyli w ciągu długich lat poprzedzających czas, w którym ono samo stanie się rodzicem. W ujęciu holistycznym: medycznym i psychologicznym, człowiek w zarodkowej czy płodowej fazie życia jest nazywany dzieckiem z tytułu najbliższego pokrewieństwa. Niezależnie od wieku i wielkości masy ciała, od poczęcia do śmierci pozostaje dzieckiem swoich rodziców. W odpowiedzialnym planowaniu rodziny znaczącą rolę spełnia poradnictwo genetyczne, zwłaszcza u tych par małżeńskich, u których wcześniej miały miejsce niepowodzenia w prokreacji. Faktem jest, że około 10% populacji ludzkiej jest obciążone defektami genetycznymi. Badania wykazują, że w wielu przypadkach etiologia wad pozostaje nieustalona. W grupie wad o rozpoznanej etiologii czynnik genetyczny odgrywa wyłączną rolę w 35%. Rodziny obciążone genetycznie często podlegają nieuzasadnionym uprzedzeniom i lękom. W celu odciążenia rodziców od poczucia winy z powodu urodzenia dziecka z wadą lub dziecka chorego należy im uzmysłowić, że w większości przypadków przyczyna jest nieuchwytna, toteż nie wolno dopatrywać się ich w okolicznościach wskazujących na rzekome błędy czy zaniedbania. Wskutek nieuwzględnienia tych okoliczności dochodzi do rezygnacji z urodzenia kolejnego dziecka mimo bardzo niskiego ryzyka powtórnego wystąpienia wady. Osoby takie wymagają opieki specjalistycznej. Jest tu miejsce na współpracę genetyka medycznego, położnika, pediatry oraz psychologa. Rodzicom należy się również wyjaśnienie, że w przeważającej części przypadków wystąpienie wady rozwojowej u dziecka nie jest następstwem obciążenia rodzinnego lecz efektem oddziaływania środowiska (np. przebyte choroby, zażywane leki, promieniowanie w okresie przed- lub wczesnym postkoncepcyjnym), a zatem ryzyko ich powtórzenia się jest znikome. Owszem, w dalszym planowaniu poczęcia dziecka trzeba zwrócić uwagę na te czynniki w sposób rozsądny, aby ich wpływ zminimalizować.

Załącznik 2 Pedagogika prenatalna Pedagogika prenatalna powoli znajduje szersze zastosowanie. Świeżość i autentyczność doświadczeń podejmowanych przez inteligentne i wrażliwe pary rodzicielskie wnosi wiele treści i zapobiega zaburzeniom osobowości ich dziecka. Oto relacja jednej z kobiet uczęszczającej z mężem do szkoły rodzenia w Łodzi: Nie pamiętam konkretnego momentu, w którym dostrzegłabym jakiś bodziec mogący obudzić w mym dziecku świadomość własnego JA jeszcze przed jego zetknięciem się ze światem zewnętrznym. Jednak wydaje mi się, że moje najstarsze dziecko ujawniło poczucie swej odrębności na długo przed urodzeniem się. Świadczy o tym nasza wzajemna komunikacja. Od poczęcia poświęcałam dziecku wiele czasu. W pierwszych miesiącach był to kontakt mentalny. Wyraźne odczuwanie ruchów i ich wyczuwalność przez powłoki brzuszne pogłębiło ten kontakt. Dotykając maluszka prosiłam go, aby dał mi znać, jeśli mnie czuje. Przy pierwszych próbach dziecko milczało. Z czasem coraz częściej odpowiadało delikatnym poruszeniem lub kopnięciem. Początkowo myślałam, że jest to tylko zbieg okoliczności, że ono jest zbyt małe, aby „rozmawiać ze mną w ten sposób. Jednak z czasem upewniłam się, że to nie przypadek. Na dwa miesiące przed porodem nasze porozumienie było wyraźne: gdy mówiłam do niego zaczynało się poruszać, gdy delikatnie „drapałam” palcami w jednym miejscu brzucha i w myślach mówiłam: „jestem tutaj”, w odpowiedzi wystawiało rączkę, czasem nóżkę. Czułam, że maleństwo mnie rozumie i że jego odpowiedzi nie są przypadkowe. Gdy zdamy sobie sprawę z tego, jak ogromne znaczenie ma bliski kontakt dziecka z rodzicami w okresie przed- i poporodowym, odkryjemy drogę prowadzącą do uczynienia świata bardziej przyjaznym, wolnym od wielu potworności. Wszystko to będzie nas kosztowało – jak powiada dr Shettles – „tylko odrobinę czasu i odrobinę miłości”.

WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

Progeneza czyli czas poprzedzający poczęcie dziecka

216

Być matką, być ojcem – czyli o odpowiedzialnym rodzicielstwie

Oprac. Barbara Kwaśnicka

Załącznik 3

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

Profilaktyka prekoncepcyjna Profilaktyka prekoncepcyjna zmierza do zmniejszenia częstości występowania wad rozwojowych, m.in. cewy nerwowej, wskutek czego mogą się rodzić dzieci z rozszczepem kręgosłupa i bezmózgowiem. Z badań epidemiologicznych wynika, że kobiety rodzące dzieci dotknięte tymi wadami w czasie pierwszego trymestru ciąży żywiły się dietą o wiele uboższą niż te, które rodziły dzieci zdrowe. Spostrzeżenie to zostało wykorzystane w poradnictwie dla kobiet grupy zwiększonego ryzyka. Odpowiednio pouczone kobiety korygowały swoją dietę przed poczęciem następnego dziecka. W wyniku takiego postępowania ryzyko nawrotu wady zmniejszyło się o ok. 50%. Badania prowadzone na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych przez brytyjski Medical Research Council („Vitamin Study”) w 33 ośrodkach w siedmiu krajach wykazały, że podawanie kwasu foliowego kobietom, które uprzednio urodziły dziecko z wadą cewy nerwowej, w okresie przedkoncepcyjnym i w pierwszych 12 tygodniach ciąży obniżyło o 72% liczbę tych wad. Trzeba dodać, że w badaniu tym nie stwierdzono, by wzbogacenie diety kwasem foliowym miało jakikolwiek wpływ na przebieg ciąży i stan zdrowia noworodków. Kwas foliowy jest egzogennym mikroelementem niezbędnym dla życia, nie produkowanym w organizmie człowieka. Źródłem zaopatrzenia są takie produkty żywnościowe, jak: sery, jajka, wątróbka, zawierające równocześnie duże ilości nasyconych kwasów tłuszczowych. Innym naturalnym źródłem kwasu foliowego są owoce i warzywa, szczególnie z grupy „pomarańczowych” „ciemnozielonych” (pomarańcze, zielona sałata, banany). Procesy technologiczne związane z przygotowaniem potraw zmniejszają ilość „wolnego” kwasu foliowego. Niedobory występują szczególnie często u kobiet palących papierosy oraz stosujących doustne środki antykoncepcyjne. W celu upowszechnienia stosowania kwasu foliowego kobietom w wieku rozrodczym, zamierzającym rodzić dzieci, Zespół Ekspertów powołany przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej wyprowadził następujące zalecenia: 1. Kobiety mające zajść w ciążę powinny spożywać 0,4 mg kwasu foliowego dziennie w celu ochrony potomstwa przed wystąpieniem wad cewy nerwowej. 2. Należy popularyzować przyjmowanie preparatów witaminowych zawierających w jednej codziennej dawce 0,4 mg kwasu foliowego przez wszystkie kobiety mogące zajść w ciążę.

Załącznik 4 Szkoła rodzenia, przysposobienie do naturalnego porodu 1. Przygotowanie do ról rodzicielskich umożliwia lepszą współpracę małżonków, zapewnia sprawniejsze wypełnianie funkcji opiekuńczych nad dzieckiem w okresie niemowlęctwa. 2. Przysposobienie do naturalnego porodu stanowi główne zadanie szkoły rodzenia. Zakłada uczestnictwo w zajęciach obojga rodziców. 3. Poród naturalny – poród potraktowany jako zadanie, w wypełnieniu którego nikt nie powinien, bez uzasadnionej przyczyny, zastępować rodzącej i wspierającego ją męża. 4. Ekologiczne karmienie realizowane zgodnie ze wspólnym oświadczeniem WHO/UNICEF UNICEF sprawie „ochrony, propagowania i wspierania karmienia piersią” (1989 r.). 5. Zharmonizowane dwurodzicielstwo. Znajduje się u podstaw nowego modelu rodziny, w którym wyrównują się dla obojga małżonków możliwości osobowego realizowania się.

WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

217

Oprac. Maria Jolanta Ksoll

Dziecko darem CELE Po zajęciach uczeń: – szanuje osobę ludzką od poczęcia, – wie, że poczęcie to początek życia człowieka, – zna rozwój człowieka od poczęcia do narodzin, – poznaje znaczenie rozwoju człowieka w okresie prenatalnym, – uświadamia sobie wartość ludzkiego życia.

FORMY I METODY

ŚRODKI DYDAKTYCZNE – karta pracy z pytaniami dotyczącymi rozwoju dziecka w okresie prenatalnym (załącznik 1) – ksero dla 5 grup, – fragmenty tekstu E. Sujak z rozdz. „Mieć dziecko” (załącznik 2), – schemat „dziecko dawcą” (załącznik 3), – flamastry, arkusz papieru ze schematem „słońce”, – foliogram lub plansza z wypowiedzią Jana Pawła II (załącznik 4), – ulotki, broszurki, materiały o rozwoju dziecka w okresie prenatalnym (patrz strona www.life.net.pl).

CZAS: 45 min. LITERATURA Elżbieta Sujak, Życie jako zadanie, PAX, Warszawa 1978

PRZEBIEG ZAJĘĆ 1. Wstęp, podanie tematu zajęć (2 min.) 2. Praca w grupach a) Nauczyciel dzieli uczniów na grupy 4-5 osobowe i rozdaje materiały: ulotki, broszurki, albumy przedstawiające rozwój dziecka w okresie prenatalnym. b) Uczniowie opierając się na materiałach i posiadanej wiedzy wypełniają kartę pracy (załącznik 1) udzielając odpowiedzi na postawione pytania. c) Porównanie i sprawdzenie odpowiedzi na forum klasy. (15 min.) 3. Pogadanka. Dziecko: biorcą czy dawcą? (załącznik 2) Nauczyciel przedstawia problem: Dziecko biorcą czy dawcą? i zadaje pytania: – Jakie ograniczenia przynosi ze sobą dziecko dla małżonków? – Czego dziecko potrzebuje? – Kiedy dziecko swoim przyjściem na świat budzi lęk? – Postawa człowieka dojrzałego i niedojrzałego wobec możliwości prokreacji. Dokonajcie próby charakterystyki. – Dlaczego niektórych ludzi cechuje opór przed dojrzewaniem? – Hasło „dziecko” bardziej kojarzy się z biorcą czy dawcą? (15 min.)

WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

praca w grupach, pogadanka, słoneczny wykres

218

Dziecko darem

Oprac. Maria Jolanta Ksoll

4. Tworzymy „słońce” – Co nam daje dziecko? a) Nauczyciel wywiesza arkusz papieru z narysowanym słońcem. b) Uczniowie odpowiadając na pytanie nauczyciela: Co może dać rodzicom dziecko? – podchodzą do planszy i piszą na „promieniach” sformułowane w sposób lapidarny odpowiedzi (np. jak w załączniku 3). c) Umieszczenie planszy ze „słońcem” na klasowej gazetce. (10 min.) 5. Zakończenie Nauczyciel odczytuje słowa Jana Pawła II (załącznik 4) z foliogramu lub z przygotowanej planszy i ewentualnie krótko komentuje. (3 min.)

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

Załącznik 4 – Jan Paweł II o dziecku

Dziecko obdarowuje sobą całą rodzinę. Jest darem dla rodzeństwa i dla rodziców. Dar życia staje się równocześnie darem dla samych dawców.

WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Oprac. Maria Jolanta Ksoll

Dziecko darem

219

Załącznik 1 KARTA PRACY Pytania

Odpowiedzi

Kiedy zaczyna bić serce dziecka?

Kiedy rozwijające się dziecko w pełni przypomina człowieka?

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

Kiedy dziecko zaczyna się poruszać i czy od początku matka odczuwa te ruchy? Dlaczego i kiedy dziecko zaczyna ćwiczyć odruch ssania? Kiedy kończy się budowa wszystkich organów i najbardziej intensywny rozwój dziecka? Elektroencefalograf rejestruje aktywność fal mózgowych, w jakim momencie zaczyna je rejestrować u nienarodzonego dziecka? Jaki rodzaj muzyki najbardziej lubi dziecko rozwijające się w łonie matki? W jaki sposób dokonuje się wymiana pożywienia między organizmem matki i dziecka? W jaki sposób otoczenie powinno traktować kobietę w ciąży? Na jakim etapie rozwoju dziecko jest zdolne do życia poza łonem matki? Co najbardziej jest potrzebne małemu dziecku, aby czuło się kochane? W jaki sposób mama powinna „zajmować się” rozwijającym się w niej dzieckiem? W jaki sposób ojciec może „zajmować się” dzieckiem w okresie penatalnym? Jakie sytuacje mogą wywołać niepokój u dziecka?

WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

220

Dziecko darem

Oprac. Maria Jolanta Ksoll

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

Załącznik 2 – Dziecko dawcą (materiał dla nauczyciela) Reakcja uczuciowa na hasło „dziecko” zależy jednak przede wszystkim (…) od sytuacji wewnętrznej człowieka, od jego stosunku uczuciowego do własnego losu, do własnych zadań życiowych, do swego powołania. A zwłaszcza zależy od stopnia dojrzałości, od zdolności twórczych człowieka, od tego, jak dojrzała jest miłość, którą żyje w małżeństwie. Reakcje człowieka współczesnego wyzwalające się w jego uczuciowości w obliczu przyjścia na świat (albo możliwości przyjścia) dziecka zdają się grawitować między dwoma biegunami. Jednym z nich jest często poczucie zagrożenia, które budzi hasło „dziecko”. Nazwałabym ten biegun postawy emocjonalnej właśnie biegunem zagrożenia. Oto kończy się życie osobiste, oto narasta fala ograniczeń nie tylko tych, które niesie kobiecie okres ciąży, porodu i niemowlęctwa dziecka, ale na długo ograniczenie swobody w dysponowaniu czasem, w korzystaniu z rozrywek – często się mówi: z życia kulturalnego – ograniczenie swobody poruszania się w świecie. To hasło przynosi poczucie zagrożenia również w sensie ograniczeń materialnych; choćby przestrzeni mieszkalnej, zasobów pieniężnych, konieczności dzielenia się z dzieckiem wszystkim, co się uważa za swoje. Niektórzy sugerują nawet, że oto koniec radości życia i koniec młodości. Drugi biegun proponuję nazwać biegunem poświęcenia. Tutaj hasło „dziecko” wyzwala poczucie ogromnej odpowiedzialności. Oto pojawia się ciężkie i odpowiedzialne zadanie życiowe. Przychodzi na świat człowiek, któremu trzeba będzie ciągle dawać, udzielać, dla którego trzeba będzie poświęcać się, któremu trzeba będzie służyć. Trzeba dla niego przekreślić siebie i swoje aspiracje życiowe, społeczne, naukowe, trzeba może nawet przekreślić własny rozwój i awans społeczny, przynajmniej na parę lat. Oto los człowieka zależy od moich poświęceń wyrzeczeń. Dziecko nie może być tylko biorcą. Świadomość, że jest tylko biorcą, i to traktowanym często jak natręt, odpycha człowieka, również dziecko. Wdzięczność, miłość czujemy częściej do ludzi, którym dajemy, aniżeli do tych, którzy nas tylko stale obdarzają, nie kryjąc, ile ich to kosztuje. Im silniejszy akcent na poświęcenie, tym łatwiej dziecko z domu odchodzi i łatwiej i szybciej o domu zapomina. Trzyma dziecko przy domu świadomość, że jest w tym domu uczestnikiem, który daje, który wnosi, a nie tylko człowiekiem tolerowanym czy uciążliwym. W domu, w którym jest dosyć ludzi, w którym z każdą sprawą jest do kogo się zwrócić, dziecko w pełni rozwija się i obdarza – samo staje się dla innych szansą rozwoju. Jednocześnie, jak każda szansa, jak każdy kryzys, jest sprawdzianem postaw – tu trzeba bardzo dużej pracy nad sobą, jeżeli dziecko ma być tylko przyjęte, żeby ono tego nigdy nie odczuło, żeby mogło się poczuć dawcą, bo tylko wtedy będzie szczęśliwe i tylko wtedy rzeczywiście przyniesie rodzicom to, co jest jego zadaniem: rozwój, radość i spełnienie nadziei.

Załącznik 3 – przykładowe hasła do SŁONECZKA Dziecko przynosi swoją potrzebę kontaktu, uczymy się otwierania na ludzi Dziecko daje szansę twórczości, dorośli współtworzą nowego człowieka – i to jaki on będzie w dużej mierze zależy od rodziców. Dziecko szansą rozwoju dla rodziców, bo uczy bezinteresownej miłości; dawania bez rozliczeń. Mobilizuje dorosłych, by kontrolowali swoje zachowania – w myśl zasady, że „słowa uczą, ale przykłady pociągają”. Uczy odpowiedzialności za drugą osobę. Wyzwala nowe uczucia: radości wynikającej z jego „postępów” (rozwoju). Swoim zaistnieniem i przyjściem na świat przynosi kobiecie całą gamę przeżyć. Ubogaca także mężczyznę, który staje się ojcem.

WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

221

Oprac. Monika Malinowska-Wrona

Macierzyństwo w życiu kobiety (zajęcia dla dziewcząt) CELE Po zajęciach uczennica: – akceptuje swoją płodność i dar jakim jest dziecko, – rozumie, iż macierzyństwo może być największym powołaniem kobiety, – zna problem niepłodności u kobiet, – rozumie wagę odpowiedzialnego rodzicielstwa.

FORMY I METODY

ŚRODKI DYDAKTYCZNE – kartki papieru A3 z niedokończonym zdaniem dla każdej grupy, – duże arkusze papieru, – mazaki, masa mocująca, – List kobiety spodziewającej się dziecka (załącznik 1), – fragmenty tekstów z pamiętników (załącznik 2), – dwa komplety rozsypanki (w kopertach; koszyczkach) (załącznik 3), – foliogramy (załączniki 4 i 5), – rzutnik.

CZAS: 45 min. PRZEBIEG ZAJĘĆ 1. Wprowadzenie Wiele kobiet popełnia błędy w różnych okresach swego życia, a głównie dlatego, że nie wiedzą o wielu istotnych rzeczach i nie zdają sobie do końca sprawy z konsekwencji swego postępowania. Wiele można w swoim życiu zmienić dzięki pełnej świadomości swej kobiecej natury i powołania, jakie może nieść ze sobą to, że jesteśmy właśnie kobietami. (2 min.) 2. Niedokończone zdanie Pojawienie się dziecka w życiu kobiety jest ……………………………………………. Przypuszczalne odpowiedzi: – szczęściem,

– powołaniem,

– wyzwaniem,

– utratą atrakcyjności,

– zamknięciem drogi dla edukacji, kariery,

– brakiem perspektyw,

– tragedią,

– owocem miłości małżonków,

– najpiękniejszym przeżyciem,

– darem od Boga,

– macierzyństwem,

– dużym przeżyciem.

a) Nauczyciel dzieli uczennice na grupy trzyosobowe. b) Uczennice otrzymują arkusz papieru z niedokończonym zdaniem. Każda grupa wpisuje minimum 7 skojarzeń. c) Krótka prezentacja swoich określeń przez każdą grupę. d) Podział i wypisanie na osobnych, umieszczonych w widocznym miejscu dużych arkuszach papieru, określeń pozytywnych i negatywnych. WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

niedokończone zdanie, refleksja, rozsypanka, „burza odczuć”

222

Macierzyństwo w życiu kobiety...

Oprac. Monika Malinowska-Wrona

e) Wspólna analiza, większe skupienie się na skojarzeniach o negatywnym zabarwieniu (o ile się takie pojawią), zastanowienie się, czy w ogóle muszą się pojawić i w jakich sytuacjach to ma miejsce; podkreślenie przez nauczyciela roli świadomej decyzji pary małżonków o poczęciu dziecka i rodzicielstwie. f) Na zakończenie – jedna z uczennic odczytuje list kobiety spodziewającej się dziecka (załącznik 1). (15 min.) 3. Kartki z pamiętnika (załącznik 2) a) Trzy wybrane uczennice odczytują przygotowane przez nauczyciela fragmenty tekstów – wypowiedzi kobiet mających trudności z zajściem w ciążę. b) Po przeczytaniu – omówienie i podzielenie się własnymi refleksjami. (15 min.)

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

4. Rozsypanka Niepłodność (załącznik 3) a) Prowadzący dzieli uczennice na dwie grupy. Każda z grup dostaje rozsypankę (paski papieru z tekstem), z której mają powstać dwie kolumny. Pierwsza kolumna ma nagłówek Czynniki ryzyka niepłodności u kobiet, druga natomiast Co płodności pomaga? Dziewczęta układają karteczki pod odpowiednimi nagłówkami. b) Odczytanie, pytania uczennic, wyjaśnienia nauczyciela. (5 min.) 5. Podsumowanie. a) „Burza odczuć” nad treścią foliogramu (załącznik 4), wypowiedzi uczniów z uzasadnieniem. b) Nauczyciel prowadzi dyskusję do wniosku, że DZIECKO POWINNO BYĆ PRZYWITANE. Stwierdza, iż najlepiej jest, gdy dziecko jest chciane i przywitane. Umożliwia mu to szczęśliwy rozwój w okresie prenatalnym oraz „miękkie lądowanie” po urodzeniu. Jednakże zdarzają się takie sytuacje, iż dziecko jest niechciane (w sensie nie planowane), bądź jest inne niż sobie wymarzyliśmy (przeciwna płeć, wada rozwojowa) – dlatego tak ważne jest „przywitanie tego dziecka” i otoczenie miłością, miłością bezwarunkową. Odnieść to też można do problemu niepłodności i adopcji. Małżonkowie, którzy nie mogą być rodzicami na drodze swojej płodności, mogą „przywitać” dziecko poprzez adopcję. c) Sentencja na zakończenie zajęć (załącznik 5) (8 min.)

Załącznik 4 – foliogram – Prawo dziecka do życia

Dziecko powinno być chciane. Dziecko powinno być przywitane. Załącznik 5 – foliogram – Dar macierzyństwa

Może dziś nie myślisz jeszcze o macierzyństwie, ale przyjdzie taki czas, że tego zapragniesz. Warto o tym pamiętać i żyć tak, by sobie nie szkodzić, aby w przyszłości cieszyć się z daru macierzyństwa, który może stać się największym powołaniem kobiety, Twoim powołaniem… WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Oprac. Monika Malinowska-Wrona

Macierzyństwo w życiu kobiety...

223

Załącznik 1 „Ptasie gniazdko”

Laura (30 lat, dziennikarka z Warszawy)

Załącznik 2 – Kartki z pamiętnika Kaśka, lat 23 (kosmetyczka) W drugiej klasie ogólniaka zaczęłam się odchudzać. Nie jadłam nic prócz wody przegotowanej (bo mineralna też tuczyła) i jednego jabłka dziennie. Wylądowałam w szpitalu. Anoreksja. Kroplówki, terapie... Gdy wróciłam do siebie, znowu nie akceptowałam swego ciała, po kryjomu zaczęłam wyrzucać jedzenie i prowadzić głodówkę. Przez trzy lata nie miałam okresu, a zaburzenia hormonalne trwają do dziś. Jestem znów gruba, ale to mi nie przeszkadza, to jest nieistotne. Zrozumiałam, jaka byłam głupia. Od roku jestem mężatką, a Bartek akceptuje mnie taką, jaką jestem. Jednak nie wiem, co dalej z nami będzie, tak bardzo chcemy mieć dziecko, ale nie wiem, czy to będzie możliwe… Zniszczyłam swój organizm, zniszczyłam sobie życie, tyle bym dała, by być znowu zdrową, płodną kobietą.

Andżelika, lat 39 (menedżer ds. marketingu) Od czterech lat staramy się z mężem o dziecko. Bezskutecznie. Najlepsi lekarze, kliniki leczenia bezpłodności, dziesiątki badań, masa wydanych pieniędzy, i nic. Nawet trudno jest określić przyczynę. Nie cieszy mnie to, że zarabiamy niezłe pieniądze, mamy dwa samochody, dom, mieszkanie. Brakuje nam jednego, małego szczęścia, by ten dom ożył. Bo jest jak martwy, my też już nie jesteśmy z mężem blisko siebie, żyjemy obok siebie. Zbliżenie jest tylko fizyczne, po to, by mieć dziecko. Wiem, że zagubiliśmy się w tym wszystkim… Myślę, że mogło być całkiem inaczej, jakbym nie postawiła wszystkiego na robienie kariery i zarabianie pieniędzy. O dziecku mogliśmy pomyśleć 10-15 lat temu, gdy byłam w innej kondycji fizycznej i psychicznej. Ciągłe życie w stresie, od jednego spotkania biznesowego do kolejnego, kawa, papierosy… Tak przez 10 lat, bez chwili na oderwanie się od tego kieratu. Poza tym tabletki antykoncepcyjne brałam przez 16 lat, z niewielkimi przerwami, bo tak było nam wygodnie… dziś zdaję sobie sprawę, że swoim trybem życia sama sobie zawiniłam. Wolałabym mieć marną pensję, mały kąt i szczęście, jakim jest dziecko, niż to wszystko, co posiadam.

Iwona, lat 27 (mgr filologii angielskiej) Przez całe liceum byłam kujonem, żadnych koleżanek, kolegów, nie wspomnę już o chłopaku. Grzeczna dziewczynka, bez makijażu, z warkoczem, w ciuchach zawsze kupowanych przez mamę lub ciotkę. Gdy dostałam się na studia i udało mi się wyjechać do dużego miasta, postanowiłam wszystko zmienić w swoim życiu. Chciałam się dostosować do innych, nie być już szarą myszką. W ciągu kilku miesięcy zmieniłam się nie do poznania. Ścięłam włosy, zrobiłam sobie tatuaż, zaczęłam się malować, regularnie korzystałam z solarium. Również zawartość mojej szafy zmieniła się diametralnie. Na miejscu ubrań „grzecznej panienki” pojawiły się „odważne ciuchy” – skąpe, króciutkie bluzeczki, mini za pupę, płyciutkie biodróweczki. Czułam się bardzo atrakcyjna. Na studiach szło mi bardzo dobrze, mimo że nie poświęcałam zbyt wiele czasu na naukę. Korzystałam w pełni z życia studenckiego. Non stop imprezy na stancji, obowiązkowe wypady do dyskoteki 3 razy w tygodniu. Wielu mężczyzn przewinęło się wówczas w moim życiu, nie żałowałam sobie (…). Chciałam nadrobić „zaległości”. Mając już pierwszy raz za sobą, później się posypało. Praktycznie znajomość z każdym chłopakiem kończyła się (tzn. rozpoczynała się) łóżkiem. Niestety, w okresie tym coraz częściej musiałam odwiedzać ginekologa, już nie tylko po receptę na pigułki antykoncepcyjne, ale i z powodu ciągle pojawiających się infekcji… Zapalenia przydatków z zaziębienia (efekt noszenia skąpych ubrań niezależnie od pogody), chlamydia trachomatis i wciąż nawracające stany grzybicze pochwy (efekt częstych zmian partnerów). Za każdym razem lekarz informował mnie, że mogę mieć w przyszłości problemy z zajściem w ciążę, ale to do mnie nie docierało, nie interesowało mnie wtedy. Teraz dopiero to do mnie dotarło. Od trzech lat staramy się o dziecko. Bez skutku. Słowa lekarza sprzed kilku lat sprawdziły się, niestety. Badania wykazały, że w wyniku przebytych infekcji powstały zrosty w jajowodach uniemożliwiające zajście w ciążę. Jestem załamana. Jutro mam kolejne spotkanie w klinice leczenia niepłodności, mam nadzieję, że coś nam poradzą i że wreszcie może się uda. WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

Od dwóch miesięcy staraliśmy się o dziecko. Wreszcie się udało. Zrobiłam sobie test i nie czekając na wizytę u lekarza, postanowiłam podzielić się tą informacją z moim Robertem. Pomysł, jak to zrobić, przyszedł sam. Byłam bardzo zadowolona i jakby natchniona. Właśnie pisałam artykuł i wyglądałam przez okno. Zauważyłam, że ptaki budują gniazdo na pobliskim drzewie. Wróbel i wróblowa uwijały się jak w ukropie. Źdźbła trawy, patyczki i wirujący w powietrzu puch – nasiona topoli – wszystko nadaje się do budowy. Pod wpływem obserwacji tej zakochanej ptasiej pary uświadomiłam sobie, że ja też niedługo będę wić nasze gniazdko. Wtedy właśnie wymyśliłam, że ja także nazbieram puchu z topoli, zrobię gniazdko i przy kolacji, wręczając mu ten niecodzienny prezent, powiem mu o ciąży. Wyglądało to trochę dziwnie, gdy biegałam wokół bloku i zbierałam z trawnika nasiona topoli i szare pióra. Gniazdo kupiłam w kwiaciarni, wyjęłam z niego świątecznego kurczaka i wyłożyłam je puchem i piórami. Zapakowałam szczelnie w pudełko po pierścionku zaręczynowym i czekałam, aż Robert wróci z pracy. Jak mnie zobaczył i poczuł zapach leczo w kuchni (jego ulubione danie), od razu wiedział, że coś się święci. Nie domyślał się tylko co. Byłam blada, podenerwowana i ciekawa jego reakcji. Ignorowałam wszystkie jego pytania: „Kochanie, czy coś się stało?”. Zbywałam go długim: „Niiic!”. Nie wytrzymałam napięcia i tuż przed kolacją wręczyłam mu pudełko. Poznał, że to opakowanie po pierścionku. Pytał, czy to jakaś rocznica zaręczyn. Aż wreszcie otworzył. Nie od razu zrozumiał. Dopiero po chwili krzyknął: „Jesteś w ciąży? Udało się nam!”. Potem ja płakałam, a on całował moje łzy i śmiał się. Emocje opadły. Wcinaliśmy leczo i rozprawialiśmy wesoło o naszym przyszłym życiu.

224

Macierzyństwo w życiu kobiety

Oprac. Monika Malinowska-Wrona

Załącznik 3 – Rozsypanka Czynniki ryzyka niepłodności u kobiet

Zapalenie przydatków różnego pochodzenia Przerwanie ciąży

Narkotyki

Założenie wkładki wewnątrzmacicznej (spirali)

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

Przebyte operacje narządów miednicy mniejszej

Alkohol

Zmiany w błonie śluzowej macicy na skutek działania tabletek antykoncepcyjnych Zaburzenia odżywiania

Palenie papierosów

Niektóre leki (np. antydepresyjne)

Duże ilości kawy

Przewlekły hałas

Czynniki środowiskowe (ołów, kadm, promieniowanie elektromagnetyczne) Częste irygacje pochwy

Stres Co płodności pomaga?

Unikanie sytuacji stresowych

Zdrowy, higieniczny tryb życia

Rezygnacja z używek (tytoń, alkohol, narkotyki, kawa) Stosowanie odpowiedniej diety bogatej w mikroelementy i inne potrzebne składniki Utrzymanie odpowiedniej masy ciała

Jeden, stały partner

Naturalne planowanie rodziny – życie zgodne z zasadami ekologii Wewnętrzny, duchowy spokój WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Wypoczynek

225

Oprac. Barbara Charczuk

Ojcostwo XXI wieku (zajęcia dla chłopców) CELE Po zajęciach uczeń: – wie, na czym polega ojcostwo, – zna wpływ ojca na rozwój i zachowanie dzieci oraz życie rodziny, – uświadamia sobie wpływ doświadczenia ojcostwa na osobisty rozwój, – rozumie istotę i znaczenie ojcostwa.

FORMY I METODY

ŚRODKI DYDAKTYCZNE – list Anny (załącznik 1), – wypowiedź dr Wandy Półtawskiej (załącznik 2), – duże arkusze papieru, flamastry, kolorowe kartki A4, nożyczki, klej, – foliogram W stronę ojca (załącznik 3), – schemat metaplanu (załącznik 4), – kartki samoprzylepne w dwóch kolorach, – Dar ojcostwa (załącznik 5).

CZAS: 45 min. PRZEBIEG ZAJĘĆ 1. Pogadanka wprowadzająca a) Odczytanie listu Anny (załącznik 1) i rozmowa nt. postawy mężczyzny wobec faktu ojcostwa. b) Nauczyciel wywiesza na tablicy lub wyświetla tekst na foliogramie (załącznik 2) i zachęca uczniów, by wypowiedzieli się na temat zamieszczonego w nim zdania dr Wandy Półtawskiej. c) Następnie uczniowie kończą zdanie: Być odpowiedzialnym to…… (7 min.) 2. Rola i znaczenie ojca w rodzinie – miniwykład Nauczyciel przedstawia statystyki dotyczące roli społecznej ojca (załącznik 3) – foliogram. Można dodać, że w Polsce tylko 11% ojców poczuwa się do płacenia alimentów na swoje dzieci. (3 min.) 3. Metaplan a) Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. b) Każda grupa metodą metaplanu ustosunkowuje się do problemu Ojcostwo XXI wieku tworząc plakat wg schematu (załącznik 4). c) Prezentacja plakatów. (25 min.)

WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

pogadanka, burza mózgów, praca w grupach – metaplan, miniwykład, zdanie niedokończone.

226

Ojcostwo XXI wieku

Oprac. Barbara Charczuk

4. Burza mózgów a) Nauczyciel rozdaje uczniom karteczki samoprzylepne w dwóch kolorach. b) Uczniowie na karteczkach jednego koloru zapisują: co daje mężczyźnie spełnione ojcostwo, na karteczkach drugiego koloru: czym jest zagubione ojcostwo. c) Przyklejenie karteczek na arkuszu w dwóch kolumnach i odczytanie karteczek. Wniosek: mężczyzna, który nie bierze w opiekę matki i dziecka, nie jest mężny. Jest mężczyzną słabym i nieodpowiedzialnym. (8 min.) 5. Zakończenie. Nauczyciel wywiesza lub wyświetla foliogram (załącznik 4) i odczytuje Dar ojcostwa. (2 min.)

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

Załącznik 2 – foliogram – Odpowiedzialność za płodność

Jesteś płodny i od tego czasu na Ciebie spada odpowiedzialność za życie. dr Wanda Półtawska (psychiatra)

Załącznik 5 – foliogram – Dar ojcostwa

Może dziś nie myślisz poważnie o ojcostwie, ale przyjdzie taki czas, że zostaniesz ojcem. Warto o tym pamiętać i żyć tak, by się do tego dobrze przygotować, aby w przyszłości cieszyć się z daru ojcostwa, który może stać się najważniejszą karierą mężczyzny, Twoją karierą… WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Oprac. Barbara Charczuk

Ojcostwo XXI wieku

227

Mamy trzech wspaniałych synków. Każdy oczekiwany... każdy kochany... każdy inny... choć wiele cech mają wspólnych jak to rodzeństwo. Kiedy pierwszy synek zaczął we mnie oddychać, mój mąż odebrał tę wiadomość z mieszanymi uczuciami, może dlatego, że był za młody, zbyt niedojrzały, by wcielić się w rolę ojca... drugiemu serduszko zaczęło bić zdecydowanie za wcześnie, bo 2,5 roku po pierwszym chłopczyku... i też jakoś tak niespecjalnie ucieszyła go ta wiadomość, może nawet rozczarowała trochę... a trzecie maleństwo było trochę zaskoczeniem i dla mnie. Powiem Wam, że właśnie trzeci chłopczyk nie był absolutnie zaakceptowany przez mojego męża, bardzo się wtedy ode mnie odsunął... byłam kompletnie sama... nawet kiedy się urodził, mój mąż miał do mnie ogromny żal za to, że ta kruszynka pojawiła się na świecie... jakby mu coś zabrał..., no cóż... a teraz to jest jego najukochańszy synek... tak z reguły bywa... Pozdrawiam serdecznie. Anna

Załącznik 4 – Metaplan (schemat)

OJCOSTWO XXI WIEKU Jak powinno być

Jak jest?

Dlaczego nie jest tak, jak powinno być?

Wnioski zależne od nas

niezależne od nas

WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

Załącznik 1 – Trzech synków

228

Ojcostwo XXI wieku

Oprac. Barbara Charczuk

Załącznik 3 – foliogram – W stronę ojca

STATYSTYKI DOTYCZĄCE ROLI SPOŁECZNEJ OJCA (Statystyki można znaleźć na serwisie internetowym http:/www.gingerbread.org.uk/. Pochodzą one z badań przeprowadzonych w USA. Problem ten dotyczy blisko 22% rodzin amerykańskich).

– 90% bezdomnych i uciekających z domu dzieci pochodzi z rodzin bez ojca, – 85% dzieci, które sprawiają problemy wychowawcze, wychowało się bez ojca,

V. PRZEKAZYWANIE ŻYCIA I DZIAŁANIA PRZECIWKO ŻYCIU

– 85% młodzieży trafiającej do więzień wychowało się w domu bez ojca, – 80% młodych mężczyzn popełniających gwałty nie miało dobrych kontaktów z ojcem, – 75% młodzieży ulegającej zatruciu chemicznymi środkami wychowało się bez ojca, – 71% młodzieży, która porzuca szkołę, pochodzi z takich rodzin, – 63% młodzieży popełniającej samobójstwa wychowało się bez kontaktu z ojcem.

*** Dane dotyczące dziewcząt wychowujących się bez kontaktu z ojcem: – 53% częściej wychodzi za mąż jako nastolatki, – 11% częściej rodzi dzieci jako nastolatki, – 64% częściej staje się samotnymi matkami, – 92% częściej się rozwodzi.

Tam, gdzie brakuje ojca, pojawia się zagrożenie, niebezpieczeństwo. Zagrożone staje się macierzyństwo matki i los dziecka. Zagrożeniu ulega życie rodzinne. WYGRAJMY MŁODOŚĆ – SCENARIUSZE ZAJĘĆ