01
02
03
04
προοίμιο Ευχαριστώ θερμά την οικογένεια και τους φίλους μου για την υποστήριξή τους, στη διάρκεια των σπουδών μου. Ιδιαίτερα θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή μου, κ. Γιάννη Αίσωπο, τόσο για τη συμβολή και καθοδήγησή του στη διαμόρφωση της διπλωματικής εργασίας, όσο και για τη γενική του παρουσία στις αρχιτεκτονικές μου αναζητήσεις αυτά τα χρόνια. Πάτρα, Οκτώβριος 2021
05
περίληψη Η διπλωματική εργασία αφορά τη δημιουργία ενός τουριστικού δικτύου τοπιακών παρεμβάσεων στο πεδινό τμήμα του ποταμού Αχέροντα. Οι παρεμβάσεις εντάσσονται σε μία διαδρομή 17 χιλιομέτρων, που εκτείνεται κατά μήκος του ποταμού, από το φαράγγι μέχρι τις εκβολές και επιχειρούν μια αρχιτεκτονική ερμηνεία του μύθου. Ο μυθικός ποταμός αναφέρεται ως ο ποταμός της θλίψης. Σύμφωνα με την Ομηρική Οδύσσεια λίγο βορειότερα από το σημείο που σμίγει ο Αχέροντας με τον Κωκυτό, βρίσκεται η είσοδος στο βασίλειο του Άδη. Η «Περιπλάνηση» κατά το ταξίδι των ψυχών, η «Κατάβαση» στον Κάτω Κόσμο και η «Μετάβαση» από μια κατάσταση σε μία άλλη είναι οι βασικές έννοιες και σχεδιαστικές μέθοδοι που διέπουν κάθε μια από τις παρεμβάσεις της διπλωματικής. Δημιουργούνται τέσσερα «συμβάντα» βιωμένης εμπειρίας με σκοπό την επανερμηνεία του χώρου μέσα από την πολλαπλότητα αναγνώσεων που προσφέρει ο σχεδιασμός. Το σώμα του επισκέπτη ενεργοποιείται, από μια κλιμακούμενη αλληλουχία χωρικών δοκιμασιών αρθρωμένων σε στάδια, που τον οδηγούν στη λύτρωση, αποδίδοντας συλλογική μνήμη στο χώρο. Σχεδιάζεται επίσης, μια δευτερεύουσα διαδρομή με σημεία στάσης, παρατήρησης πουλιών και σημείων φυσικού κάλλους, έχοντας υποστηρικτικό ρόλο στο ταξίδι του μύθου.
06
abstract The dissertation concerns the creation of a tourist network of landscape interventions in the plain of the Acheron river. The interventions are part of a 17 km route, which extends along the river, from the gorge to the estuary and attempt an architectural interpretation of myth. The mythical river is referred to as the river of sorrow. According to the Homeric Odyssey, a little north of the point where Acheron and Kokytos meet, is the entrance to the Underworld kingdom of Hades. “Periplanisis” (wandering) of souls, “Katabasis” (descent) into the Underworld and “Metabasis” (transition) from one state to another are the basic concepts and design methods that govern each of diploma’s interventions. Four “events” of landscape experience are created in order to reinterpret the space through the multiplicity of readings, offered by the design. The body of the visitor is activated, by an escalating sequence of spatial challenges, articulated in stages, which lead him to redemption, giving a collective memory to the space. A side route is also planned with resting points, bird-watching and scenic view observatories, having a supporting role in the mythical journey.
07
| 06
| 09
| 16
περιεχόμενα
| 25
| 35
| 42
| 48
| 57 08
09
μυθολογική τοπογραφία Ο Αχέροντας οριοθετείται από το Δήμο Πάργας και τον Δήμο Σουλίου στην Πρέβεζα και Θεσπρωτία αντίστοιχα. Ο μυθικός ποταμός ήταν γιός του Ουρανού και της Γαίας και αναφέρεται ως ο ποταμός της θλίψης και των στεναγμών, όπως φανερώνει και η ετυμολογία του ίδιου του ονόματός του. Αχέρων λοιπόν, από τη λέξη «άχος» (κατά μία εκδοχή) που σημαίνει θλίψη, στεναχώρια, οδύνη, θρήνος και από το ρήμα «ρέω». Λιγότερο διαδεδομένη, η προέλευση από το άχος (με περισπωμένη), ή αχός, που σημαίνει τον υπόκωφο, ακαθόριστο ήχο, τη βοή. (Δημητράκου, 1953) Πρόκειται για το πιο φημισμένο από τα πέντε ποτάμια του Κάτω Κόσμου, τον Κωκυτο, τον Πυριφλεγέθοντα, τη Λήθη και τη Στίγα. Ο «ψυχοπομπός» Ερμής διασχίζοντας τα νερά του, παρέδιδε τις ψυχές των νεκρών στο βασίλειο του Άδη. Κάθε ψυχή, έπρεπε να δώσει από έναν οβολό για τη μεταφορά. (Ζάκας, 2018) Λέγεται και Μαυροπόταμος γιατί κατά την Τιτανομαχία, οι Τιτάνες ήπιαν από τα νερά του για να ξεδιψάσουν. Ο Δίας θύμωσε τόσο πολύ, που τον έκανε πικρό και μαύρο. Ακολουθώντας τον μύθο, η νεότερη λαϊκή παράδοση θέλει τα νερά του πικρά, εξαιτίας ενός «στοιχειού» που ζούσε στις πηγές και τα δηλητηρίαζε. Ο Άγιος Δονάτος, πολιούχος της περιοχής, σκότωσε το στοιχείο κάνοντας ξανά γλυκά τα νερά, δίνοντας έτσι το όνομα «Γλυκή» στο κοντινό χωριό. (Ζάκας, 2018) Ο Όμηρος περιγράφει αναλυτικά την περιοχή στη ραψωδία Νεκυία της Οδύσσειας. Η Κίρκη συμβουλεύει τον Οδυσσέα να επισκεφθεί τη χώρα των Κιμμερίων «που τους σκεπάζουν σύγνεφα κι ένα πηχτό σκοτάδι» και να πάει στο σημείο που «σμίγει ο ποταμός Άχερων με τον Κώκυτο και τον Πυριφλεγέθοντα. Λίγο βορειότερα, στις όχθες ενός καταθλιπτικού βούρκου, της Αχερουσίας λίμνης, βρισκόταν η είσοδος στον Άδη. Ο Οδυσσέας έπρεπε να επισκεφθεί το Βασίλειο του, για να συναντήσει τον Μάντη Τειρεσία και να πάρει χρησμό για την επιστροφή στην Ιθάκη. (Ν. Καζαντζάκης & Ι.Θ. Κακριδής, 1965)
Πιθανολογείται πως ο Όμηρος εννοεί το Νεκρομαντείο του Αχέροντα, που υπάρχει σε εκείνη την ακριβή θέση και φαίνεται να λειτουργούσε από τότε, καθώς τα αρχαιότερα ευρήματα ανάγονται στον 12ο π.Χ.. Στο νεκρομαντείο πήγαιναν οι πιστοί για να συναντήσουν τις ψυχές των νεκρών, που είχαν την ικανότητα να προβλέπουν το μέλλον. Αρχαίοι συγγραφείς επίσης, τοποθετούν τη χώρα των Κιμμερίων στο όρος που κλείνει από βορρά τον όρμο του Αχέροντα και μέσω αυτού έφτανε κανείς στο Νεκρομαντείο. Ο αρχαιολόγος Σωτήρης Δάκαρης λαμβάνοντας υπόψη τις ομηρικές περιγραφές και την χλωρίδα της περιοχής, ταυτίζει τον όρμο των εκβολών με τα «άλσεα Περσεφονείης» το δάσος της Περσεφόνης, γεμάτο από Λεύκες και Ιτιές, όπου ο Οδυσσέας θα θυσίαζε ζώα στους νεκρούς του Κάτω Κόσμου για να μάθει με ποιον τρόπο θα επιστρέψει στην Ιθάκη. (Ζάκας, 2018) Τα υπόγεια ρεύματα της περιοχής που δημιουργούσαν βουητό και η ομίχλη από το έλος της Αχερουσίας, συνέτειναν στην ταύτιση της περιοχής με τους χθόνιους τόπους.
Ομήρου Οδύσσεια, λ 13-16
Ομήρου Οδύσσεια, κ 507-514
10
Εικ. 01: Νεκρομαντείο Αχέροντα
Εικ. 02: Ποταμός Αχέροντας
Εικ. 03: Ακρωτήρι Χειμέριον / άλσεα Περσεφονείης
Εικ. 05
Εικ. 04
Εικ. 06
Εικ. 07
Εικ. 08
Εικ. 09
11
μεθοδολογία ανάλυσης Σε πρώτο επίπεδο ανάλυσης, μελετήθηκε η περιοχή ως προς τα γεωμορφολογικά στοιχεία της προκειμένου να κατανοηθεί η βασική της ταυτότητα, Καταγράφηκε η χλωρίδα και η πανίδα των περιοχών Natura 2000 (περιοχή των πηγών και Δέλτα Αχέροντα) και η τοπογραφία της πεδιάδας. Διακρίνουμε την περιοχή σε 2 τμήματα: αυτό του κάμπου όπου κυριαρχούν γεωργικές/ κτηνοτροφικές δραστηριότητες και το τμήμα των πηγών - εκβολλών που συνοδεύεται από την παραθαλάσσια ζώνη και υπάρχει τουριστική ανάπτυξη. Σε δεύτερο επίπεδο ανάλυσης, μελετήθηκε το μυθολογικό πλαίσιο του Αχέροντα, η ψυχογεωγραφία του χώρου της περιοχής. Η μυθολογία γύρω από αυτόν τον κύκλο ζωής και θανάτου, φανερώνει ουσιαστικά έναν κύκλο διαπραγμάτευσης των εννοιών μνήμης-λήθης που απασχολούσε ανέκαθεν την ανθρωπότητα. Η μνήμη συνιστά τόσο για το άτομο, όσο και για τη συλλογική οντότητα, ένα εργαλείο δημιουργίας ταυτότητας και εκπορεύεται από την κοινή τους αίσθηση περί ιερότητας του τόπου. Στον μύθο του Αχέροντα διακρίνουμε τρεις βασικές έννοιες. Την «Περιπλάνηση» κατά το ταξίδι των ψυχών, την «Κάθοδο» στον Κάτω Κόσμο και συνεπώς στο τοπίο, και το πέρασμα, ή καλύτερα «Μετάβαση» από μια κατάσταση σε μία άλλη. Επιλέχθηκε έτσι ο βασικός οδικός άξονας που εκτείνεται κατά μήκος του ποταμού, από το φαράγγι μέχρι τις εκβολές. Σε αυτή την έκταση μελετήθηκαν ιδιαίτερες χωρικές συνθήκες, όπως η θέση της αρχαίας λίμνης Αχερουσίας και τα σημεία που περιγράφει ο Όμηρος στη ραψωδία Νέκυια, τα οποία συμπίπτουν με την πραγματική γεωγραφία του τόπου. Αυτή η χαρτογράφηση κομβικών σημείων που φέρουν εγγεγραμμένες μνήμες, προσέφερε κατευθύνσεις στρατηγικής ως προς τις παρεμβάσεις της πρότασης, οι οποίες θα τοποθετηθούν σε σειρά με κλιμακούμενο νοηματικό υπόβαθρο. Κάθε παρέμβαση τοποθετείται είτε πάνω σε αυτόν τον οδικό άξονα του Αχέροντα, είτε σε μικρή σχετική απόκλιση από αυτόν μέσω μονοπατιών που θυμίζουν «παραποτάμιες παραφυάδες» και σε οδηγούν πάλι στην κεντρική διαδρομή, μετά την εμπειρία της παρέμβασης. Η διπλωματική εργασία επιχειρεί να δημιουργήσει «συμβάντα» βιωμένης εμπειρίας με σκοπό την επανερμηνεία του χώρου μέσα από την πολλαπλότητα αναγνώσεων που προσφέρει ο σχεδιασμός. Το σώμα του επισκέπτη ενεργοποιείται, από μια αλληλουχία χωρικών συνθηκών αρθρωμένων σε στάδια, που τον οδηγούν στην οικειοποίηση του τοπίου, αποδίδοντας συλλογική μνήμη στο χώρο. Σε ένα συναφές πλαίσιο δημιουργείται μια σειρά κλιμακούμενων χωρικών δοκιμασιών που σχετίζεται με τις βασικές έννοιες Περιπλάνηση - Κατάβαση - Μετάβαση. Επιχειρείται τόσο η εύρεση λειτουργικού ρόλου για κάθε παρέμβαση, όσο και η αλληλπίδρασή της με τον αρχαίο μύθο. Η σειρά που έχουν τοποθετηθεί, είναι η ίδια που προτείνεται στον επισκέπτη της διαδρομής να ακολουθήσει ώστε να οδηγηθεί σε μια πνευματική λύτρωση. Σχεδιάζεται και μια δευτερεύουσα διαδρομή με σημεία στάσης, παρατήρησης πουλιών και σημείων φυσικού κάλους, έχοντας υποστηρικτικό ρόλο στο ταξίδι του μύθου.
12
Γνωστικός Χάρτης περιοχής
Χάρτης Αχερόντιας Διαδρομής
13
Φωτογραφίες της περιοχής (Στιγμιότυπα οθόνης από αρχείο βίντεο του Ευάγγελου Σουλάκη για τη διπλωματική εργασία, 2021
Εικ. 10-13
14
Εικ. 14-17
15
16
περιπλάνησις Κάπως έτσι το ταξίδι εκκινεί στην αρχή της πεδιάδας του Αχέροντα, κοντά στο φαράγγι και τις πηγές, όπου ο επισκέπτης προσεγγίζει οδικώς την πρώτη στάση της διαδρομής, την «Περιπλάνηση». Πρόκειται για ένα έργο μεγάλης κλίμακας, του οποίου η δομή θυμίζει λαβύρινθο. Η μεταφορική έννοια του λαβύρινθου είναι επιφορτισμένη με όρους όπως σύγχυση, πολυπλοκότητα, αποπροσανατολισμός και πνευματική πρόκληση. Ο επισκέπτης εισερχόμενος διακατέχεται από αυτό το αίσθημα του ανοίκειου και ξεκινάει την περιπλάνησή του σε μια διαρκή εναλλαγή φωτεινών και σκοτεινών ζωνών με νοηματικές επεκτάσεις στα δίπολα ζωής - θανάτου και μνήμης - λήθης. Αυτή η πρώτη εγκατάσταση έχει περισσότερο λειτουργικό και ενημερωτικό χαρακτήρα στην πρώτη επαφή του ταξιδιώτη με τον μύθο, καθώς η κάτοψη περιλαμβάνει εκθεσιακούς χώρους, αίθουσα σεμιναρίων σχετικών με τον Αχέροντα, υπαίθριο χώρο προβολών, αναψυκτήριο και άλλους μικρότερους βοηθητικούς χώρους. Η περιπλάνηση στο λαβύρινθο ξεκινά με μια σταδιακή βύθιση στο τοπίο από ράμπα, όπως μπορούμε να δούμε και στην τομή. Οι μετέπειτα χώροι παραμένουν βυθισμένοι και η αλληλουχία φωτός- σκιάς συνοδεύεται από την συχνή παρουσία του υδάτινου στοιχείου που παραπέμπει στο ποτάμι και τις μεταφυσικές του ιδιότητες. Η κατασκευή συγκροτείται κατά κόρον από οπλισμένο σκυρόδεμα και οι σκοτεινές ζώνες φέρουν φυτεμένα δώματα από πάνω, εντείνοντας την αίσθηση ότι βρίσκεται κανείς κάτω από τη γη.
17
18
ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΦΩΤΕΙΝΩΝ ΚΑΙ ΣΚΟΤΕΙΝΩΝ ΖΩΝΩΝ 19
ΚΑΤΟΨΗ ΚΛ. 1:300 20
21
22
23
24
25
mirror installation - prefabricated light timber cabins Αφήνοντας την περιπλάνηση και συνεχίζοντας στον κεντρικό άξονα του οδικού δικτύου της διαδρομής, ο επισκέπτης φτάνει στη δεύτερη παρέμβαση. Πρόκειται για ένα είδος installation art από ξύλινους πύργους διάσπαρτους στον κάμπο, με λειτουργικό όμως ρόλο αφού αποτελούν καταλύματα εναλλακτικού τουρισμού. Το βασικό τους στοιχείο και η ερμηνευτική τους διάσταση έγκειται στο γεγονός ότι η μία τους όψη είναι καθρέφτης. Η σημασία της αντανάκλασης στον σχεδιασμό των πύργων ήταν καθοριστική, διότι ο επισκέπτης μέσα από το είδωλό του έρχεται σε μια διαλεκτική σχέση με την ταυτότητα του τόπου. Τα καταλύματα, διάσπαρτα, στέκονται σαν ψυχές που παίρνουν υπόσταση με την αντανάκλαση του υποκειμένου. Η αντανάκλαση όμως, δεν είναι ποτέ μόνιμη και παγιωμένη σε έναν καθρέφτη και τα φευγαλέα είδωλα μας θυμίζουν τη σχετική και εφήμερη θέση μας στο χώρο και τον χρόνο, προβάλλοντας έναν επαναστοχασμό απέναντι στο απόλυτο συμβάν του θανάτου. Ο επισκέπτης βγαίνοντας από τη βασική διαδρομή που ακολουθεί τον Αχέροντα, ξεκινά να ακολουθεί πεζός πια ένα ελικοειδές μονοπάτι που θυμίζει παραπόταμο και σκηνοθετεί το βλέμμα ανάμεσα στους καθρέφτες των ξύλινων πύργων. Κατά το πέρασμά του δημιουργούνται οπτικά φαινόμενα όπως πολλαπλές αντανακλάσεις και το infinity effect όπου δύο αντικριστές όψεις καθρέφτη δημιουργούν άπειρα είδωλα το ένα πίσω από το άλλο. Δομικά τώρα, πρόκειται για δύο βιοκλιματικούς και αυτόνομους τύπους ελάχιστης κατοικίας. Ο πρώτος τύπος αρθρώνεται σε τρία επίπεδα και μπορεί να φιλοξενήσει οικογένειες και παρέες των τριών, ή τεσσάρων ατόμων σε κάτοψη 5Χ3 μέτρα. Περιλαμβάνει στο ισόγειο μικρή κουζίνα και μπάνιο και στους δύο ορόφους υπνοδωμάτια. Ανάμεσα στους ορόφους υπάρχουν ανοίγματα που εξασφαλίζουν φυσικό διαμπερή και κατακόρυφο αερισμό. Ο δεύτερος τύπος οργανώνεται σε δύο επίπεδα και φιλοξενεί δύο άτομα σε κάτοψη 3Χ6 μέτρα. Και στους δύο τύπους καταλυμάτων στην οροφή τοποθετούνται ηλιακά πάνελ που εξασφαλίζουν τη θέρμανση και δύναται να τοποθετηθεί σύστημα συλλογής και ανακύκλωσης του βρόχινου νερού, ώστε να αποθηκεύεται σε υπόσκαφες δεξαμενές και μέσα από φίλτρα άμμου να γίνεται κατάλληλο για χρήση. Το επίπεδο ισογείου είναι υπερυψωμένο από το έδαφος και στέκεται σε τοίχο θεμελίωσης από σκυρόδεμα, ώστε να αποφεύγεται η αλλοίωση και διάβρωση του ξύλου. Η κατασκευή τους ακολουθεί το σύστημα πλατφόρμας, κατά το οποίο προκατασκευασμένα πανελα ελαφριού ξύλινου σκελετού τοποθετούνται πάνω σε δάπεδα-πλατφόρμες. Ο σκελετός επενδύεται με φύλλα plywood και έπειτα με ξύλινες σανίδες από καπλαμά δρυ. Εξωτερικά γίνεται επένδυση με καθρέφτη στην κατάλληλη όψη. Ανάμεσα στα φέροντα στοιχεία του προκατασκευασμένου σκελετού τοποθετούνται μονώσεις, ενώ οι ενδιάμεσες πλατφόρμες – πατώματα λειτουργούν ως εμπόδιο σε περίπτωση πυρκαγιάς. Ο συγκεκριμένος τρόπος κατασκευής έχει αποδειχθεί ότι φέρει υψηλή μηχανική αντοχή την ίδια ώρα που είναι απόλυτα φιλικός προς το περιβάλλον.
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
κατάβασις Συνεχίζοντας στην κεντρική διαδρομή κατά μήκος του ποταμού, στο σημείο που ενώνεται ο Αχέροντας με τον Κωκυτό και σηματοδοτείται κατά τον Όμηρο η είσοδος στον Κάτω Κόσμο μέσα από την Αχερουσία λίμνη, τοποθετείται η Τρίτη παρέμβαση που αφορά την Κατάβαση. Η θέση της αρχαίας λίμνης ήταν κυμαινόμενη ως αποτέλεσμα των γεωλογικών μεταβολών τις οποίες προκαλούσαν οι αλλεπάλληλες προσχώσεις του Αχέροντα. Η Αχερουσία υπήρχε μέχρι και πρόσφατα, ώσπου αποξηράνθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 60’, όταν είχε πια μετατραπεί σε μολυσμένο έλος. Η παρέμβαση της Κατάβασης πρόκειται για μια αναφορά στην Αρχαία λίμνη, που στα έγκατά της είχε τις πύλες για τον κόσμο των ψυχών. Ο επισκέπτης, φτάνοντας στο σημείο αντικρύζει μια στρογγυλή δεξαμενή. Ανεβαίνοντας σε αυτήν από ραμπόσκαλα, μπορεί να περπατήσει περιμετρικά του νερού, έχοντας οπτικές φυγές και θεάσεις στο σημείο ένωσης των δύο ποταμών. Εκεί ξεκινά η κατάβασή του. Ένα απότομο κλιμακοστάσιο από σκυρόδεμα «σχίζει» τη «λίμνη» δίνοντας την αίσθηση της κατάβασης στο νερό. Από κάτω, βρίσκεται ένας μικρότερος κυκλικός χώρος διαμέτρου 6 μέτρων, σε απόσταση 5 μέτρα από την επιφάνεια του νερού. Το βασικό του στοιχείο είναι πως η οροφή του είναι κατασκευασμένη από ακριλικό πάνελ στερεωμένο και αγκυρωμένο με σκελετό από χάλυβα στον στιβαρό πυθμένα της λίμνης. Το διάφανο ακρυλικό επιτρέπει τη μέγιστη διάθλαση του φωτός μέσα από το νερό δημιουργώντας πολλαπλές αντανακλάσεις νερού στην επιφάνεια του σκυροδέματος. Διακατέχεται κανείς από την αίσθηση ότι είναι μέσα στο νερό, ενώ στην πραγματικότητα βρίσκεται από κάτω. Αυτή η ιδιόμορφη κατάσταση μυστηριακού φωτισμού που προκαλεί το δέος του επισκέπτη, θυμίζει το αίσθημα της ύπαρξης στο ιερό ενός ναού, χωρίς όμως δόγμα. Είναι ένας τόπος ησυχίας, περισυλλογής και αναστοχασμού. Ο ταξιδιώτης επιστρέφει στη βασική διαδρομή ακολουθώντας ένα βυθισμένο ελικοειδές μονοπάτι που θυμίζει land art μέχρι να επανέλθει σταδιακά στη στάθμη του φυσικού εδάφους.
Εικ. 18-21: Πιθανές θέσεις Αχερουσίας λίμνης κατά την αρχαιότητα
36
37
38
39
40
41
42
μετάβασις Η διαδρομή συνεχίζει και ενώνεται με την Εθνική Οδό ΠρέβεζαςΗγουμενίτσας που περνάει περιμετρικά από τα Δέλτα του Αχέροντα και καταλήγει στο λόφο που κλείνει από βορρά τον όρμο του ποταμού, δηλαδή το ακρωτήρι Χειμέριον, τη χώρα των Κιμμερίων, το όριο μεταξύ ζωής και θανάτου, όπου ταξίδεψε ο Οδυσσέας. Η τέταρτη βασική παρέμβαση προσεγγίζει την έννοια της Μετάβασης και συνιστά ένα γραμμικό πέρασμα. Ο επισκέπτης εδώ, βιώνει μια συνολική μετάβαση σε επίπεδο φωτός, ήχου και υλικότητας και συνεπώς συναισθημάτων για να επέλθει τελικά η λύτρωσή του μετά από τις δοκιμασίες του. Έχουμε λοιπόν ένα σταδιακό πέρασμα από το σκοτάδι στο φως, τις τραχιές επιφάνειες σε λείες και τον ενοχλητικό θόρυβο στον λυτρωτικό απόηχο των κυμάτων. Η ιδέα υλοποιείται με την κάθοδο μέσω μιας μεταλλικής σκάλας στο πρώτο υπόσκαφο τμήμα του περάσματος, όπου στο δάπεδο τοποθετείται κριθαρωτή λαμαρίνα η οποία δημιουργεί έντονο μεταλλικό θόρυβο με κάθε βήμα. Από τη μία πλευρά υπάρχει τοίχος από σκυρόδεμα, ενώ από την άλλη αφήνεται ακάλυπτος ο σκληρός βράχος του υπεδάφους. Ο επισκέπτης περπατάει 17 μέτρα μέσα στο σκοτεινό υπόσκαφο τμήμα, το ελάχιστο απαιτούμενο μήκος δηλαδή, για να προκληθεί το φαινόμενο της ηχούς που θα εντείνει τον μεταλλικό θόρυβο, από τα βήματα στη λαμαρίνα, αλλά και την ανάκλαση όλων των ηχητικών κυμάτων, όπως της φωνής . Καθώς μεταβαίνει στο φωτεινό εξωτερικό κομμάτι, παύει να υπάρχει η λαμαρίνα, το δάπεδο μετατρέπεται σε λείο σκυρόδεμα και απαλλαγμένος από τον ενοχλητικό θόρυβο, ο επισκέπτης αρχίζει να απολαμβάνει πια τον ήχο των κυμάτων που σταδιακά γίνονται πιο δυνατά μέχρι να φτάσει στο τέλος της πορείας του. Εκεί αντικρύζει την εικόνα του Ιόνιου πελάγους, στέκεται ελεύθερος μπροστά στο μεγαλείο της φύσης, τη θάλασσα και το φως.
43
44
45
46
47
48
Εικ. 22-26
άλσεα περσεφονείης Τέλος, τοποθετούνται υποστηρικτικές κατασκευές καθ΄ολο το μήκος της διαδρομής, στον κάμπο, τον υγροβιότοπο των εκβολών και τις παραλίες στα δάση της Περσεφόνης. Τέτοιες είναι σημεία στάσης και παρατήρησης πτηνών – θέας, καθώς και μία ξύλινη πεζογέφυρα που ενώνει τις εκβολές και τον υγροβιότοπο του Αχέροντα με τον δασικό δρόμο που οδηγεί στις παραλίες της περιοχής. H γέφυρα αυτή έχει μήκος ένος χιλιομέτρου και κατασκευάζεται εξ΄ολοκλήρου από ξύλο. Είναι πασσαλόπηκτη κατασκευή λόγω του υγρού και μαλακού εδάφους. Τα παρατηρητήρια συνιστούν εκδοχές μιας κυβικής μονάδας με διπλά υποστυλώματα, μέσα στα οποία τοποθετούνται οι δοκοί και από πάνω δοκίδες. Ανάλογα με τη χρήση τους, μπορούν να επενδυθούν με πολλές λεπτές τεγίδες ώστε να κρύβουν τους επισκέπτες από τα πτηνά του υγροβιότοπου, να δεθούν πάνω τους πανιά για δροσισμό και σκιά, ή να δημιουργήσουν αναπαυτικά σημεία στάσης με κατασκευή αιώρας και μικροκλίμα δροσισμού από αναρριχητικά φυτά.
49
50
51
52
53
54
55
56
57
βιβλιογραφία •
Besonen, Mark R., George Rapp, and Zhichun Jing. “The Lower Acheron River Valley: Ancient Accounts and the Changing Landscape.” Hesperia Supplements 32, 2003: 199–263. https://doi.org/10.2307/1354049.
•
Δημητράκου, Δ. «Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης», Τόμος Γ., Αθήνα: ΔΟΜΗ Α.Ε., 1953
•
Ζάκας, Γρηγόρης. «Αχέροντας. Ο τόπος και η μνήμη του.», Αθήνα: Λεξίτυπον, 2018
•
Ομήρου Οδύσσεια, μτφρ. Ν. Καζαντζάκης & Ι.Θ. Κακριδής, Αθήνα: τυπ. Μ. Ρόδη,1965
•
Πετρίδου, B., Πάγκαλος, Π. «μνήμη - μουσείο - πόλη. Η αρχιτεκτονική των μουσείων του Δημήτρη Φατούρου», Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών -Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 2013
πηγές εικόνων 01: Νεκρομαντείο Αχέροντα, http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=13721, (21/10/21) 02: Ποταμός Αχέροντας, Φωτογραφία από προσωπικό αρχέιο /Ξανθή Τσέκου, 2020 03: Ακρωτήρι Χειμέριον, https://www.visitpreveza.gr/anakalipste/paralia-ammoudia/, (21/10/21) 04: Alexander Litovchenko, “Charon carrying the souls across the Acheron River” , The State Russian Museum, St. Petersburg, Russia, 1889, https://www.oceansbridge.com/shop/artists/l/lic-lol/alexander-litovchenko/ charon-carrying-souls-of-the-newly-deceased-across-the-river-styx-2, (21/10/21) 05: Gustave Dore “ Charon ferries souls across the Acheron to Hell”, illustration to Dante’s Inferno. Plate IX: Canto III: Arrival of Charon., 1857, https://en.wikipedia.org/wiki/File:Gustave_Dor%C3%A9_-_Dante_ Alighieri_-_Inferno_-_Plate_9_(Canto_III_-_Charon).jpg 06: Francisco Bayeu “Olympus. The Battle of the Giants”, Museo Nacional del Prado, Madrid: 1767-1768, https://www.museodelprado.es/en/the-collection/art-work/olympus-the-battle-of-the-giants/b12804d1a48e-4288-927c-38f3cd19c05b 07: William Blake for The Divine Comedy by Dante Alighieri “The Vestibule of Hell and the Souls mustering to cross the Acheron” National Gallery of Victoria, Melbourne, 1824-1827, https://commons.wikimedia.org/wiki/ File:The_Vestibule_of_Hell_and_Souls_Mustering_to_Cross_the_Acheron_Blake.jpg 08: Alessandro Allori “Odysseus questions the seer Tiresias”, Palazzo Salviati (Banca Toscana), Florence, Italy: 1580, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Alessandro_Allori_-_Odysseus_questions_the_seer_ Tiresias.jpg 09: Carl Robert and Hermann Schenck, “ Reconstruction of the ancient painting «Nekyia» by Polygnotus” from the book “Die Nekyia des Polygnot”, 1892, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Reconstruction_of_ Nekyia_by_Polygnotus.JPG 10-17: Στιγμιότυπα οθόνης από αρχείο βίντεο του Ευάγγελου Σουλάκη για τη διπλωματική εργασία, 2021 18-21: Πιθανές θέσεις Αχερουσίας λίμνης κατά την αρχαιότητα, Besonen, Mark R., George Rapp, and Zhichun Jing. “The Lower Acheron River Valley: Ancient Accounts and the Changing Landscape.” Hesperia Supplements 32, 2003: 199–263. https://doi.org/10.2307/1354049 22-26: Φωτογραφίες από προσωπικό αρχέιο /Ξανθή Τσέκου, 2020
* Όλα τα σχέδια /σκίτσα /κολάζ /διαγράμματα της σχεδιαστικής πρότασης αποτελούν προσωπικό υλικό της συγγραφέως.
58
59