Telefony zaufania dla osob uzależnionych i ich rodzin Białystok Bielsko-Biała Bydgoszcz Częstochowa Gdańsk Gorzów Wlkp. Katowice Kielce 18:00-20:00) Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra
741 5224 250 2752 348 9660 365 4899 302 0442 722 7000 209 1181 344 3986 656 4680 744 0100 988 527 3344 353 8355 988 852 6919 488 8355 622 6214 988 783 3641 325 2299
Narkotyki – nie biorę! Opracowanie: mgr Bogusława Walczak – pedagog, terapeuta Rysunki: Iwona Pawlak
infolinie 0 801 199 990 – Ogólnopolski Telefon Zaufania Narkotyki – Narkomania codziennie od 16:00 do 20:00
0 800 120 289 – Stowarzyszenie KARAN od poniedziałku do piątku w godzinach 10:00-17:00.
0 800 120 148 – Anonimowa policyjna linia specjalna czynne całą dobę
0 801 109 696 – Pogotowie Makowe – „Powrót z U” od poniedziałku do piątku w godzinach 10:00-20:00, soboty 10:00-19:00
0 800 120 359 – Narkomania – Pomoc Rodzinie Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych „Powrót z U” od poniedziałku do piątku w godzinach 10:00-20:00, soboty 10:00-19:00.
Numery 0 801 – połączenie kosztuje 35 gr Numery 0 800 – połączenie bezpłatne
20
KRAKÓW 2005
Wykaz poradni w których uzyskasz pomoc i niezbędne informacje:
Podziękowania dla: Centrum Kultury, Promocji i Informacji w Wolbromiu, Ośrodka Rehabilitacyjno-Readaptacyjnego dla Młodzieży ZG PTZN w Wólce Przybojewskiej – za udostępnienie pomieszczeń dla realizacji filmu oraz za ogromną życzliwość. Specjalne podziękowania dla: Pani Teresy Flakiewicz i Pani Elżbiety Pawłosek oraz dla naszych najbliższych: małej Hani, Magdy, Iwonki – za wyrozumiałość.
Białystok Bielsko-Biała Bydgoszcz Częstochowa Elbląg Gdańsk Głogów Gorzów Wlkp. Jarosław Kalisz Katowice Kielce Koszalin Kraków Lublin Lublin Legnica Łódź Nowy Sącz Olsztyn Opole Ostrołęka Poznań Piła Rzeszów Skierniewice Słupsk Szczecin Toruń Wałbrzych Warszawa Wrocław Zamość Zielona Góra Zgorzelec
ul. Słonimska 15/1 ul. Mostowa 1 ul. Swarzewskiego 2a ul. Sobieskiego 7a ul. Komeńskiego 46 ul. 3 Maja 6 ul. Piastowska 1/3 ul. Drzymały 45 ul. Kościuszki 18 ul. Lipowa 5 ul. Powstańców 31 ul. Kościuszki 3 ul. 4 Marca 26 ul. Krakowska 39 ul. Parkowa 1 ul. Słowiańska 41 Brama Głogowska ul. Pomorska 54 ul. Kilińskiego 72a Al. Wojska Polskiego 35 ul. Wodociągowa 4 ul. Artyleryjska 120 ul. Marcinkowskiego 21 Al. Wojska Polskiego 49 ul. Siemieńskiego 17 ul. Staszica 20 ul. Wojska Polskiego 50 ul. Szczerbcowa 1 ul. Tłoczka 3c ul. Broniewskiego 83 ul. Dzielna 7 ul.Trzebnicka 17 Partyzantów 5 ul. Wazów 42 ul. Warszawska 37a
741 5645 812 3042 348 9660 324 9556 233 5577 302 0442 833 5493 720 4526 621 6232 767 2057 209 1181 361 5766 342 5315 430 6040 842 7036 520 6580 862 6930 633 1530 440 7131 526 0011 455 5274 760 2829 855 7854 212 4862 853 9640 838 0446 423 033 488 8355 648 6455 841 4566 831 6079 321 0552 627 1115 325 2523 775 8700
19
Partnerstwo – sposób komunikowania się, polegający na tym, że współuczestnicy rozmowy mają równe szanse, żadna ze stron nie dominuje. Profilaktyka – ogół środków zapobiegających chorobom (nałogom). Umiejętności interpersonalne – umiejętności nawiązywania kontaktu z drugą osobą, oparte na empatii i otwartości. Zaprzeczanie – negowanie prawdziwości informacji w celu uniknięcia nieprzyjemnych reakcji ze strony innych lub złagodzenia własnego poczucia winy.
Film: Narkotyki – nie biorę Scenariusz i realizacja: PA-KAMERA
Kuba Snochowski i Marcin Wołkowicz Montaż: MOUSE STUDIO w Mysiadle
Wystąpili: Ania Żak, Asia „Flasy” Flakiewicz, Kasia Orłowska, Olga Gałązka, Boguś Biernacki, Kuba Urbaniak, Łukasz Grojec, Michał, Przemek Kyc Animacje: Olga Kowaluk – wykonanie Julio de la Vega – pomysł Plansze: Iwona Pawlak Dźwięk: Przemek Kyc Muzyka: Kuba Snochowski, Marcin Wołkowicz, Włodi Zdjęcia: Marcin Wołkowicz Konsultacja: Bogusława Walczak, Jacek Gawroński Współpraca: Joanna Skoczek, Małgorzata Słomian Utwór „ ...”: muzyka, słowa, wykonanie – Włodi 18
Uczniowski słowniczek Asertywność – umiejętność odmawiania w sposób nie uwłaczający godności drugiej osoby. Sztuka mówienia „nie”. Zachowanie pozbawione wulgarności. Drama – jedna z aktywnych metod nauczania, polegająca na odgrywaniu wyznaczonych ról, zawierająca element emocjonalny i uczuciowy. Empatia – umiejętność wczuwania się w położenie innej osoby, identyfikowanie się uczuciowe z kimś. Informacja zwrotna – komunikat werbalny, dotyczący wyłącznie zachowania osoby, do której mówimy. Określenie, co zobaczyliśmy, pozbawione oceny. Komunikat niewerbalny – informacja wyrażona za pomocą gestu, mimiki twarzy, postawy ciała – bez udziału słowa. Moderowanie otwartości – czuwanie nad bezpieczeństwem np. dyskusji; przyzwalanie na szczerość wypowiedzi z jednoczesnym wyznaczaniem granic. Nałóg – fizyczne lub psychiczne uzależnienie np. od narkotyków, alkoholu, nikotyny prowadzące do kompulsywnego zachowania, nad którym dana jednostka nie ma wystarczającej kontroli. Projekt okładki: Iwona Pawlak
Narkomania – uzależnienie od któregoś z wielu środków psychoaktywnych.
Skład i łamanie: agencja KUBA 17
Co chcemy przekazać? Jeśli uczniowie wyrażą na to chęć, możemy ogłosić w szkole konkurs na najciekawszy i najskuteczniejszy slogan/plakat walczący z nałogiem narkomanii.
Przekazujemy w Wasze ręce, drodzy wychowawcy i pedagodzy, materiał filmowy, który posłuży Wam jako pomoc w przeprowadzeniu lekcji profilaktycznej. Adresatem filmu pt. „Narkotyki – nie biorę” jest uczeń gimnazjum, niekoniecznie pochodzący z patologicznej rodziny, który też nie musi borykać się z wielkimi problemami osobistymi (taka młodzież wymaga fachowej pomocy w poradni lub ośrodku). Adresatem jest uczeń nieuzależniony, członek grupy (podwórkowej, szkolnej, imprezowej...), w której chciałby być akceptowanym. Jedną z dróg „bycia akceptowanym”, jakże łatwą i zgubną jednocześnie, jest narkotyk. Dlatego pokazujemy sytuacje, zdawałoby się trywialne, które jednak są początkiem nałogu. Film zawiera następujące wątki: • Fabularyzowane scenki przedstawiające początki brania w grupie rówieśniczej. • Świadectwo narkomana leczącego się w ośrodku. • Alternatywne (asertywne) zakończenie fabularyzowanych scenek.
być akceptowanym
16
5
Naszym celem jest sprowokowanie uczniów do myślenia, zanim podejmą samobójczą decyzję o braniu. Dydaktyka w pojęciu tradycyjnym jest tu wysoce niewskazana, rodzi bowiem bunt i opór. Pozwólmy zatem naszym wychowankom pomyśleć. To wszystko, co możemy zrobić, gdy niebezpieczeństwo jest wokół nas, a młodzi mają dokonać wyboru.
dydaktyka w pojęciu tradycyjnym rodzi bunt i opór
Film ten ma zapalić czerwone światło w umysłach naszych uczniów. To główne zamierzenie realizatorów. Nasza postawa też nie jest tu bez znaczenia, zarówno na co dzień, jak i podczas prowadzenia lekcji profilaktycznej. Postarajmy się nie pouczać, ale sugerować i towarzyszyć w tak ważnym procesie, jakim jest myślenie.
pozwólmy ... pomyśleć [...] film ten ma zapalić czerwone światło
6
III ETAP 1. Przypominamy sytuacje, w których znaleźli się Olga i Łukasz – bohaterowie fabularyzowanych scenek. Ogłaszamy „konkurs” na alternatywne zakończenie, tzn. takie, w którym bohaterowie odmawiają – „Jak Łukasz i Olga mogliby odmówić?”. Klasa wybiera najciekawsze pomysły. 2. Prezentacja materiału filmowego – po napisie „start” – alternatywne zakończenia fabularyzowanych scenek, zakończenie filmu. 3. Zakończenie lekcji – warto porównać alternatywne filmowe zakończenie scenek z propozycjami uczniów. Warto też podzielić się myślą pedagoga, Marioli Stasieczek:
„Aby powiedzieć NIE, trzeba wykazać się odwagą i pewną wiedzą. Zacznij od powiedzenia „NIE, nie chcę”. Nie tłumacz się, nie usprawiedliwiaj. Odmawiając przyjęcia narkotyku nie robisz nic złego, wręcz przeciwnie, postępujesz zgodnie z instynktem samozachowawczym. Nie wdawaj się w dyskusję. Jeżeli zaczynasz się tłumaczyć, dostarczasz koledze lub handlarzowi argumentów do dalszej rozmowy. Po prostu powiedz NIE: NIE! NIE, nie chcę! Dziękuję, nie będę próbować! Nie, bo nigdy nie biorę narkotyków! Tyle. Nie mów nic więcej. Niczym „zacięta płyta” powtarzaj swoją odmowę. Być może w tym momencie zapada decyzja co do reszty twojego życia. Pamiętaj, życie masz tylko jedno, wszystko zależy od ciebie”. 15
Druga lekcja
INSTRUKTAŻ do LEKCJI
I ETAP Nawiązanie do poprzedniej lekcji. Prezentacja materiału filmowego – po napisie „dyskusja” pojawia się napis „start” – początek kolejnej części – świadectwo narkomana. Film zatrzymujemy po pojawieniu się napisu „dyskusja”.
II ETAP Zabawa – „Decyzja należy do Ciebie”. Dzielimy klasę na dwie grupy. Pierwsza przygotowuje argumenty przemawiające za braniem narkotyków, druga grupa – przeciw. Po zgromadzeniu argumentów (im więcej, tym lepiej) grupy przystępują do dyskusji – polemiki. Wprowadzamy zasadę – każdy ma prawo przejść do drugiej grupy, jeśli jakiś argument przeciwników przekonał go. Oczywiście każda taka zmiana powinna być wytłumaczona („co mnie przekonało?”). Po zakończeniu omawiamy wynik i staramy się ustalić wnioski, „dlaczego dana grupa zwyciężyła?”
Przekazujemy w Państwa ręce fi lm oraz konspekt. Są to narzędzia do przeprowadzenia lekcji profilaktycznej. Ale to nie wszystko. Ta lekcja nie spełni swojego celu, jeżeli nie stworzymy odpowiedniego klimatu i nie zaprezentujemy właściwej postawy w kontakcie z uczniami. Przewidujemy, że lekcję będzie prowadził wychowawca lub pedagog szkolny, a nie specjalista profesjonalnie zajmujący się problemem narkomanii. Dlatego, by ułatwić Wam pracę, podajemy kilka prostych technik i dzielimy się wiedzą, która będzie przydatna. Uczeń w szkole nie prezentuje postawy otwartości. Dzieje się tak ze względu na lęk przed oceną, zarówno koleżanek, kolegów, jak i nauczyciela. Dlatego podkreślamy znaczenie atmosfery, która jest nieodzownym czynnikiem wyzwalającym szczere zachowania. Rolą wychowawcy, pedagoga jest budowanie bezpieczeństwa w klasie. Lekcja bowiem w założeniu ma mieć charakter profilaktyczny, ale nie osiągnie się tego celu w atmosferze napięcia i nerwowości. Przedstawione niżej informacje mają wskazać odpowiedni kierunek.
pedagog polemika
14
specjalista zajmujący się narkomanią
7
Uczucia i postawy Należy się spodziewać, że uczniowie będą prezentowali postawy obronne, takie jak: nieufność, lęk, niepewność, zażenowanie, pozorowanie – frasobliwość, a nawet złość. Dlatego istotna jest tu umiejętność nawiązania kontaktu z uczniem. Elementy budowania kontaktu to: otwartość, empatia, szacunek, akceptacja i zainteresowanie. Empatia redukuje postawę obronną. Wychowawca powinien więc być słuchającym i nie oceniającym. Trudno stworzyć dobry kontakt z dnia na dzień, dlatego istotne jest to, jaki jest on z klasą na co dzień i kim ta osoba jest w oczach uczniów. Warto podkreślić kreatywność ucznia, posiadanie własnego zdania – nawet jeżeli jest ono sprzeczne ze zdaniem prowadzącego. Można to podkreślić na przykład frazą: „ważne, że myślisz samodzielnie”.
nieufność pozorowanie
lęk niepewność złość
8
„różowa podłoga”
Omawiamy dokładnie każdą scenę. Najpierw osoby, które brały w nich udział opowiadają, jak się czuły w swoich rolach i o czuły, na przykład strach, zażenowanie, niepewność... Klasa uważnie przygląda się temu, później chętne osoby mówią, co widziały, jak odebrały każdą z tych osób. Lekcję możemy zamknąć dramą przedstawiającą człowieka w nałogu. Określamy umowne pole – „różowa podłoga”, na którym znajduje się osoba uzależniona. Nie ma ona żadnej motywacji, żeby z niego zejść. Spośród klasy wybieramy osoby chętne, które odegrają kłopoty, np. choroby, ścigające prawo, długi, samotność, poniżenie, uległość, złość... Chwytają człowieka z „różowej podłogi” i ciągną go do siebie, a on usiłuje się wyrwać. Na drugim polu – kawałku podłogi znajduje się osoba, która wyciąga pomocną dłoń – może to być przyjaciel, pedagog, rodzic, terapeuta. Omawiamy uczucia każdej postaci oraz wnioski wynikające ze scenki. Informujemy, że na kolejnej lekcji poznamy osobę uzależnioną (świadectwo narkomana na filmie). 13
III ETAP Prezentacje scenek przedstawiających zachowania: 1. człowieka asertywnego, 2. człowieka uległego, 3. człowieka wchodzącego w nałóg. Wybieramy z klasy osoby chętne do zagrania w scenkach. Scenki dotyczące człowieka asertywnego, bądź uległego nie muszą dotyczyć problemu narkomanii. Mogą to być historie, sytuacje szkolne, rodzinne, takie, w których młody człowiek staje wobec podjęcia ważnej, życiowej decyzji. Ostatnia scenka dotyczy pierwszego kontaktu z narkotykiem. Przy obsadzaniu warto zaryzykować role pozornie nie pasujące do ucznia. Na przykład w przypadku scenki narkotykowej, gdy chętny podejrzany jest o kontakt z narkotykami bądź należy do hip-hopowej subkultury, warto obsadzić go w roli odmawiającego.
człowiek asertywny
człowiek uległy
istotne kim ta osoba jest w oczach uczniów ...
Rolą nauczyciela jest przekazywanie komunikatów werbalnych i niewerbalnych, sygnałów informujących, że uczeń ma prawo do własnego zdania. Istotne jest, by stawianie pytań nie miało charakteru odpytywania. Można używać formuł nieinwazyjnych, na przykład: „czy możemy o tym porozmawiać?”, „jak się z tym czujesz?, „co o tym sądzisz?”, „co twoim zdaniem jest warte uwagi?”. Ważne jest także to, byśmy poświęcili uczniowi naszą uwagę (kontakt wzrokowy, zainteresowanie). Kolejnym elementem dyskusji jest szacunek i partnerstwo, niezależnie od tego czy jest to uczeń zdolny, czy mniej zdolny, lubiany, czy nie. Każdy powinien mieć prawo do własnego zdania. Dlatego zależy nam na tworzeniu z uczniem relacji merytorycznej i odpowiedzialnej, zamiast odrzucającej lub nadopiekuńczej. Z doświadczenia wiemy, że nawet najlepszy program nie zadziała, jeżeli będzie wprowadzany inwazyjnie. Podstawowe narzędzia pracy, umożliwiające rozwój umiejętności interpersonalnych to:
człowiek wchodzący w nałóg
12
9
• Modelowanie otwartości • Informacje zwrotne • Zachęcanie uczniów do rozpoznawania i wyrażania uczuć • Umiejętność uważnego słuchania • Kształtowanie asertywności • Umiejętność prowadzenia dialogu i negocjacji
PRZEBIEG ZAJĘĆ (proponujemy podział na dwie godziny lekcyjne)
Pierwsza lekcja I ETAP Prezentacja materiału filmowego – sceny początków brania narkotyków. Film zatrzymujemy po pojawieniu się napisu „dyskusja”.
II ETAP
umiejętność uważnego słuchania
10
Zwerbalizowanie tego, co uczniowie zobaczyli, zauważyli: 1. przedstawienie fabuły, 2. analiza sygnałów pozawerbalnych (barwa głosu, mimika twarzy, zachowanie, postawy) filmowych bohaterów, 3. analiza sygnałów werbalnych i pozawerbalnych uczniów – jak, i dlaczego tak, koledzy/koleżanki zachowywali się podczas oglądania scenek.
11
• Modelowanie otwartości • Informacje zwrotne • Zachęcanie uczniów do rozpoznawania i wyrażania uczuć • Umiejętność uważnego słuchania • Kształtowanie asertywności • Umiejętność prowadzenia dialogu i negocjacji
PRZEBIEG ZAJĘĆ (proponujemy podział na dwie godziny lekcyjne)
Pierwsza lekcja I ETAP Prezentacja materiału filmowego – sceny początków brania narkotyków. Film zatrzymujemy po pojawieniu się napisu „dyskusja”.
II ETAP
umiejętność uważnego słuchania
10
Zwerbalizowanie tego, co uczniowie zobaczyli, zauważyli: 1. przedstawienie fabuły, 2. analiza sygnałów pozawerbalnych (barwa głosu, mimika twarzy, zachowanie, postawy) filmowych bohaterów, 3. analiza sygnałów werbalnych i pozawerbalnych uczniów – jak, i dlaczego tak, koledzy/koleżanki zachowywali się podczas oglądania scenek.
11
III ETAP Prezentacje scenek przedstawiających zachowania: 1. człowieka asertywnego, 2. człowieka uległego, 3. człowieka wchodzącego w nałóg. Wybieramy z klasy osoby chętne do zagrania w scenkach. Scenki dotyczące człowieka asertywnego, bądź uległego nie muszą dotyczyć problemu narkomanii. Mogą to być historie, sytuacje szkolne, rodzinne, takie, w których młody człowiek staje wobec podjęcia ważnej, życiowej decyzji. Ostatnia scenka dotyczy pierwszego kontaktu z narkotykiem. Przy obsadzaniu warto zaryzykować role pozornie nie pasujące do ucznia. Na przykład w przypadku scenki narkotykowej, gdy chętny podejrzany jest o kontakt z narkotykami bądź należy do hip-hopowej subkultury, warto obsadzić go w roli odmawiającego.
człowiek asertywny
człowiek uległy
istotne kim ta osoba jest w oczach uczniów ...
Rolą nauczyciela jest przekazywanie komunikatów werbalnych i niewerbalnych, sygnałów informujących, że uczeń ma prawo do własnego zdania. Istotne jest, by stawianie pytań nie miało charakteru odpytywania. Można używać formuł nieinwazyjnych, na przykład: „czy możemy o tym porozmawiać?”, „jak się z tym czujesz?, „co o tym sądzisz?”, „co twoim zdaniem jest warte uwagi?”. Ważne jest także to, byśmy poświęcili uczniowi naszą uwagę (kontakt wzrokowy, zainteresowanie). Kolejnym elementem dyskusji jest szacunek i partnerstwo, niezależnie od tego czy jest to uczeń zdolny, czy mniej zdolny, lubiany, czy nie. Każdy powinien mieć prawo do własnego zdania. Dlatego zależy nam na tworzeniu z uczniem relacji merytorycznej i odpowiedzialnej, zamiast odrzucającej lub nadopiekuńczej. Z doświadczenia wiemy, że nawet najlepszy program nie zadziała, jeżeli będzie wprowadzany inwazyjnie. Podstawowe narzędzia pracy, umożliwiające rozwój umiejętności interpersonalnych to:
człowiek wchodzący w nałóg
12
9
Uczucia i postawy Należy się spodziewać, że uczniowie będą prezentowali postawy obronne, takie jak: nieufność, lęk, niepewność, zażenowanie, pozorowanie – frasobliwość, a nawet złość. Dlatego istotna jest tu umiejętność nawiązania kontaktu z uczniem. Elementy budowania kontaktu to: otwartość, empatia, szacunek, akceptacja i zainteresowanie. Empatia redukuje postawę obronną. Wychowawca powinien więc być słuchającym i nie oceniającym. Trudno stworzyć dobry kontakt z dnia na dzień, dlatego istotne jest to, jaki jest on z klasą na co dzień i kim ta osoba jest w oczach uczniów. Warto podkreślić kreatywność ucznia, posiadanie własnego zdania – nawet jeżeli jest ono sprzeczne ze zdaniem prowadzącego. Można to podkreślić na przykład frazą: „ważne, że myślisz samodzielnie”.
nieufność pozorowanie
lęk niepewność złość
8
„różowa podłoga”
Omawiamy dokładnie każdą scenę. Najpierw osoby, które brały w nich udział opowiadają, jak się czuły w swoich rolach i o czuły, na przykład strach, zażenowanie, niepewność... Klasa uważnie przygląda się temu, później chętne osoby mówią, co widziały, jak odebrały każdą z tych osób. Lekcję możemy zamknąć dramą przedstawiającą człowieka w nałogu. Określamy umowne pole – „różowa podłoga”, na którym znajduje się osoba uzależniona. Nie ma ona żadnej motywacji, żeby z niego zejść. Spośród klasy wybieramy osoby chętne, które odegrają kłopoty, np. choroby, ścigające prawo, długi, samotność, poniżenie, uległość, złość... Chwytają człowieka z „różowej podłogi” i ciągną go do siebie, a on usiłuje się wyrwać. Na drugim polu – kawałku podłogi znajduje się osoba, która wyciąga pomocną dłoń – może to być przyjaciel, pedagog, rodzic, terapeuta. Omawiamy uczucia każdej postaci oraz wnioski wynikające ze scenki. Informujemy, że na kolejnej lekcji poznamy osobę uzależnioną (świadectwo narkomana na filmie). 13
Druga lekcja
INSTRUKTAŻ do LEKCJI
I ETAP Nawiązanie do poprzedniej lekcji. Prezentacja materiału filmowego – po napisie „dyskusja” pojawia się napis „start” – początek kolejnej części – świadectwo narkomana. Film zatrzymujemy po pojawieniu się napisu „dyskusja”.
II ETAP Zabawa – „Decyzja należy do Ciebie”. Dzielimy klasę na dwie grupy. Pierwsza przygotowuje argumenty przemawiające za braniem narkotyków, druga grupa – przeciw. Po zgromadzeniu argumentów (im więcej, tym lepiej) grupy przystępują do dyskusji – polemiki. Wprowadzamy zasadę – każdy ma prawo przejść do drugiej grupy, jeśli jakiś argument przeciwników przekonał go. Oczywiście każda taka zmiana powinna być wytłumaczona („co mnie przekonało?”). Po zakończeniu omawiamy wynik i staramy się ustalić wnioski, „dlaczego dana grupa zwyciężyła?”
Przekazujemy w Państwa ręce fi lm oraz konspekt. Są to narzędzia do przeprowadzenia lekcji profilaktycznej. Ale to nie wszystko. Ta lekcja nie spełni swojego celu, jeżeli nie stworzymy odpowiedniego klimatu i nie zaprezentujemy właściwej postawy w kontakcie z uczniami. Przewidujemy, że lekcję będzie prowadził wychowawca lub pedagog szkolny, a nie specjalista profesjonalnie zajmujący się problemem narkomanii. Dlatego, by ułatwić Wam pracę, podajemy kilka prostych technik i dzielimy się wiedzą, która będzie przydatna. Uczeń w szkole nie prezentuje postawy otwartości. Dzieje się tak ze względu na lęk przed oceną, zarówno koleżanek, kolegów, jak i nauczyciela. Dlatego podkreślamy znaczenie atmosfery, która jest nieodzownym czynnikiem wyzwalającym szczere zachowania. Rolą wychowawcy, pedagoga jest budowanie bezpieczeństwa w klasie. Lekcja bowiem w założeniu ma mieć charakter profilaktyczny, ale nie osiągnie się tego celu w atmosferze napięcia i nerwowości. Przedstawione niżej informacje mają wskazać odpowiedni kierunek.
pedagog polemika
14
specjalista zajmujący się narkomanią
7
Naszym celem jest sprowokowanie uczniów do myślenia, zanim podejmą samobójczą decyzję o braniu. Dydaktyka w pojęciu tradycyjnym jest tu wysoce niewskazana, rodzi bowiem bunt i opór. Pozwólmy zatem naszym wychowankom pomyśleć. To wszystko, co możemy zrobić, gdy niebezpieczeństwo jest wokół nas, a młodzi mają dokonać wyboru.
dydaktyka w pojęciu tradycyjnym rodzi bunt i opór
Film ten ma zapalić czerwone światło w umysłach naszych uczniów. To główne zamierzenie realizatorów. Nasza postawa też nie jest tu bez znaczenia, zarówno na co dzień, jak i podczas prowadzenia lekcji profilaktycznej. Postarajmy się nie pouczać, ale sugerować i towarzyszyć w tak ważnym procesie, jakim jest myślenie.
pozwólmy ... pomyśleć [...] film ten ma zapalić czerwone światło
6
III ETAP 1. Przypominamy sytuacje, w których znaleźli się Olga i Łukasz – bohaterowie fabularyzowanych scenek. Ogłaszamy „konkurs” na alternatywne zakończenie, tzn. takie, w którym bohaterowie odmawiają – „Jak Łukasz i Olga mogliby odmówić?”. Klasa wybiera najciekawsze pomysły. 2. Prezentacja materiału filmowego – po napisie „start” – alternatywne zakończenia fabularyzowanych scenek, zakończenie filmu. 3. Zakończenie lekcji – warto porównać alternatywne filmowe zakończenie scenek z propozycjami uczniów. Warto też podzielić się myślą pedagoga, Marioli Stasieczek:
„Aby powiedzieć NIE, trzeba wykazać się odwagą i pewną wiedzą. Zacznij od powiedzenia „NIE, nie chcę”. Nie tłumacz się, nie usprawiedliwiaj. Odmawiając przyjęcia narkotyku nie robisz nic złego, wręcz przeciwnie, postępujesz zgodnie z instynktem samozachowawczym. Nie wdawaj się w dyskusję. Jeżeli zaczynasz się tłumaczyć, dostarczasz koledze lub handlarzowi argumentów do dalszej rozmowy. Po prostu powiedz NIE: NIE! NIE, nie chcę! Dziękuję, nie będę próbować! Nie, bo nigdy nie biorę narkotyków! Tyle. Nie mów nic więcej. Niczym „zacięta płyta” powtarzaj swoją odmowę. Być może w tym momencie zapada decyzja co do reszty twojego życia. Pamiętaj, życie masz tylko jedno, wszystko zależy od ciebie”. 15
Co chcemy przekazać? Jeśli uczniowie wyrażą na to chęć, możemy ogłosić w szkole konkurs na najciekawszy i najskuteczniejszy slogan/plakat walczący z nałogiem narkomanii.
Przekazujemy w Wasze ręce, drodzy wychowawcy i pedagodzy, materiał filmowy, który posłuży Wam jako pomoc w przeprowadzeniu lekcji profilaktycznej. Adresatem filmu pt. „Narkotyki – nie biorę” jest uczeń gimnazjum, niekoniecznie pochodzący z patologicznej rodziny, który też nie musi borykać się z wielkimi problemami osobistymi (taka młodzież wymaga fachowej pomocy w poradni lub ośrodku). Adresatem jest uczeń nieuzależniony, członek grupy (podwórkowej, szkolnej, imprezowej...), w której chciałby być akceptowanym. Jedną z dróg „bycia akceptowanym”, jakże łatwą i zgubną jednocześnie, jest narkotyk. Dlatego pokazujemy sytuacje, zdawałoby się trywialne, które jednak są początkiem nałogu. Film zawiera następujące wątki: • Fabularyzowane scenki przedstawiające początki brania w grupie rówieśniczej. • Świadectwo narkomana leczącego się w ośrodku. • Alternatywne (asertywne) zakończenie fabularyzowanych scenek.
być akceptowanym
16
5
Uczniowski słowniczek Asertywność – umiejętność odmawiania w sposób nie uwłaczający godności drugiej osoby. Sztuka mówienia „nie”. Zachowanie pozbawione wulgarności. Drama – jedna z aktywnych metod nauczania, polegająca na odgrywaniu wyznaczonych ról, zawierająca element emocjonalny i uczuciowy. Empatia – umiejętność wczuwania się w położenie innej osoby, identyfikowanie się uczuciowe z kimś. Informacja zwrotna – komunikat werbalny, dotyczący wyłącznie zachowania osoby, do której mówimy. Określenie, co zobaczyliśmy, pozbawione oceny. Komunikat niewerbalny – informacja wyrażona za pomocą gestu, mimiki twarzy, postawy ciała – bez udziału słowa. Moderowanie otwartości – czuwanie nad bezpieczeństwem np. dyskusji; przyzwalanie na szczerość wypowiedzi z jednoczesnym wyznaczaniem granic. Nałóg – fizyczne lub psychiczne uzależnienie np. od narkotyków, alkoholu, nikotyny prowadzące do kompulsywnego zachowania, nad którym dana jednostka nie ma wystarczającej kontroli. Projekt okładki: Iwona Pawlak
Narkomania – uzależnienie od któregoś z wielu środków psychoaktywnych.
Skład i łamanie: agencja KUBA 17
Partnerstwo – sposób komunikowania się, polegający na tym, że współuczestnicy rozmowy mają równe szanse, żadna ze stron nie dominuje. Profilaktyka – ogół środków zapobiegających chorobom (nałogom). Umiejętności interpersonalne – umiejętności nawiązywania kontaktu z drugą osobą, oparte na empatii i otwartości. Zaprzeczanie – negowanie prawdziwości informacji w celu uniknięcia nieprzyjemnych reakcji ze strony innych lub złagodzenia własnego poczucia winy.
Film: Narkotyki – nie biorę Scenariusz i realizacja: PA-KAMERA
Kuba Snochowski i Marcin Wołkowicz Montaż: MOUSE STUDIO w Mysiadle
Wystąpili: Ania Żak, Asia „Flasy” Flakiewicz, Kasia Orłowska, Olga Gałązka, Boguś Biernacki, Kuba Urbaniak, Łukasz Grojec, Michał, Przemek Kyc Animacje: Olga Kowaluk – wykonanie Julio de la Vega – pomysł Plansze: Iwona Pawlak Dźwięk: Przemek Kyc Muzyka: Kuba Snochowski, Marcin Wołkowicz, Włodi Zdjęcia: Marcin Wołkowicz Konsultacja: Bogusława Walczak, Jacek Gawroński Współpraca: Joanna Skoczek, Małgorzata Słomian Utwór „ ...”: muzyka, słowa, wykonanie – Włodi 18
Wykaz poradni w których uzyskasz pomoc i niezbędne informacje:
Podziękowania dla: Centrum Kultury, Promocji i Informacji w Wolbromiu, Ośrodka Rehabilitacyjno-Readaptacyjnego dla Młodzieży ZG PTZN w Wólce Przybojewskiej – za udostępnienie pomieszczeń dla realizacji filmu oraz za ogromną życzliwość. Specjalne podziękowania dla: Pani Teresy Flakiewicz i Pani Elżbiety Pawłosek oraz dla naszych najbliższych: małej Hani, Magdy, Iwonki – za wyrozumiałość.
Białystok Bielsko-Biała Bydgoszcz Częstochowa Elbląg Gdańsk Głogów Gorzów Wlkp. Jarosław Kalisz Katowice Kielce Koszalin Kraków Lublin Lublin Legnica Łódź Nowy Sącz Olsztyn Opole Ostrołęka Poznań Piła Rzeszów Skierniewice Słupsk Szczecin Toruń Wałbrzych Warszawa Wrocław Zamość Zielona Góra Zgorzelec
ul. Słonimska 15/1 ul. Mostowa 1 ul. Swarzewskiego 2a ul. Sobieskiego 7a ul. Komeńskiego 46 ul. 3 Maja 6 ul. Piastowska 1/3 ul. Drzymały 45 ul. Kościuszki 18 ul. Lipowa 5 ul. Powstańców 31 ul. Kościuszki 3 ul. 4 Marca 26 ul. Krakowska 39 ul. Parkowa 1 ul. Słowiańska 41 Brama Głogowska ul. Pomorska 54 ul. Kilińskiego 72a Al. Wojska Polskiego 35 ul. Wodociągowa 4 ul. Artyleryjska 120 ul. Marcinkowskiego 21 Al. Wojska Polskiego 49 ul. Siemieńskiego 17 ul. Staszica 20 ul. Wojska Polskiego 50 ul. Szczerbcowa 1 ul. Tłoczka 3c ul. Broniewskiego 83 ul. Dzielna 7 ul.Trzebnicka 17 Partyzantów 5 ul. Wazów 42 ul. Warszawska 37a
741 5645 812 3042 348 9660 324 9556 233 5577 302 0442 833 5493 720 4526 621 6232 767 2057 209 1181 361 5766 342 5315 430 6040 842 7036 520 6580 862 6930 633 1530 440 7131 526 0011 455 5274 760 2829 855 7854 212 4862 853 9640 838 0446 423 033 488 8355 648 6455 841 4566 831 6079 321 0552 627 1115 325 2523 775 8700
19
Telefony zaufania dla osob uzależnionych i ich rodzin Białystok Bielsko-Biała Bydgoszcz Częstochowa Gdańsk Gorzów Wlkp. Katowice Kielce 18:00-20:00) Kraków Lublin Łódź Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra
741 5224 250 2752 348 9660 365 4899 302 0442 722 7000 209 1181 344 3986 656 4680 744 0100 988 527 3344 353 8355 988 852 6919 488 8355 622 6214 988 783 3641 325 2299
Narkotyki – nie biorę! Opracowanie: mgr Bogusława Walczak – pedagog, terapeuta Rysunki: Iwona Pawlak
infolinie 0 801 199 990 – Ogólnopolski Telefon Zaufania Narkotyki – Narkomania codziennie od 16:00 do 20:00
0 800 120 289 – Stowarzyszenie KARAN od poniedziałku do piątku w godzinach 10:00-17:00.
0 800 120 148 – Anonimowa policyjna linia specjalna czynne całą dobę
0 801 109 696 – Pogotowie Makowe – „Powrót z U” od poniedziałku do piątku w godzinach 10:00-20:00, soboty 10:00-19:00
0 800 120 359 – Narkomania – Pomoc Rodzinie Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych „Powrót z U” od poniedziałku do piątku w godzinach 10:00-20:00, soboty 10:00-19:00.
Numery 0 801 – połączenie kosztuje 35 gr Numery 0 800 – połączenie bezpłatne
20
KRAKÓW 2005