obiezyswiat_okladka_druk1 8 wrzeœnia 2008 13:44:02
OBIEŻYŚWIAT TWÓRCZE ZAGOSPODAROWANIE CZASU WOLNEGO
Program profilaktyczno-wychowawczy dla gimnazjalistów
Ewa Dybowska Anna Walulik CSFN
Opracowanie:
overzyswiat.indd 3
2008-06-14 23:23:46
Spis treści Wprowadzenie do programu OBIEŻYŚWIAT ............7 SPOTKANIE 1 Brazylia – wyprawa do puszczy amazońskiej ......11 SPOTKANIE 2 Grecja – pochodzenie sportu i przekaz kulturowy tradycji .................................................. 25 SPOTKANIE 3 Francja – savoir-vivre na co dzień ........................32 SPOTKANIE 4 Kenia – afrykańska różnorodność .......................48 SPOTKANIE 5 Japonia – tradycja i nowoczesność .......................60 SPOTKANIE 6 USA – bogactwo różnorodności.............................73 SPOTKANIE 7 Holandia – wolność i tolerancja ............................82
5 overzyswiat.indd 5
2008-06-14 23:23:47
Twórcze zagospodarowanie czasu wolnego
SPOTKANIE 8 Watykan – miejsce wiary w życiu człowieka .......90 SPOTKANIE 9 Izrael – różne kultury i religie w jednym państwie ..............................................101 SPOTKANIE 10 Polska – biesiada staropolska współcześnie .......121
6 overzyswiat.indd 6
2008-06-14 23:23:47
OBIEŻYŚWIAT
Wprowadzenie do programu OBIEŻYŚWIAT Wiek gimnazjalny (13-16 lat) to czas trudny zarówno dla samych młodych ludzi jak i dla rodziców, wychowawców, opiekunów, druhów, wolontariuszy, prowadzących świetlice, czy różnego rodzaju formy zajęć pozaszkolnych. Charakteryzuje się on osłabieniem zainteresowań, niższą gotowością do pracy, co może być efektem pogorszonej sprawności myślenia. Zmienia się również postawa względem otoczenia – cechuje ją negatywizm, sprzeciw, labilność i nadmierna intensywność emocji. Wystąpienie dyskursu między aktualnymi kompetencjami jednostki a naciskami biologicznymi, psychicznymi i społecznymi jest gwarantem przejścia do kolejnego etapu rozwoju, rozumianego jako pojawienie się nowego zadania rozwojowego oraz nowego kontekstu życia jednostki. Program profilaktyczny OBIEŻYŚWIAT jest propozycją towarzyszenia młodym ludziom w odkrywaniu ich talentów, poszukiwaniu form zagospodarowania czasu wolnego, ujawnianiu własnych zainteresowań. Został przygotowany przez studentów Wydziału Pedagogicznego Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum” w Krakowie. W ramach działalności Koła Naukowego Pedagogów postanowili oni wraz z opiekunami zaproponować młodym ludziom coś więcej niż siedzenie na ławce pod blokiem, bierne oglądanie telewizji czy wirtualne wędrówki po Internecie. – Czy dorośli są w stanie pomóc młodzieży w wieku gimnazjalnym w odkrywaniu ich zainteresowań? – W jaki sposób można wspomagać młodych ludzi w twórczym zagospodarowaniu czasu wolnego? Obserwując młodzież można uznać, że bardzo często brakuje jej pomysłów na wypełnienie czasu wolnego. Pojawiła się więc potrzeba uzyskania informacji na temat zainteresowań młodzieży
7 overzyswiat.indd 7
2008-06-14 23:23:47
Twórcze zagospodarowanie czasu wolnego
gimnazjalnej, aby zaproponować takie formy spędzania wolnego czasu, które będą zgodne z jej preferencjami. Zgromadzenie materiału badawczego było możliwe dzięki zastosowaniu metody sondażu diagnostycznego. Badania przeprowadzone były w różnych środowiskach: wielkie miasto, małe miasto, wieś. Ankietowani uznali, że najchętniej zajmują się turystyką (76%), sportem (60%), dokształcaniem (50%) i rozwijaniem hobby (41%). Z analizy materiału wynikało również, że propozycje co do formy spędzania czasu wolnego pokrywają się z ich zainteresowaniami. Młodzież preferuje wycieczki (25%) i gry sportowe (40%), a dziewczęta są zainteresowane również prowadzeniem rozmów o ważnych dla nich zagadnieniach, nie precyzując jednak szczegółowo tematów. Biorąc pod uwagę fakt, iż 76% respondentów interesuje się szeroko rozumianą turystyką, jako myśl przewodnia programu została zaproponowana podróż do różnych zakątków świata. Zamysł ten realizowany jest w cyklu 10 spotkań tematycznych. Każde z nich daje możliwość poznawania specyfiki danego kraju. Bogactwo tradycji i współczesności w różnych częściach naszego globu może stać się impulsem do dalszych poszukiwań i wskazać drogę nowych zainteresowań młodzieży. OBIEŻYŚWIAT kieruje uwagę młodych ludzi na piękno otaczającego świata i zachęca do odkrywania go (spotkanie 1 i 6). Sport jako wyraźny punkt zainteresowania młodzieży domaga się zapoznania młodych ludzi z kulturą sportu i zasadą „fair play” (spotkanie 2). Rozwijanie zainteresowań wymaga wiedzy z różnych dziedzin życia człowieka, dlatego w toku spotkań zaproponowano poszerzenie wiadomości nie tylko z zakresu kultury wielu krajów, ale również rozwijanie praktycznej znajomości języków obcych (spotkanie 4, 6 i 9). Dzisiejszy świat oferuje młodzieży szeroką gamę rozwiązań technicznych ułatwiających komunikację. Należy przy tym podkreślić, że żadne medium nie zastąpi spotkania – rozmowy z drugim człowiekiem (spotkanie 5 i 3). W perspektywie dialogu nie można również pominąć systemu wartości i sensu religii w życiu człowieka (spotkanie 7, 8 i 9). Przybliżanie kultury świata zamyka spotkanie z Ojczyzną. Zaproponowane w nim wspólne biesiadowanie jest okazją do uświadomienia sobie bogactwa i różnorodności kultury polskiej
8 overzyswiat.indd 8
2008-06-14 23:23:47
OBIEŻYŚWIAT
oraz stwarza możliwość rozwijania umiejętności dialogu i wypowiadania własnych opinii (spotkanie 10). Autorzy programu podjęli się przeprowadzenia studyjnej wersji OBIEŻYŚWIATA w pozaszkolnych placówkach wychowawczych. Wypowiedzi uczestników, po zrealizowaniu całego cyklu zajęć, zmotywowały autorów do podzielenia się przygotowanymi materiałami z szerszym gronem odbiorców. Zachętą do publikacji było również pozytywne i entuzjastyczne przyjęcie programu przez pedagogów, uczestników Ogólnopolskiej Konferencji Studenckich Kół Naukowych dotyczącej Profilaktyki Społecznej Bliżej siebie – dalej od narkotyków, która odbyła się 23 października 2006 r. w Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Opolu. Daje ono nadzieję, że uczestnictwo w programie wzbudzi u młodzieży potrzebę rozwijania zainteresowań i wskaże możliwości ich zaspokajania poprzez bardziej samodzielne i odpowiedzialne zagospodarowanie czasu wolnego. Program może być realizowany wszędzie tam, gdzie zbiera się młodzież: w świetlicach, klubach, ogniskach wychowawczych, dziennych ośrodkach socjoterapii itp. Spotkania może prowadzić pracownik placówki, student, opiekun grupy, wolontariusz. W scenariuszach są zaproponowane różne formy pracy uczestników, co wymaga dostosowania miejsca do charakteru spotkania. Niektóre materiały znajdują się w załącznikach programu, inne natomiast wymagają samodzielnych poszukiwań realizatorów w zależności od grupy, do której kierowany jest program. Flagi i godła państw omawianych w scenariuszach można znaleźć w Internecie (http://flagipanstw.fm.interia.pl/, http://pl.wikipedia.org/wiki/God%C5%82a_pa%C5%84stw_ %C5%9Bwiata) lub w Wielkiej Encyklopedii PWN. OBIEŻYŚWIAT wpisuje się w profilaktykę pierwszorzędową, dając młodzieży szansę na wygranie z nudą.
9 overzyswiat.indd 9
2008-06-14 23:23:47
OBIEŻYŚWIAT
SPOTKANIE 2 Grecja – pochodzenie sportu i przekaz kulturowy tradycji
CEL OGÓLNY: Zapoznanie uczestników z wybranymi aspektami tradycji sportowej i obyczajów starożytnej Grecji oraz ich wpływem na kulturę następnych pokoleń. CELE SZCZEGÓŁOWE: Uczestnik: – zna zainteresowania pozostałych członków grupy; – potrafi nazwać oczekiwania, jakie wiąże z aktywnością sportową; – posiada podstawowe informacje z zakresu historii sportu w starożytnej Grecji; – potrafi sporządzić folder turystyczny; – rozumie zalety aktywności sportowej dla zdrowia. FORMY I METODY: „informacyjny sznurek do bielizny”, pogadanka, rozmowa, zabawa integracyjna, praca w grupach ŚRODKI DYDAKTYCZNE: – mapa Grecji i świata (Europy), – flaga, godło Grecji, – sznurek do bielizny + spinacze do bielizny, – arkusz papieru, pisaki, kredki, małe karteczki, piłka, – kartki z opisem do pracy w grupach (załącznik 1), – fotografie: Olimpii, stadionu olimpijskiego w Atenach (itp.), – nagranie greckiej muzyki (zorba), – flamastry, klej, nożyczki, – przepis na sałatkę grecką (załącznik 2), – przetwory, składniki i naczynia na sałatkę. CZAS: 90 min.
25 overzyswiat.indd 25
2008-06-14 23:23:51
Twórcze zagospodarowanie czasu wolnego
I
WPROWADZENIE
1. Prowadzący prosi uczestników, aby usiedli w kręgu i włącza płytę z melodią zorba. Jeżeli nie ma możliwości odtworzenia muzyki, prowadzi rozmowę z uczestnikami o tańcu zorba (jakie są kroki? jak się tańczy? tańczą go osoby, które się dobrze znają, itd.) 2. Po chwili słuchania lub rozmowy prowadzący zadaje pytania: – Co to za muzyka? – Z jakim państwem kojarzy się ten utwór? (Grecja) 3. Prowadzący prosi jednego z uczestników o zaznaczenie na mapie (świata lub Europy – w zależności od możliwości) państwa Grecja, pokazanie i ewentualnie przyklejenie flagi i godła. II
ROZWINIĘCIE
1. Pochodzenie tradycji olimpijskiej – pogadanka, rozmowa. a) Rozmowa z uczestnikami na temat skojarzeń z Grecją, sportem, tradycją olimpijską. b) Prowadzący pyta, z jakiego miasta w Grecji wywodzi się tradycja sportowa. Uczniowie zaznaczają na mapie Olimpię i Ateny. 2. Motywacja do uprawiania sportu – metoda „informacyjny sznurek do bielizny”. a) Uczestnicy siadają tworząc krąg. W poprzek kręgu rozciągnięty jest sznurek do wieszania bielizny (lub inny gruby sznurek), do którego uczestnicy spinaczami do bielizny przypinają kartki z czytelnie wypisanymi oczekiwaniami, (na podstawie E.G Gaede, Th. Listing, Skuteczne prowadzenie grupy, Kraków 2005, s. 32).
26 overzyswiat.indd 26
2008-06-14 23:23:51
OBIEŻYŚWIAT
Każdy uczeń otrzymuje karteczkę i długopis, a jego zadaniem jest napisać, jakie oczekiwania, zamierzenia kierują nim, gdy decyduje się uprawiać sport. Jeżeli nie uprawia sportu, pisze, co zmotywowałoby go do uczynienia tego. Zbliżone odpowiedzi przypinamy jednym spinaczem. Odczytujemy wszystkie odpowiedzi. b) Prowadzący zadaje pytanie: Jakie motywy kierowały starożytnymi Grekami podczas pierwszych w historii olimpiad? (swobodne wypowiedzi uczestników). 3. Poznanie historii i kultury olimpijskiej – przygotowanie folderu. a) Prowadzący przeprowadza krótką rozmowę na temat folderu, wymieniając cechy dobrego folderu (krótkie teksty, ilustracje, adres kontaktowy, komunikatywny język itp.) b) Przygotowanie folderu: Szlakiem Igrzysk Olimpijskich OLIMPIA – ATENY. Podział uczestników na 4 grupy, każda grupa opracowuje inny aspekt tematu. Rozdanie materiałów dla grup (opis – załącznik 1), zdjęcia, flamastry, klej, nożyczki itp. III ZAKOŃCZENIE 1. Prezentacja folderów (muzyka zorba w tle). 2. Krótki instruktaż taneczny do zorby i wspólne wykonanie tańca: • Dzielimy uczestników na 6-osobowe grupy. Członkowie każdej z grup stają obok siebie, kładą ręce na ramionach kolegów po prawej i po lewej stronie, tak aby zostały one wyprostowane. W tej pozycji stają w półokręgu, nie domykając koła. Taniec wykonujemy w rytmie 4/4. • Na raz: wszyscy wykonują prawą nogą krok w prawo. • Na dwa: unosimy wyprostowaną lewą nogę i przekładamy ją krzyżując z przodu prawej nogi. • Na trzy: prawą nogą krok w prawo. • Na cztery: dostawiamy lewą nogę.
27 overzyswiat.indd 27
2008-06-14 23:23:51
Twórcze zagospodarowanie czasu wolnego
• Powtarzamy te kroki w rytmie, tempo zmienia się wraz z przyspieszaniem muzyki. • W końcowym etapie utworu tempo jest zbyt szybkie, aby robić kroki skrzyżne, dlatego należy w tempie poruszać się małymi krokami w prawo (można zamknąć koło). 3. Jeżeli nie ma możliwości zatańczenia zorby, można zaproponować uczestnikom zrobienie sałatki greckiej (przepis – załącznik 2). 4. Degustacja sałatki greckiej.
28 overzyswiat.indd 28
2008-06-14 23:23:51
Załącznik 1 Grupa 1: Położenie Olimpii Olimpia położona jest w żyznej dolinie, pełnej dzikich oliwek i platanów, rozpościerającej się między bliźniaczymi rzekami Alfíos (Alfejos, Alphaeus) i Kládios (Kladeos), u stóp porośniętego sosnami wzgórza Kronosa. Wielkie kolumny świątyni leżą na wpół schowane pośród drzew i krzewów: malownicze i ocienione, znakomicie nadają się na piknik, ale niewiele mówią o swym wyglądzie i przeznaczeniu w czasach starożytnych. Sława przyćmiewa jednak wszelkie niedogodności, tak że spacerując między resztkami świątyni czy stadionu trudno nie zadumać się nad historią tego miejsca. www.olimpia.grecja.webpark.pl/
Grupa 2: Miasto Olimpia Olimpia od samego początku swego istnienia pełniła rolę sanktuarium, w którym na stałe mieszkali jedynie kapłani. Zawody sportowe rozgrywano najpierw w obrębie świątyni, w prostokątnym, ogrodzonym Altisie (świętym gaju oliwnym poświęconym Zeusowi), ale kiedy znaczenie igrzysk wzrosło, w sąsiedztwie zbudowano nowy stadion. Całe sanktuarium pełniło funkcję publiczno-religijnej galerii rzeźb. Zwycięzcom przysługiwało prawo ustawienia w Altisie swojego posągu (po wygranej w trzech dyscyplinach), a wiele miast-państw zakładało tu swe skarbce. W II w. n.e., a więc już po kilkakrotnym złupieniu sanktuarium przez Rzymian, Pauzaniasz poświęcił opisowi jego bogactw niemal całą osobną księgę swego Przewodnika po Helladzie. www.olimpia.grecja.webpark.pl/
29 overzyswiat.indd 29
2008-06-14 23:23:52
Grupa 3: Tradycja starożytnych igrzysk olimpijskich Idea nowożytnych igrzysk olimpijskich nawiązuje do tradycji starożytnej Grecji, gdzie podczas uroczystości religijnych odbywały się zawody sportowe oraz występy poetów, muzyków i śpiewaków, a w czasie ich trwania obowiązywał rozejm (gr. ekecheiría); cichły wtedy wszelkie spory i wojny. Wśród wielu igrzysk starożytnej Grecji największą sławę zdobyły igrzyska ku czci Zeusa w Olimpii, rozgrywane co 4 lata, od których przyjęto rachubę czasu według olimpiad. Początki igrzysk olimpijskich nie są znane i są owiane legendą; pierwszy opis igrzysk znajduje się w Iliadzie Homera, ale i on wspomina, że jest to tradycja jeszcze dawniejsza; od 776 roku p.n.e. powtarzają się igrzyska olimpijskie w niezmiennym cyklu 4-letnim i trwają przez 1168 lat (prawdopodobnie odbyły się 292 olimpiady starożytne); w roku 393 n.e. cesarz rzymski Teodozjusz I Wielki zakazał organizowania igrzysk olimpijskich, dopatrując się w nich kultywowania zwyczajów pogańskich. www.sciaga.pl/tekst/30421-31-kultura_starozytnej_grecji
Grupa 4: Igrzyska Olimpijskie we współczesności. Idea igrzysk olimpijskich została wskrzeszona dopiero w końcu XIX w. przez francuskiego pedagoga, działacza społecznego i sportowego barona P. de Coubertina; dzięki jego staraniom w 1894 roku został powołany Międzynarodowy Komitet Olimpijski oraz podjęto decyzję o wznowieniu igrzysk olimpijskich i zorganizowaniu ich w 1896 roku po raz pierwszy w czasach nowożytnych w stolicy Grecji – Atenach. Od tego czasu igrzyska olimpijskie odbywają się regularnie co 4 lata (z wyjątkiem lat 1916 oraz 1940 i 1944, kiedy działania wojenne uniemożliwiły ich zorganizowanie), zyskując coraz większą popularność. www.sciaga.pl/tekst/30421-31-kultura_starozytnej_grecji
30 overzyswiat.indd 30
2008-06-14 23:23:52
ZAŁĄCZNIK 2 – SAŁATKA GRECKA Składniki: pomidory ogórki zielona papryka czerwona cebula ser feta czarne oliwki oregano oliwa z oliwek sól Przygotowanie: Warzywa umyć, obrać, pomidory pokroić w ćwiartki, a ogórki w kostkę. Cebulę obrać, przekroić na pół i cienko pokroić w plasterki. Ser pokroić w kostki. Warzywa (w kolejności: pomidory, ogórki, papryka, cebula, oliwki + ser feta) włożyć do miski. Posypać oregano, posolić i polać oliwą z oliwek bezpośrednio przed podaniem.
31 overzyswiat.indd 31
2008-06-14 23:23:52
obiezyswiat_okladka_druk1 8 wrzeœnia 2008 13:44:02