Wędrując ku dorosłości. SCENARIUSZE ZAJĘĆ z prezentacjami multimedialnymi dla 5 klasy SP by Wydawnictwo Rubikon

Barbara Charczuk

WĘDRUJĄC KU DOROSŁOŚCI Wychowanie do życia w rodzinie

SCENARIUSZE LEKCJI i prezentacje multimedialne

S Z K O Ł A P O D S TAW O WA

Barbara Charczuk

Wędrując ku Dorosłości Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 5 szkoły podstawowej

Scenariusze lekcji

Redakcja: Teresa Król Adiustacja i korekta: Anna Grochowska-Piróg Projekt graficzny i skład: Marcin Nowak

ISBN 978-83-65217-21-9 Katarzyna Król Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon ul. Na Leszczu 17, 30-376 Kraków tel. 12 398 18 43, fax. 12 398 18 44 www.KsiegarniaRubikon.pl REGON 351450547, NIP 944-147-11-82

Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując ją, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy cudzą własność i prawo! Polska Izba Książki Więcej o prawie autorskim na www.legalnakultura.pl

Spis treści 1. Gdzie dom, tam serce twoje

2. Rodzina – moje okno na świat

3. Emocje i uczucia

4. Porozmawiajmy…

5. Świętowanie

6. Zaplanuj odpoczynek

7. Mądry wybór w świecie gier

8. Uprzejmość i uczynność

9. Poszukiwany: przyjaciel

10. Moje ciało

(lekcja dla grupy dziewcząt)

11. Moje ciało

(lekcja dla grupy chłopców)

12. Dojrzewam

(lekcja dla grupy dziewcząt)

13. Dojrzewam

(lekcja dla grupy chłopców)

14. Dbam o higienę

(lekcja dla grupy dziewcząt)

15. Dbam o higienę

(lekcja dla grupy chłopców)

16. Zdrowy styl życia

(lekcja dla grupy dziewcząt)

17. Zdrowy styl życia

(lekcja dla grupy chłopców)

18. Zrozumieć siebie i innych

101

(lekcja dla grupy dziewcząt)

19. Zrozumieć siebie i innych

106

(lekcja dla grupy chłopców)

Wstęp Uczniowie uczestniczący w zajęciach edukacyjnych wychowanie do życia w rodzinie w klasie V wyraźnie różnią się od tych sprzed roku. Są nie tylko wyżsi i mądrzejsi, ale też inaczej się zachowują. Niektóre dzieci stają się bardziej śmiałe i pewne siebie, inne wycofane, izolujące się, zamknięte w sobie i onieśmielone. Obserwowane zmiany, dotyczące zarówno sfery fizycznej jak i psychicznej oraz emocjonalnej, wiążą się z nieuchronnym przechodzeniem z dzieciństwa ku dorosłości. Dojrzewanie jest ważnym i trudnym okresem rozwojowym. Jego przebieg jest zindywidualizowany. Każde dziecko rozwija się w swoim tempie i czasie. Możemy więc w V klasie spotkać dzieci, które już zmagają się z objawami dojrzewania, ale też i takie, których to jeszcze nie dotyczy. Szczególnie zauważalna jest różnica między dziewczętami i chłopcami. To co dla dziewcząt staje się już ważne, u chłopców wywołuje śmiech, lekceważenie i niezrozumienie. Tymczasem sprawa jest istotna, chodzi bowiem o odkrycie i utwierdzenie się we własnej tożsamości, płciowości i seksualności. Wszelkie zakłócenia procesu rozwojowego mogą wywoływać trudności i zaburzenia w tej sferze życia. Przed rodzicami i nauczycielami stoi ważne wyzwanie, by wspierać dzieci w ich rozwoju, by pomóc im w zintegrowaniu wszystkich sfer osobowych. W tym procesie ważne stają się zajęcia edukacyjne wychowanie do życia w rodzinie, prowadzone z rozwagą i świadomością ich znaczenia dla rozwoju dziecka. Jeżeli wskażemy dzieciom sens i cel zmian, wówczas zrozumiałe i celowe staje się to, czego dziecko doświadcza, nawet jeśli w pierwszej chwili wydaje się to trudne do zaakceptowania. Trzeba zachować tu prawo do intymności. Dlatego zagadnienia dotyczące płciowości, seksualności czy przemian okresu dojrzewania należy podejmować osobno z chłopcami i dziewczętami. Trzeba pamiętać o naturalnej wstydliwości uczniów, o właściwym doborze pomocy dydaktycznych, metod i przekazywanych treści. Warto przestrzegać zasady „lepiej powiedzieć jedno zdanie za mało niż jedno słowo za dużo”, by nie spowodować urazów i kompleksów. Ważne jest tu prawo pierwszych połączeń, które decyduje o wdrukowaniu w psychikę dziecka pierwszych informacji i doświadczeń związanych z intymną sferą życia. Trzeba więc zadbać o rzetelność, delikatność i właściwy klimat dla przekazywanych treści. Wszelkie treści związane z procesem dojrzewania powinny być ukazane w perspektywie rodziny, więzi, wzajemnego szacunku i empatii.

Aby wspomóc nauczycieli, prowadzących zajęcia edukacyjne wychowanie do życia w rodzinie w klasie V, prezentujemy scenariusze zajęć skorelowane z programem, podręcznikiem i ćwiczeniami „Wędrując ku dorosłości” pod redakcją Teresy Król, zgodne z treściami programowymi zawartymi w podstawie programowej kształcenia ogólnego (rozporządzenie MEN z dnia 14 lutego 2017 r. – Dz.U. z dn. 24 lutego 2017 roku, poz. 356). Zaproponowany sposób realizacji zajęć ma charakter aktywizujący uczniów, dostosowany do ich potrzeb i możliwości rozwojowych. W trakcie zajęć nauczyciel tworzy sytuacje dydaktyczne, które pogłębiają wiedzę i wzbogacają osobiste doświadczenie uczniów, niezbędne do poznawania siebie i lepszego rozumienia otaczającego świata. Wśród proponowanych pomocy dydaktycznych nauczyciel ma do dyspozycji prezentacje multimedialne, filmy z serii Rodzinne przeboje, ćwiczenia, a także karty pracy i materiały w formie załączników gotowych do powielenia. Wszystko to może wzbogacić nauczycielski warsztat pracy. Chodzi przecież o to, by dorosłość kojarzyła się naszym uczniom z dobrem realizowanym przez miłość oraz szczęśliwe życie małżeńskie i rodzinne.

Barbara Charczuk

Wykaz skrótów użytych w scenariuszach: Przy powoływaniu się na konkretną pomoc dydaktyczną podawane są skróty: 1) Wędrując... Podręcznik kl. 5 – Magdalena Guziak-Nowak, Teresa Król, Grażyna Węglarczyk, „Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 5 szkoły podstawowej”, Wydawnictwo Rubikon, Kraków 2018 2) Wędrując... Ćwiczenia kl. 5 – Ćwiczenia pod red. Teresy Król „Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 5 szkoły podstawowej”, Wydawnictwo Rubikon, Kraków 2018. Współautorzy: Magdalena Guziak-Nowak, Teresa Król, Józef Nowakowski, Jolanta Tęcza-Ćwierz W zamierzeniu autorki scenariuszy każda lekcja kończy się zdaniem podsumowującym. To także ostatni slajd w prezentacji do każdej lekcji. Jeśli jednak wykorzystanie prezentacji na lekcji okaże się niemożliwe (np. z przyczyn technicznych), wówczas nauczyciel może to zdanie wydrukować z płyty CD lub w inny sposób zaprezentować uczniom. Filmy edukacyjne: • Film 1 „Na słodko i na zgodę” Spory i kłótnie rodzeństwa – wyglądało to groźnie, ale interwencja i tłumaczenie rodziców okazały się skuteczne. • Film 2 „Chyba było warto” Świętowanie rocznic narodowych – można je oglądać w TV, a można w nich uczestniczyć. Co zyskamy, jeśli zdecydujemy się na życie w realu? • Film 3 „Przedziwne życie off-line” Czas wolny spędzany na podwórkowych grach i zabawach już chyba nie powróci. Dziś przygody, rywalizacja i emocje rozgrywają się przed ekranem, bez ruszania się z fotela. Może jednak warto wyrwać się z bierności i marazmu, aby przekonać się, co naprawdę łączy rodzinę? • Film 4 „Jeszcze pięć minut” Komputer, gry i... optymalny czas, który im poświęcamy – to problem do rozwiązania prawie w każdym domu. Czy można znaleźć „złoty środek”? • Film 5 „Radość dawania” Niezbyt chętnie opuszczamy strefę naszego egoizmu i komfortu, by pomagać osobom niepełnosprawnym. Jeśli jednak zrobimy krok w kierunku potrzebujących, może na tym zyskać również nasze „ja”. Przekonał się o tym nastoletni bohater filmu.

Gdzie dom, tam serce twoje

Cel ogólny:

Metody i formy pracy:

uświadomienie wartości rodziny i odpowiedzialności wszystkich jej członków za panujący w niej klimat.

głuchy telefon, praca z tekstem, praca indywidualna i w grupach, rozsypanka wyrazowa, pogadanka, miniwykład.

Cele szczegółowe:

Materiały i pomoce dydaktyczne:

Po zajęciach uczeń: • wie, jaka tematyka zajęć będzie poruszana na lekcjach wychowania do życia w rodzinie w klasie 5, • potrafi określić zasady i reguły obowiązujące na lekcjach wychowania do życia w rodzinie, • zna wartość rodziny, • potrafi wskazać czynniki warunkujące szczęście rodzinne, • rozumie, że wszyscy członkowie rodziny mają wpływ na panujący w niej klimat.

• karta pracy – załącznik 1 dla każdego ucznia, • duże arkusze papieru, kolorowe pisaki, magnesy lub masa mocująca, • rozsypanka wyrazowa – załącznik 2, • opowiadanie Małgorzaty Sasin „Jak dobrze jest być razem” – załącznik 3, • Wędrując… Podręcznik kl. 5, • Wędrując… Ćwiczenia kl. 5, • prezentacja multimedialna: »»Kontrakt – slajd 1. »»Wartość rodziny – slajd 2. »»Witaminy dla rodziny – slajd 3. »»myśl podsumowująca – slajd 4. Czas: 45 minut

Przebieg zajęć: 1. Wprowadzenie – głuchy telefon (5 min) a) Uczniowie ustawiają się w kilkuosobowych rzędach (liczba rzędów i osób zależy od wielkości grupy). b) Nauczyciel mówi szeptem na ucho każdej pierwszej osobie w rzędzie wybrane zdanie: –– Witam wszystkich na lekcjach wychowania do życia w rodzinie. –– Chcę, żeby na lekcjach wychowania do życia w rodzinie panowała miła atmosfera. –– Lubię, kiedy na lekcji wychowania do życia w rodzinie dzieje się coś ciekawego. c) Uczniowie kolejno powtarzają na ucho usłyszane zdanie następnej osobie. Ostatnia osoba na głos wypowiada to, co usłyszała. d) Na zakończenie nauczyciel kieruje do uczniów prawidłowo sformułowane wszystkie zdania. Uwaga: Zadanie można wykonać bez wychodzenia z ławek, jeżeli są one ustawione rzędami. 2. Tematyka zajęć WDŻ – praca z tekstem (10 min) a) Nauczyciel daje każdemu uczniowi kartę pracy (załącznik 1) z tekstem zawierającym tematykę zajęć przewidzianą do realizacji w klasie 5. W tekście znajdują się także zagadnienia z innych przedmiotów. Zadaniem uczniów jest podkreślenie tylko tych treści, które są związane z zajęciami WDŻ. b) Uczniowie odczytują wymienione treści zajęć. 3. Kontrakt – praca w grupach, rozsypanka wyrazowa (10 min) a) Nauczyciel dzieli uczniów na 5 grup i rozdaje każdej z nich koperty z pociętym jednym zdaniem rozsypanki wyrazowej (załącznik 2). b) Uczniowie układają zdanie i ustalają w grupie, dlaczego warto przestrzegać wymienioną zasadę. c) Wypowiedź lidera grupy nt. wspólnej decyzji, czy zasadę należy umieścić w klasowym kontrakcie.

d) Nauczyciel na arkuszu zapisuje zgłoszone zasady i dopisuje również te, które uczniowie sami sformułują. e) Pamiętając, że ustalone zasady i normy zapewniają poczucie bezpieczeństwa, uczniowie własnoręcznym podpisem wyrażają swoją decyzję o przestrzeganiu ustalonego kontraktu. Wniosek: Dobrą atmosferę, przyjazny klimat i poczucie bezpieczeństwa na lekcjach wychowania do życia w rodzinie zapewniają wspólnie ustalone i przestrzegane przez wszystkich reguły i zasady (slajd 1). 4. Wartość rodziny – pogadanka (8 min) a) Nauczyciel odczytuje opowiadanie „Jak dobrze jest być razem” (załącznik 3). b) Uczniowie, odpowiadając na pytania nauczyciela, określają wartość rodziny w życiu człowieka. –– Co wydarzyło się w życiu Jarka, że poczuł się szczęśliwy? –– Dlaczego rodzina w życiu każdego człowieka jest tak ważna? –– Co dzieci otrzymują od rodziny? –– Czy dzieci także mogą coś rodzinie dawać? Jeśli tak, to co? c) Miniwykład nauczyciela z prezentacją multimedialną (slajd 2). Rodzina pełni ważną rolę w życiu każdego człowieka i społeczeństwa, gdyż jest najważniejszą szkołą życia. Rodzina to najważniejsze środowisko, ponieważ: –– tu otrzymujemy miłość i uczymy się kochać, –– tu wzrastamy, –– tu znajdujemy schronienie, czyli miejsce, w którym czujemy się bezpiecznie, –– tu uczymy się wyrażania uczuć i porozumiewania się, –– tu dowiadujemy się, co jest w życiu bardzo ważne (wartości), –– tu przygotowujemy się do samodzielnego, dorosłego życia. Wszystkie osoby w rodzinie są powiązane niewidzialną więzią (np. miłości, życzliwości), która wzajemnie oddziałuje. Oznacza to, że wybory, decyzje czy zachowanie jednej osoby wpływa na samopoczucie i zachowanie innych osób.

5. Warunki szczęścia rodzinnego – praca indywidualna (10 min) a) Uczniowie wykonują ćwiczenie 2 „O czym warto pamiętać, budując wspólnotę rodzinną” (str. 8-9) b) Nauczyciel prosi, by każdy zastanowił się, co może zrobić dla budowania szczęścia swojej rodziny. c) Chętne osoby podają swoje propozycje na forum klasy. 6. „Witaminowa kuracja” dla rodziny – miniwykład nauczyciela z komentarzem i prezentacją multimedialną (slajd 3) (2 min) 7. Na zakończenie wiersz Marii Kuśnierz (slajd 4)

Załącznik 1

Karta pracy – O czym będziemy się uczyć na wychowaniu do życia w rodzinie w klasie 5? Po przeczytaniu tekstu podkreślcie te treści, które waszym zdaniem będą tematami zajęć WDŻ w klasie 5. Pomińcie te treści, które dotyczą innych przedmiotów.

Rozpoczynamy zajęcia wychowanie do życia do rodzinie. Na tych lekcjach w tym roku szkolnym dowiemy się o zdrowym stylu życia i higienie okresu dojrzewania. Poznamy budowę atomu, tabliczkę mnożenia i rodzaje chmur. Określimy różnice między koleżeństwem i przyjaźnią oraz kwadratem i kołem. Zgłębimy tajniki życia rodzinnego i ochrony środowiska. Poznamy znaczenie przyciągania ziemskiego, świętowania i tradycji. Będziemy oglądać gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy i planować aktywny wypoczynek. Lekcje pomogą nam lepiej zrozumieć siebie i innych oraz zapełnić zeszyt samymi piątkami i szóstkami.

Załącznik 2 (Uwaga! Teksty zdań do wydruku i pocięcia – z płytki CD)

Rozsypanka wyrazowa Zadanie dla grupy:

Proszę z otrzymanych wyrazów ułożyć zdanie stanowiące propozycję zasady obowiązującej na lekcjach wychowanie do życia w rodzinie. Następnie odpowiedzcie na pytanie, dlaczego warto przestrzegać tę regułę. Zdecydujcie również, czy zapiszecie tę zasadę w klasowym kontrakcie.

Grupa I – Słucham i szanuję wypowiedzi innych osób. Grupa II – Biorę aktywny udział w zajęciach. Grupa III – Jeśli się nie wypowiadam, nie przeszkadzam innym. Grupa IV – Zachowuję dyskrecję co do osób oraz ich wypowiedzi na lekcji. Grupa V – Wypowiadam się w swoim własnym imieniu.

Załącznik 3

Jak dobrze jest być razem Jak dobrze, że wszystko w mojej rodzinie wróciło na swoje miejsce! Jest tak, jak być powinno. Ale do niedawna jeszcze było inaczej. Wszystko zaczęło się sypać, gdy tata wyjechał do Wielkiej Brytanii. Mówił, że tylko na rok, tymczasem mijał już trzeci, a o powrocie nie wspominał ani słowem. Coraz bardziej za nim tęskniłem. Co prawda przyjeżdżał na święta i kilka razy w tygodniu rozmawiałem z nim przez Skype’a, ale bardzo mi go brakowało. Do tego rzadziej widywałem się z mamą, bo pracowała na zmiany, czasem nawet w niedzielę. Starsza siostra, Magda, miała się mną opiekować, ale korzystając ze swobody wolała całe godziny spędzać w swoim towarzystwie. Mnie to nawet odpowiadało, miałem wtedy komputer do dyspozycji i mogłem siedzieć przy nim do woli. Czasem wpadały do nas obie babcie i sprawdzały, czy nam czegoś nie brakuje. Wkrótce ja i siostra tak zaniedbaliśmy naukę, że nasze oceny na półrocze były fatalne. Wtedy usłyszałem, jak babcia powiedziała o mnie do mamy: Jarek bardzo opuścił się w nauce. Trzeba coś zrobić, aby na nowo poskładać rodzinę. Bardzo ucieszyła mnie wiadomość, że w lipcu tata przyjeżdża na dłużej i że spędzimy ten miesiąc razem. Rodzice taty mają niewielką działkę nad jeziorem, niemal w samym środku lasu. To niezwykle urocze miejsce, tam właśnie mieliśmy spędzić połowę wakacji. Przez cały pobyt na działce nie odklejałem się od taty. Chciałem być blisko niego, nasycić się na zapas jego obecnością przed ponowną, pewnie długą rozłąką. Zresztą nie tylko ja miałem potrzebę bycia blisko niego, mama, babcia i dziadek również. Dużo czasu spędzaliśmy razem. Wychodziliśmy do lasu na jagody i pierwsze grzyby. Cudowne były wspólnie spędzane popołudnia: rodzinne rozgrywki w kometkę, dziewczyny (siostra, mama i babcia) kontra chłopacy (dziadek, tata i ja). Najczęściej wygrywaliśmy my, ale czasami dawaliśmy fory dziewczynom. One za to były lepsze w grach planszowych. Wspaniałe były wieczory spędzane przy niewielkim ognisku, które rozpalał tata z dziadkiem, przy mojej pomocy. Najbardziej lubiłem z tatą łowić ryby. Nauczył mnie tej sztuki i wkrótce łowiłem ich więcej niż on. Przy okazji dużo rozmawialiśmy o ważnych, jak i o błahych sprawach.

Czasem dziadek z tatą wypływali łódką na środek jeziora zupełnie sami. Nawet nie próbowałem prosić, aby zabrali mnie ze sobą. Wiedziałem, że chcą prowadzić ważne męskie rozmowy. Po powrocie z ostatniej takiej wyprawy tata powiedział, że zdecydował się powrócić na stałe do Polski, bo rodzina musi być razem. Rzuciłem się tacie w ramiona, doświadczając pełni szczęścia. Tata co prawda wyjechał jeszcze raz do Anglii, aby pozamykać tam różne swoje sprawy. Wrócił pod koniec wakacji. Teraz nasza rodzina jest już na nowo poskładana. Małgorzata Sasin

PREZENTACJA MULTIMEDIALNA

Slajd 1

Kontrakt Dobrą atmosferę, przyjazny klimat i poczucie bezpieczeństwa na lekcjach wychowania do życia w rodzinie zapewniają wspólnie ustalone i przestrzegane przez wszystkich zasady i reguły. Slajd 2

Wartość rodziny Rodzina to najważniejsze środowisko, ponieważ: • tu otrzymujemy miłość i uczymy się kochać, • tu wzrastamy, • tu znajdujemy schronienie, czyli miejsce, w którym czujemy się bezpiecznie, • tu uczymy się wyrażania uczuć i porozumiewania się, • tu dowiadujemy się, co jest w życiu ważne (wartości), • tu przygotowujemy się do samodzielnego, dorosłego życia.

Slajd 3

Witaminy dla rodziny W rodzinie najważniejsza jest witamina M, czyli miłość. Do tej grupy witamin należą jeszcze: • Wzajemna życzliwość • Poprawna komunikacja • Delikatność i uprzejmość • Wdzięczność • Uczynność • Odpowiedzialność i samodzielność • Szacunek okazywany rodzicom, dziadkom i rodzeństwu Slajd 4

Dom jest tam, gdzie światło w oknie, tam, gdzie ktoś kochany czeka, gdzie z kimś bliskim dzielę troskę, kromkę chleba, kubek mleka. Maria Kuśnierz

WĘDRUJĄC DOROSŁOŚCI

Wychowanie do życia w rodzinie

PODRĘCZNIK

Wychowanie do życia w rodzinie

ĆWICZENIA

S Z K O Ł A P O D S TAW O WA

TERESA KRÓL

WĘDRUJĄC KU DOROSŁOŚCI Wychowanie do życia w rodzinie

P RO G R A M N AU C Z A N I A

S Z K O Ł A P O D S TAW O WA