czy_zPolski_DRUK1 12 pa타dziernika 2007 15:23:02
PLIKOWSKI.indd 154
2007-10-03 23:19:10
Jerzy Pilikowski Katarzyna Paw³owska Alicja Grzegorczyk
CZY Z POLSKI MO¯EMY BYÆ DUMNI?
czy_Polski_strony 4 paŸdziernika 2007 11:13:06
PLIKOWSKI.indd 2
2007-10-03 23:18:49
Od Redakcji Czy z Polski możemy być dumni to nie tylko tytuł zbioru materiałów do wychowania patriotycznego, ale wyrażenie przekonania, że tak jest, a przynajmniej powinno być – i na pewno może być. Wiele zależy od tego, czy młodzi ludzie – przyszłość narodu – będą utożsamiali się z tą prawdą, ukazując swą miłość do ojczyzny. Patriotyzm inaczej wyglądał wczoraj, a inaczej wygląda dziś. Ważne, by odkryć swoją tożsamość, bo być Polakiem to być sobą... A wolność nie jest nam dana, lecz zadana. I ojczyzna nie jest nam dana, ale zadana. O tym głównie traktuje pierwsza część publikacji – rozważania historyka Jerzego Pilikowskiego. Autor najpierw doprecyzowuje znane pojęcia, jak: naród, patriotyzm, geopolityka, nacjonalizm, mocarstwowość, itd., by w trakcie rozprawy ukazać je w kontekście dziejów naszej historii na tle dziejów Europy i świata. Druga część książki – to konkretne rozwiązania metodyczne autorstwa Katarzyny Pawłowskiej do zajęć z uczniami gimnazjum: na lekcje wychowawcze, świetlicowe, dla kół historycznych (zagospodarowanie czasu wolnego). Scenariusze zamieszczone w zbiorze zostały poświęcone wspomnieniom wielkich Rodaków, godłu, zbrodni katyńskiej, wielkim rocznicom i wydarzeniom, a nawet relacji: patriotyzm a ekologia, czyli po prostu – spotkaniom z patriotyzmem.
5
PLIKOWSKI.indd 5
2007-10-03 23:18:49
Scenariusz teatralny pt. „Armia Krajowa” Alicji Grzegorczyk zamyka naszą propozycję tego niewielkiego, ale potrzebnego w szkole zbioru materiałów. Publikacja ta może bowiem stanowić pomoc dla nauczycieli i wychowawców, na których spoczywa obowiązek nie tylko uczenia, ale i dawania świadectwa w przekazywaniu największych wartości.
6
PLIKOWSKI.indd 6
2007-10-03 23:18:49
PLIKOWSKI.indd 154
2007-10-03 23:19:10
PLIKOWSKI.indd 62
2007-10-03 23:18:57
CZĘŚĆ II
Katarzyna Pawłowska
„Życie made in Polska”
PLIKOWSKI.indd 63
2007-10-03 23:18:57
Objaśnienia znaków stosowanych w scenariuszach
pogadanka (heureza)
miniwykład nauczyciela
praca plastyczna
zajęcia w kręgu
zajęcia (ćwiczenia) integrujące
ćwiczenia
wypowiedzi pisemne uczniów (rodziców)
czytanie lub opowiadanie
64
PLIKOWSKI.indd 64
2007-10-03 23:18:57
Scenariusz 1
SCENARIUSZ 1: „Życie made in Polska”, czyli z patriotyzmem spotkanie pierwsze Cele ogólne – uświadomienie roli patriotyzmu w życiu społecznym i kulturalnym kraju, – wzbudzenie u uczniów ducha patriotyzmu. Cele szczegółowe Po zrealizowanych zajęciach uczeń potrafi: – scharakteryzować własne podejście do problemu patriotyzmu, – napisać tekst inspirowany piosenkami o tematyce patriotycznej, – wymienić tytuły różnych tekstów (wiersz, piosenka) traktujących o problemie patriotyzmu. Metody i formy ankieta na temat patriotyzmu, wysłuchanie i analiza tekstów: wiersza, piosenki; praca indywidualna na podstawie tekstu, pogadanka Środki dydaktyczne – kserokopie wiersza Jana Kasprowicza „Rzadko na moich wargach...” (załącznik 1), – ankieta na temat patriotyzmu (załącznik 2), – nagrania i ksero tekstów piosenek: „Spotkanie z...” Sztywny Pal Azji, „Patriota” Zipera (załącznik 3, 4), – reprodukcja obrazu Jacka Malczewskiego „Polonia”. Czas: 45 min.
65
PLIKOWSKI.indd 65
2007-10-03 23:18:57
cz II
„Życie made in Polska”
Katarzyna Pawłowska
Przebieg zajęć Wprowadzenie Nauczyciel odczytuje wiersz Jana Kasprowicza „Rzadko na moich wargach...” (załącznik 1), który uczniowie mają przed sobą (ksero). Tekst jest punktem wyjścia do krótkiej rozmowy na temat wiersza, jego aktualności oraz obecności słowa „ojczyzna” w naszym osobistym i społecznym życiu. Nauczyciel informuje, że podczas kolejnych kilku lekcji zajmiemy się tematyką patriotyzmu. 10 min. Rozwinięcie 1. Ankieta Nauczyciel prosi uczniów o wypełnienie anonimowej ankiety na temat patriotyzmu (załącznik 2), której wyniki będą przedstawione na następnej lekcji. 10 min. Kilku wyznaczonych uczniów zabiera ankiety, aby na przyszłą lekcję je opracować i przedstawić klasie (nauczyciel radzi im, aby opracowali każde pytanie osobno, cytowali najczęstsze i najciekawsze wypowiedzi, wyniki podawali w procentach, przygotowali diagramy na planszach, foliach lub opracowanie komputerowe). 2. Prezentacja współczesnych piosenek o tematyce patriotycznej Prowadzący pyta, czy uczniowie spotkali się ze współczesnymi piosenkami o tematyce patriotycznej, zaznaczając, że cytat z tematu „Życie made in Polska” pochodzi z takiej właśnie piosenki (rapp OSTRa „Kochana Polsko”). Prowadzący rozdaje uczniom kopie tekstów piosenek (załącznik 3, 4) i prezentuje nagranie: „Spotkanie z...” zespołu Sztywny Pal Azji, „Patriota” Zipera. 3. Pogadanka nt. treści wysłuchanych piosenek Należy zwrócić uwagę na personifikację Ojczyzny – przedstawienie jej jako kobiety. Za malarski przykład personifikacji Ojczyzny może posłużyć reprodukcja obrazu Jacka Malczewskiego „Polonia”; wyjaśnienie symboli (kajdany, czarny welon). 10 min.
66
PLIKOWSKI.indd 66
2007-10-03 23:18:57
Scenariusz 1
Zakończenie Indywidualna praca uczniów z wymienionymi wyżej tekstami. Do wyboru: a) Napisz tekst inspirowany piosenkami i wierszem nt. patriotyzmu. Forma dowolna. b) Refleksja – „Moje życie made in Polska”. Odczytanie kilku prac; podsumowanie zajęć. 15 min. Zadanie domowe Poszukaj we współczesnej muzyce utworów o tematyce patriotycznej. Przedstaw ich wykonawców.
67
PLIKOWSKI.indd 67
2007-10-03 23:18:58
Załącznik 1 – Jan Kasprowicz, Rzadko na moich wargach... (z „Księgi ubogich”)
cz II
„Życie made in Polska”
Katarzyna Pawłowska
Rzadko na moich wargach – Niech dziś to warga ma wyzna – Jawi się krwią przepojony, Najdroższy wyraz: Ojczyzna. Widziałem, jak się na rynkach Gromadzą kupczykowie, Licytujący się wzajem, Kto Ją najgłośniej wypowie. Widziałem, jak między ludźmi Ten się urządza najtaniej, Jak poklask zdobywa i rentę, Kto krzyczy, iż żyje dla Niej. Widziałem, jak do Jej kolan – Wstręt dotąd serce me czuje – Z pokłonem się cisną i radą Najpospolitsi szuje.
Czy z Polski możemy być dumni?
Widziałem rozliczne tłumy Z pustą, leniwą duszą, Jak dźwiękiem orkiestry świątecznej Resztki sumienia głuszą. Sztandary i proporczyki, Przemowy i procesyje, Oto jest treść Majestatu, Który w niewielu żyje. Więc się nie dziwcie – ktoś może Choć milczkiem słuszność mi przyzna – Ze na mych wargach tak rzadko Jawi się wyraz: Ojczyzna.
68
PLIKOWSKI.indd 68
2007-10-03 23:18:58
Scenariusz 1
Lecz brat mój najbliższy i siostra, W tak czarnych żałobach ninie, Ci widzą, że chowam tę świętość W najgłębszej serca głębinie. Ta siostra najbliższa i brat ten, Wybrani spomiędzy rzeszy, Ci znają drogi, którymi Moja Wybrana spieszy. Krwawnikiem zarosłe ich brzegi, Łopianem i podbiałami: Śpieszę z Nią razem, topole Ślą swe westchnienia za nami. Przystajem na cichych mogiłach, Słuchamy, azali z ich wnętrza Taki się głos nie odezwie, Jakaś nadzieja najświętsza. Zboża się złocą dojrzało, A tam już widzimy żniwiarzy, Ta dłoń swą na czoło mi kładzie I razem o sprzętach marzy. A potem, podniósłszy głowę Do dalszej wstając podróży, Woła: „Miej radość w duszy, Bo tylko radość nie nuży. Podporą ci będzie i brzaskiem Ta ziemia tak bujna, tak żyzna, Nią ci Ja jestem na zawsze Twa ukochana Ojczyzna”. Jakiś złośliwy złoczyńca Pszeniczne podpala stogi, U bram się wije niebieskich W rozpaczy człowiek ubogi.
69
PLIKOWSKI.indd 69
2007-10-03 23:18:58
cz II
„Życie made in Polska”
Katarzyna Pawłowska
Jakaś mordercza zaraza Z głodem zawiera przymierze, Na przepełnionych cmentarzach Krzyże się wznoszą świeże. Jakoweś głuche tętenty Wskroś przeszywają powietrze, Kłębią się gęste chmurzyska, Czyjaż to ręka je zetrze? Jakaś olbrzymia rzeka Wezbrała krwią i rozlewa W krąg purpurowe swe nurty, Zabiera domy i drzewa. Jakoweś idą pomruki – Drży niepoznana puszcza, Dęby się groźne ozwały, Cóż to za moc je poduszcza? A nad tą dolą – niedolą Poranna nieci się zorza, Na pieśń mą, Ojczyzny pełną Spływa promienność jej Boża.
Czy z Polski możemy być dumni?
W mej pieśni, bogatej czy biednej – Przyzna mi ktoś lub nie przyzna – Żyje, tak rzadka na wargach, Moja najdroższa Ojczyzna.
70
PLIKOWSKI.indd 70
2007-10-03 23:18:58
Scenariusz 1
Załącznik 2 – Ankieta CZY JESTEŚMY PATRIOTAMI? Przy pytaniach zamkniętych podkreśl właściwą odpowiedź. 1. Czy uważasz siebie za patriotę? Tak raczej tak nie raczej nie Uzasadnij: ......................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... 2. Jakie zachowania uważasz za przejaw patriotyzmu? (Wymień w punktach). ........................................................................................................... ........................................................................................................... 3. Czy uważasz, że we współczesnej Polsce przeważają postawy patriotyczne? raczej tak nie raczej nie Tak Uzasadnij: ......................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... 4. Wymień postacie z przeszłości i współczesne, które uznajesz za patriotów. ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... 5. Wymień polskie święta i symbole narodowe Święta:............................................................................................... ........................................................................................................... Symbole: ........................................................................................... ........................................................................................................... 6. Czy patriotyzm dzisiaj jest potrzebny? Tak raczej tak nie raczej nie Uzasadnij: ......................................................................................... ........................................................................................................... 7. Co to jest patriotyzm? ........................................................................................................... ...........................................................................................................
PLIKOWSKI.indd 71
2007-10-03 23:18:58
Załącznik 3 – „Spotkanie z...” Sztywny Pal Azji
cz II
„Życie made in Polska”
Katarzyna Pawłowska
Nie gniewaj się na mnie, Polsko, nie gniewaj się. Ja naprawdę kocham cię, naprawdę kocham cię. Więc wybacz mi Polsko, że spóźniłem się, Więc wybacz, że na spotkanie spóźniłem się. Dokąd pójdziemy, Polsko, dokąd pójdziemy? Poprowadź mnie za rękę, poprowadź mnie za rękę. I opowiadaj, co słychać u ciebie, co słychać, opowiadaj. Nie wstydź się mnie, Polsko, nie wstydź się. Już dobrze, zgaszę światło i będę szukał w ciemnościach ciebie, Będę szukał w ciemności ciebie, będę szukał twoich ust, Będę szukał twoich ust. Nie gniewaj się...
Czy z Polski możemy być dumni?
Od jutra przyrzekam ci, Polsko, zmienię się Nie będę palił i pił, już nie będę palił i pił, Nie będę palił i pił, będę już chodził do szkoły, Będę już chodził do szkoły, nie będę palił i pił. Nie gniewaj się...
72
PLIKOWSKI.indd 72
2007-10-03 23:18:58
Scenariusz 1
Załącznik 4 – „Patriota” Zipera To jest moje godło – orzeł biały i przez długie wieki legendy powstawały, ludzie tracili to co cenne (...) Czy to się zmieni, czy Polska to kraj nadziei? Wolności słowa i idei? Czy to pozory? Słyszysz werbla trzask – to Patriota – studium przedmiotu na szybkich obrotach. Jego, mnie i ciebie – Was – to dotyczy, bo to polska ziemia, naszej goryczy – w tej kwestii jestem na bank zasadniczy. Myślę po polsku ściśle, bo co polskie to dobre. Kocham ten kraj, kocham bez przyczyny, który na barkach swych nosi znosi ból i brudne czyny, gdzie korupcja i blat to nie nowiny, gdyż swoje ubóstwiamy, a obcym gardzimy. Kraj w kształcie serca – tu zawsze tkwimy, ten kawałek dla Polaków, dla polskiej rodziny. To Patriota – jego posąg na wagę złota, to Patriota – anegdota. Ref. Nie jeden, nie raz nasz kraj próbował zniszczyć, nie jeden raz powstaliśmy ze zgliszczy, teraz nasz czas nadszedł, korona błyszczy, a ja z dumą na nią patrzę, więc wytrzyj łzy – to ważne. Nie jeden wróg chciał zniszczyć nasz naród, nie jeden oferował pomoc, zawiódł. Nie jeden z nas ma dużo przeszkód, a idzie naprzód, by zaspokoić głód rodziny oraz bliskich osób... Wiem, do czego dążę i tak dalej, póki nie spocznę. Co mnie nie zabije, to mnie wzmocni... Prosto z Polski, z dumą na twarzy i z ducha hartem wiedzą, co warte, co niewarte, by nie spaść na parter.
73
PLIKOWSKI.indd 73
2007-10-03 23:18:58
cz II
„Życie made in Polska”
Katarzyna Pawłowska
Więc jeszcze raz: wiara, nadzieja, miłość z Bogiem, pragnienie wolności porównywalne z nałogiem, nadrabiając straty ruszymy wielkim krokiem. Zobacz, chłopaku, jak to poszło do przodu w Polsce. (...) O swe walczyć będziemy (zawsze), tradycja nie zginie, póki my żyjemy na ojczystej ziemi o barwie bieli i czerwieni symbol czystości przelanej krwią – o tym wiedzą, którzy są w ciągłej walce. Dla nich hołd, dla tych noszących blizny, dla nich w imię dobra ojczyzny.
Czy z Polski możemy być dumni?
Jesteśmy prosto z środka, od zawsze można nas tu spotkać. Ziemia dana nam po przodkach, po nich kraj nam ten pozostał. Teraz Polska – kraj Zipa – Rzeczpospolita Trzecia. To znaczy dzieciak, że jesteś tu na własnych śmieciach. Jesteś stąd, to twój kąt, stąd jest twój rodzinny krąg. Teraz rap ludzi cuci: rap, polski rap rzuci na kolana fałsz, prowadzi nas do jedności, by cały naród polski powstał w całości, spojrzał w przyszłość, by zmienić tę całą szarą rzeczywistość. Teraz wszystko w naszych rękach. Wspólny ból, wspólna męka, trzeba życie upiększać. Nie ma co się pogłębiać, mimo to, że nasz los był okrutny, głos historii smutny, to jest POLSKA – moja ojczyzna! Bo ty, tak jak każde istnienie, masz wpływ na jej błysk, jak każdy z tych, z których ty się wywodzisz (...), z których ty pochodzisz, to marzenie tych, którzy odeszli za młodzi (za młodzi).
74
PLIKOWSKI.indd 74
2007-10-03 23:18:58
Spis treści Od Redakcji _____________________________________5
Część I Jerzy Pilikowski: Ten piękny patriotyzm ___________ 7 Wstęp ______________________________________________ 9 ROZDZIAŁ I: Nie tylko Piłsudski czyli sztafeta pokoleń ______ 15 ROZDZIAŁ II: Polska i jej miejsce w europejskiej lidze______ 29 ROZDZIAŁ III: Polska: największy sukces XX wieku _______ 41 Zakończenie ________________________________________ 57
Część II Katarzyna Pawłowska: „Życie made in Polska” _____ 63 SCENARIUSZ 1: Życie made in Polska”, czyli z patriotyzmem spotkanie pierwsze _______________ 65 Załącznik 1 ______________________________________ 68 Załącznik 2 ______________________________________ 71 Załącznik 3 ______________________________________ 72 Załącznik 4 ______________________________________ 73
SCENARIUSZ 2: Patriota – kto to taki? ______________75 Załącznik 1 ______________________________________ 77 SCENARIUSZ 3: Patriotyzm – wczoraj i dziś ______________ 78 Załącznik 1 ______________________________________ 81
151
PLIKOWSKI.indd 151
2007-10-03 23:19:10
Załącznik 2 ______________________________________ 82 Załącznik 3 ______________________________________ 83 Załączniki 4, 5 ___________________________________ 84 Załączniki 6, 7 ___________________________________ 85 SCENARIUSZ 4: „Kto Ty jesteś?... Jaki znak Twój?...” ______ 86 Załącznik 1 ______________________________________ 90 Załącznik 2 ______________________________________ 92 Załącznik 3 ______________________________________ 94 Załącznik 4 ______________________________________ 95 Załącznik 5 ______________________________________ 96 Załącznik 6 ______________________________________ 97 SCENARIUSZ 5: Piękni Polacy, czy mądrzy Polacy? A może – piękni i mądrzy Polacy! _______________ 98 Załączniki 1, 2 __________________________________ 101 Załącznik 3 _____________________________________ 102 SCENARIUSZ 6: Rodzina – szkołą patriotyzmu ___________ 103 Załącznik 1 _____________________________________ 106 SCENARIUSZ 7: Uczciwością i pracą narody się bogacą ____ 109 Załącznik 1 _____________________________________ 112 Załącznik 2 _____________________________________ 113 SCENARIUSZ 8: Polityka – co to takiego? _______________ 114 Załącznik 1 _____________________________________ 117 Załącznik 2 _____________________________________ 120 SCENARIUSZ 9: Patriotyzm a ekologia _________________ 122 Załącznik 1 _____________________________________ 125 Załącznik 2 _____________________________________ 126
152
PLIKOWSKI.indd 152
2007-10-03 23:19:10
SCENARIUSZ 10: Patriotyzm w drogowskazach, czyli przykazania narodowe ___________ 127 Załącznik 1 _____________________________________ 130
Część III Alicja Grzegorczyk: Armia Krajowa (scenariusz teatralny) _________________________________________ 131
153
PLIKOWSKI.indd 153
2007-10-03 23:19:10
czy_zPolski_DRUK1 12 pa타dziernika 2007 15:23:02