Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 2
2010-08-15 09:04:34
Zdrowo żyć = pięknie żyć Scenariusze profilaktyczne
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 3
2010-08-15 09:04:34
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 2
2010-08-15 09:04:34
Spis treści Wstęp __________________________________________________ 9 Młodzieżowy Ogólnopolski Przegląd Spektakli Profilaktycznych ___________________________ 11 Aneta Kaźmierczak
Zawsze masz wybór Scenariusz przedstawienia na temat uzależnień alkoholowych i narkotycznych __________________________________________ 13 Joanna Bakaluk
Z sumieniem na ty Scenariusz przedstawienia z zakresu profilaktyki uzależnień i przyczyn sięgania po narkotyki przez dzieci i młodzież, dla klas IV-IV szkoły podstawowej __________________________ 24 Joanna Bakaluk
Anioł i diabeł Scenariusz przedstawienia z zakresu profilaktyki uzależnień dla uczniów klas IV-VI szkoły podstawowej____________________ 29 Ewa Bembenista
Pij bracie, pij! Pacynkowy teatr – scenariusz przedstawienia o tematyce antyalkoholowej __________________________________________ 37
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 5
2010-08-15 09:04:35
Renata Kraska, Agnieszka Łopata
Sąd nad alkoholem Scenariusz przedstawienia z zakresu profilaktyki uzależnień _______ 44 Joanna Bakaluk
Krąg Scenariusz przedstawienia z zakresu profilaktyki antyalkoholowej dla uczniów klas IV-VI szkoły podstawowej ___________________ 48 Krzysztof Panfil
Po drugiej stronie Spektakl o tematyce antyalkoholowej, na podstawie opowiadania Joanny Gabryś „Mój najlepszy przyjaciel” oraz wierszy Ewy Fordońskiej „Wśród ludzi”, „Ten z naprzeciwka”, „Oni”, „Tamten brzeg” __________________________________________ 55 Renata Chrzanowska
„Jedno piwko” Inscenizacja poświęcona problematyce profilaktyki uzależnień _____ 63 Magdalena Wódczak
Spętani Scenariusz spektaklu profilaktycznego dla klas gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych _________________________ 71 Gabriela Grabka-Grzechynia
On Scenariusz spektaklu profilaktycznego o tematyce antyalkoholowej _ 78 Ewa Bembenista
Nienormalni Scenariusz spektaklu profilaktycznego ________________________ 85 Małgorzata Herchel
Pij, pal, rzuć i… się chwal! Scenariusz spektaklu profilaktycznego ________________________ 94 Krystyna Chrapkiewicz, Otylia Jończy
„Ratunku!... Moja róża umiera“ Scenariusz przedstawienia propagującego akcję honorowego krwiodawstwa __________________________________________ 106
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 6
2010-08-15 09:04:35
Katarzyna Nowińska-Furdyna, Wiesław Dziewit
Zdrowie kontra używki Scenariusz spektaklu profilaktycznego _______________________ 116 Władysława Anna Jamróz
Ktoś mnie ocalił Scenariusz przedstawienia poruszającego problemy nikotynizmu, alkoholizmu i narkomanii _________________________________ 124 Irena Kołodziej
Mur Scenariusz przedstawienia poświęconego profilaktyce uzależnień i zagadnieniu przemocy w rodzinie __________________________ 133 Ewa Bembenista
Obóz kondycyjny Scenariusz spektaklu profilaktycznego _______________________ 144 Ewa Bembenista
W świecie komputera Scenariusz przedstawienia o uzależnieniu od komputera _________ 151 Ewa Bembenista
Cukiereczki Scenariusz przedstawienia o uzależnieniu od komputera _________ 166 Ewa Bembenista
Taniec z białą damą Scenariusz przedstawienia na temat narkomanii ________________ 176 Ewa Bembenista
Michalina Scenariusz spektaklu na temat anoreksji ______________________ 187 Marianna Zgierska
Zmienić życie Scenariusz spektaklu profilaktycznego _______________________ 199
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 7
2010-08-15 09:04:35
Ewa Bembenista
Uwierzyć Scenariusz profilaktyczny opracowany na motywach filmu „Ekspres polarny” [ang. „The Polar Express”, 2004] ____________ 208 Katarzyna Nowińska-Furdyna, Wiesław Dziewit
Zdrowo żyć = pięknie żyć Scenariusz przedstawienia profilaktycznego ___________________ 219 Ewa Bembenista
Życiu tak Scenariusz przedstawienia poruszający problem narkomanii ______ 234
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 8
2010-08-15 09:04:35
Wstęp Funkcjonowaniu młodego człowieka w życiu społecznym często towarzyszy poczucie zagubienia i braku perspektyw, a jego zachowanie cechuje bierność i bezradność. Aspiracje życiowe coraz bardziej oscylują w kierunku „mieć” niż „być”, gdy otaczająca go społeczność, nawet ta najbliższa (rodzice), przedkłada wartości rzeczowe nad osobowe. Młodzież spotyka się z problemami alienacji, agresji i przemocy rówieśniczej, przedwczesnej aktywności seksualnej, depresji i używania substancji psychoaktywnych. Zdrowo żyć = pięknie żyć to zbiór scenariuszy teatralnych dotyczących szeroko rozumianej profilaktyki uzależnień. Zagadnienia te można realizować na różne sposoby. Przede wszystkim jednak chodzi o to, by nie moralizować i nie nudzić, ale posługując się pomysłowym scenariuszem i nawiązując do różnych codziennych sytuacji pokazać młodym ludziom, że „lepiej zapobiegać niż leczyć”. Teatr, przedstawienie, scenki dramowe – mogą zdziałać naprawdę wiele... Zaprezentowane w niniejszej książce scenariusze dają wychowankowi nowe spojrzenie na wiele trudnych problemów i podpowiedź, jak praktycznie sobie z nimi radzić. Dla wychowawcy wiele tekstów może stanowić inspirację do prowadzenia własnych, autorskich zajęć. Opublikowane materiały profilaktyczne wskazują na szkodliwe działanie nikotyny, alkoholu czy narkotyków, jak również przemocy i agresji, mediów czy anoreksji. Główny cel, jaki przyświecał autorom scenariuszy, to promocja zdrowego stylu życia, wskazanie na konieczność wyuczenia najważniejszych umiejętności psychologicznych i społecznych: nawiązywania dobrych relacji z otoczeniem, rozwiązywania konfliktów, radzenia sobie ze stresem,
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 9
2010-08-15 09:04:35
10 ———————————————————— przeciwstawiania się grupom nacisków, rozwijania empatii i podejmowania dojrzałych decyzji. Jak chronić uczniów przed opisanymi problemami? Warto skorzystać z każdej możliwości, również z form teatralnych. Dzięki wspólnej pracy wychowawczo-profilaktycznej możemy pomóc młodym w wyrastaniu na osoby zrównoważone, asertywne i samodzielne. Jolanta Tęcza-Ćwierz
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 10
2010-08-15 09:04:35
————————————————————————————— 11
Młodzieżowy Ogólnopolski Przegląd Spektakli Profilaktycznych PARPA od roku 2006 organizuje Młodzieżowy Ogólnopolski Przegląd Spektakli Profilaktycznych przygotowywanych przez młodzież. Udział w nim opierał się na aktywnej współpracy z młodymi ludźmi, którzy byli zaangażowani w pracę nad tworzeniem scenariusza oraz opracowaniem scenografii. Możliwość opowiedzenia o problemach swoich rówieśników, możliwość wyrażenia swoich emocji, uczenia się umiejętności aktorskich czy reżyserskich okazała się dla młodych ludzi dobrym programem profilaktycznym. Jednocześnie prezentując spektakl wśród swoich rówieśników mogą oni w pozytywny sposób oddziaływać na swoje środowisko – nie tylko poprzez prezentacje spektaklu, ale również swoją postawę, zaangażowanie i pasję. Połączenie formy teatralnej oraz przekazu profilaktycznego (a więc z budowaniem pozytywnych wzorców związanych z abstynencją i niepodejmowaniem zachowań ryzykownych) wymaga od animatora – opiekuna takich działań przynajmniej podstawowych wiadomości z zakresu profilaktyki. Spektakl ma być nie tylko przeżyciem emocjonalnym, ale ma za zadanie stawiać przed widzem ważne pytania i skłaniać go do przemyślenia swoich zachowań i decyzji. Kilka wskazówek profilaktycznych:
pomocnych
przy
realizacji
spektakli
• Ważne jest, aby mówiąc o problemach wynikających z używania substancji psychoaktywnych nie utwierdzać widza w jego błędnych przekonaniach normatywnych, np. poprzez:
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 11
2010-08-15 09:04:35
12 ———————————————————— – pokazywanie powszechności jakiegoś zjawiska (palenia, picia czy zażywania narkotyków) – chcąc pokazać problem, stwarzamy iluzję, iż całe środowisko (klasa, grupa) to robi; nie należy też przesadzać z dosłownością w pokazywaniu tych zachowań na scenie (ważne szczególnie wtedy, gdy odbiorcami są młodsze grupy wiekowe); – przedstawianie abstynencji jako czegoś mało atrakcyjnego, dziwnego – konfrontując ze sobą na scenie obraz dwóch grup, powinniśmy zadbać, aby grupy te były przestawione w sposób naturalny bez wpadania w schematyczne myślenie (dobry-zły, kujon-łobuz itp.). Uproszczenia takie sprawdzają się w bajkach, lecz w przedstawieniach odnoszących się do rzeczywistości, w której porusza się młodzież, odczytywane są one wprost. •
Nie należy ograniczać przekazu do pokazania obszaru szkód związanych z uzależnieniem i śmiercią. To są wprawdzie możliwe negatywne konsekwencje, jednak nie można pomijać olbrzymiego obszaru tzw. strat bieżących, które mogą pojawić się nawet przy pierwszej próbie podjęcia jakiegoś zachowania ryzykownego. Warto zwracać uwagę na wartości, realizację celów i marzeń itp., a więc tego, co może mieć wpływ na nasze decyzje i wybory (samo straszenie nie jest skuteczną strategią profilaktyczną).
•
W przypadku sytuacji problemowej warto pokazać sposób jej rozwiązania, np. pomoc osobie, która podejmuje jakieś zachowanie ryzykowne – brak takich bliskich osób, pomocy, pomysłu na rozwiązanie sytuacji trudnej bywa szczególnie wyraźny w spektaklach przygotowanych przez grupy ze szkół gimnazjalnych i szkół średnich (może to powodować odrzucenie – to nie mój problem, to patologia, nie da się im pomóc). Pokazanie sposobu rozwiązania sytuacji daje również nadzieję tym, którzy znają osoby nadużywające środków psychoaktywnych i niesie jasny przekaz, że pomoc jest możliwa. Warto pokazywać przyjaciół i przykłady pozytywnych dorosłych, którzy angażują się w pomoc i dają wsparcie.
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 12
2010-08-15 09:04:35
Aneta Kaźmierczak
Zawsze masz wybór Scenariusz przedstawienia na temat uzależnień alkoholowych i narkotycznych OSOBY: Małgorzata Elwira Paulina Dawid Dominik Kamil
SCENOGRAFIA: Z lewej strony – placyk z altanką, z prawej strony – za kulisami przygotowany materac.
AKT 1 MAŁGORZATA Dzień dobry! Droga publiczności, chcielibyśmy zaprosić Was do obejrzenia spektaklu pt. „Zawsze masz wybór”. Mamy
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 13
2010-08-15 09:04:35
14 ——————————————
Aneta Kaźmierczak
nadzieję, że jego treść skłoni młodych ludzi do refleksji nad własnymi poczynaniami, nad kwestią dokonywania wyborów. Zapraszam! (Wchodzą Elwira z Pauliną, omawiają wydarzenia z dzisiejszego dnia, po chwili Elwira dzwoni do Dominika.)
ELWIRA Cześć, gdzie jesteś? To jak, spotykamy się na górkach? Czekam z Pauliną. Zajdź po Dawida. (Wchodzą chłopcy, wszyscy się witają, przychodzi Kamil.)
ELWIRA To co macie w planach?
DAWID Może być piątek, co?
PAULINA No, przydałaby się jakaś impreza, co kombinujemy?
DOMINIK W sumie przydałaby się jakaś imprezka dla rozluźnienia. Mam dosyć sapania starych. Znowu się czepiają, że się nie uczę, że zapomniałem wyrzucić śmieci. Non stop chcą czegoś ode mnie. Czepiają się byle czego. Nie mogę już tego słuchać, a jak chcę coś powiedzieć, to i tak to olewają. Nigdy nie mają czasu dla mnie i w ogóle…..
KAMIL No, to jest dobry powód, żeby coś zorganizować. To zrzucamy się?
PAULINA Dobra, to zrzutka, dajemy co kto ma.
DOMINIK To co, po browarku?
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 14
2010-08-15 09:04:35
ZAWSZE MASZ WYBÓR
———————————————————— 15
KAMIL A może tym razem coś nowego?
PAULINA Spoko! A co masz?
KAMIL Mam coś do palenia, dobre ziółko, więc jak? (podchodzi do Elwiry i liczy pieniądze) Kasy nam wystarczy. Co wy na to?
PAULINA O co ci chodzi?
KAMIL Nic o tym nie słyszałaś? To będziesz miała okazję spróbować.
DOMINIK No, nie wiem.
ELWIRA Dawaj, dawaj! Nie bądź cykor.
DAWID Ej! Stop! Całkiem wam odbiło? Zgłupieliście? Ja już takiego jednego z bloku znam. Kiedyś był z niego fajny chłopak, chodziliśmy grać w piłkę, a teraz totalne dno!
DOMINIK No, przestań. Jak raz zapalisz, to się nic nie stanie.
DAWID On też kiedyś zaćpał po raz pierwszy! Zobacz, jak teraz wygląda, tak się wciągnął, że to masakra.
ELWIRA Daj spokój. Tylko siejesz zamęt, sprawdzimy, jak to jest. Jak nie chcesz, to nie musisz tego robić.
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 15
2010-08-15 09:04:35
16 ——————————————
Aneta Kaźmierczak
PAULINA No właśnie!
DOMINIK Jak nie chcesz, to nie, ale my zapalimy. Co? (reszta przytakuje, Kamil wyciąga towar)
KAMIL Nie ma się czego bać. Wszystko będzie OK! Chwila strachu i po krzyku.
ELWIRA OK! To może pójdziemy do mnie na chatę? Starzy są w pracy.
KAMIL Nie. W chacie nie może być. Za bardzo będzie śmierdzieć.
ELWIRA No to pójdziemy na działkę. Mam klucze do altanki, a muszę być o 2130 w domu, będę miała blisko.
KAMIL Zbierajmy się! A ty? (zwraca się do Dawida)
DAWID Nie, ja się zwijam. Nara!! (Altanka, wszyscy palą marihuanę, po pewnym czasie słychać śmiech)
DOMINIK Ale jazda!!!
KAMIL Jest super i śmiesznie.
ELWIRA Ale mi niedobrze! (upada na ziemie i zwija się w kłębek) Brak mi tchu, serce mi wali, ja się boję!!! (jedną ręką się podpiera, drugą trzyma na klatce piersiowej, zaczyna płakać. Wszyscy się śmieją)
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 16
2010-08-15 09:04:35
ZAWSZE MASZ WYBÓR
———————————————————— 17
ELWIRA (czołgając się szlocha) Ja chcę do domu!
PAULINA (podnosi ją) Zaprowadzę cię do domu.
AKT 2 Parkowa alejka, Kamil dzwoni do Dominika, który stoi za kotarą z boku sceny.
KAMIL Cześć, stary. Jak się czujesz, jakie wrażenia?
DOMINIK Człowieku, ale było fajnie. Nigdy wcześniej tak się nie czułem. Ekstra, brak słów.
KAMIL To super.
DOMINIK Ale mam szlaban, bo się spóźniłem do chaty.
KAMIL Starzy się kapnęli?
DOMINIK Nie! Kazali mi się uczyć, bo muszę zaliczać. Wiesz, jak nie zdam, to oni wtedy dopiero nie dadzą mi żyć. Szlaban do 18-stki i w ogóle….
KAMIL Aha, to może miałbym… coś, co mogłoby Cię wspomóc.
DOMINIK Co zrobić? Wspomóc mnie? Ale niby jak?
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 17
2010-08-15 09:04:35
18 ——————————————
Aneta Kaźmierczak
KAMIL To nie przez telefon. Wyjaśnię Ci, jak się spotkamy, ale nikomu nic nie mów! Wyrwiesz się z chaty na trochę?
DOMINIK No, no, wyjdę wyrzucać śmieci.
KAMIL To OK. Tylko o której?
DOMINIK Za dwie godziny.
KAMIL Dobra. Weź ze sobą trochę kasy.
DOMINIK Ile?
KAMIL Ile masz, a na miejscu się dogadamy. To do zobaczyska.
DOMINIK Nara. (Dominik znika za kotarą, a do Kamila podchodzą dziewczyny)
KAMIL Cześć, dziewczyny, co tam?
ELWIRA Nie odzywaj się do mnie. Przez Ciebie mogłam umrzeć. Czy wiesz, co ja czułam? Już myślałam, że to jakiś zawał czy coś.
KAMIL Ej, dlaczego przeze mnie! Przecież sama chciałaś! Ja Cię nie zmuszałem.
PAULINA Nie powiedziałeś, że może i tak być.
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 18
2010-08-15 09:04:35
ZAWSZE MASZ WYBÓR
———————————————————— 19
ELWIRA No właśnie! Mówiłeś, że będzie fajnie.
KAMIL No, nie wiem. Niektórzy tak mają jak Ty (wskazuje ręką na Elwirę), ale Paulina jest OK? Co nie?
PAULINA Nigdy więcej nie chcę słyszeć od ciebie jakichś „nowych wspaniałych pomysłów”. (rękoma „zaznacza” cudzysłów)
KAMIL Ale Dominikowi się spodobało.
PAULINA Nam nie. Wiesz co, Dawid wiedział, co robi. Wolał pójść do domu.
ELWIRA Wtedy też mogłyśmy to zrobić.
PAULINA Dobra, chodź Elwira. Nie mamy o czym już z nim gadać. (Kamil odchodzi, dziewczyny idą razem)
ELWIRA Nie pomyślałabym, że on tak się zmieni.
PAULINA Teraz wiemy, co z niego za typ….
AKT 3 KAMIL (spotyka się z Dominikiem) Siema!
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 19
2010-08-15 09:04:35
20 ——————————————
Aneta Kaźmierczak
DOMINIK No to mów, o co ci chodziło?
KAMIL A kasę masz?
DOMINIK No mam, ale za co mam ci ją dać?
KAMIL Bo wiesz, skoro musisz coś tam wkuć i zaliczyć w budzie, to mam coś takiego, co mogłoby Ci pomóc, taki magiczny proszek, ha ha ha...
DOMINIK Ej, nie żartuj.
KAMIL W piątek zaćpałeś po raz pierwszy i było OK., to teraz też może być.
DOMINIK Ale to miało być tylko tak… raz.
KAMIL Spoko, pomyśl, zaliczysz w budzie, będziesz miał luz u starych, no i załatwisz sprawę szybko. I co? Zobaczysz, że ci się to opłaci! No to jak?
DOMINIK Nie wiem, nie chcę się wkopać… Ale nic mi się nie stanie?
KAMIL Będzie w porzo! Zobaczysz!
DOMINIK A wystarczy mi kasy? Tyle mam (liczy i pokazuje pieniądze w ręce).
KAMIL Dobra (łapie pieniądze i wciska Dominikowi woreczek), i zrób tak (obejmuje go i szepcze, po czym odchodzą).
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 20
2010-08-15 09:04:35
ZAWSZE MASZ WYBÓR
———————————————————— 21
Z przeciwnej strony sceny wchodzi Dawid, potem wkracza uśmiechnięty Dominik z plecakiem.
DAWID Hej, siema. Dawno cię nie widziałem. Co u ciebie?
DOMINIK (gestykuluje i szybko mówi) Jest super, zaliczyłem już 3 przedmioty, jeszcze tylko polski, a też zacząłem gadać z Anką, wiesz, tą z 2A, ale jest super laską, a ten film Ci dziś przyniosę, ale jeszcze nie wiem, o której będę.
DAWID Ej, ej! Co z Tobą, co tak nadajesz? Jak nigdy wcześniej.
DOMINIK Nie, zdaje Ci się.
DAWID Dziwny jakiś jesteś. Niektórzy mówią, że coś z tobą nie tak. Nawet dziewczyny zauważyły różnicę.
DOMINIK Wiesz, nie mam czasu i w ogóle.
DAWID Ale jak się bujasz z Kamilem, to masz czas, a dla nas już nie!
DOMINIK Mamy takie tam tematy…
DAWID I te tematy zmieniły twoje zachowanie i wygląd! Unikasz wszystkich, wisisz mi pieniądze, Elwirze i kilku innym osobom. Chłopie, co z Tobą???!!!
DOMINIK Przestań, zaczynasz truć jak moi starzy, ze mną OK., i nie chce mi się z Tobą gadać! (odwraca się i idzie, Dawid chwyta go za ramię)
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 21
2010-08-15 09:04:35
22 ——————————————
Aneta Kaźmierczak
DAWID Spokojnie, spokojnie! Uspokój się, pogadajmy. Jestem Twoim kumplem, na mnie możesz polegać. Usiądziemy na ławce i szczerze pogadamy.
DOMINIK Dobra, ale tak mi wstyd. Mam dość (łokcie na kolanach, rękami zasłonięta twarz), mam dość siebie i wszystkiego. Wiesz, na początku ukradłem forsę kilka razy mamie, a teraz wynoszę z domu co popadnie, by mieć na towar. (wstają, Dawid obejmuje go jedną ręką i idą razem)
DAWID Możesz liczyć na moje wsparcie. Wychodzą. Na scenie pojawia się materac, wchodzi Dominik, kładzie się, przewraca się kilka razy, zwinięty w kłębek, światło punktowe pada na jego twarz.
DOMINIK O Boże, narkotyki! W co ja się wpakowałem? Miało być tak fajnie. Myślałem, że jak sobie zajaram, to będzie jakoś inaczej, lepiej. A teraz boje się spać przy zgaszonym świetle! A jak nie zaćpam, to wszystko mnie boli. Mam dosyć. Z rodzicami nie gadam już ponad miesiąc, z kumplami też nie, bo mnie olewają, a zresztą ja ich też. Będę musiał o wszystkim powiedzieć rodzicom. Może oddadzą mnie na odwyk.
DOMINIK (wstaje, wskazuje kulisy, zza których wychodzą inni aktorzy) Więc posłuchaj.
DAWID Niektórzy rezygnują z zażywania narkotyków lub po prostu potrafią odmówić.
ELWIRA Niektórzy po nieszczęśliwych doznaniach rezygnują z zażywania narkotyków, albo jak poczują, że nadchodzi koniec ich życia.
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 22
2010-08-15 09:04:35
ZAWSZE MASZ WYBÓR
———————————————————— 23
PAULINA Niektórzy rezygnują z zażywania narkotyków, kiedy już widzieli zachowanie i wygląd innych pod ich wpływem.
KAMIL Niektórzy jednak ćpają i popadają w pułapkę uzależnienia.
DOMINIK (upada na kolana, ręce trzyma uniesione w górę) Stają się niewolnikami.
MAŁGORZATA My wiemy, że nie warto zaczynać, ale jeśli już spróbowałeś, to skorzystaj z porady psychologa, terapeuty uzależnień – nie bój się, bo walczysz o własne ŻYCIE! Dokonaj właściwego wyboru. (wszyscy zwracają się do widowni) A ty co zrobisz???
KONIEC
Zdrowo zyc pieknie_pk_2.indd 23
2010-08-15 09:04:35