Chciałoby się powiedzieć, apetyt rośnie w miarę… czytania. Na karmienie naturalne, oczywiście. Poradnik, świetnie przygotowany merytorycznie, ma wiele atutów: Zrozumiale, ciepło, kompetentnie przekazana wiedza o karmieniu piersią przez osobę doświadczoną jako doradca i spełnioną jako mama. Mnóstwo cennych praktycznych wskazówek przydatnych mamom i całej rodzinie. Wygodny format i ciekawa szata graficzna. Wiele pozycji z załączonej literatury godnych przeczytania. Polecam! Elżbieta Bartha
Międzynarodowy Konsultant Laktacyjny (IBCLC)
www.NaturalnieKarmie.pl
nbk_okladka_max.indd 1
2011-01-03 22:20:22
Karmiąc piersią dałam moim dzieciom coś więcej niż wartościowy pokarm - obdarzyłam je potężną dawką bliskości, której niczym nie można zastąpić. Mama Mateusza i Małgosi
W naszych rodzinach zwyczaj karmienia piersią wysysa się z mlekiem matki. Rodzice Oliwki
Karmienie piersią dało mi dużą swobodę - dziecko można nakarmić natychmiast i praktycznie wszędzie. Mama Agnieszki
Jestem pewna, że moje dzieci dostają pokarm z piersi o idealnym składzie, który zmienia się naturalnie - stosownie do aktualnych potrzeb rosnących maluchów. Mama Maksia i Lenki
Czuję, że robię coś ważnego dla całej rodziny. Mama Justynki
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 3
2011-01-03 22:17:01
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 4
2011-01-03 22:17:02
Co to jest naturalne karmienie? NBK_pk_and_8_11_2010.indd 5
2011-01-03 22:17:02
6 |
Naturalnie karmię
Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku gwałtowny rozwój medycyny spowodował wielki postęp w wielu jej dziedzinach. W innych zachwiał trudną jeszcze teraz do odzyskania równowagę między rozwojem dla dobra człowieka a rozwojem samej nauki. Porody urosły wtedy do rangi „wydarzenia medycznego”, a zdrowie noworodków polecono koncernom produkującym sterylny pokarm o wystandaryzowanym składzie. Takie postępowanie miało służyć spełnieniu różnych norm, a zapomniano o innych potrzebach rodzącego się dziecka i matki. W efekcie dla większości kobiet poród był przeżyciem traumatycznym, a karmienie naturalne zostało sprowadzone do atawizmu, stało się „przeżytkiem” i w pewnym momencie właściwie zanikło. Praw przyrody nie można jednak bezkarnie łamać. Sztuczne żywienie i porody „kierowane” okazały się szkodliwe zarówno dla zdrowia dziecka, jak i matki. Upowszechnianie tych faktów oraz pogłębienie wiedzy naukowej o fizjologii laktacji i karmienia naturalnego spowodowały podjęcie działań zmierzających do ochrony karmienia piersią. Obecne zmiany dotyczą postępowania z kobietą ciężarną, rodzącą i karmiącą, aby zgodnie z fizjologią rozpoczęła i utrzymywała laktację. Sztuczne karmienie do tego stopnia zdominowało myślenie o żywieniu dzieci, że butelka ze smoczkiem wciąż jest atrybutem niemowląt. Małym dziewczynkom kupuje się butelki-zabawki, które wydają się dorosłym nieodzowne do zabawy „w dom”. Próbuje się wprowadzać zasady karmienia sztucznego w stosunku do naturalnego. Mówiąc o karmieniu piersią nie mamy na myśli karmienia naturalnego zgodnego z fizjologią, gwarantującego odpo-
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 6
2011-01-03 22:17:03
Co to jest naturalne karmienie?
| 7
wiednią dla dziecka ilość pokarmu, blokującego owulację. Często zdarza się, że kobieta karmi swoje dziecko mlekiem z piersi, ale podaje je w butelce, przystawia do piersi przez kapturki, albo dziecko przesypia całą noc. Tymczasem karmienie naturalne to coś więcej niż „z piersi”. Oznacza to, że:
• rozpoczęte
zostało podczas pierwszego kontaktu matki z dzieckiem, praktycznie zaraz po porodzie,
• od pierwszej doby dziecko nie otrzymuje żadnego posiłku ani płynów oprócz mleka matki,
• od pierwszej doby dziecko dostaje pierś na żądanie, ale nie
rzadziej niż 8 razy na dobę, przerwy w karmieniu wynoszą najwyżej 2–3 godziny w dzień, a 3–4 godziny w nocy; całkowity czas wszystkich karmień w czasie doby nie jest krótszy niż 100 minut,
• nie stosujemy smoczka uspokajacza, • utrzymujemy karmienie w przypadku choroby matki lub dziecka, • karmimy wyłącznie piersią przez pierwsze 6 miesięcy, • utrzymujemy karmienie jako główne źródło pożywienia przez
okres pierwszego roku, a nawet dłużej. Pokarmy poszerzające dietę dziecka to produkty bezmleczne wprowadzane w niewielkich ilościach po ukończeniu 6 miesięcy,
• możemy kontynuować karmienie do dwóch lat lub dłużej. NBK_pk_and_8_11_2010.indd 7
2011-01-03 22:17:03
8 |
Naturalnie karmię
Wiele kobiet wierzy, że karmienie piersią jest instynktowne i uważa, że „jakoś to będzie, skoro to takie naturalne”. A jednak nic bardziej mylnego. „Naturalne” nie zawsze znaczy proste.
Karmienie piersią dla nas, matek, nie jest zachowaniem instynktownym, ale umiejętnością osiągalną przez każdą z nas, sztuką, której razem z dzieckiem możemy się nauczyć. Karmienie rozpoczyna się w bliskiej, wyjątkowej i niepowtarzalnej relacji matka-noworodek. Rozkwita w intymnej atmosferze. Czasami wystarczy przystawić maleństwo do piersi, aby zaczęło skutecznie ssać. Zdarza się jednak, że potrzebujemy kilku informacji, aby mu w tym pomóc, i cierpliwości, aby dać sobie czas na naukę. Dziecko rodzi się z odruchem szukania, ssania i połykania, natomiast kształtu piersi, sposobu jej uchwycenia, mechanizmu ssania, zachowania przy piersi dopiero się uczy. Podobnie matka, stworzona do karmienia, uczy się tego, jak przystawiać dziecko, żeby ssało prawidłowo, jak utrzymać odpowiedni poziom laktacji (produkcji mleka), jak pogodzić karmienie i pracę oraz kiedy i jak to karmienie zakończyć. Dobrze więc mieć trochę podstawowej wiedzy, aby życzliwe rady i zalecenia, które mogą nam pomóc, odróżnić od tych, które okażą się wręcz szkodliwe.
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 8
2011-01-03 22:17:03
Rozdział
Pierwsze karmienie NBK_pk_and_8_11_2010.indd 35
2011-01-03 22:17:10
36 |
Naturalnie karmię
Kiedy dziecko powinno być pierwszy raz nakarmione? Im wcześniej przystawimy dziecko do piersi, tym lepiej. Dobrze, jeżeli może to nastąpić jeszcze na sali porodowej. W przypadku porodu naturalnego najlepiej do 2 godzin po porodzie. Natomiast po cięciu cesarskim pierwsze karmienie również powinno mieć miejsce bez żadnych dodatkowych ograniczeń. Z niezbędną pomocą personelu możemy to zrobić do 4 godzin po porodzie. Po zabiegu operacyjnym potrzebujemy szczególnej pomocy i wsparcia, aby z powodzeniem zrealizować swoje plany związane z karmieniem.
Pamiętajmy, że:
• jeśli
zastosowano znieczulenie zewnątrzoponowe, kontakt „skóra do skóry” i pierwsze karmienie mogą odbyć się wkrótce po urodzeniu dziecka, np. na sali operacyjnej.
• jeśli
zastosowano znieczulenie ogólne, kontakt „skóra do skóry” i pierwsze karmienie mogą odbyć się zaraz po wybudzeniu, gdy jesteśmy w stanie nawiązać kontakt z dzieckiem.
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 36
2011-01-03 22:17:11
Pierwsze karmienie
| 37
• narkoza i nawet kilka dawek leków przeciwbólowych nie sta-
nowi przeciwwskazań do wczesnego karmienia. Środki przeciwbólowe mogą być tak dobrane, aby w jak najmniejszym stopniu przenikały do pokarmu.
Jak wygląda pierwsze karmienie? Pierwsza próba przystawienia dziecka do piersi to bardzo emocjonujące wydarzenie. Nagie dziecko powinno trafić na odsłonięty brzuch mamy. Kontakt „skóra do skóry” ułatwia wczesną kolonizację noworodka florą bakteryjną skóry matki, która na zasadzie konkurencji chroni dziecko przed chorobotwórczymi szczepami szpitalnymi. Bliski kontakt w ramionach mamy daje maluchowi ciepło i poczucie bezpieczeństwa, słyszy bicie jej serca, z bliska dochodzi znajomy głos. U zdrowego noworodka z naturalnego porodu, położonego między piersiami matki, po około 15 minutach można zauważyć odruch poszukiwania, po kilku minutach zaczyna ssać własny palec, niezadowolony poszukuje dalej, kierowany instynktem pełznie w kierunku brodawki, aż zdoła ją uchwycić. Przez wiele minut ponawia próby aktywnego ssania, następnie uspokaja się i zasypia. Siara obecna w piersiach matki jest idealnym pierwszym posiłkiem, obfitość przeciwciał w niej zawartych i zdolność powlekania wewnętrznych ścianek jelit powoduje, że dziecko jest chronione
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 37
2011-01-03 22:17:11
38 |
Naturalnie karmię
przed wirusami, bakteriami, a także obcym białkiem (alergenami). Dodatkowo poprzez swoje właściwości przeczyszczające ułatwia wydalanie smółki i zawartej w niej bilirubiny, co najczęściej chroni przed silną żółtaczką. Wczesne pierwsze karmienie jest również korzystne dla nas samych. Podczas ssania wytwarzana jest oksytocyna przyspieszająca obkurczanie macicy i tym samym zmniejszająca ryzyko krwotoków. Jeśli tylko jesteśmy wcześniej do tego przygotowane, czujemy wielką chęć kontaktu z dzieckiem. Przytulając dziecko, szybko zapominamy o trudach porodu. Doznaniom tym może towarzyszyć radość, wzruszenie, albo lęk przed dotykiem. Jeżeli nasze dziecko nie podejmie próby ssania na sali porodowej, ważny jest nawet sam kontakt i dotyk.
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 38
2011-01-03 22:17:11
94 |
Naturalnie karmiÄ™
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 94
2011-01-03 22:17:27
Rozdzia ał
Karmienie a praca zawodowa NBK_pk_and_8_11_2010.indd 95
2011-01-03 22:17:28
96 |
Naturalnie karmię
Obecnie wiele matek kontynuuje karmienie po powrocie do pracy zawodowej, nawet na pełen etat. Najbardziej korzystna dla laktacji jest praca na część etatu, ale w każdym przypadku jej utrzymanie to kwestia motywacji i dobrej organizacji życia domowego. Dobrze jest porozmawiać o tym z osobą z poradni laktacyjnej. Dokładna analiza naszej sytuacji (może w pracy nie ma warunków na odciągnięcie pokarmu, a może nie radzimy sobie ze skutecznym odciąganiem) pomoże nam pokonać trudności i pozytywnie myśleć o rozstaniu z dzieckiem. Dopóki dziecko nie osiągnie wieku 6-8 miesięcy, najważniejszą zasadą będzie opróżnianie piersi co 3-4 godziny, z jedną pięciogodzinną przerwą na dobę. Przysługujące przerwy w pracy wykorzystujemy na przystawienie dziecka lub odciąganie pokarmu, albo na skrócenie czasu pracy. Jeśli tej zasady nie będziemy przestrzegać, laktacja może ulec zmniejszeniu. Gdy podczas naszej nieobecności dziecko będzie już zjadało 1-2 posiłki z żywności uzupełniającej, nie musimy w tym czasie odciągać, ale czas pobytu w domu trzeba wykorzystać na częstsze karmienie. Po powrocie do pracy należy być przygotowanym na to, że może zwiększyć się liczba nocnych karmień, ponieważ dziecko będzie potrzebowało bliższego kontaktu z matką. Bardzo
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 96
2011-01-03 22:17:29
Karmienie a praca zawodowa
| 97
przydaje się wtedy umiejętność karmienia w pozycji leżącej, która pozwoli nam na pełniejszy wypoczynek w nocy. W dniach wolnych od pracy utrzymujemy naturalny rytm karmień, nie ograniczamy sztucznie dziecku piersi. Pozwólmy sobie i dziecku nacieszyć się sobą wzajemnie. Zaplanujmy ten czas ze swoim maleństwem, próbujmy jak najwięcej rzeczy zrobić wspólnie. Może pójście do sklepu zajmie nam więcej czasu, ale będzie wspólnym doświadczeniem.
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 97
2011-01-03 22:17:29
Spis treści: Co to jest naturalne karmienie? .....................................5 Rozdział 1. Jak przygotować się do karmienia naturalnego? .....................................................9 Pozytywne nastawienie ........................................ 12 Odpowiedni szpital ............................................. 13 Intymna atmosfera w szpitalu i w domu po porodzie ........................................................ 14 Skuteczna technika karmienia ............................. 15 Rzetelne informacje o karmieniu piersią .............. 15 Wsparcie i przemyślana organizacja życia domowego po porodzie .............................. 17
Rozdział 2.
Korzyści z karmienia naturalnego .......... 19 Karmienie a rozwój dziecka ................................. 19 Inne korzyści dla dziecka .................................... 22 Korzyści dla mamy .............................................. 24 Korzyści dla rodziny ............................................ 26
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 136
2011-01-03 22:17:39
Rozdział 3.
Przeciwwskazania do karmienia piersią ... 27
Rozdział 4.
Pierwsze karmienie .................................... 35 Kiedy dziecko powinno być pierwszy raz nakarmione? ....................................................... 36 Jak wygląda pierwsze karmienie? ......................... 37
Rozdział 5.
Pełne karmienie naturalne i prawidłowe postępowanie ..................... 39 Co to jest pełne karmienie naturalne? .................. 40 Jak długo dziecko potrzebuje pełnego karmienia? .......................................................... 40 Od czego zależy ilość pokarmu?.......................... 41 Na co należy zwrócić uwagę, aby karmienie przebiegało prawidłowo? ..................................... 42 Skuteczna technika karmienia ............................. 46 Pozycje przy karmieniu – 46, Zasady prawidłowej pozycji – 46, Masz do wyboru trzy pozycje przy karmieniu – 47, Przystawienie dziecka – 47, Jak ocenić sposób uchwycenia piersi przez dziecko? – 51,
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 137
2011-01-03 22:17:39
Jak często przystawiać dziecko? – 52, Czy podawać jedną, czy obie piersi do jednego karmienia? – 57, Dlaczego karmienie nocne jest takie ważne? – 58, Jak poznam, że dziecko się najada? – 59, Jak oceniać przyrost wagi dziecka? – 61.
Trudne początki ..............................................63 Czy to możliwe, że jeszcze nie mam pokarmu? – 63, Mam za mało pokarmu! – 64, Dlaczego znowu płacze? – 67, Mam za dużo pokarmu! – 69, Zgrubienia w piersi – zastoje – 70, Zapalenie piersi – 71, Brodawki płaskie i wklęsłe – 73, Uszkodzenia brodawek – 75.
Odciąganie pokarmu .......................................76 Kiedy powinnyśmy odciągać pokarm? – 76, Jak utrzymać laktację odciągając pokarm? – 77, Jak przechowywać odciągnięty pokarm? – 80, Czy odciąganie pokarmu po każdym karmieniu uchroni piersi przed zastojem? – 80.
Dieta matki karmiącej .....................................81 Jak się odżywiać? – 81, Czego nie jeść? – 86, Ile należy pić? – 86.
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 138
2011-01-03 22:17:39
Rozdział 6.
Wprowadzanie pokarmów stałych .......... 87 Kiedy jest najlepszy czas na podawanie dziecku dodatkowych posiłków? ....................................... 88 Od jakich potraw zacząć rozszerzanie diety dziecka? .............................................................. 90 Po jakim czasie po posiłku u dziecka może pojawić się wysypka? ........................................... 90 Co podawać dziecku: gotową żywność czy własną zupę?................................................. 91 Do jakiego momentu miksujemy potrawy?........... 92 Kiedy podać dziecku mleko modyfikowane, a kiedy mleko krowie? ......................................... 92
Rozdział 7.
Karmienie a praca zawodowa .................. 95
Rozdział 8.
O odstawianiu dziecka od piersi ............. 99 Kiedy odstawia się dziecko od piersi? ................ 100 Jak kończy się karmienie naturalne dziecka? ..... 100
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 139
2011-01-03 22:17:39
Rozdział 9.
Prawdy i mity o karmieniu piersią ........ 103
Rozdział 10. LAM
- laktacyjny brak miesiączki .............. 117
Do jakiego momentu karmienie naturalne wstrzymuje owulację? .............................................. 118 Jaka jest efektywność LAM? ............................... 120 Co dalej, jeśli karmimy piersią? ......................... 122
Literatura ...............................................................................124 Szpitale Przyjazne Dziecku. Stan na rok 2010 ............127
NBK_pk_and_8_11_2010.indd 140
2011-01-03 22:17:39
Chciałoby się powiedzieć, apetyt rośnie w miarę… czytania. Na karmienie naturalne, oczywiście. Poradnik, świetnie przygotowany merytorycznie, ma wiele atutów: Zrozumiale, ciepło, kompetentnie przekazana wiedza o karmieniu piersią przez osobę doświadczoną jako doradca i spełnioną jako mama. Mnóstwo cennych praktycznych wskazówek przydatnych mamom i całej rodzinie. Wygodny format i ciekawa szata graficzna. Wiele pozycji z załączonej literatury godnych przeczytania. Polecam! Elżbieta Bartha
Międzynarodowy Konsultant Laktacyjny (IBCLC)
www.NaturalnieKarmie.pl
nbk_okladka_max.indd 1
2011-01-03 22:20:22