Maria Kwiek, Iwona Nowak
DORASTANIE DO MIŁOŚCI SCENARIUSZE ZAJĘĆ WYCHOWAWCZYCH I PRORODZINNYCH DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM I SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH
dorastanie do miłości_23_02.indd 1
2010-03-02 23:17:20
Spis treści WSTĘP .......................................................................................................................................................................5
I. Wobec własnego Ja 1. Kim jestem? ................................................................................................................... 9 2. Kim chcę zostać? (propozycja lekcji wychowawczej) .................................................................. 13 3. Czego się obawiam, o co się niepokoję? (2 lekcje) ................................................................... 15 4. Chcę kochać samego siebie .............................................................................................. 20 5. Jak pokochać siebie? ....................................................................................................... 24 6. Mój idol, mój autorytet ..................................................................................................... 30 7. Gdy przeżywam trudności... (2 lekcje) ................................................................................... 33 8. Na ile jestem dojrzały/a? .................................................................................................. 36 9. Wartość życia (2 lekcje) ................................................................................................... 40 10. Czy już wychowuję siebie? ............................................................................................... 45 11. „Trzeba, ażeby młodość była wzrastaniem” .......................................................................... 50 12. Moje sumienie ............................................................................................................. 54 13. Ster mojego życia: sumienie czy egoizm? ............................................................................. 58 14. Jakie jest i jakie powinno być moje sumienie? ....................................................................... 62
II. Budowanie więzi między ludźmi 1. Buduję więź z innymi ....................................................................................................... 71 2. Moje więzi z innymi ......................................................................................................... 74 3. Buduję więź nie tylko słowem ............................................................................................. 79 4. Nie chcę być egoistą ........................................................................................................ 82 5. Odczytuję uczucia swoje i innych ......................................................................................... 85 6. Chcę być dobrą koleżanką/dobrym kolegą .............................................................................. 87 7. Dojrzewam poprzez koleżeństwo.......................................................................................... 90 8. Chcę być przyjacielem ...................................................................................................... 93 9. Dojrzewam poprzez przyjaźń............................................................................................... 96
III. Ciało i płeć człowieka 1. Moja płeć – to cenny dar .................................................................................................. 99 2. Mam szansę nauczyć się panowania nad sobą ........................................................................ 104 3. Moja płeć podlega ważnym zasadom ................................................................................... 107 4. Moje ciało ma wielką wartość............................................................................................ 114 5. Uczę się panować nad swoim ciałem (lekcja dla chłopców) ........................................................ 121
dorastanie do miłości_23_02.indd 3
2010-03-02 23:17:21
4 6. Uczę się panowania nad swoimi emocjami (lekcja dla dziewcząt)................................................. 123 7. Czekam z rozpoczęciem współżycia seksualnego (2 lekcje)......................................................... 128 8. Moje problemy z ciałem i płcią .......................................................................................... 135 9. Co mam robić w sytuacji presji seksualnej? (2 lekcje) .............................................................. 138 10. Kocham czy pożądam? ................................................................................................... 143 11. Nie ulegnę pożądaniu .................................................................................................... 147 12. Wpływ filmu na moje życie .............................................................................................. 151 13. Co czytam z prasy? ....................................................................................................... 154 14. Niebezpieczeństwo: pornografia ....................................................................................... 162 15. Jakim językiem mówisz o miłości? .................................................................................... 167
IV. WIĘZI MIĘDZY CHŁOPAKIEM A DZIEWCZYNĄ 1. Chcę kochać odpowiedzialnie ............................................................................................ 171 2. Chcę chronić rozwijającą się miłość .................................................................................... 176 3. Moje zakochanie się ....................................................................................................... 182 4. Moje randki.................................................................................................................. 188 5. Czy dorastam już do randek? ............................................................................................ 195 6. Pocałunek i co dalej? ...................................................................................................... 199 7. Jak odnoszę się do dziewcząt/chłopców? .............................................................................. 203 8. Czy kocham prawdziwie?.................................................................................................. 208 9. Kiedy moja miłość jest zagrożona?...................................................................................... 215 10. „Dowód miłości” – miłość czy szantaż? .............................................................................. 219 11. „Czy to jest miłość, czy... egoizm?” .................................................................................. 223 12. Gdy będę narzeczoną/narzeczonym? .................................................................................. 227
V. MAŁŻEŃSTWO 1. Ślubuję ci miłość, wierność... ........................................................................................... 231 2. Chcę być dobrą żoną/dobrym mężem? .................................................................................. 234 3. Kiedy współżycie płciowe może uszczęśliwiać?....................................................................... 236
VI. RODZINA 1. Moi rodzice i ja ............................................................................................................. 241 2. W mojej rodzinie uczę się miłości ....................................................................................... 243 3. Dojrzewam do bycia matką/ojcem ....................................................................................... 247 4. Staję się odpowiedzialna/y za życie rodzinne.......................................................................... 253 5. Zdolność przekazywania życia............................................................................................ 256 6. Przygotowuję się do rodzicielstwa....................................................................................... 259
DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 4
2010-03-02 23:17:21
5
W 1993 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej ogłosiło ogólnopolski konkurs na programy działań wychowawczych dotyczących między innymi tematyki prorodzinnej, proekologicznej, prozdrowotnej, prośrodowiskowej. Konkurs ten wzbudził ogromne zainteresowanie nauczycieli, wychowawców, pedagogów. Zgłoszono 192 programy. Proponowany przez nas program wraz ze scenariuszami zajęć, podejmujący tematykę prorodzinną, zajął w konkursie II miejsce (I miejsca nie przyznano).
WSTĘP
WSTĘP
KRÓTKA PREZENTACJA PROGRAMU Obecne, drugie wydanie książki Dorastanie do miłości jest rozszerzone i uzupełnione o treści dające możliwość realizacji zajęć w gimnazjum oraz szkole ponadgimnazjalnej, jako pomoc do prowadzenia przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie. Rozszerzenie tematyki związane jest z rozwojem współczesnej wiedzy w tym zakresie i wychodzi naprzeciw potrzebom młodzieży oraz uwzględnia rosnące niebezpieczeństwa i zagrożenia współczesnego świata, utrudniające proces dorastania młodego człowieka. Publikacja zawiera ponad 50 scenariuszy konkretnych lekcji. Porusza podstawowe zagadnienia dotyczące wychowania do miłości. Szeroko rozpracowane treści umożliwiają nauczycielowi przystosowanie ich do poziomu uczniów i sytuacji życiowej, w jakiej się znajdują. Przedstawiane treści uwzględniają rozwój psychofizyczny dziewcząt i chłopców, wspomagając młodzież w przeżywanych radościach i trudach dorastania, w podejmowaniu najważniejszych życiowych wyborów i decyzji. Program opiera się na fundamentalnych humanistycznych wartościach, na których młody człowiek ma budować swoje życie. Ukierunkowuje na dokonywanie wglądu w siebie, zaprasza do autorefleksji i uczy odpowiedzialności za skutki swojego działania. Wspomaga w budowaniu przeżywania samego siebie i odczytywania osobistej godności oraz tożsamości. Nauczyciel sam powinien dokonać wyboru tematów oraz zakresu realizacji proponowanych treści w zależności od specyfiki każdej grupy i dojrzałości uczniów. Pamiętać należy, że najważniejszym dokumentem jest podstawa programowa tego przedmiotu. Cele lekcji Każda lekcja ma sprecyzowane: wiodące cele formacyjne i szczegółowe cele operacyjne, które obejmują wiedzę, umiejętności ucznia oraz postawy kształtowane w danej jednostce tematycznej. Nadrzędnym celem przedstawionych propozycji programowych jest prowadzenie dziewcząt i chłopców do pełni człowieczeństwa, aby każdy z nich odszukał swoje miejsce w społeczności osób dorosłych, stając się odpowiedzialnym za siebie i innych. Efektem ma być dążenie do pełni życia w przeżywaniu radości bycia sobą i z ludźmi, oraz umiejętności rozpoznawania zagrożeń i pokonywania związanych z nimi trudności i przeciwności. W proponowanej tematyce przedstawiono piękno rzeczywistości płci i ciała oraz miłości. Płciowość została tu ujęta jako integralna część osobowości. Trzeba podkreślić, że każde traktowanie płci w oderwaniu od osoby ludzkiej umniejsza godność człowieka. Poniżeniem jego godności jest takie traktowanie płciowości, które sprowadza ją jedynie do doznań erotycznych czy seksualnych w oderwaniu od miłości. Ze względu na braki wychowania w tej dziedzinie często dochodzi do dysharmonii rozwojowych i zaburzeń rozwoju człowieka. Wychowanie płciowe powinno być wkomponowane w naturalny rozwój wszystkich sfer jednostki ludzkiej. W kontekście podejmowanej tematyki położono nacisk nie tylko na przekaz treści merytorycznych, ale też na formację wewnętrzną i kształtowanie dojrzałej zintegrowanej osobowości. Celem realizacji treści programowych jest prowadzenie młodzieży do akceptacji proponowanych postaw i zintegrowanie ich z własną osobowością. DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 5
2010-03-02 23:17:21
6 STRUKTURA KSIĄŻKI
WSTĘP
Dorastanie do miłości składa się z sześciu działów. Pierwszy dział zatytułowany jest Wobec własnego ja, w którym młody człowiek zostaje zaproszony do dokonywania refleksji nad sobą, rozeznawania swoich mocnych i słabych stron, przeżywanych uczuć. Ma to zachęcać do akceptacji samego siebie, prowadzić do przyglądania się wartościom, które w życiu uważa się za ważne i dokonać próby uwewnętrznienia ich w swoim życiu. Młody człowiek powinien postawić sobie pytania: – Czy podejmuję wysiłek w kierunku stawania się dojrzalszym człowiekiem? – Jakimi kryteriami i wartościami kieruję się w rozpoznawaniu dobra i zła we własnym postępowaniu? Część ta obejmuje 14 lekcji, w tym 3 tematy realizowane są w ramach dwóch spotkań. Drugi dział, Budowanie więzi między ludźmi, zawierający 9 jednostek lekcyjnych, wskazuje na prawdę, że akceptacja drugiego człowieka dokonuje się poprzez akceptację siebie. Jest to ważny element w budowaniu więzi z innymi. Tematy dotyczą podejmowania budowania więzi na podstawie dokonującego się procesu dojrzewania i otwierania się na poznawanie drugiego człowieka. W tym wysiłku nastolatek powinien opierać się na konkretnych wartościach, takich jak: samopoznanie, samoakceptacja i akceptacja innych, szacunek, zrozumienie, chęć niesienia pomocy i umiejętność odczytywania uczuć. Jest to nieodzowne w tworzeniu się każdej więzi międzyludzkiej, a w szczególności koleżeństwa i przyjaźni. Właściwe ich przeżywanie otwiera młodego człowieka na umiejętność doświadczania głębszych więzi z innymi. Dział trzeci, zatytułowany Ciało i płeć człowieka, zawiera 15 propozycji lekcji. Omawia szczegółowo strukturę płci, jej elementy, funkcje, przejawy i zasady nią kierujące. Podkreśla wartość ciała i płci człowieka, które otaczane szacunkiem uczą czystego i właściwego podejścia do ciała ludzkiego i miłości. Treści proponowanych scenariuszy lekcji wskazują na odmienność w dorastaniu dziewcząt i chłopców. Omawiają trudności i zagrożenia z nimi związane, zachęcając do wzajemnego poznawania i rozumienia siebie. Uczulają młodzież na różnice między miłością i egoizmem oraz miłością i pożądaniem. Zachęcają również do odpowiedzi na pytanie, dlaczego mam czekać z rozpoczęciem współżycia płciowego? Więzi między chłopakiem a dziewczyną to kolejny dział prezentowanej książki, zawierający 12 istotnych dla rozwoju młodego człowieka lekcji. Podejmuje zagadnienia związane z pierwszymi bliższymi relacjami między chłopakiem a dziewczyną, jak: zauroczenie, zakochanie się, „chodzenie ze sobą”. Wskazuje na trudności z opanowaniem silnych emocji i napięć związanych z przeżywaniem tych więzi. Zachęca młodych ludzi do nieustannego rozpoznawania i znajdowania różnic między zakochaniem się a miłością. Brak takiego rozeznania prowadzi do wielu zagrożeń i rozczarowań, które mogą wpływać na kształtowanie postawy miłości. Związane jest to z brakiem dojrzałości zarówno chłopaka jak i dziewczyny w kontrolowaniu przeżywanych uczuć oraz doznań, a w konsekwencji rozumnego kierowania sobą. Treści lekcji wskazują, jak odnosić się do chłopców i do dziewcząt, aby uwzględniając indywidualność płci, ukierunkowywać ją na rozwój dojrzałej miłości, która może prowadzić do narzeczeństwa. Podkreślają też, jak ważne jest uwalnianie się od egoizmu i nastawienie na dobro i rozwój drugiego człowieka. W dziale piątym znajdują się trzy lekcje o Małżeństwie, które jest najbliższą, najgłębszą i najintymniejszą więzią między kobietą i mężczyzną. Zapoczątkowuje je złożenie przyrzeczenia lub przysięgi małżeńskiej. Takie rozpoczęcie wspólnego życia zobowiązuje małżonków do podjęcia pełnej odpowiedzialności za siebie, rozwój wzajemnej miłości i przyszłe potomstwo. W zaproponowanych scenariuszach podkreśla się cechy dobrej żony i dobrego męża, oraz rozbudza się motywację do pragnienia rozwoju tych cech w sobie. Jednym z najgłębszych znaków miłości małżeńskiej jest akt małżeński. W związku z tym omówione zostały podstawowe warunki dla rozwoju współżycia płciowego, które ma budować miłość małżeńską i uszczęśliwiać. Sprzyja to nieustannemu pogłębianiu trwania w wierności, miłości i uczciwości małżeńskiej. Takie małżeństwa stają się wzorem dla młodzieży. Lekcje te pokazują wartość współżycia małżeńskiego i mają wzbudzać pragnienie czekania z jego rozpoczęciem aż do ślubu. Książkę zamyka dział zatytułowany Rodzina, w którym zaproponowano 6 lekcji. Wychodząc od analizy aktualnej sytuacji rodzinnej młodzieży, prowadzi się ją do podjęcia wysiłku zmierzającego w kierunku założenia własnej przyszłej rodziny, jeżeli takie ma być ich powołanie. Ukazuje się radość związaną z możliwością przekazywania życia w małżeństwie, akceptacją płodności oraz DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 6
2010-03-02 23:17:21
przygotowaniem do przyszłego wypełniania roli matki czy ojca. Uświadamia, jak ważne jest podejmowanie pracy nad sobą związanej z kształtowaniem postawy odpowiedzialności za obecną i przyszłą rodzinę. Drugie wydanie Dorastania do miłości zostało poszerzone o pomoce dydaktyczne wspierające realizację podejmowanej tematyki. Są to karty pracy, około 70 plansz, schematy, propozycje filmów do obejrzenia oraz wskazanie na możliwość obejrzenia przez uczniów na komputerze w domu proponowanych prezentacji. Pomoce te załączone są w dodatku na płycie CD.
***
WSTĘP
7
Zaproponowany przez nas program może być pomocny dla nauczycieli w wychowaniu młodzieży. Podejmowane zagadnienia nie należą do łatwych, gdyż mają charakter interdyscyplinarny. Wymagają od nauczyciela dużej wiedzy merytorycznej i wewnętrznego utożsamiania się z proponowanym systemem wartości. Tylko odważny i świadomy swoich kompetencji nauczyciel podejmie się realizacji tych treści. Może wtedy przekazywać je z dużym zaangażowaniem, będąc w sposób autentyczny odczytywany przez młodzież. Uznając profesjonalizm nauczyciela wierzymy, że przedstawione propozycje zostaną rozwinięte stosownie do potrzeb uczniów. Przedstawione propozycje programowe, zawarte w książce Dorastanie do miłości, winny stać się inspiracją oraz rozbudzać kreatywność i twórczość osoby prowadzącej tego typu zajęcia. Autorki
DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 7
2010-03-02 23:17:21
82
4. NIE CHCĘ BYĆ EGOISTĄ WIODĄCE CELE FORMACYJNE – ukazanie, że egoizm niszczy miłość, – kształtowanie postawy miłości wobec każdego człowieka.
SZCZEGÓŁOWE CELE OPERACYJNE – wiedza: uczeń określi, jakie typy zachowań egoistycznych utrudniają więzi między ludźmi,
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
– umiejętności: potrafi opisać typy egoistyczne oraz zakwalifikować samego siebie do jednego z nich, – postawy: akceptuje siebie i drugiego człowieka pomimo słabości i wad.
METODY I FORMY „burza mózgów”, wykład, praca w grupach, refleksja
ŚRODKI DYDAKTYCZNE I MATERIAŁY – plansza z Załącznika 1 (CD), ksero dla 4 grup
CZAS: 45 MIN. PRZEBIEG LEKCJI 1. „Burza mózgów” – zachowania kolegów i koleżanek. a) Dwóch uczniów (najlepiej najbardziej konfliktowych) na przemian zapisuje na tablicy odpowiedzi uczniów na pytanie: – Co mnie najbardziej rani (boli) w zachowaniach kolegów i koleżanek? b) Nauczyciel podsumowując zapisy stwierdza, że zawsze boli nas egoizm, z którym się spotykamy ze strony innych osób. 2. Wykład nauczyciela Każdy człowiek nosi w sobie jakiś element pożądania, egoizmu i pychy. Spróbujmy zajrzeć w siebie, na ile im ulegamy. Postarajmy się dokonać refleksji w odniesieniu do siebie (Załącznik 1): a) typ CESARZA – całe jego zachowanie woła: „słuchajcie mnie”. Taki człowiek chce za wszelką cenę rządzić, rozkazywać, narzucać swoją wolę i swoje zdanie. Chce podporządkować sobie innych. Uznaje tylko swoje plany, nie liczy się z innymi, jest despotyczny. Nie dostrzega, że inni mają wiele cennych rzeczy do przekazania, które ułatwiają trwanie w relacjach. b) typ GWIAZDY – całym swoim zachowaniem wyraża: „podziwiajcie mnie”. Człowiek taki pragnie wszędzie błyszczeć. Chce być dostrzegany i podziwiany, goni za popularnością. Wynosi się ponad innych, lekceważąc ich. Sam jednak nie dostrzega, że obok niego żyją ludzie oczekujący zauważenia, szacunku i akceptacji. c) typ ŚLIMAKA – jego sposób zachowania mówi: „dajcie mi święty spokój”, „nikogo, niczego nie potrzebuję”. Człowiek taki demonstruje swoją niezależność i obojętność. Nic go nie wzrusza, nic nie obchodzi. Niczym się nie przejmuje, nie szanuje innych. Kierując się wobec druDORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 82
2010-03-02 23:18:04
4. Nie chcę być egoistą
83
gich niechęcią, pogardzając nimi, chce mieć tzw. „święty spokój”. Nie zauważa, że w życiu jesteśmy sobie nawzajem potrzebni, mogąc się wzajemnie ubogać. d) typ CIERPIĘTNIKA – całym swoim zachowaniem woła: „litujcie się nade mną”, „opiekujcie się mną”. Człowiek taki demonstruje światu, jaki jest biedny, chory, nieszczęśliwy, pechowy czy nieśmiały. W ten sposób pragnie skoncentrować na sobie uwagę otoczenia. Nie dostrzega, że inni ludzie mają też problemy i potrzebują pomocy, troski i ludzkiej życzliwości. 3. Praca w czterech grupach. Każda grupa otrzymuje ksero Załącznika 1. a) Uczniowie udzielają sobie wzajemnie rad, jak walczyć z egoizmem i pychą, aby nie być: – gwiazdą (grupa I), – cesarzem (grupa II), – cierpiętnikiem (grupa IV). b) Relacja wyników pracy grup c) Nauczyciel podsumowuje i uzupełnia wypowiedzi uczniów. Każdemu z nas zagraża uleganie egoizmowi i pysze. Dlatego konieczna jest ciągła refleksja nad sobą oraz powściągliwość w ocenianiu innych. Ważne też będzie podejmowanie wysiłku zmierzającego do kontroli własnych zachowań. 4. KU REFLEKSJI
Pomyśl, który z wymienionych typów jest najbardziej zbliżony do ciebie. – Może jesteś typem GWIAZDY? Czy pragniesz, żeby wszędzie ciebie zauważano? Czy oczekujesz ciągłych pochwał i podziwu? – Zastanów się, czy masz w sobie coś z typu CESARZA? Czy narzucasz swoją wolę? Czy wymagasz, aby inni ciebie bezwzględnie słuchali? Czy rozkazujesz innym? Czy pragniesz podporządkować ich sobie? – Może jesteś typem ŚLIMAKA? Czy dążysz do zamykania się w sobie? Może celowo unikasz kontaktów z innymi? Czy kierujesz się niechęcią wobec nich? Czy izolujesz się? – A może masz w sobie coś z typu CIERPIĘTNIKA? Czy uważasz się za osobę pechową lub nieśmiałą? Czy pragniesz wzbudzać litość, podkreślając swoje słabe zdrowie lub trudne położenie? Każdy z tych typów utrudnia bycie w pełni człowiekiem i zamyka na innych. Trzeba otwierać się i ciągle pracować nad sobą. Odpowiedz na koniec, co naprawdę utrudnia ci kontakty z innymi?
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
– ślimakiem (grupa III),
DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 83
2010-03-02 23:18:05
84
4. Nie chcę być egoistą
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
Załącznik 1 – Typy egocentryczne
cesarz: „słuchajcie mnie”
gwiazda: „podziwiajcie mnie”
ślimak: „dajcie mi święty spokój”
cierpiętnik: „litujcie się nade mną”
DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 84
2010-03-02 23:18:05
85
5. ODCZYTUJĘ UCZUCIA SWOJE I INNYCH WIODĄCE CELE FORMACYJNE – ukazanie bogactwa uczuć w relacjach międzyludzkich, – kształcenie umiejętności odczytywania uczuć.
SZCZEGÓŁOWE CELE OPERACYJNE – wiedza: uczeń wymieni różnorodne uczucia, – umiejętności: potrafi odróżnić uczucia przyjemne od przykrych,
METODY I FORMY praca indywidualna, pogadanka, ranking, pantomima
ŚRODKI DYDAKTYCZNE I MATERIAŁY – karta pracy „wykaz uczuć” (dla każdego ucznia) – Załącznik 1
CZAS: 45 MIN. PRZEBIEG LEKCJI 1. Praca indywidualna Każdy z uczniów otrzymuje wykaz uczuć (Załącznik 1). Znakiem „+” zaznacza uczucia przyjemne, a znakiem „–” przykre. 2. Pogadanka
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
– postawy: dąży do nazywania uczuć własnych i odczytywania uczuć innych.
Nauczyciel podejmuje rozmowę z uczniami: – W jaki sposób ludzie wyrażają uczucia? (zamieszczone na liście) 3. Ranking najczęściej przeżywanych uczuć a) Każdy uczeń podkreśla pięć uczuć, które najczęściej przeżywa (świadomość ich obecności w życiu). b) Grupa trzech uczniów zbiera kartki, sumuje podkreślone uczucia i zapoznaje klasę z najczęściej wymienianymi (odczytanie i nazwanie uczuć). c) Podsumowanie, ewentualny komentarz. 4. Pantomima – rozpoznawanie uczuć a) Nauczyciel zaprasza chętnych uczniów i przydziela kartki z określonymi uczuciami. b) Uczniowie wyrażają dane uczucie bez słów, a grupa próbuje je odczytać i nazwać. 5. Ważna jest refleksja nad przeżywanymi uczuciami. Można jej dokonać oglądając na domowym komputerze prezentację pt. Własne odbicie17, która pokazuje sytuacje, gdy zabraknie zastanawiania się nad doświadczanymi uczuciami. 6. KU REFLEKSJI Nauczyciel wskazuje różne typy psychiczne i wpisaną w temperament człowieka możliwość uzewnętrzniania przeżywanych uczuć. Szanując siebie nawzajem, powinniśmy dążyć do wzajemnego okazywania sobie zrozumienia w przeżywaniu różnych stanów emocjonalnych. 17
www.adonai.pl/download/prezentacje/download.php?id=388
DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 85
2010-03-02 23:18:06
86
5. Odczytuję uczucia swoje i innych
Załącznik 1 – Wykaz uczuć
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
Wstaw znak „+” przy uczuciach, które uznasz za przyjemne, a znak „–” przy uczuciach dla Ciebie przykrych.
radość
smutek
akceptacja
lęk
zadowolenie
duma
strach
przygnębienie
życzliwość
zdumienie
pesymizm
nienawiść
nuda
rozpacz
odwaga
zazdrość
miłość
spokój
gniew
podziw
zawiść
złość
śmiałość
wrogość
DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 86
2010-03-02 23:18:06
87
6. CHCĘ BYĆ DOBRĄ KOLEŻANKĄ/DOBRYM KOLEGĄ WIODĄCE CELE FORMACYJNE – ukazanie dobrze przeżywanego koleżeństwa, – kształtowanie pragnienia bycia dobrą koleżanką/dobrym kolegą.
SZCZEGÓŁOWE CELE OPERACYJNE – wiedza: uczeń potrafi rozróżnić dobre i złe cechy koleżanki/kolegi, potrafi wybrać wartości budujące i rozwijające koleżeństwo, – umiejętności: potrafi wyjaśnić, dlaczego trzeba starać się być dobrą koleżanką/dobrym kolegą,
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
– postawy: rozwija w sobie cechy dobrej koleżanki/dobrego kolegi.
METODY I FORMY list, pogadanka, praca w grupach, refleksja
ŚRODKI DYDAKTYCZNE I MATERIAŁY – karty pracy (tyle, ile grup), Załącznik 1, – arkusz papieru, – mazaki.
CZAS: 45 MIN. PRZEBIEG LEKCJI 1. Odczytanie listu Roberta „Od 3 miesięcy chodzę do nowej szkoły. Niestety nikt z klasy nie jest moim kolegą. Często pomagam innym, ale oni po wykorzystaniu mojej pomocy stają się obojętni. Na przerwie nie mam z kim porozmawiać. Kiedy czegoś potrzebuję (co zapomniałem zabrać z domu), nikt nie chce mi pożyczyć. Czasem wydaje mi się, że dłużej już tego nie wytrzymam. Każdego dnia coraz bardziej boję się iść do szkoły, bo nie wiem, co mnie znowu spotka. Kilka razy wróciłem do domu pobity. Dziwne, że nawet dziewczyny są przy mnie nadąsane i jakieś obrażone. Nie wiem, co mam dalej robić”. 2. Uczniowie indywidualnie odpisują Robertowi na list: a) chłopcy – co zrobią, aby Robert odczuł, że ma w grupie dobrych i życzliwych kolegów, b) dziewczęta – jakim Robert powinien starać się być kolegą, aby w klasie czuł się dobrze. c) Nauczyciel zbiera listy, aby w domu dokonać ich analizy. 3. Pogadanka: jak uczniowie rozumieją koleżeństwo i realizowanie wspólnych celów Nauczyciel uświadamia uczniom, że może i w tej klasie jest ktoś, kto nie czuje się dobrze – podobnie jak Robert. Dlatego warto zastanowić się nad cechami, które mogą budować lub utrudniać koleżeństwo. 4. Praca w grupach a) Wypełnianie karty pracy (z Załącznika 1) Cechy koleżeństwa. DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 87
2010-03-02 23:18:07
88
6. Chcę być dobrą koleżanką / dobrym kolegą b) Przeniesienie wyników pracy grup na arkusze zbiorcze z zaznaczeniem częstotliwości występowania danej cechy. c) Rankingowanie cech dobrego i trudnego kolegi. d) Omówienie wyników. Podsumowanie. 5. KU REFLEKSJI
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
– – – – –
Czy jestem dobrą koleżanką/dobrym kolegą? Kiedy ostatnio zrobiłam/em coś dla kogoś, nie oczekując wdzięczności (bezinteresownie)? Czy potrafię okazywać koleżeństwo tym, którzy go nie odwzajemniają? Czy zachowuję powściągliwość w osądzaniu kolegów i koleżanek? Czy potrafię przebaczyć przykre zachowania, których od nich doświadczam? Co ostatnio zrobiłam/em dobrego dla kogoś?
DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 88
2010-03-02 23:18:07
6. Chcę być dobrą koleżanką / dobrym kolegą
89
Cechy dobrej koleżanki /dobrego kolegi
Cechy trudnej koleżanki /trudnego kolegi
Cechy dobrej koleżanki /dobrego kolegi
Cechy trudnej koleżanki /trudnego kolegi
Cechy dobrej koleżanki /dobrego kolegi
Cechy trudnej koleżanki /trudnego kolegi
Cechy dobrej koleżanki /dobrego kolegi
Cechy trudnej koleżanki /trudnego kolegi
Cechy dobrej koleżanki /dobrego kolegi
Cechy trudnej koleżanki /trudnego kolegi
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
Załącznik 1 – Cechy koleżeństwa
DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 89
2010-03-02 23:18:07
90
7. DOJRZEWAM POPRZEZ KOLEŻEŃSTWO WIODĄCE CELE FORMACYJNE – uświadomienie, że do pełni człowieczeństwa dojrzewa się przez koleżeństwo, – doskonalenie bycia coraz lepszą koleżanką/lepszym kolegą.
SZCZEGÓŁOWE CELE OPERACYJNE – wiedza: uczeń rozumie, że dobre przeżywanie koleżeństwa przygotowuje do budowania głębszych więzi,
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
– umiejętności: potrafi umotywować potrzebę osobistego rozwoju przez przeżywanie koleżeństwa, – postawy: podejmuje odpowiedzialność za przeżywanie koleżeństwa.
METODY I FORMY miniwykład, pogadanka, „burza mózgów”, ćwiczenie
ŚRODKI DYDAKTYCZNE I MATERIAŁY – karty pracy „Koleżeństwo – moje zachowania” (tyle, ile uczniów), Załącznik 1
CZAS: 45 MIN. PRZEBIEG LEKCJI 1. Miniwykład nauczyciela Uzmysłowienie uczniom, że przeżywając właściwie koleżeństwo, przygotowują się do dojrzałej przyjaźni i miłości: „to, co robię dziś, jest na rachunek jutra”. 2. Pogadanka Nauczyciel podejmuje rozmowę na temat samopoczucia Roberta (list odczytany na poprzedniej lekcji): – Dlaczego Robert czuł się źle w swojej klasie? – Kto mógł być winien tej sytuacji? 3. Nauczyciel przedstawia propozycje poprawy sytuacji, które wynikają z listów uczniów do Roberta: – Co można zrobić dobrego dla kolegów i koleżanek? – O co trzeba się samemu starać, aby być dobrym i lubianym kolegą czy koleżanką? 4. Pogadanka Nawiązując do utworzonej na poprzednim spotkaniu planszy, uczniowie wypowiadają się, którą z dobrych cech koleżeństwa jest trudno realizować, a która cecha najczęściej przeszkadza we współżyciu grupy. 5. „Burza mózgów” – Co zrobić, abyśmy byli lepszymi koleżankami i kolegami? Wybrani uczniowie przygotowują notatkę na powyższy temat. Wnioski zostają przypięte do gazetki klasowej. Po paru spotkaniach warto dokonać ich powtórnej analizy. DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 90
2010-03-02 23:18:08
7. Dojrzewam poprzez koleżeństwo
91
Żyjąc w grupie, często spotykamy się z osobami trudnymi, a nawet przykrymi. Trzeba jednak pamiętać, że w każdym z nas jest coś trudnego. Inni też mogą cierpieć z powodu naszego zachowania. Ludzie zbliżają się do siebie, kiedy potrafią sobie przebaczać. W koleżeństwie liczy się okazywanie sobie braterskiej miłości, pokory i akceptacji siebie takimi, jakimi jesteśmy. Wtedy koleżeństwo ma szansę dojrzewać. 6. KU REFLEKSJI Każdy uczeń wpisuje w konary drzewa swoje pozytywne i negatywne zachowania na karcie pracy (Załącznik 1). Chętni uczniowie dzielą się wynikami pracy.
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
7. Podsumowanie zajęć.
DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 91
2010-03-02 23:18:08
92
7. Dojrzewam poprzez koleżeństwo
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
Załącznik 1 – Koleżeństwo: moje zachowania
DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 92
2010-03-02 23:18:08
93
8. CHCĘ BYĆ PRZYJACIELEM WIODĄCE CELE FORMACYJNE – ukazanie istoty przyjaźni, – kształtowanie pragnienia bycia dobrym przyjacielem.
SZCZEGÓŁOWE CELE OPERACYJNE – wiedza: uczeń wymieni cechy przyjaźni, – umiejętności: potrafi umotywować pragnienie bycia przyjacielem/przyjaciółką,
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
– postawy: rozwija w sobie cechy potrzebne w przyjaźni.
METODY I FORMY pogadanka, praca indywidualna, refleksja
ŚRODKI DYDAKTYCZNE I MATERIAŁY – plansza z Załącznika 1 (CD)
CZAS: 45 MIN. PRZEBIEG LEKCJI 1. Pogadanka nt. przyjaźni Próba sprecyzowania pojęcia przyjaźń (jaźń przy jaźni). Ta szczególna relacja charakteryzuje się między innymi (Załącznik 1): – świadomym wyborem osoby, która staje się przyjacielem, – wspólnym dążeniem do ideałów. 2. Praca indywidualna a) Uczniowie odpowiadają (na kartkach) na jedno z pytań: – Co mi się podoba w przyjacielu/przyjaciółce? – Co robię, aby rozwijać przyjaźń? – Co wspólnego łączy nas w przyjaźni? – Jakim pragnę być przyjacielem? – Jakiego pragnę mieć przyjaciela? b) Uczniowie wkładają przygotowaną odpowiedź do koperty. c) Następuje losowanie kopert i każdy czyta po cichu wypowiedź o przyjaźni (przy otrzymaniu swojej wypowiedzi losowanie należy powtórzyć). d) Nauczyciel wybiera po jednej osobie do głośnego odczytania wypowiedzi na kolejno postawione pytania, następnie podsumowuje wypowiedzi uczniów.
DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 93
2010-03-02 23:18:11
94
8. Chcę być przyjacielem 3. Pogadanka – Dlaczego tak często przyjaźnie się rozpadają? Uczniowie szukają przyczyn zaniku przyjaźni. Nauczyciel podkreśla dwie najczęstsze przyczyny rozpadu przyjaźni: – interesowność wobec przyjaciela, – dążenie do tego, żeby mieć przyjaciela, ale samemu nie być przyjacielem. 4. Nauczyciel prosi, aby każdy uczeń poszukał przysłowia, sentencje i złote myśli o przyjaźni i przyniósł na następne spotkanie.
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
5. Podsumowanie Właściwie przeżywana przyjaźń zbliża do siebie ludzi, buduje, wspiera i uszczęśliwia. Przyjaźń domaga się wzajemnego przebaczania, poświęcenia oraz roztropności w kontaktach i wypowiedziach. Chcąc przeżywać prawdziwą ludzką przyjaźń w codziennym życiu, należy stale analizować swoje odniesienie do przyjaciela. 6. Nauczyciel zachęca do obejrzenia w domu prezentacji pt. Napisz mi, proszę18 (zwraca się w niej uwagę na większą odpowiedzialność za przeżywanie przyjaźni). 7. KU REFLEKSJI
Być przyjacielem, to umieć patrzeć na drugiego w chwilach radości i w chwilach smutku i potrafić dzielić z nim to. Być przyjacielem, to umieć dostrzegać dobro i piękno, które posiada każda istota i potrafić je podziwiać. *** Być przyjacielem, to prosić o przebaczenie i przebaczać i umieć o tym zapomnieć. Być przyjacielem, to umieć zawsze dziękować i uszczęśliwiać drugiego. Być przyjacielem, to znaczy stać u boku tego, kto stracił wszelka nadzieję i darzyć go miłością. /www.adonai.pl/perelki/przyjazn/?id=14/
18
www.adonai.pl/download/prezentacje/download.php?id=713
DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 94
2010-03-02 23:18:11
8. Chcę być przyjacielem
95
Załącznik 1
Przyjaźń: świadomy wybór osoby, która staje się przyjacielem
dążenie do wspólnych ideałów
umacnianie się w dobrym
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 95
2010-03-02 23:18:12
96
9. DOJRZEWAM POPRZEZ PRZYJAŹŃ WIODĄCE CELE FORMACYJNE – ukazanie przyjaźni jako szansy na dojrzewanie do pełni człowieczeństwa, – wzbudzenie pragnienia bycia coraz lepszą przyjaciółką/lepszym przyjacielem.
SZCZEGÓŁOWE CELE OPERACYJNE – wiedza: uczeń rozumie, że dobre przeżywanie przyjaźni przygotowuje do przeżywania głębszych więzi,
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
– umiejętności: potrafi uzasadnić myśl, że warto być przyjacielem, – postawy: podejmuje odpowiedzialność za przeżywanie przyjaźni.
METODY I FORMY miniwykład, „burza mózgów”, praca w grupach, pogadanka, refleksja
ŚRODKI DYDAKTYCZNE I MATERIAŁY – plansza z Załącznika 1 (CD)
CZAS: 45 MIN. PRZEBIEG LEKCJI 1. Miniwykład Uzmysłowienie uczniom, że właściwe przeżywanie koleżeństwa oraz przyjaźni jest przygotowaniem do przeżywania odpowiedzialnych relacji międzyludzkich oraz dojrzałej miłości. 2. Giełda zebranych przysłów, sentencji i złotych myśli o przyjaźni (efekty pracy domowej uczniów). 3. „Burza mózgów” Ustalenie elementów prawdziwej przyjaźni (np. wierność, szczerość, bezinteresowność, zaufanie, pomoc, poświęcanie czasu, okazywanie zrozumienia, dzielenie się radościami i smutkami). W przyjaźni każdy powinien starać się obdarzać drugiego tym, co najlepsze. 4. Praca w grupach Uczniowie próbują sformułować, co daje przyjaźń. Wyniki pracy grup przeniesione są na arkusz zbiorczy (Załącznik 1). 5. Pogadanka nt. trudności przeżywanych w przyjaźni Uczniowie dzielą się spostrzeżeniami na temat utrudnień przeżywanych w przyjaźni, np. egoizm, interesowność, brak szacunku, wyrachowanie, narzucanie swojego zdania, brak delikatności, zmuszanie drugiej osoby do czegoś, czego ona nie chce. 6. KU REFLEKSJI Podsumowując spotkanie, nauczyciel zachęca każdego ucznia do osobistej odpowiedzialności za przeżywaną przyjaźń oraz troski o jej rozwój przez ofiarowywanie swojego czasu, zdolności, sił, pomocy i zrozumienia. DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 96
2010-03-02 23:18:13
9. Dojrzewam poprzez przyjaźń
97
Załącznik 1
wzbogaca wewnętrznie,
pomaga w wewnętrznym rozwoju,
uszlachetnia,
pomaga patrzeć szerzej na ludzi, świat, sprawy,
uwrażliwia,
otwiera na najwyższe wartości: życie, zdrowie, miłość, prawda, dobro, sprawiedliwość, piękno,
umacnia w dobrym,
pomaga przetrwać trudy i cierpienia,
broni przed obojętnością,
uczy mądrości życiowej,
jest kluczem do zrozumienia siebie i innych,
otwiera na coraz głębsze przeżywanie więzi z innymi.
II. BUDOWANIE WIĘZI MIĘDZY LUDŹMI
Przyjaźń
DORASTANIE DO MIŁOŚCI – SCENARIUSZE SCENARI ZAJĘĆ
dorastanie do miłości_23_02.indd 97
2010-03-02 23:18:14