01 | Kwiecień 2017
Zdrowych, pogodnych Świąt Wielkanocnych, serdecznych spotkań w gronie rodziny. Wzajemnego zrozumienia i świątecznego, wiosennego nastroju dającego siłę do pokonywania trudności.
Wesołego „Alleluja” życzą
Sławomir Kowalewicz
Przewodniczący Rady Gminy Turośń Kościelna
Grzegorz Jakuć Wójt Gminy Turośń Kościelna
Z Sesji Rady Gminy W NUMERZE str. 2 i 3 – Sesje Rady Gminy str. 4 – Wykonanie budżetu 2016 r. str. 5 – Zasłużony dla rolnictwa, Wójt Roku 2016 str. 6 i 7 – Samorządowe inwestycje str. 8 – Wywóz odpadów wielkogabarytowych str. 9 – Wydarzenia kulturalne str. 10 – W naszych szkołach str. 11 – Wielkanoc ´2017 str. 12 – Zapraszamy na Dzień Dziecka Wydawca: Gminny Ośrodek Kultury w Turośni Kościelnej Adres wydawcy: ul. Białostocka 5 18-106 Turośń Kościelna tel. 85 715 80 16 www.turosnkoscielna.pl Redaktor Naczelny: Magdalena Wysocka m.wysocka@gok.turosnkoscielna.pl Zastępca Redaktora Naczelnego: Paweł Kondracki pawel.kondracki@turosnkoscielna.pl Skład i druk:
ul. Bema 11, 15-369 Białystok Nakład: 1200 egzemplarzy
Oświata, fundusz sołecki, inwestycje Sprawy oświatowe, fundusz sołecki, potrzeby i możliwości inwestycyjne na lata 2017 i 2018 – ta tematyka zdominowała obrady tegorocznych sesji Rady Gminy. W pierwszym kwartale odbyły się dwa posiedzenia: 16 lutego i 30 marca. Omówienie wprowadzanych i planowanych zmian w systemie oświaty było jednym z wiodących tematów poruszanych podczas obu sesji. Pod dyskusję poddano przedstawione przez Grzegorza Jakucia, Wójta Gminy sprawozdanie z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli w roku 2016 na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w szkołach prowadzonych przez Gminę. Z ustawy budżetowej na 2016 r. wynika, że kwota bazowa stanowiąca podstawę do obliczania średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego (w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2016 r.) wynosiła 2.717,59 zł. W konsekwencji średnie wynagrodzenie brutto kształtowało się następująco: ]] nauczyciel stażysta – 2.717,59 zł, ]] nauczyciel kontraktowy – 3.016,52 zł, ]] nauczyciel mianowany – 3.913, 33 zł, ]] nauczyciel dyplomowany – 5.000,37 zł. Średnie wynagrodzenie nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego musi być osiągnięte na obszarze działania danej jednostki samorządu terytorialnego, a nie przez każdego nauczyciela zatrudnionego w szkole prowadzonej przez jednostkę. W razie nieosią-
Obrady XXI Sesji Rady Gminy rozpoczął Sławomir Kowalewicz, Przewodniczący Rady Gminy (w środku) Fot. Paweł Kondracki
gnięcia w roku podlegającym analizie wysokości średnich wynagrodzeń organ prowadzący zobowiązany jest do wypłaty dodatku uzupełniającego, gwarantującego średnie nauczycielskie wynagrodzenia na poziomie wynikającym z art. 30 ust. 3 KN tzw. „czternastej pensji”. – W naszych szkołach nie ma takiej konieczności, gdyż dzięki bardzo dobrej współpracy dyrektorów szkół i władz Gminy wszyscy nauczyciele mieli odpowiednią liczbę godzin i nie ma konieczności wypłacania wyrównań – tłumaczył wójt. – Średnie wynagrodzenie nauczycieli w naszych szkołach na poszcze-
Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i adiustacji nadesłanych tekstów. Przedruki i wykorzystywanie opublikowanych materiałów mogą się odbywać wyłącznie za zgodą redakcji.
Irena Czech była po raz pierwszy sołtysem Niecek w latach 1990-1994
Nowy Sołtys Niecek Irena Czech już po raz drugi została wybrana na stanowisko Sołtysa wsi Niecki. Zebranie wyborcze odbyło się 7 marca 2017 r., głosowano tajnie. Gratulujemy pani Irenie zaufania, jakim obdarzają ją mieszkańcy. Bożena Bieryło Fot. Magdalena Wysocka
2
Grzegorz Jakuć, Wójt Gminy złożył sprawozdanie międzysesyjne relacjonując ostatnie samorządowe wydarzenia
Fot. Paweł Kondracki
gólnych stopniach awansu jest wyższe niż wynagrodzenie średnie przewidziane w Karcie Nauczyciela. Nowa siatka szkół Zgodnie z ustawą z 14.12.2016 r. przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 60) z 1 września 2017 r. dotychczasowe sześcioletnie szkoły podstawowe staną się ośmioletnimi szkołami podstawowymi. W wyniku reformy stopniowemu wygaszaniu ulegnie gimnazjum przy Zespole Szkół w Turośni Kościelnej – nie będzie już naboru uczniów na kolejny rok szkolny. Natomiast pozostaną szkoły podstawowe w Turośni Dolnej i Tołczach. W przypadku Turośni Kościelnej dalej funkcjonować będzie Zespół Szkół, w którego skład wejdą szkoła podstawowa i przedszkole. Uczniowie szóstych klas szkół podstawowych we wrześniu staną się uczniami klasy siódmej, w kolejnych dwóch latach prowadzone będą także klasy dotychczasowego gimnazjum, aż do czasu wygaszenia kształcenia. Gimnazjum zakończy działalność w 2019 r.
Eugeniusz Dryl sołtys z kilkudziesięcioletnim stażem
Fundusz sołecki Podobnie jak przed rokiem Rada Gminy zdecydowała o nie wyodrębnianiu w budżecie Gminy funduszu sołeckiego. Fundusz sołecki to pula środków finansowych z budżetu Gminy o wydatkowaniu których decydują mieszkańcy danego sołectwa. Wysokość funduszu sołeckiego oblicza się na podstawie odpowiedniego wzoru zawartego w ustawie z 21.02.2014 r. o funduszu sołeckim, ale wielkość ta zależy od uzyskanych dochodów przez Gminę i ilości mieszkańców danego sołectwa, zameldowanych w Gminie. Aby sołectwo otrzymało pieniądze, Rada Gminy musi podjąć uchwałę
w sprawie wyodrębnienia funduszu. Wydzielenie funduszu sołeckiego nie jest obligatoryjne. Podobnie jak przed rokiem Rada Gminy postanowiła nie wyodrębniać w budżecie Gminy na rok 2018 środków stanowiących fundusz sołecki. Przed głosowaniem rozpatrywano plusy i minusy tej decyzji. Głównym argumentem za tym, aby nie wyodrębniać funduszu, było to, że w Gminie toczą się inwestycje o podobnym zakresie, zaś rozdzielanie środków nie zawsze prowadzi do ich efektywnego wykorzystania. Za nie wyodrębnianiem funduszu sołeckiego
Fot. Magdalena Wysocka
głosowało 11 radnych, dwóch było przeciwnych a dwóch wstrzymało się od głosu. Woda i ścieki Gmina uzyskała dofinansowanie z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na inwestycje w gospodarkę wodno-ściekową, co spowodowało konieczność rozszerzenia Programu Lokalnego o budowę nowego ujęcia wody w Baciutach. Rada Gminy jednogłośnie przyjęła uchwałę wprowadzającą zmianę w Programie Rozwoju Lokalnego Gminy na lata 2016-2020 dodając w planie inwestycyjnym Gminy nowe zadanie pn. „Budowa studni w Baciutach”. Czas realizacji 2017-2018, przy szacunkowym koszcie inwestycji 105 tys. zł współfinansowanym z budżetu Gminy i Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Ceny bez zmian Mieszkańcy Gminy nie muszą obawiać się podwyżek. Podczas XXII sesji Rady Gminy, radni podjęli uchwałę przedłużającą czas obowiązywania dotychczasowych taryf dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzenia ścieków na terenie Gminy Turośń Kościelna. Dotychczasowe taryfy będą obowiązywać do 22 kwietnia 2018 r. Przypominamy, iż obowiązujące ceny wynoszą: za 1m3 wody – 2,16 zł, a za 1m3 ścieków – 4,86 zł.
W obradach XXII Sesji Rady Gminy uczestniczyli również sołtysi z naszego terenu
Fot. Magdalena Wysocka
Miły akcent 30 marca podczas XXII sesji Rady Gminy uroczyście wręczono odznakę „Zasłużony dla rolnictwa”. Wśród uhonorowanych tym odznaczeniem mieszkańców Gminy Turośń Kościelna oprócz Stanisław Konopko (o którym piszemy na str. 5) znalazł się Eugeniusz Dryl, także reprezentant wsi Turośń Kościelna. W imieniu Krzysztofa Jurgiela, Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi powyższe odznaczenie przekazał Grzegorz Jakuć. Treść wszystkich uchwał podjętych w ramach XXI i XXII Sesji Rady Gminy Turośń Kościelna zamieszczona jest na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Gminy Turośń Kościelna. Bożena Bieryło
3
Wykonanie budżetu Gminy Turośń Kościelna`2016
Wykonany optymalnie Ubiegłoroczne dochody Gminy Turośń Kościelna zamknęły się w kwocie 23.946.005 zł, co stanowi 104,66 % założonego planu. Wydatki zaś zrealizowaliśmy na sumę 21.157.447,50 zł, czyli 90,62 % przewidywań. Grzegorz Jakuć, Wójt Gminy Turośń Kościelna – zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy o finansach publicznych – przedstawił Radzie Gminy i Regionalnej Izbie Obrachunkowej roczne sprawozdanie z wykonania budżetu Gminy za 2016 r. Dochody bieżące były wyższe od wydatków bieżących o 3.376.012,89 zł. Tym samym zostały spełnione wymagania określone przepisami ustawy o finansach publicznych. Wydatki bieżące wykonaliśmy na kwotę 19.785.363,73 zł. Wydatki inwestycyjne zostały zrealizowane w wysokości 1.372.083,77 zł, co zostało przedstawione w układzie tabelarycznym, ze wskazaniem źródeł finansowania wykonywanych zadań inwestycyjnych. Rok 2016, to okres przygotowań dokumentacji projektowych i wniosków o aplikowanie środków unijnych z uwagi na brak konkursów o dofinansowanie. Realizacja gminnych dochodów i wydatków w uproszczonych zestawieniach przedstawiają poniższe tabele. Całość sprawozdania dostępna jest na stronie internetowej Gminy. Opracowała Ryszarda Wojszel
Lp.
ZREALIZOWANE DOCHODY
23.946.005,00
1.
Dochody majątkowe
2.
Dochody z subwencji ogólnej
1.009.913,00
3.
Dochody z subwencji oświatowej
4.727.083,00
4.
Dochody z tytułu dotacji na zadania oświatowe i wpłat innych jednostki samorządu terytorialnego i rodziców
5.
Dochody z tytułu dotacji na cele bieżące
6.184.782,05
6.
Dochody z podatków i opłat
9.634.961,98
7.
Dochody z tytułu opłat za odpady komunalne
513.510,45
8.
Pozostałe dochody
469.700,77
Lp.
ZREALIZOWANE WYDATKI
21.157.447,50
1.
Wydatki majątkowe
1.372.083,77
2.
Dotacje podmiotowe dla GOK
485.350,96
3.
Oświata i edukacyjna opieka wychowawcza
7.590.862,55
4.
Pomoc społeczna
6.594.759,47
5.
Koszty obsługi gospodarki odpadami komunalnymi
485.948,06
6.
Pozostałe wydatki
4.628.442,69
PRZYCHODY BUDŻETU
2494562,51
ROZCHODY BUDŻETU
559.588,00
784.628,38
ZADŁUŻENIE GMINY (15,01% zrealizowanych dochodów)
621.425,37
3.593.977,75
ZREALIZOWANE WYDATKI MAJĄTKOWE W 2016 R. Lp.
Nazwa zadania inwestycyjnego
1.
Rozbudowa sieci wodociągowych i kanalizacyjnych
257.730,00
176.867,97
2.
Modernizacja indywidualnych źródeł energii cieplnej i elektrycznej – wykonanie dokumentacji i sporządzenie wniosku
32.550,00
32.550,00
3.
Budowa chodnika w Turośni Kościelnej wzdłuż drogi powiatowej Nr 1516B (ul. Lipowa) – 50 % wartości zadania
28.538,61
4.
Modernizacja drogi powiatowej ul. Topole w Markowszczyźnie na odcinku od Traktu Napoleońskiego do drogi wojewódzkiej – 50 % wartości zadania
412.715,68
412.715,68
–
5.
Przebudowa drogi powiatowej w miejscowości Bojary – 50 % wartości zadania
339.082,05
339.082,05
–
6.
Przebudowa drogi powiatowej Nr 1547B na odcinku granicy Gminy Turośń Kościelna do skrzyżowania z drogą gminną do Zawad – 50 % wartości wykonanych robót budowlanych
29.995,80
29.995,80
–
7.
Budowa wiat przystankowych
16.000,00
16.000,00
–
8.
Przebudowa drogi gminnej Bojary – Borowskie Cibory – wykonanie dokumentacji projektowej i przygotowanie wniosku na dofinansowanie
24.580,00
24.580,00
–
9.
Przebudowa drogi gminnej Pomigacze – Lubejki – wykonanie dokumentacji projektowej i przygotowanie wniosku na dofinansowanie
36.490,00
36.490,00
–
10.
Wpłaty jednostek na państwowy fundusz celowy Komendy Powiatowej Policji na dofinansowanie zadań inwestycyjnych
4.952,13
4.952,13
–
11.
Dotacje celowe z budżetu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji i zakupów inwestycyjnych jednostek nie zaliczanych do sektora finansów publicznych dla OSP z terenu Gminy Turośń Kościelna
10.000,00
10.000,00
–
12.
Wykonanie modernizacji oczyszczalni w Turośni Kościelnej – I etap – opracowanie programu funkcjonalno–użytkowego
15.000,00
15.000,00
–
13.
Rozbudowa oświetlenia
52.088,50
48.999,70
3.088,80
14.
Termomodernizacja budynków świetlic wiejskich – wykonanie audytu energetycznego, aktualizację PFU, opracowanie wniosku o dofinansowanie
40.221,00
40.221,00
–
15.
Zagospodarowanie działek gminnych na cele sportowo– turystyczne – opracowanie dokumentacji projektowej
72.140,00
72.140,00
1.372.083,77
1.259.594,33
OGÓŁEM
4
Rok budżetowy `2016
Dochody własne
Inne źródła/inicjatywa lokalna 80.862,03 – 28.538,61
112.489,44
Mieszkaniec naszej Gminy odznaczony medalem „Zasłużony dla rolnictwa”
Sołtys z powołaniem Stanisław Konopko, sołtys Turośni Kościelnej jako jeden z pięciu Podlasian został odznaczony medalem „Zasłużony dla rolnictwa”. Serdecznie gratulujemy Panu Stanisławowi. Przy okazji uroczystości wręczenia medali, 10 marca, z okazji Dnia Sołtysa, delegacja sołtysów z Gminy Turośń Kościelna z Grzegorzem Jakuciem – Wójtem Gminy na czele, spotkała się z Krzysztofem Jurgielem, Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Spotkanie było okazją do zaprezentowania bieżącej sytuacji w rolnictwie. Krzysztof Jurgiel wspomniał o działaniach podejmowanych w kierunku zwiększenia konkurencyjności polskiego rolnictwa i gospodarki żywnościowej, a także rozwoju obszarów wiejskich. – Bardzo sobie cenię współpracę z sołtysami. Funkcja ta jest bardzo ważna w konsultacjach działań, które podejmuje resort rolnictwa i całe państwo − mówił podczas spotkania Krzysztof Jurgiel. Skupmy się jednak na naszym medaliście. Kilka słów o sobie: Moja rodzina mieszka na terenie gminy od trzech pokoleń. Ojciec pochodził z Borowskich Gzików, matka z Pieciek. Od urodzenia związany jestem z Turośnią Kościelną. Wieś to lata mojej młodości, lata dorastania. Praca na roli nigdy nie była mi obca. Sołtysem jestem od 30 lat. Gdzie władza nie może, tam Sołtysa pośle: Oprócz spraw oczywistych, wynikających jakby „z urzędu”, staram się angażować w życie społeczne. Począwszy od najzwyczajniejszych potrzeb, jak remont drogi, chodnika czy oświetlenia, po działalność w Ochotniczej Straży Pożarnej i chórze przykościelnym. Najtrudniej być mediatorem. Chociaż nie posiadam biura, staram się regularnie rozmawiać z mieszkańcami. O czym? Najczęściej o bieżących potrzebach. Staram się być otwarty na wszelkie bolączki, bo żeby być sołtysem, trzeba po pierwsze ludzi lubić, być odpowiedzialnym i otwartym. Nie liczę na żadne zyski. Dieta sołtysa, to obecnie 120 zł miesięcznie. No i najważniejsze, sołtys powinien mieć wielkie poczucie humoru, bo i „Sołtys na zagrodzie, równy Wojewodzie”(śmiech). Łyk statystyki: Gmina Turośń Kościelna liczy 34 sołectwa. Obecnie w 11 z nich funkcję sołtysa pełnią kobiety. Trzech Sołtysów ma mandat gminnych radnych. Przepisy Ustawy o samorządzie gminnym nie mówią wyraźnie, kim jest sołtys i jakie funkcje powinien spełniać. Gminy same decydują, jakie prawa i obowiązki przekazują sołectwom. To, kim jest i czym się zajmuje zależy przede wszystkim od jego charakteru, aspiracji i zaangażowania, a także oczekiwań samych mieszkańców. W tak ważne święto w imieniu Rady Gminy i Redakcji, składamy wszystkim Sołtysom najserdeczniejsze życzenia. Bożena Bieryło Fot. Marek Klepacki
Stanisław Konopko otrzymuje medal „Zasłużony dla rolnictwa” z rąk Krzysztofa Jurgiela, Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Grzegorz Jakuć, Wójt Gminy w gronie finalistów konkursu...
Wójt Roku `2016 Grzegorz Jakuć znalazł się w finałowej dziesiątce osób w prestiżowym, ogólnopolskim konkursie Wójt Roku `2016. Ta popularna samorządowa rywalizacja służy promowaniu ludzi, którzy przyczyniają się do rozwoju polskich wsi i małych miejscowości. Organizatorem XV już edycji plebiscytu jest Program 1 Telewizji Polskiej S.A. Wydarzeniu patronują honorowo Andrzej Duda – Prezydent RP i Krzysztof Jurgiel – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Plebiscyt promuje wójtów, którzy aktywnie działają na rzecz rozwoju swoich gmin. Kandydatów do tytułu najlepszego wójta mogli zgłaszać mieszkańcy gmin, organizacje i instytucje. Kapituła sędziowska nominuje ze zgłoszonych kandydatów – właśnie – dziesięciu samorządowców, których osiągnięcia w pracy zostały najwyżej ocenione. W skład jury wchodzą przedsta-
wiciele organizatora oraz patronów konkursu. Laureatem plebiscytu zostanie ten z finalistów, na którego widzowie telewizyjnej jedynki oddadzą najwięcej głosów. Kandydaturę Grzegorza Jakucia zarekomendowały trzy stowarzyszenia działające na terenie gminy: Stowarzyszenie Przyjaciół Niewodnicy, Stowarzyszenie N.A.R.E.W. – Narwiańska Akcja Rozwoju Ekonomicznego Wsi i Uczniowski Klub Sportowy „Tur”. Ogłoszenie wyników i wręczenie nagród odbędzie się 22 kwietnia 2017 r. Wszyscy trzymamy kciuki za pana Grzegorza! Konkurs na „Wójta Roku” od kilkunastu lat cieszy się dużym zainteresowaniem środowisk samorządowych. Cieszymy się, że Grzegorz Jakuć został uznany za gospodarza mogącego poszczycić się największymi osiągnięciami w pracy na rzecz swojej gminy
5
Stan dróg gminnych po zimie – będą remonty
Wiosennie równanie Jadąc drogą powiatową od Baciut przez Dobrowodę i Turośń Dolną w kierunku Turośni Kościelnej trzeba przyznać, że idealnie nie jest. Podobnie na drogach gminnych. O to, gdzie możemy spodziewać się największych utrudnień spowodowanych złym stanem nawierzchni i o planowany harmonogram działań, pytamy Marka Klepackiego, kierownika Referatu Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Gminy Turośń Kościelna, odpowiedzialnego za drogi gminne. Zacznijmy jednak od tego, ile kosztowała nasz samorząd tegoroczna zima? – Na tzw. akcję zimową, czyli odśnieżanie i „posypywanie” dróg wydaliśmy ok. 7 tys. zł. To dużo. Poprzednia zima była łagodniejsza, pługi wyjeżdżały tylko dwa razy, co kosztowało nas zaledwie tysiąc złotych. Wiosnę zaczynamy natomiast od liczenia pieniędzy na łatanie dziur. Na bieżące utrzymanie dróg w tegorocznym budżecie przewidzieliśmy ok. 100 tys. zł.
– Oczywistym jest, że remonty zaczną się od tras, mogących uszkodzić samochody i tych o większym natężeniu ruchu. Które to będą drogi? – Rozpoczęliśmy już, od ulic: Topole, Polna i Graniczna w Niewodnicy Koryckiej. Naprawiana jest droga Pomigacze-Lubejki oraz ulica Piaskowa w Niewodnicy Koryckiej. W dalszej kolejności naprawiane będą drogi w obrębie Turośni Dolnej i Borowskich. Szczególny nacisk kładziemy na remont tras, po których jeżdżą autobusy dowożące dzieci do szkół. Trzeba dodać, że drogi gminne naprawiają ekipy remontowe, mające do dyspozycji Stara i dwa ciągniki z pługiem. Kupiliśmy 2,5 tys. ton żwiru oraz pozyskaliśmy ok. 300 ton żużlu. Od kwietnia, jeśli pogoda będzie sprzyjać rozpoczniemy profilowanie dróg równarką. Wykruszenia w nawierzchniach bitumicznych naprawiane są bez wycinania i uzupełniane masą na zimno. – Czy mieszkańcy mogą i do kogo zgłaszać przypadki szczególnie niebezpiecznych wykruszeń? – Stan dróg oceniamy posiłkując się kontrolami, które systematycznie prowadzą pracownicy referatu. Zmienność wiosennej pogody powo-
Zima znowu nie oszczędziła nawierzchni naszych dróg. Najgorsze wyłoniło się spod śniegu.
duje, że nie jest możliwe wykonanie wszystkich napraw w krótkim czasie. Dodatkowo przy dużym obciążeniu ruchem na gruntowych nawierzchniach efekty naszych prac są czasem krótkotrwałe. Dlatego prosimy mieszkańców o cierpliwość. Ubytki w nawierzchniach jezdni lub pilną potrzebę wyrównania drogi można zgłaszać dzwoniąc pod nr tel.: 607 567 905 lub 85 715 80 15. – Dziękuję za rozmowę.
Bożena Bieryło
Fot. Marek Klepacki
INWESTYCJE Inwestycje na drogach powiatowych
Nowe chodniki i nawierzchnie Nowy chodnik w Pomigaczach. Kontynuacja budowy chodnika wzdłuż ul. Lipowej w Turośni Kościelnej. Opracowanie dokumentacji na przebudowę drogi od ul. Dąbrowskiego do skrzyżowania z Traktem Napoleońskim w Niewodnicy Kościelnej. To najbliższe inwestycje, jakie będą realizowane na drogach powiatowych. Zgodnie z wypracowaną przez wiele lat zasadą, przy współfinansowaniu z Powiatem Białostockim w stosunku 50/50 realizowane są inwestycje na drogach powiatowych. W ramach zawartych w 2017 r. porozumień planuje się wybudować za ok. 200 tys. zł chodnik w miejscowości Pomigacze. Poprawi on estetykę miejscowości, ale – przede wszystkim – bezpieczeństwo mieszkańców.
Ponadto 50.000 zł przeznaczyliśmy na opracowanie dokumentacji projektowej na „Przebudowę drogi powiatowej na 1543B na odcinku od ul. Dąbrowskiego do skrzyżowania z ul. Trakt Napoleoński w Niewodnicy Kościelnej”. Jest to kontynuacja inwestycji z zeszłego roku, podczas której utwardzono nawierzchnię ul. Topole w części od drogi wojewódzkiej w Markowszczyźnie do skrzyżowania z Traktem Napoleońskim. Przypomnę, że koszt odcinka o długości ok. 2 km wyniósł ponad 800 tys. zł. Planujemy także kontynuować budowę chodnika wzdłuż ul. Lipowej w Turośni Kościelnej. W 2016 r. wykonaliśmy 300 m od skrzyżowania z ul. Białostocką. Brakujące 700 m zamierzamy zrealizować w bieżącym roku. Zgodnie zeszłoroczna zasadą, Powiat Białostocki zapewni materiały budowlane, a Gmina wykona niezbędne roboty i będzie sprawować nadzór inwestorski.
Przy ulicy w Pomigaczach powstanie nowy chodnik
Ulica Topole w Niewodnicy Kościelnej czeka na przebudowę
Kamil Dobrzyński
6
INWESTYCJE Przebudowa oczyszczalni ścieków w Turośni Kościelnej
Łatwiej do kanalizacji Do 2018 r. zostanie przebudowana oczyszczalnia ścieków w Turośni Kościelnej. Dodatkowo w Baciutach powstanie nowe ujęcie wody. Inwestycje te poprawią stan gospodarki wodno-ściekowej na terenie Gminy. Przebudowa oczyszczalni będzie przeprowadzona w latach 2017-2018. Prace obejmą m. in. budowę nowego i przebudowę istniejącego reaktora na komory stabilizacji osadu. Powstanie także nowa stacja dmuchaw i koagulantu. Zmiana obejmie instalacje zewnętrzne wod.-kan. i elektryczne oraz zagospodarowanie terenu. Dzięki modernizacji oczyszczalni ścieków zostaną stworzone możliwości podłączania nowych nieruchomości do sieci kanalizacyjnej. Ponadto na istniejącej Stacji Uzdatniania Wody w Baciutach powstanie nowe ujęcie. A pochwalić się tymi planami możemy, ponieważ Zarząd Województwa Podlaskiego ogłosił wstępną listę operacji „Gospodarka wodno-ściekowa” w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji związanych z tworzeniem, ulepszaniem lub rozbudową wszystkich rodzajów małej infrastruktury, w tym inwestycji w energię odnawialną i w oszczędzanie energii” w ramach działania „Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich” objętego PROW na lata 2014-2020. Wynika z niej że, Gmina Turośń Kościelna uzyskała dofinansowanie na zadnie pn. Modernizacja oczyszczalni ścieków w Turośni Kościelnej oraz budowa studni w Baciutach. Wartość dofinansowania ma wynieść 1.999.997 zł.
Dzięki przebudowie oczyszczalnia w Turośni Kościelnej zwiększy przepustowość do 400 m3/dobę
INWESTYCJE Ogłoszony przetarg na montaż urządzeń OZE
Energia ze słońca
Dostawę ogniw fotowoltaicznych oraz kolektorów słonecznych planuje się zakończyć w połowie 2018 r.
375 zestawów składających się kolektorów słonecznych, ogniw fotowoltaicznych oraz pomp ciepła zostanie zamontowanych w tym i przyszłym roku na terenie naszej Gminy. Projekt możemy realizować dzięki pozytywnej weryfikacji wniosku aplikacyjnego złożonego przez samorząd jeszcze w 2016 r. Obecnie została podpisana umowa z Zarządem Województwa Podlaskiego, jako instytucją zarządzającą RPOW 2014-2020, w sprawie przyznania pomocy na zadanie pn. „Modernizacja indywidualnych źródeł energii cieplnej lub elektrycznej w Gminie Turośń Kościelna”. Wartość dofinansowania w ramach Działania 5.4. Strategie niskoemisyjne wyniesie 6.099.008,23 zł. Ogłoszony przetarg nieograniczony zakłada, że 38 gruntowych pomp ciepła zostanie zainstalowanych do końca bieżącego roku.
INWESTYCJE: Przebudowa drogi gminnej Bojary – Borowskie Cibory
Będzie bezpieczniej Od połowy lipca tego roku będziemy już jeździć nową drogą gminną Bojary-Borowskie Cibory. Za 1.497.000 zł wybuduje ją konsorcjum firm Mipa z Białegostoku i Bitum z Zambrowa. W marcu Gmina rozstrzygnęła przetarg na to zadanie. W ramach inwestycji planowana jest przebudowa drogi nr 106670B do parametrów klasy technicznej D. Dla poprawy bezpieczeństwa zakładamy instalację 60 m barier stalowych ochronnych i wykonanie peronu w obrębie istniejącego przystanku autobusowego przy skrzyżowaniu z drogą powiatową w Borowskich Ciborach. Przejście dla pieszych ma oświetlać drogowa lampa solarna (hybrydowa) przy wspomnianym przystanku. Przebudowa będzie możliwa dzięki dofinansowaniu z budżetu państwa w ramach Programu Rozwoju Gminnej i Powiatowej Infrastruktury Drogowej. We wrześniu 2016 r. Gmina złożyła wniosek o dofinansowanie, który przeszedł pozytywną weryfikację i dzięki temu można liczyć na wsparcie w wysokości 50 % kosztów kwalifikowanych.
Droga Bojary – Borowskie Cibory będzie miała szerokość 5,5 m, kategorię ruchu KR2 i gruntowe pobocza 2x1,0 m
Fot. Magdalena Wysocka
7
Spalanie odpadów w domu jest niebezpieczne i kosztowne
Wiosna to czas porządków. Wiele osób pozbywa się śmieci paląc je w piecach domowych. Wydaje się, że zaoszczędzimy na kosztach węgla. Niestety, to tylko pozorna oszczędność, bo wydajność energetyczna nieposegregowanych odpadów w piecu domowym jest znikoma. Za to lista wydostających się do atmosfery szkodliwych substancji chemicznych – bardzo długa. Zanieczyszczenia wdychane z powietrza i te, które mogą osadzać się bezpośrednio na skórze mają negatywny wpływ na organizm. Zwykle skutki oddziaływania toksyn nie są odczuwalne od razu. Najbardziej narażone na choroby związane z układem oddechowym są dzieci. Trzeba też pamiętać, że spalanie odpadów w piecach domowych jest przyczyną uszkodzenia instalacji. Odkładanie się tzw. „mokrej sadzy” w kominach jest częstą przyczyną pożarów. W związku z tym Grzegorz Jakuć, Wójt Gminy Turośń Kościelna przypomina o ustawowym zakazie palenia śmieci na terenie nieruchomości i w piecach domowych. Przepisy prawa określają, czego nie wolno spalać w piecach domowych i ogniskach:
Fot. Archiwum
Nie pal śmieci
Palenie śmieci w domowych piecach jest wykroczeniem, za które grozi grzywna w wysokości do 5.000 zł.
]] ]] ]] ]] ]] ]] ]]
plastikowych butelek po napojach, opakowań po śmietanie, maśle, jogurtach, zużytych opon, opakowań po farbach i lakierach, plastikowych toreb, elementów drewnianych pokrytych lakierem, odpadów komunalnych.
Wyżej wymienione odpady mieszkańcy mogą przekazać firmie odbierającej odpady komunalne na terenie Gminy Turośń Kościelna, wystawiając przed posesję bądź przekazując osobiście do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych w Trypuciach. opracowała Marzena Dobrzyńska
Harmonogram odbioru odpadów wielkogabarytowych w 2017 r. tzw. „wystawka” Odpady należy wystawić przed posesje najpóźniej do godz. 6.00 MIEJSCOWOŚCI
DATA ODBIORU
Baciuty, Baciuty Stacja, Baciuty Kolonia, Dobrowoda, Zawady, Topilec, Topilec Kolonia
8 maja, 2 października
Iwanówka, Pomigacze, Juraszki, Lubejki, Czaczki Małe, Czaczki Wielkie, Chodory
16 maja, 10 października
Niewodnica Kościelna
9 maja, 3 października
Turośń Dolna, Bojary, Stoczki, Piećki, Dołki, Borowskie: Żaki, Wypychy, Olki, Cibory, Gziki, Michały, Skórki
18 maja, 12 października
Niewodnica Korycka, Trypucie
11 maja, 5 października
Turośń Kościelna
12 maja,13 października
Markowszczyzna, Zalesiany, Niecki, Barszczówka, Tołcze
15 maja, 9 października
Odpady wielkogabarytowe: meble, dywany, materace, zabawki, rowery, sprzęt AGD i RTV, ubrania, buty, opony od samochodów osobowych Odpady zielone, chemikalia, odpady budowlane (do 300 kg) należy dostarczać bezpośrednio do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK)w miejscowości Trypucie (baza byłego SKR) w każdą sobotę w godz. 8.00 – 14.00 Anna Czech
8
KULTURA: Noworoczny koncert Roberto Zucaro w Turośni Kościelnej
Balla Bella – Tańcz piękna Wyjątkowy koncert włoskiego wykonawcy Roberto Zucaro z pewnością zapadł w pamięć nie tylko fanom włoskiej muzyki. Wydarzenie, które odbyło się 29 stycznia br., otworzyło kalendarz kulturalny Gminnego Ośrodka Kultury na 2017 r. Przez półtorej godziny z przyjemnością słuchaliśmy największych włoskich przebojów lat 80- i 90-tych. „Występ z duszą”, tak na zakończenie oceniła artystę publiczność. Za kulisami ustawiła się kolejka po autografy. Można było również zrobić pamiątkowe zdjęcie z muzykiem. Roberto Zucaro wzbudził w nas niesamowite emocje i wniósł dużo pozytywnej energii. Było kilka zaskoczeń, wspaniała atmosfera i uśmiech na twarzach publiczności. Jednym słowem…kultura na najwyższym poziomie. Bożena Bieryło Fot. Magdalena Wysocka
Występ Roberto Zucaro to melodyjne wiązanki składające się z włoskich cover’ów, w tym znany singiel Balla Bella! Tańcz piękna – do czego nikogo nie trzeba było namawiać
Zimowe zajęcia w świetlicach wiejskich
III Przegląd Piosenki Walentynkowej w Niewodnicy Koryckiej
Nie było nam nudno
Popołudnie pełne wzruszeń
Warsztaty lalkarskie, karaoke, turnieje gier planszowych, wyścigi kolarskie oraz bitwa na poduchy, to tylko nieliczne atrakcje przygotowane dla dzieci przez Gminny Ośrodek Kultury w ramach zimowych zajęć świetlicowych. Placówki w Chodorach, Niewodnicy Koryckiej, Turośni Dolnej oraz Gminna Biblioteka Publiczna w środku zimy tętniły życiem, za sprawą naszych milusińskich. Zimowym harcom nie było końca. W zajęciach uczestniczyło blisko 80 dzieci przebranych w bajkowe kostiumy księżniczek, piratów, batmanów, spidermenów czy kotków. Razem z nami bawili się też rodzice. Każdy mógł znaleźć coś dla siebie. A przed nami lato, więc czas przygotowań do wakacyjnych zabaw. Z niecierpliwością będziemy czekać na wasze zgłoszenia. Bożena Bieryło
Najpięk niejsz ym historiom miłosnym poświęcony był festiwal w ramach III edycji Gminnego Przeglądu Piosenki Walentynkowej. I jak przystało na luty, czas kiedy obchodzimy Dzień Świętego Walentego, 18 lutego do niewodnickiej świetlicy przybyło 20 uczestników z różnych miejscowości naszej gminy. Jak co roku organizatorem Przeglądu jest Gminny Ośrodek Kul- „Miłość może być wieczna, albo szalona” – śpiewała jedna tury, który we współ- z uczestniczek. Tegoroczne występy były bardzo zróżnicopracy ze Stowarzy- wane, ale wszystkie na tym samym, wysokim poziomie szeniem Przyjaciół Niewodnicy funduje zwycięzcom atrakcyjne nagrody. Jury w składzie: Beata Dryl – przewodnicząca oraz Jagoda Drozdowska, Alina Jabłońska-Domurat i Alina Kowalczuk po wysłuchaniu wszystkich uczestników uhonorowało najlepszych. Czas zatem na najważniejsze, czyli listę laureatów. I tak w kategorii dziecięcej zwyciężyli: Stanisław Mościcki (I miejsce), Miłosz Jakim (II miejsce) i Julia Matychowiec (III miejsce). W kategorii młodzieżowej odpowiednio: Mateusz Baranowski, Kinga Olędzka – śpiew z Laurą Łapkowską – gitara oraz ex aequo Julia Biżuta i Mateusz Mazur. Rozmowom, wspomnieniom i wzruszeniem nie było końca, podobnie jak owacjom. Serdecznie wszystkim gratulujemy i zapraszamy za rok! Bożena Bieryło
Fot. Magdalena Wysocka
„W czasie deszczu dzieci się nudzą”, to ogólnie znana rzecz. Ale nie dla nas. Nasze dzieci nie nudzą się, ani w deszczu, ani zimą. Sami spójrzcie, czy nam może nie być wesoło
Fot. Jarosław Bartnowski, archiwum Beaty Dryl
ZAPOWIEDZI KULTURALNE 3 maja – Obchody Narodowego Święta Konstytucji 3 Maja 27 maja – Jubileusz 80-lecia Szkoły Podstawowej im. Marii Konopnickiej w Turośni Dolnej połączony z Dniem Dziecka 10 czerwca – Gminne Obchody Dnia Strażaka połączone z 50-leciem OSP Iwanówka i nadaniem jednostce sztandaru 18 czerwca – XIV Edycja Dnia Konia na Podlasiu, gwiazda wieczoru – Janusz Laskowski 24/25 czerwca – spektakl plenerowy „Pippi Pończoszanka” w namiocie cyrkowym, koncert, parada, warsztaty artystyczne dla dzieci i młodzieży Wkrótce na www.turosnkoscielna.pl
9
Szkolny konkurs o legendach w Turośni Dolnej
Izba pamięci w Szkole Podstawowej im. Leonarda Prystroma w Tołczach
Chodź, opowiem ci
Kręć się wrzeciono...
„A było tak…” pod taką nazwą w Szkole Podstawowej im. Konopnickiej w Turośni Dolnej odbył się konkurs literacki dla uczniów klas II-III. Dzieci zmagały się z opowiadaniem znanych i zapomnianych polskich legend. Konkurs już po raz drugi ogłosiły Elżbieta Puścian i Ewa Dąbrowska, nauczycielki z miejscowej podstawówki. Chcą w ten sposób propagować wśród dzieci zamiłowanie do poznawania legend i kształcić umiejętność publicznego poprawnego opowiadania. Opiekunowie mają też nadzieję, że w ten sposób rozbudzają wyobraźnię i wrażliwość dzieci na piękno polskiej literatury. W konkursie wzięło udział jedenastu uczniów. 23 lutego prezentowali oni swoje legendy przed jury oraz koleżankami i kolegami z klas 0–III. Po przesłuchaniu uczestników komisja w składzie: Barbara Oniśko – dyrektor Szkoły oraz nauczycielki Danuta Ostrzygało i Beata Pieczur wyłoniła najlepszych. A oto i oni: I miejsce – Kacper Pabiś (kl. III) i Amelia Pabiś (kl. II), II miejsce – Martyna Ciesielska (kl. III) i Paweł Maciejczyk (kl. II), III miejsce – Oliwia Wnuszyńska i Natalia Wiązek z kl. II. Gratulujemy i tym z podium, i tym spoza, bowiem nagrody otrzymali wszyscy uczestnicy. Aneta Toczko-Naumowicz, Elżbiet Puścian Fot. Elżbieta Puścian
Rywalizacja w opowiadaniu polskich legend dostarczyła wielu emocji nie tylko startującym w konkursie dzieciom, ale także i słuchającym
Len, paździerze, kołowrotek, pakule, szpula, płocha, wituchy, czółenka, warsztat tkacki, płótno, obrus, koszula, worek. Ten łańcuch słów tworzy bardzo skróconą opowieść o lnie, od ziarenka siemienia, poprzez roslinę, aż do końca całego procesu,,jak to ze lnem było”. Można ją poznać i zobaczyć w izbie pa- Pobyt w izbie pozwala przenieść się w przemięci w Szkole Podstawowej im. szłość, poczuć jej siłę i twórczą moc Leonarda Prystroma w Tołczach. Wiele ze słów tworzących historię lnu, odeszło już w zapomnienie. Tylko babcie, czy prababcie jeszcze odróżniają szpulkę z kołowrotka, od tej do osnowy. Nie wszyscy też wiedzą, że nazwa,,październik” – jak pyta stara zagadka: jaki to miesiąc ziemniaki kopie, czyści z paździerzy lny i konopie?” – pochodzi od słowa paździerze, oznaczającego zdrewniałe części suchych łodyg lnu. Eksponaty w naszym szkolnym muzeum pomagają poznać chociaż niewielki skrawek wiedzy o rzemiośle naszych babć – prządek, tkaczek, krawcowych. Możemy zobaczyć tu z bliska i dotknąć warsztat tkacki, na którym powstawały kilometry płótna, bielejącego się wiosną na łąkach. Z nich kobiety szyły bieliznę, pościel, koszule, ręczniki. Obrusy ozdobione koronką, zrobioną szydełkiem gościły na świątecznych stołach: wigilijnym czy wielkanocnym. To tylko jeden z kącików naszej izby. Mamy też zbiór naczyń i sprzętów domowych. Uwagę dzieci przykuwają narzędzia gospodarcze i pozostałości z drugiej wojny światowej. Największa część muzeum poświęcona jest pamięci naszego patrona – porucznika Leonarda Prystroma, przedwojennego kierownika 2-klasowej Publicznej Szkoły Powszechnej w Tołczach, jeńca Starobielska, zamordowanego w Charkowie 23 kwietnia 1940 r. Lekcje w izbie uatrakcyjniają naukę historii. Odwiedzają ją uczniowie wszystkich klas wiele razy w ciągu roku. Opracowała Elżbieta Złotkowska
Fot. Anna Łupińska
Dzień otwarty w Szkole Podstawowej w Turośni Kościelnej
Bo nauka jest bajką W pierwszy Dzień Wiosny Szkoła Podstawowa im. Stanisława Staszica zorganizowała Dzień Otwarty dla zainteresowanych rodziców i dzieci, które we wrześniu rozpoczną naukę w pierwszej klasie. Nauczyciele oraz uczniowie zaproponowali wiele ciekawych zajęć. Było przedstawienie pod nazwą „Wiosna”, które przygotowała klasa II a. W tym dniu odwiedziły nas sześciolatki z przedszkola, których największą ciekawość wzbudziły pokazy laboratoryjne oraz wystawa origami. Punktem kulminacyjnym dnia było spotkanie, które rozpoczęła Ewa Chrabołowska, dyrektor Szkoły. Omówiła ona programy, projekty realizowane w Szkole, zajęcia dodatkowe, organizację wycieczek i wyjazdów szkolnych. W poszczególnych salach czekali nauczyciele z wystawami, grami, pomocami, zagadkami, pokazami laboratoryjnymi, specjalnymi zajęciami itp. Mali artyści z klasy II b w swoim skeczu namawiali niezdecydowanego ucznia do podjęcia nauki w szkole, w której jest jak w bajce. Zaprezento-
10
wali oni nauczycieli, szkołę i rozrywki w samych superlatywach. Występ chóru zakończył nasz Dzień Otwarty. Czekamy teraz na nowych uczniów, których z radością przyjmiemy w nasze mury! Barbara Komenda Fot. Marek Łukaszuk
Jeszcze raz, brawo dzieciaki, jesteśmy z Was dumni
III Otwarte Mistrzostwa w Tańcu Towarzyskim
Krokiem samby
Szkolna grupa taneczna „Zumba” porywała wszystkich do wspólnej zabawy. W tanecznym rytmie zwiedziliśmy Szkołę
Marysia Łapińska i Mateusz Gryko – dzieci z Niepublicznego Przedszkola „Puchatek” w Niewodnicy Kościelnej zdobyli Puchar w III edycji Tańca Towarzyskiego. To wielki sukces małych tancerzy. Brawo. Swoje talenty przedszkolaki prezentowali 11 marca na scenie Miejskiego Ośrodka Kultury w Zambrowie. Pary taneczne sprawdzały swoje umiejętności wykonując walc angielski, czaczę, sambę i rumbę. Były nagrody, medale, gromkie brawa i dużo radości. Nina Muszyńska Fot. Urszula Łapińska
Z okazji Świąt Wielkanocnych chcielibyśmy naszym Klientom życzyć radosnego przeżywania chwil spędzonych w gronie rodziny, zdrowia, miłości i błogosławieństwa Bożego i aby nadchodząca wiosna wypełniła słońcem Państwa życie osobiste i zawodowe. Właściciele i pracownicy Zakładu Mięsnego „BOST” w Turośni Kościelnej
Zmartwychwstał Pan Alleluja! Radujmy się Alleluja! Jezus żyje, jest z nami. Dzieląc się tą wspaniałą nowiną, którą Kościół głosi przez wieki, składam Wszystkim Parafianom i mieszkańcom Gminy Turośń Kościelna serdeczne płynące z głębi serca życzenia, aby Zmartwychwstały ogarnął Was wszystkich swoją miłością oraz obdarzył radością i pokojem. Niech pokrzepia Was i rozpala płomień wiary, jak i również wrażliwość na drugiego człowieka. Niech Zmartwychwstały ma Was w swojej opiece i Wszystkim Wam błogosławi. ks. Andrzej Rogoziński proboszcz parafii pw. Świętej Trójcy w Turośni Kościelnej
Z cyklu świątecznych przepisów, w tym numerze Elżbieta Kowalczuk z Turośni Kościelnej poleca
Tort Pavlova z kremem mascarpone
Święta Wielkanocne, to święta życia i radości. Przyroda budzi się ze snu. Dla nas, wierzących życie nabiera głębokiego sensu.
BEZA Składniki:
8 białek 420g cukru 2 łyżeczki mąki ziemniaczanej 2 łyżeczki octu 2 arkusze papieru do pieczenia
Cukier rozdrabniamy prawie na puder. Białka ubijamy na sztywną pianę, potem powoli dodajemy rozdrobniony cukier. Na koniec dosypujemy mąkę ziemniaczaną, dolewamy octu i dokładnie mieszamy. Formujemy z masy dwa blaty (na papierze do pieczenia odrysowujemy dwa koła, na które wykładamy masę). Piekarnik rozgrzewamy do 180 °C i w tej temperaturze suszymy bezę przez 15 min, następnie zmniejszamy temperaturę na 140 °C i suszymy przez kolejne 90 min. Wyłączamy piekarnik i w zamkniętym pozwalamy jej ostygnąć. W trakcie całego procesu suszenia nie otwieramy piekarnika! Bezę można upiec dwa dni wcześniej. KREM MASCARPONE Składniki:
500 g sera mascarpone (min. 82% tłuszczu) 600 g śmietanki 36% 15 g cukru wanilinowego
Mocno schłodzoną śmietanę ubijamy i dodajemy cukier wanilinowy. Do ubitej śmietany dodajemy mascarpone i dokładnie, ale krótko mieszamy. WYKONANIE Jeden blat kładziemy na tortownicy i obficie smarujemy kremem, posypujemy borówkami. Następnie nakrywamy drugim blatem, na który ponownie kładziemy krem i układamy owoce (maliny, truskawki, borówki, kiwi). Smacznego Fot. Elżbieta Kowalczuk
Niech przeżyta prawda, że Chrystus zmartwychwstał i otworzył nam niebo, opromieni nas radością. Niech Chrystus będzie naszym celem, oparciem w trudnych sprawach. Niech nam pomaga w codziennym życiu i każdemu błogosławi. ks. Andrzej Sadowski proboszcz parafii pw. św. Antoniego Padewskiego w Niewodnicy Kościelnej
Niebiosa niechaj godnie się weselą i ziemia niech się raduje, niech świętuje świat cały, widzialny i niewidzialny, albowiem Chrystus, radość wieczna, Zmartwychwstał. Tymi słowami Cerkiew Prawosławna wzywa wszystkich do świętowania Wielkanocy, Święta Świąt, gdy Chrystus depcząc śmierć obdarowuje każdego Życiem. W tym dniu życzę, wszystkim mieszkańcom Gminy Turośń Kościelna, błogosławieństwa Bożego, radości, zdrowia i wszelkiej pomyślności życzy ks. Jarosław Jóźwik, proboszcz parafii prawosławnej pw. św. Mikołaja Cudotwórcy w Topilcu
11
designed by freepik.com