Szkoła dialogu. Barbara Charczuk by Wydawnictwo Rubikon

Barbara Charczuk

SZKOŁA DIALOGU Scenariusze i prezentacje multimedialne na spotkania z rodzicami

Konsultacja merytoryczna: Teresa Król Adiustacja i korekta: Anna Grochowska-Piróg Projekt graficzny i skład: Marcin Nowak Projekt okładki: Łukasz Kosek Zdjęcie na okładce: Robert Churchill/istockphoto.com i Christopher Badzioch/istockphoto.com Zdjęcia: 123rf.com (s. 7, 31, 35, 39, 47, 51, 60, 69, 74, 82, 90, 98, 105, 115, 124, 132, 139, 148, 156, 164, 173) ISBN 978-83-89947-87-1

Katarzyna Król Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon ul. Na Leszczu 17 30-376 Kraków tel. 12 398 18 43, fax. 12 398 18 44 www.KsiegarniaRubikon.pl REGON 351450547 NIP 944-147-11-82

Spis treści Rodzice w szkole /7/ 1

Współpraca nauczycieli z rodzicami /8/

Przeszkody w nawiązywaniu współpracy /12/

Decydująca moc pierwszego spotkania /15/

Dobre spotkania nauczyciela z rodzicami /17/

Trudne sprawy, trudne dzieci, trudni rodzice /21/

Motywowanie rodziców do współpracy /25/

Razem o wychowaniu /31/ 1

Czy potrzebne nam wychowanie w szkole? /35/

Być dobrym czy fajnym rodzicem? /39/

Trudny czas dojrzewania /47/

Odnaleźć wartość i sens życia /51/

Rodzina w życiu człowieka /60/

Miłość napędową siłą życia /69/

Jak uchronić dziecko przed uzależnieniami? /74/

Budowanie więzi z dzieckiem /82/

Trudny świat emocji i uczuć /90/

Sytuacje konfliktowe, czyli o skutecznym porozumiewaniu się /98/

Wartość ludzkiego życia /105/

Gdy dziecko się źle zachowuje, czyli o nagrodach i karach w wychowaniu /115/

Pochwała i nagroda pomocą w wychowaniu /124/

Dać dziecku czas, czyli o codzienności i świętowaniu w rodzinie /132/

Media w wychowaniu /139/

Jak wspierać dziecko w kształtowaniu charakteru? /148/

Człowiek istotą płciową /156/

Gdy dziecko interesuje się seksem?! /164/

Pomoc dziecku i rodzinie /173/

Wstęp

Czy można wyobrazić sobie szkołę bez rodziców? Oczywiście nie. Rodzice zawsze stoją za dzieckiem. Bez dzieci nie byłoby też szkoły i niepotrzebni byliby nauczyciele. Można zatem powiedzieć, że nauczyciele skazani są na kontakty z rodzicami. Z moich wieloletnich doświadczeń i spotkań z nauczycielami wynika, że praca z rodzicami przysparza nauczycielom wiele problemów i trudności. Z kolei, jako matka trójki dzieci, mam bogate doświadczenie z drugiej strony − bycia rodzicem w szkole. Sama przeżywałam problemy szkolne dziecka zdolnego i dziecka z trudnościami w nauce, dziecka nieśmiałego, wycofanego, jak też dziecka bardzo aktywnego i twórczego. W kontaktach z nauczycielami doświadczyłam zrozumienia, zaufania, pomocy i satysfakcji, a także rozczarowania, zawiedzenia, bezsilności, odrzucenia czy smutku. Te dwubiegunowe doświadczenia prowokowały mnie przez wiele lat do zgłębiania problemu współpracy nauczycieli z rodzicami. W efekcie powstała ta książka, która ma pomóc w organizowaniu udanej współpracy, o czym marzą zarówno nauczyciele jak i rodzice. W książce znalazły się odpowiedzi na wiele ważnych pytań, np. co utrudnia rodzicom nawiązywanie współpracy, jak radzić sobie z trudnymi zachowaniami rodziców, jak motywować rodziców do współpracy, jak zorganizować dobre spotkanie z rodzicami itp. Pogłębiona znajomość tematu, a przez to lepsze rozumienie istniejącej sytuacji, nieustanne doskonalenie i stosowanie w kontaktach z rodzicami zasad komunikacji interpersonalnej − to dzisiaj standard pracy nauczyciela. Warto przypomnieć, że w szkole nauczyciel jest gospodarzem, on nadaje ton spotkaniom i odpowiada za kontakty z rodzicami. W jego rękach jest wiele możliwości i szans na udaną współpracę. Jednocześnie to on może ją łatwo i szybko zepsuć, i to nie całkiem świadomie. We współczesnej szkole poprawne stosunki z rodzicami to jednak za mało. Jak mówią nauczyciele, dziś już w szkole są inne dzieci, a co za tym idzie, także inni rodzice. Ułatwiony dostęp do informacji, dostępność wielu dóbr (nie tylko materialnych), kreowanie w mediach nowych teorii i idei to czynniki, które wprowadzają chaos w świecie potrzeb i wartości. Wielu rodziców coraz częściej pyta, jak wychowywać dzieci, jak ustrzec je przed zagrożeniami współczesności, jak nie powielić błędów swoich rodziców itp. Wielkie nadzieje pokładają w szkole wierząc, że nauczyciele pomogą ich dzieciom rozwinąć talenty i dobry charakter. Nauczyciele często odczytują to jako chęć przerzucenia odpowiedzialności za 5

wychowanie dzieci na szkołę. Tymczasem wiedza psychologiczno-pedagogiczna potwierdza, że dla dobra dziecka istotne jest, by ważni w jego życiu dorośli (rodzice i nauczyciele) mówili jednym głosem. Stąd kolejna propozycja zawarta w niniejszej publikacji: autentyczne wsparcie rodziców w wychowywaniu dzieci poprzez zajęcia edukacyjne. Prezentuję cykl spotkań z rodzicami, których celem jest doskonalenie umiejętności wychowawczych i poszerzanie wiedzy z zakresu pedagogiki i psychologii. Proponuję warsztatową formę zajęć, która bazuje na nowoczesnym modelu kształcenia, czyli uczeniu się przez doświadczanie i wykorzystywanie aktywizujących metod i technik nauczania. Wybrana forma zajęć nie jest przypadkowa. Rodzice mają pewien zasób wiedzy i doświadczenia, stanowiący ważną bazę dla podejmowanych tematów. Projektując podczas zajęć pewne sytuacje oraz poszukując dobrych rozwiązań, prowadzimy uczestników do wymiany doświadczeń, weryfikacji informacji, refleksji, przemyśleń i wniosków. Istotne jest także stworzenie warunków do „przećwiczenia” pewnych zachowań i doświadczenia związanych z tym emocji, które pozwolą lepiej zrozumieć siebie i innych, spojrzeć na problem z innej perspektywy. Są to niezwykle ważne doświadczenia, gdyż w praktyce mają prowadzić dorosłych do oddziaływań bardziej świadomych, przemyślanych i efektywnych. A ceną jest tu najwyższe dobro – DZIECKO. Zaproponowane zajęcia zawierają kilkanaście tematów. Realizacja tych zagadnień może się odbywać na wiele sposobów. Rodzicom dzieci rozpoczynających dany etap kształcenia można zaproponować cykl zajęć i realizować je raz na kwartał przez cały pobyt dzieci w szkole. Jeśli jest możliwość comiesięcznych spotkań, wówczas można prowadzić zajęcia przez cały rok szkolny. Gdy w klasie czy szkole zaistnieje jakiś problem, np. pojawią się narkotyki, można wybrać odpowiednie spotkanie i przeprowadzić zajęcia z rodzicami. Wierzę, że każdy nauczyciel znajdzie odpowiedni sposób dla siebie i swego środowiska, aby jak najszerzej i jak najlepiej wykorzystać niniejszą propozycję. Zajęcia mogą być prowadzone z rodzicami jednej klasy przez wychowawcę, jak również np. przez pedagoga czy psychologa szkolnego dla chętnych rodziców z różnych klas. Możliwości jest wiele, trzeba tylko bezwzględnie przestrzegać liczebności uczestników (grupy maksymalnie 20-osobowe). Zajęcia edukacyjne z dorosłymi (rodzicami) nie należą do łatwych, wymagają odwagi od prowadzącego. Zachęcam, by się nie poddawać zbyt szybko. Nauczyciele muszą kontaktować się z rodzicami, a niniejsza publikacja może spotkania te ułatwić i pogłębić, uczynić przydatnymi i cennymi dla obu stron. Nie ma przecież rodziców, którzy nie odczuwają wdzięczności dla nauczycieli zaangażowanych i wspierających rozwój ich dzieci. Nie ma też nauczycieli, którym sukcesy uczniów i wdzięczność rodziców nie dawałyby zawodowej satysfakcji. Autorka

I. RODZICE W SZKOLE

1. Współpraca nauczycieli z rodzicami 2. Przeszkody w nawiązywaniu współpracy 3. Decydująca moc pierwszego spotkania 4. Dobre spotkania nauczyciela z rodzicami 5. Trudne sprawy, trudne dzieci, trudni rodzice 6. Motywowanie rodziców do współpracy

1. Współpraca nauczycieli z rodzicami Podejmując rozmowę na temat współpracy z rodzicami, często od nauczycieli można usłyszeć, że rodzice są trudni, roszczeniowi, nie są zainteresowani sprawami szkoły, niechętnie angażują się w cokolwiek, w tym szczególnie w finansowe wsparcie szkoły, nie przychodzą na wywiadówki itp. Z kolei przysłuchując się rodzicom odkrywamy, że nie mają oni zaufania do nauczycieli, obawiają się szczerych rozmów i wypowiadania własnego zdania, gdyż i tak nauczyciele z nimi się nie liczą, a swoje niezadowolenie przenoszą na kontakty z dziećmi. Rodzice nie chcą być traktowani przedmiotowo, jak „bankomaty” wspierające budżet szkoły, czy też „roboty” wykonujące zlecone przez nauczycieli usługi (dostarczanie materiałów biurowych potrzebnych do zajęć, kwiatów i firanek do wystroju klasy, pieczenie ciast na imprezy szkolne, sprzątanie i pilnowanie porządku na szkolnych uroczystościach itp.). Najczęściej wymieniane przeszkody utrudniające współpracę rodziców ze szkołą to: dominacja nauczycieli nad rodzicami, ignorancja rodziców, młody wiek kadry nauczycielskiej, brak wyrozumiałości i zainteresowania sytuacją rodzinną uczniów, tematyczna jałowość spotkań z rodzicami, brak współdziałania nauczycieli w tworzeniu klimatu współpracy, ograniczenie się nauczycieli jedynie do realizacji celów dydaktycznych, sprowadzanie współpracy z rodzicami do wypełniania nakazów pedagogicznych, świadczeń finansowych i usługowych, brak czasu, nieliczenie się nauczycieli ze zdaniem rodziców. W celu uświadomienia sobie istoty współpracy nauczycieli z rodzicami, na szkoleniach proponuję uczestnikom, by określić oczekiwania rodziców wobec szkoły i nauczycieli wobec rodziców. W efekcie powstają dwa zestawienia zaprezentowane obok. Porównanie obu prowadzi do wniosku, iż oczekiwania rodziców i nauczycieli są praktycznie takie same. Jednym i drugim zależy na porozumieniu i współpracy, która pomoże dziecku osiągnąć szkolny sukces. W poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, czym jest współpraca, dochodzimy do wniosku, iż jest to wspólne działanie prowadzące do zrealizowania wspólnego celu. Tym celem jest dobro dziecka i jego wszechstronny rozwój.

Oczekiwania rodziców wobec szkoły

Oczekiwania nauczycieli wobec rodziców

1. Zapewnienie bezpieczeństwa dziecku.

1. Obecność rodziców na zebraniach.

2. Dobrze uczący i profesjonalni nauczyciele.

2. Współpraca rodziców z nauczycielami.

3. Zrozumienie i wspieranie dziecka.

3. Wspólne rozwiązywanie problemów dziecka, klasy, szkoły.

4. Dodatkowe zajęcia rozwijające zainteresowania dzieci (tańce, nauka języków, teatr, gra na instrumentach).

4. Angażowanie się w wychowanie i życie klasy i szkoły.

5. Pomyślne zdanie egzaminów i bezproblemowe kontynuowanie nauki. 6. Uwzględnienie sytuacji rodzinnej. 7. Okazywanie szacunku, zrozumienia i podejmowanie współpracy. 8. Nowoczesna i dobrze wyposażona szkoła. 9. Pomoc w wychowaniu i w rozwiązywaniu problemów.

5. Przekazywanie ważnych informacji o dziecku i sytuacji rodzinnej 6. Okazywanie zaufania i szacunku. 7. Wspieranie nauczyciela i szkoły w organizacji dodatkowych zajęć, uroczystości i okolicznościowych imprez. 8. Właściwa opieka i wspieranie dziecka. 9. Pomoc dziecku w opanowaniu wiedzy niezbędnej do pomyślnego ukończenia szkoły.

Pomiędzy rodzicami i nauczycielami zawsze stoi dziecko, i to ono winno przykuwać ich uwagę i zainteresowanie. Warto też pamiętać o tym, że inne zadania wobec dziecka stoją przed rodzicem, a inne przed nauczycielem. Nieporozumienia zwykle zaczynają się wówczas, gdy od drugiej strony oczekuje się działań, które w istocie należą do własnych kompetencji, np. nauczyciele spodziewają się, że rodzice będą dziecko uczyć (czytania ze zrozumieniem, pisania wypracowań, języków obcych, matematyki itp.), a rodzice sądzą, że nauczyciele wychowają ich dziecko (ukształtują charakter, wpoją zasady moralne, nauczą kulturalnego zachowania, uczciwości, odpowiedzialności, samodzielności i samodyscypliny). Drugą sprawą jest zbyt duża dbałość o akceptację, popularność i sympatię (lub nie) dorosłych kosztem ignorowania dziecka. Dzieje się to często wręcz niezauważalnie, a nawet nieświadomie. Wzajemne sympatie lub antypatie potrafią zdominować kontakty nauczycieli i rodziców, tak ich absorbując i eksploatując, że na sprawy dziecka zwykle brakuje już czasu i energii.

Wspólnym celem rodziców i nauczycieli w szkole jest dobro dziecka.

WSPÓŁPRACA

NAUCZYCIELE

OSIĄGANIE WSPÓLNEGO CELU

RODZICE

DOBRO DZIECKA Rys. 1. Schemat określający istotę współpracy nauczycieli i rodziców w szkole

Tymczasem, jak pisze prof. Maria Mendel (2007), dobro dziecka wymaga nauczycielsko-rodzicielskiego przymierza z uczniem i dla ucznia. Oznacza to świadome opowiedzenie się jednych i drugich za taką formą współistnienia, w której nauczyciele i rodzice starają się być razem po jednej stronie – po stronie dziecka. Do tego niezbędne jest zniesienie podziału na „my” i „oni”. Nie chodzi tu bynajmniej o wyzbycie się własnych ról, lecz o wyraźne ustalanie celów i sposobów ich realizacji. I choć edukacja jest domeną nauczycieli, a wychowanie domeną rodziców, to dla wszechstronnego rozwoju dziecka konieczne jest wzajemne wspieranie się i spójne oddziaływanie na wychowanka. 10

Analizując współpracę nauczycieli i rodziców w szkole i ogół podejmowanych w tym zakresie działań, Mieczysław Łobocki (1985) w szczególności podkreśla: 1. Zbytnie obarczanie odpowiedzialnością za wychowanie wyłącznie nauczycieli lub wyłącznie rodziców, co paraliżuje wszelką współpracę. 2. Brak uzgodnionych celów oraz sposobów współpracy nauczycieli i rodziców, co powoduje chaotyczne, przypadkowe i pozbawione celowości podejmowanie działań, niedostosowanych do możliwości i oczekiwań zarówno rodziców, jak i nauczycieli. 3. Zbyt przedłużające się współdziałanie wyłącznie o charakterze jednokierunkowym, co prowadzi do rozgoryczenia nauczycieli i rodziców oraz do wygaśnięcia wzajemnych więzi. 4. Wyolbrzymianie przez nauczycieli i rodziców spraw związanych z nauką uczniów. Błąd ten wynika głównie z przypisywania szkole przede wszystkim funkcji dydaktycznej, a przez to pomniejszania i niedoceniania jej funkcji opiekuńczo-wychowawczej. 5. Traktowanie współdziałania nauczycieli i rodziców w sposób formalny lub doraźny (wywiadówka). 6. Organizowanie współdziałania nauczycieli i rodziców jedynie z powodu niezwykłych okoliczności lub warunków życiowych uczniów. Wymienione negatywne aspekty współpracy zniechęcają rodziców do utrzymywania dalszych, bezpośrednich kontaktów z nauczycielami, co w konsekwencji rzutuje na sytuację dziecka w szkole.

II. RAZEM O WYCHOWANIU

Propozycja spotkań z rodzicami w celu doskonalenia umiejętności wychowawczych i pogłębiania wiedzy psychologiczno-pedagogicznej

Wprowadzenie do zajęć

Ważnym zadaniem współczesnej edukacji jest przygotowanie młodych ludzi do kierowania własnym rozwojem. To oznacza, że najważniejszym kryterium stawania się coraz bardziej dojrzałym człowiekiem jest rozwój samokontroli, czyli wewnętrznego systemu opartego na poznaniu własnych możliwości i ograniczeń, odkryciu i zrozumieniu celu i sensu swego życia oraz rozpoznaniu „talentów”, jakimi dysponuje człowiek dla osiągnięcia wewnętrznego spełnienia. Oznacza to także poznawaDom rodzinny i szkoła to nie, odkrywanie i budowanie relacji z sobą najważniejsze i najbardziej i otaczającym światem, coraz bardziej znaczące środowiska skomplikowanym w wyniku nowych zjawychowawcze. wisk przyrodniczych, możliwości technicznych i technologicznych oraz tempa codziennego życia. Jest to także uczenie empatii, odpowiedzialności i samodzielności. Aby dziecko mogło osiągnąć tak rozumianą dojrzałość osobową, potrzebuje wsparcia i pomocy dorosłych, którzy z miłością i mądrością będą towarzyszyć mu w jego rozwoju. Dom rodzinny i szkoła to najważniejsze i najbardziej znaczące środowiska wychowawcze. Dzisiaj nie tylko nauczyciele chcą być dobrze przygotowani do pełnienia swojej roli. Coraz częściej rodzice także chcą się uczyć, aby jak najlepiej spełniać swoją odpowiedzialność wobec rozwoju swoich dzieci. Rodzice, coraz lepiej wykształceni, mają świadomość niezbędnego w aktualnych warunkach przygotowywania się do wyzwań, przed którymi stają, wchodząc w rolę rodziców ucznia, inną od tej, którą pełnili zanim zapisali dziecko do szkoły. Współczesna szkoła, w ramach udanej współpracy wspierającej wszechstronny rozwój dziecka, winna zapewnić rodzicom możliwość uczenia się mądrego wychowywania dzieci. Powszechnie wiadomo, że miłość, intuicja, dobre chęci i osobiste doświadczenia nie są tu wystarczające. Stąd propozycja zajęć edukacyjnych dla rodziców, które dostarczają wiedzy psychologiczno-pedagogicznej, doskonalą Współczesna szkoła winna umiejętności wychowawcze i kształtują pozapewnić rodzicom możliwość stawy. Każde spotkanie trwa około 2 godzin uczenia się mądrego lekcyjnych i poświęcone jest innej tematywychowywania dzieci. ce. Rozpoczynając od uświadomienia, czym 32

jest wychowanie, uczestnicy odkrywają wartość i znaczenie rodziny, koleżeństwa, przyjaźni i miłości dla rozwoju dziecka. Uczą się, jak budować dobre relacje z dzieckiem, jak wykorzystywać kary i nagrody w wychowaniu, jak towarzyszyć dziecku w okresie dojrzewania, rozmawiać o płciowości i seksualności, jak uczyć je szacunku dla ludzkiego życia. Podpowiadają także, jak wspierać dziecko w wyborze życiowych celów i kształtowaniu charakteru, jak chronić je przed uzależnieniami i uczyć mądrego korzystania z mass mediów oraz aktywnego spędzania czasu wolnego i świętowania. Odkrywają rolę i znaczenie uczuć w ludzkim funkcjonowaniu, uczą, jak je rozpoznawać, akceptować i wyrażać tak, by nie krzywdzić siebie i innych. Praktycznie każde zajęcia stanowią swoistą całość. Można je realizować w dowolnej kolejności i z dowolną częstotliwością. Nawet przeprowadzenie jednego spotkania ma wartość i sens. Zajęcia mają charakter pracy warsztatowej, Zajęcia mają charakter pracy bazującej na najnowszej wiedzy z zakresu warsztatowej, bazującej na neurodydaktyki. Przede wszystkim wykorzynajnowszej wiedzy z zakresu stują metody aktywizujące i oparte są na uczeneurodydaktyki. niu się przez doświadczanie, które najlepiej prowadzi do osobistej aktywności zarówno w sferze intelektualnej, moralnej, fizycznej jak i emocjonalnej i społecznej. Zważając więc na wielowymiarowość osoby ludzkiej, takie uczenie się prowadzi do głębszych refleksji, wniosków i postaw, uzdalnia do podejmowania zmian i aktywnych działań w praktyce. Podnosi się przez to efektywność szkolenia. Wszystkie scenariusze zajęć wyposażone są w załączniki, jak: karty pracy, wykorzystywane w wykonywaniu zadań indywidualnych i grupowych; teksty źródłowe; scenki do odgrywania ról; definicje, wnioski, zestawienia; cytaty, myśli, sentencje; materiały szkoleniowe. Nauczyciel, który zdecyduje się poprowadzić zajęcia z rodzicami, otrzymuje pełną pomoc w postaci profesjonalnego scenariusza. Załączniki umieszczono również na płycie CD. Do każdych zajęć przygotowano prezentację multimedialną. Jest to niewątpliwie duże ułatwienie, gdyż „pilnuje” ona toku zajęć i zawiera potrzebne nauczycielowi materiały tj. podsumowania, myśli do refleksji, definicje, elementy wykładu itd. Materiały niezbędne do pracy indywidualnej czy grupowej, a także szkoleniowe dla rodziców przygotowano w formie gotowej do wydruku. Warto jednak, by nauczyciel sam jeszcze merytorycznie się przygotował, zgłębiając podaną literaturę. A jeśli nie ma zbyt dużego doświadczenia w pracy z dorosłymi, warto pozyskać do współpracy innego nauczyciela, pedagoga czy psychologa szkolnego, i poprowadzić zajęcia we dwoje (przynajmniej na początku). Daje to prowadzącym większe poczucie bezpieczeństwa i pozwala rozłożyć ciężar prowadzonych zajęć.

Zaproponowane zajęcia mogą się wydawać dodatkowym obciążeniem i wyzwaniem dla nauczyciela. Myślę, że dzisiejsza szkoła nie ma możliwości odwrotu od tego typu inicjatyw. Wręcz przeciwnie, stają się one wymogiem współczesności. Dziś takich działań od szkoły oczekują i rodzice, i władze oświatowe. Ważne, by organizacyjnie i merytorycznie jak najlepiej się do nich przygotować. Nieoceniona jest tu wspierająca rola dyrekcji szkoły. Mam nadzieję, że przedstawione propozycje zajęć okażą się pomocne i przełożą się na lepszy klimat współpracy szkoły z rodzicami, co zaowocuje rozwojem osobowym i większym zaangażowaniem dorosłych oraz sukcesami szkolnymi i życiowymi uczniów.

Literatura II. Razem o wychowaniu 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Babik Marek, Tato! Gdzie ja mam te plemniki? Dzieci pytają – rodzice odpowiadają, Wydawnictwo Rubikon, Kraków 2013. Dyczewski Leon, Rodzina twórcą i przekazicielem kultury, TN KUL, Lublin 2003

Dziewiecki Marek, Wychowanie w dobie ponowoczesności, Wydawnictwo „Jedność”, Kielce 2002 Gade Ernst-Georg, Thomas Listing, Skuteczne prowadzenie grupy, tłum. K. Janisz, Wydawnictwo WAM, Kraków 2005

Goleman Daniel, Inteligencja emocjonalna, tłum. A. Jankowski, Media Rodzina, Poznań 1997

Gordon Thomas, Wychowanie bez porażek. Rozwiązywanie konfliktów między rodzicami a dziećmi, tłum. E. Sujak, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1999 Grzelak Szymon, Dziki ojciec. Jak wykorzystać moc inicjacji w wychowaniu, Wydawnictwo „W drodze”, Poznań 2009

Karasowska Aleksandra, Profilaktyka na co dzień. Jak wychowywać i uczyć dzieci z zaburzeniami zachowania, Wydawnictwo Edukacyjne PARPA, Warszawa 2009 Kowalczyk Grażyna, Wychowanie w rodzinie. Poradnik metodyczny nr 2, Oficyna Wydawnicza ZCE, Szczecin 2000

10. Krzyżewska Jadwiga, Aktywizujące metody i techniki w edukacji, Zakład Wydawniczy Letter Quality, Warszawa 2000

11. Littauer Florence, Osobowość plus. Jak zrozumieć innych przez zrozumienie siebie?, Oficyna Wydawnicza LOGOS, Warszawa 2000 12. Mc Dowell Josh, Dick Day, Jak być bohaterem dla swoich dzieci, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 1993 13. Moir Anne, Dawid Jessel, Płeć mózgu, PIW, Warszawa 1993

14. Wójcik Elżbieta, Metody aktywizujące w pedagogice grup, Wydawnictwo Rubikon, Kraków 2000

Spotkanie 1

Czy potrzebne nam wychowanie w szkole?

90 min

Cel ogólny: uświadomienie rodzicom roli i znaczenia wychowania, w tym wychowania prorodzinnego. Cele operacyjne: Po zajęciach uczestnik: »» wie, czym jest wychowanie, »» lepiej rozumie konieczność współpracy z nauczycielem, »» umacnia się w przekonaniu o pierwszoplanowej roli rodziców w wychowaniu, »» rozumie pomocniczość szkoły w procesie wychowania, »» zna Program wychowawczy szkoły oraz założenia organizacyjne i programowe zajęć edukacyjnych wychowanie do życia w rodzinie. Metody i formy pracy: praca indywidualna i w grupach, niedokończone zdania, burza mózgów, ranking, miniwykład na podstawie gwiazdy pytań, prezentacja.

Materiały i pomoce dydaktyczne: »» duże arkusze papieru, pisaki, kolorowe etykietki (cenki). »» Prezentacja multimedialna: • zasady pracy grupowej (slajd 1/c), • wychowanie jest jak… (slajd 2/a), • definicja wychowania (slajd 2/d), • gwiazda pytań (slajdy 5/a1–5/a7), • sentencja Twój dom... (slajd 7). »» Program wychowawczy szkoły, podzielony na 3 lub 4 części, np. wg zadań, »» Program nauczania, podręcznik, ćwiczenia, pomoce dydaktyczne do zajęć wychowanie do życia w rodzinie. Uwaga: Zajęcia może zrealizować sam nauczyciel wychowawca, by zachęcić rodziców do współpracy i zapoznać z Programem Wychowawczym Szkoły, lub wspólnie z nauczycielem wychowania do życia w rodzinie, aby przedstawić także istotę i założenia tego przedmiotu.

10 min

Zasady pracy grupowej

15 min

wniosek

Co to jest wychowanie? – niedokończone zdania Kiedy myślimy o rozwoju naszych dzieci, nie mamy wątpliwości, że potrzebują one stałej, rodzicielskiej opieki i nauczycielskiej wiedzy. Natomiast w kwestii wychowania częściej mamy wątpliwości, jakie zadania stoją po stronie rodziców, a jakie po stronie nauczycieli. Wiele osób pyta też, czy wychowaniem do życia w rodzinie powinna zajmować się rodzina, czy szkoła? a) Nauczyciel, posługując się slajdem 2/a, zachęca rodziców do swobodnych skojarzeń i kończenia zdań wg schematu Wychowanie jest jak... (np. zatłoczony autobus itd.), bo... b) Refleksja dotycząca ćwiczenia.

Wychowanie jest jak...

Definicja wychowania

Wprowadzenie – praca wspólna a) Przywitanie uczestników zajęć, usadzenie przy stolikach ustawionych w literę U. b) Wprowadzenie w specyfikę zajęć, poinformowanie o ich aktywnym charakterze i konieczności zapewnienia poczucia bezpieczeństwa poprzez wprowadzenie zasad. c) Nauczyciel proponuje zasady pracy grupowej (slajd 1/c), uczestnicy ustosunkowują się do nich i wprowadzają własne, które uznają za ważne. Przyjęcie kontraktu.

Wychowanie to zjawisko złożone, wielopłaszczyznowe i dynamiczne, to proces wymagający czasu, w którym uczestniczy wiele różnorodnych osób. c) Próba stworzenia wspólnej definicji wychowania w formie luźnych wypowiedzi uczestników zajęć. d) Nauczyciel prezentuje i omawia definicję wychowania Hanny Rylke (slajd 2/d) podkreślając, że wychowanie jest osobistym zaangażowaniem każdego człowieka i wraz z osiąganiem dojrzałości przeobraża się ono w samoświadomość i samowychowanie.

Do czego wychowujemy? – burza mózgów a) Nauczyciel na dużym arkuszu papieru zapisuje odpowiedzi rodziców na pytanie: Do czego wychowujemy? (np. do samodzielności, życia rodzinnego, pracy, odpowiedzialności, pokonywania trudów, życzliwości itd.). b) Analiza, refleksja, wnioski uczestników. c) W podsumowaniu nauczyciel podkreśla, że do nauczenia się wymienionych wartości i umiejętności dziecko potrzebuje czasu i pomocy dorosłych, którzy w swoim życiu sami będą je urzeczywistniać. Kto pełni najważniejszą rolę w wychowaniu? – burza mózgów, ranking a) Nauczyciel na dużym arkuszu papieru zapisuje spontaniczne odpowiedzi rodziców na pytanie: kto wychowuje nasze dzieci? b) Rodzice wybierają ze stworzonej listy trzy najważniejsze i najbardziej znaczące, ich zdaniem, środowiska wychowawcze, przyklejając kolorowe cenki. Liczba głosów wskazuje wytypowaną kolejność i rangę poszczególnych środowisk. c) Podsumowanie. Najważniejsze miejsce w wychowaniu zajmuje rodzina (co gwarantuje Konstytucja RP). Zadaniem szkoły jest wspieranie rodziców w wychowaniu. Dokumentem regulującym pracę wychowawczą w szkole jest Szkolny Program Wychowania i Profilaktyki. Informacja na temat zajęć edukacyjnych wychowanie do życia w rodzinie – miniwykład nauczyciela WDŻ W szkołach realizowane są zajęcia edukacyjne wychowanie do życia w rodzinie, które w sposób szczególny mogą wesprzeć rodziców w wychowaniu do miłości, a dzieci w osiąganiu dojrzałości osobowej. a) Wykorzystując gwiazdę pytań (slajdy 5/a1–5/a7), nauczyciel przedstawia cel zajęć (po co?), treści programowe (co?), prowadzącego zajęcia (kto?), miejsce zajęć (gdzie?), liczbę godzin (kiedy?) i metody i formy pracy (jak?).

15 min

Gwiazda pytań

b) Nauczyciel prezentuje podręcznik, ćwiczenia i pomoce dydaktyczne oraz informuje, że rodzice decydują o udziale dziecka w zajęciach wychowanie do życia w rodzinie. Jeżeli nie chcą, by dziecko uczestniczyło w takich lekcjach, konieczne jest zgłoszenie tego w formie pisemnej do dyrekcji szkoły.

18 min

2 min

Twój dom może...

Program wychowawczy naszej klasy – praca w grupach a) Nauczyciel dzieli uczestników zajęć na grupy i rozdaje materiały: wybraną część Programu wychowawczego szkoły, kartki papieru, mazaki. b) Zadaniem grup jest zaproponowanie działań wychowawczych dla klasy adekwatnych do zadań ujętych w szkolnym programie, z uwzględnieniem terminu, formy realizacji itd. c) Prezentacja pracy grup. d) Nauczyciel odnosi się do propozycji rodziców i uzupełnia plan o własne działania. Zakończenie Aby wychowanie było skuteczniejsze, oddziaływania wychowawcze winny być spójne, trzeba też do ludzi młodych mówić jednym głosem. Stąd propozycja kolejnych spotkań, których celem jest wspieranie rozwoju osobowego dzieci i młodzieży, pogłębienie wiedzy psychologiczno-pedagogicznej i doskonalenie umiejętności wychowawczych. Nauczyciel prezentuje słowa (slajd 7): Twój dom może Ci zastąpić cały świat. Cały świat nigdy nie zastąpi Ci domu (Blaise Pascal), które są podsumowaniem spotkania i zachętą do dalszego udziału w zajęciach.

Załączniki i prezentacja Dostępne do wydruku i wyświetlania z załączonej płyty CD.