tarım by emre bay

5 SEKTÖRLER 5.1 TARIM SEKTÖRÜ 5.1.1 TÜRKĠYE’DE TARIM SEKTÖRÜNÜN GELĠġĠM SÜRECĠ

1923 Tarımsal istihdam

1930

1940

1950

1960

1970

1980

1990

2000

4.850

5.605

6.699

7.939

8.940

8.835

8.960

9.233

7.628

1.263,5

2.525,1

3.890,6

15.760,8

26.590,5

10.595,792

12.287,951

13.746,287

15.608

43,1

46,8

44,8

40,9

37,5

30,7

24,2

16,3

13,1

27,2

-3,9

-1,2

10,9

2,3

2,8

1,3

7,0

4,0

Tarımsal istihdamın payı ( % ) Tarımsal GSMH* (sabit fiyatlarla) GSYĠH’da tarımın payı ( % ) Tarım GSMH büyüme hızı ( % )

Tablo 14: Cumhuriyetten Günümüze Türkiye’de Tarımsal Göstergeler: Kaynak: DİE, 2001; DİE Hane halkı İşgücü Anketi (EBIM Kayıtları). *1923-1999 yılları değer Milyon TL, 2000-2002 yılları Milyar TL. 5.1.1.1 1923-1960 Yıllarında Türkiye’deki Tarımsal Gelişmeler 1935 yılında çıkarılan bir kanun ile Mir-i arazinin bir grubu olan vakıf toprakları tasfiye edilmiştir. Bu uygulama geniş ve verimli vakıf arazilerinin zengin zümreler elinde toplanmasına neden olmuştur. Ancak 1945 yılında çıkarılan “çiftçiyi topraklandırma kanunu” ile de vakıf arazilerinin tümünün kamulaştırılarak çiftçiye dağıtılmış, topraksız köylüleri topraklandırma çalışmaları yapılmıştır. 1923-1938 yılları arasında devlete ait toprakların 1/10’u resmi olarak dağıtılmıştır. Devlet eliyle dağıtılan 3,7 milyon dekar arazinin yanı sıra meraların da istilası söz konusu olmuş ve mera arazilerinde 39,2 milyon dekar azalma meydana gelmiştir.

1927 yılında yapılan Ziraat Sayımı sonuçlarına göre, toplam nüfus 13,6 milyon, kır nüfusu 10,3 milyondur. Çiftçi ailesi sayısı da 1.751.239’dur. Bu dönemlerde tarımsal sistemini; İlkel, kapalı ve ağalık sistemine dayalı olduğu görülür.

Ekim alanı ve üretimdeki değişme 3000 2500 2000 1500 1000 500 0

2700

205

39 1933

ġekil 28: Ekim Alanı ve Üretimdeki Değişme 1923 yılına göre 1933 yılında; hububat ekim alanlarında %9, bakliyat ekim alanlarında %17, şekerpancarı ekim alanında %205, patates ekim alanında %39 artış olmuşken, bu ürün ve ürün gruplarındaki üretim artışı ise hububatta %63, bakliyatta %72, patateste %47 ve şekerpancarında %2700 olmuştur.

100 80 60 40 20 0

1923

41.5

Tarımın Milli Gelirdeki Payı

1933

ġekil 29: Tarımın Milli Gelirdeki Payı, 1923-1933 Cumhuriyetin ilk on yılında tarımın milli gelir içindeki payı sabit fiyatlarla çok az değişmiştir. 1923 yılında %43 olan tarımın payı 1933 yılında %41,5’e düşmüştür. Yine bu dönemde tarım sabit fiyatlarla yaklaşık %100 gelişme göstermiştir.

86.9

100

80 60 40 20 0

50.8

69.5 71.4 İthalat İhracat

1923 1930

ġekil 30: Ekim Alanı ve Üretimdeki Değişme 1923 yılında ihracat 50,8 milyon dolar, ithalat ise 86,9 milyon dolar iken bu rakamlar 1930 yılında sırasıyla 71,4 ve 69,5 milyon dolar düzeyine yükselmiştir. Bu dönemde 1930 yılı hariç olmak üzere tüm yıllarda dış ticaret dengesi sürekli açık vermiştir. İhracatta tarımın payı %86 olarak gerçekleşmiştir. 1943-1945 yılları arasında Toprak Mahsulleri Vergisi adı altında vergi getirilmiş ve oran %10 olarak belirlenmiştir. II. Dünya Savaşı sebebiyle bu yıllarda milli gelirde %20 gerileme olmuştur. Yine bu dönemde tarım sektörüne yönelik önemli çalışmalardan biri de 1945 yılında çıkarılan 4753 sayılı “çiftçiyi topraklandırma kanunu”dur. Kanun, tarımsal üretim amacı ile kullanılamayan ancak tarıma elverişli devlet arazilerinin ve belirli sınırlar üzerinde bulunan şahıslara ait arazilerin kamulaştırılarak topraksız veya az topraklı çiftçilere dağıtılmasıdır. Kanunun yürürlükte kaldığı 28 yıl süresince toplam 432.117 aileye ortalama 51,6 dekar toprak dağıtılmıştır (Tarım Ve Köy İşleri Bakanlığı Osmanlı’dan Günümüze Tarım Ve Tarıma Hizmet Veren Kurumların Teşkilatlanma Süreçleri 2004).

18.8 Ekim alanı

14.5 0

milyon ha

ġekil 31: Ekim Alanı, 1950-1953 (milyon ha) 1950-1953 yılları arasında tarım sektörü hızlı bir gelişme göstermiş ve ekim alanı 14,5 milyon hektardan 18,8 milyon hektara çıkmış; tarımsal üretim ise 1 kat artış göstermiştir. Tahıl ürünleri artışı ile buğdayda dünyada 4. sırada ihracatçı ülke olunmuştur.

100

53.2

43 Tarımın Milli Gelirdeki Payı

50 0 1948

1960

ġekil 32: 1948 Ve 1960 Yıllarında Tarımın Milli Gelirdeki Payı 1954 yılında iklim koşullarının iyi gitmemesi tarımsal geliri bir yıl öncesine göre yaklaşık %10 azaltmış ve buna bağlı olarak da milli gelir %3 gerilemiştir. Plansız bir dönem olması nedeni ile stratejilerde de hatalar yapılmış ve tarım sektörü dönem sonunda ikincil plana atılmıştır. 1948 yılında tarımın milli gelirden aldığı pay %53,2 iken bu oran 1960 yılında %43’e gerilemiştir. Bu nedenle liberal politika terk edilerek 1956 yılında Milli Koruma Kanunu tekrar yürürlüğe konulmuş ve 4 Ağustos 1958’de “devalüasyon kararı” ile ekonomik tedbirler başlamıştır. Katlı kur sistemi ile ithalat zorlaştırılırken ihracat teşvik edilmiştir. Sonuç olarak yapılan bu değişikliklerle 1946 yılına göre 1960 yılında buğday ekim alanları %100, üretim miktarı %132; arpa ekim alanları %63, üretim miktarı ise %124 oranında artmıştır. Buğday verimi 95 kg’dan 110 kg’a, arpa verimi ise 95 kg’dan 130 kg’a yükselmiştir. 1946 yılında milli gelirin %45’ini oluşturan tarım sektörü yaklaşık 15 yıl sonra 1960 yılında %18’lik düşüşle milli gelirin %37,5’ini oluşturmuştur (Tarım Ve Köy İşleri Bakanlığı Osmanlı’dan Günümüze Tarım Ve Tarıma Hizmet Veren Kurumların Teşkilatlanma Süreçleri 2004). 5.1.1.2 1960 Sonrası Planlı Döneme Geçişle Ülkedeki Tarımsal Gelişmeler 1960 yıllarında ülkede planlı döneme geçilmiş ve I. Plan Döneminde; toprak reformu yeniden yoğun olarak tartışılmaya başlanmış ve bu konuda 8 kanun tasarısı hazırlanmıştır. Ancak bu tasarıların yalnızca 1’i TBMM gündemine gelebilmiş ve kanunlaşamamıştır. II. Plan Döneminde; Toprak reformu tartışmaları özellikle büyük çiftçilerin karşı olması ile daha çok gündeme gelmeye başlamış ve toprak reformundan öte tarım reformu savunulmuştur. 26.07.1973 tarihinde toprak reformu kanunun çıkarılmasından önce bazı ön düzenlemeleri içeren Toprak Reformu Ön Tedbirler Kanunu çıkarılmıştır. Bu kanunda en önemli madde 20.07.1961 ve 26.07.1972 tarihleri arasında bazı yakın akrabalar arasında toprak ve tarım reformunun muhtemel uygulamasının kapsamı dışında kalmak için yapılmış olan her çeşit devir ve temlikleri, toprak ve tarım reformunun uygulanması yönünden hükümsüz saymasıdır. 25.06.1973 yılında 1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu Kanunu kabul edilmiştir 1970’li yıllar da tarım alanlarında marjinal sınırlarına ulaşılmış ve geleneksel ürünlerin üretiminde gelişme sağlanamamıştır. Bu sebeple III. Plan Döneminde; uzun tartışmalar sonucu

1973 yılında çıkarılan Toprak ve Tarım Reformu Kanunu 1978 yılında Anayasa mahkemesinin 1976 yılında usul açısından iptal kararı ile son bulmuştur. IV. Plan Döneminde ise; 1982 yılında Türkiye’nin 3. Anayasası hazırlanmış ve bu anayasada da toprak reformu ile ilgili hükümler yer almıştır. Bu hükümler daha çok tarımsal verimlilik artışı ve topraksız yada az topraklı üreticilere diğer doğal kaynakların zarar görmeyeceği ve tarım bölgeleri için optimum genişlikte toprak dağıtılmasını içermektedir. 1984 yılında GAP projelerinin uygulandığı alanda, sulama nedeni ile ortaya çıkacak değer artışından kaynaklanabilecek adaletsizliklerin önüne geçmek için 3083 sayılı “Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu” kanunu çıkarılmıştır Devamında V. Plan Döneminde ise; sektörel hedefler belirlenerek ekonomik gelişmeler öngörülmüş ancak diğer sektörlerde olduğu gibi tarım için hedeflenen büyüme hızına ulaşılamamıştır. İklim koşullarının da kötü gitmesi ve özellikle 1989 yılında yaşanan kuraklık tarımda büyüme hızının yıllık %-10,7 olarak gerçekleşmesine neden olmuştur. Tarım bu tarihten sonra

devlet

tarafından

daima

korunan

piyasa

düzenlemesi

yapılan

yaklaşımdan

uzaklaştırılmıştır. 1990 yılında VI. Plan Dönemine gelindiğinde sektörlere büyüme hızları verilmiştir. Tarımda %4,2; sanayide %8,4 ve hizmetlerde %6,9’luk büyüme hızı hedeflenmiştir. Hedeflenen büyüme hızı olumsuz gelişmeler sonucunda gerçekleşmemiştir. İlk yıllarda tarım sektöründeki gelişmelerle hedefe yakın büyüme hızı kaydedilmiş ancak, plan sonunda %50 gerçekleşme yaşanmıştır. VII. Plan döneminde yer alan tarımsal gelişmelere ise; 9 Aralık 1999 IMF Niyet Mektubu ve Yeniden Yapılandırma Programı tarım politikaları açısından yeni bir dönem olmuştur. Bu yeni dönemle birlikte tarım sektöründeki gelişme %2,9-3,7 olarak hedeflenmesine rağmen %1,7 olarak gerçekleşmiştir. (Tarım Ve Köy İşleri Bakanlığı Osmanlı’dan Günümüze Tarım Ve Tarıma Hizmet Veren Kurumların Teşkilatlanma Süreçleri 2004) 5.1.1.3 2000 Sonrası Türkiye’deki Tarımsal Gelişmeler: 5.1.1.3.1 Tarımsal alan kullanımının bölgesel dağılımı: YIL BÖLGE KODU BÖLGE ADI Toplam iĢlenen tarım alanı ve uzun ömürlü bitkiler (hektar)

2008 TR TÜRKĠYE 24.505.223

Toplam iĢlenen tarım alanı (hektar)

21.555.242

ĠĢlenen tarım alanı/ekilen (hektar)

16.460.257

ĠĢlenen tarım alanı/nadas (hektar)

4.259.190

ĠĢlenen tarım alanı/sebze (hektar)

835.795

Toplam uzun ömürlü bitkilerin alanı (hektar)

2.949.981

Uzun ömürlü bitkiler/meyveler, içecek ve baharat

1.692.822

bitkileri alanı (hektar) Uzun ömürlü bitkiler/bağ alanı (hektar)

482.789

Uzun ömürlü bitkiler/zeytin ağaçlarının kapladığı alanı

774.370

(hektar)

1.588.746

Yem bitkileri (hektar)

Tablo 15: Günümüzde Türkiye’de Tarımsal Alan Kullanımı: Kaynak: TÜİK, 2008 5.1.1.3.2 Tarımsal üretim: a. Bitkisel üretim: YIL BÖLGE KODU BÖLGE ADI

2008

2000 TR

TÜRKĠYE

Toplam tahıl, (ton)

32.248.694

33.577.151

Buğday (ton)

21.000.000

20.600.000

Çavdar (ton)

260.000

343.330

Arpa (ton)

8.000.000

7.300.000

Mısır (dane), (ton)

2.300.000

4.250.000

Çeltik (ton)

350.000

750.000

Mısır (Hasıl) (ton)

700.000

243.268

Patates (ton)

5.370.000

4.425.439

Kuru baklagiller (ton)

1.182.487

1.101.348

18.821.033

17.274.674

2.253.448

2.396.044

187

113.886

800.000

1.057.125

44.500

38.442

173

1.295.066

1.021.200

200.280

81.053

10.205.178

12.920.874

Üzüm (ton)

3.600.000

4.264.720

Zeytin (ton)

1.800.000

1.290.654

ġekerpancarı (ton) Toplam yağlı tohumlar (ton) Kolza (ton) Ayçiçeği (ton) Soya (ton) Keten tohumu (ton) Pamuk tohumu (ton) Tütün (ton) Meyveler (zeytin ve turunçgiller hariç) (ton)

Tablo 16: Türkiye’de Tarımsal Ürünlerin Bölgelere Göre 2000 ve 2009 Yıllarında Üretimindeki (Ton) Gelişmeleri: Kaynak: TÜİK, 2000, 2009. NOT1: Faaliyetlere Göre Ürünlerin İstatistikî Sınıflamasına (FUS-2002) göre verilmiştir. 34

b. Örtü Altı Üretim: YIL BÖLGE KODU BÖLGE ADI

2000

2009

TÜRKĠYE

3.732.089

5.524.777

Biber (ton)

335.504

345.032

Çilek (ton)

19.656

121.732

1.375.103

2.657.461

40.435

36.570

1.043.706

973.871

80.720

119.503

Karpuz (ton)

485.381

755.863

Kavun (ton)

91.753

117.627

Marul (ton)

37.451

45.584

Muz (ton)

35.375

145.788

183.523

197.785

3.482

7.961

Toplam (ton)

Domates (ton) Fasulye (Taze), (ton) Hıyar (ton) Kabak (Sakız), (ton)

Patlıcan (ton) Diğer (ton)

Tablo 17: Türkiye’de Örtü Altı Ürünlerin 2000 ve 2009 Yıllarında Üretimindeki (Ton) Gelişmeleri: Kaynak: TÜİK, 2000, 2009. c. Organik Üretim:

BÖLGE KODU BÖLGE ADI

2004

2009

TÜRKĠYE

Çiftçi sayısı

9154

11211

Ekilen alan (Hektar)

162172

249722

Üretim (Ton)

278677

318165

Tablo 18: Türkiye’de Organik Tarım Göstergeleri: Kaynak: TÜİK, 2004, 2009.

d. Tarımsal Alet ve Makineler: YIL

2000

2009

TÜRKĠYE

BÖLGE KODU BÖLGE ADI

1355813

1363295

Ekim makinesi

319648

376292

Gübre dağıtma makinesi

297294

357196

Su pompası

513537

591886

6093

6714

Seyyar süt sağım makinesi

83802

187123

Biçerdöver

12578

13360

941835

1073538

Pulluk

Sabit süt sağım tesisi

Traktör

Tablo 19: Türkiye’de Tarımsal Alet ve Makinelerin 2000 ve 2009 Yıllarındaki Göstergeleri: Kaynak: TÜİK, 2000, 2009 5.1.1.3.3 Hayvansal üretim: a. BüyükbaĢ/KüçükbaĢ/Tek Tırnaklı ve Kümes Hayvancılığı YIL BÖLGE KODU BÖLGE ADI

2000

2009

TÜRKĠYE

Dana ve buzağı (erkek), (baĢ)

1298862

Dana ve buzağı (diĢi), (baĢ)

1356212

Tosun (1-2 yaĢ), (baĢ)

1199165

Düve (1-2 yaĢ), (baĢ)

1569942

Ġnek (2 yaĢ ve üzeri), (baĢ)

4765458

Boğa ve öküz (2 yaĢ ve üzeri), (baĢ)

534319

Sığır (2 yaĢın altında), (baĢ)

3821769

DiĢi sığır (2 yaĢ ve üzeri), (baĢ)

6039268

Erkek sığır (2 yaĢ ve üzeri), (baĢ)

899963

Manda (baĢ)

146000

87207

Deve (baĢ)

1000

1041

Domuz (baĢ)

3000

1896

Koyun (baĢ)

28492000

21749508

7201000

5128285

859000

452483

2,64E+08

2,34E+08

Keçi (baĢ) At, katır ve eĢek (baĢ) Kümes hayvanı (baĢ)

Tablo 20: Türkiye’de Büyükbaş/Küçükbaş/Tek Tırnaklı ve Kümes Hayvancılığı 2000 ve 2009 Yılındaki Göstergeleri Kaynak: TÜİK, 2000, 2009.

YIL

2000

2009

BÖLGE KODU

TÜRKĠYE

BÖLGE ADI

Beyaz et (ton)

662748

1323624

Kırmızı et (ton)

491499

412621

13508586

13832726

8732041

11583313

Manda sütü (ton)

67330

32443

Koyun sütü (ton)

774380

734219

Keçi sütü (ton)

220211

192210

10137124

6598183

Tavuk yumurta sayısı (1000) Ġnek sütü (ton)

Deri (adet)

Tablo 21: Türkiye’de Büyükbaş/Küçükbaş ve Kümes Hayvancılığı 2000 ve 2009 Yıllarındaki Hayvansal Ürün Göstergeleri: Kaynak: TÜİK, 2000, 2009.

b Arıcılık üretimi: YIL BÖLGE KODU BÖLGE ADI

Köy sayısı Yeni kovan sayısı Eski kovan Toplam kovan Bal üretimi (ton) Balmumu üretimi (ton)

2000

2009

TÜRKĠYE

22.571

21.469

4.067.514

5.210.481

199.609

128.743

4.267.123

5.339.224

61.091

82.003

4.527

4.385

Tablo 22: Türkiye’de 2000 ve 2009 Yıllarında Arıcılık Göstergeleri: Kaynak: TÜİK, 2000, 2009. c Ġpekböcekçiliği üretimi: YIL BÖLGE KODU BÖLGE ADI Köy sayısı Hane sayısı Açılan kutu sayısı (adet) YaĢ koza (ton)

2000

2009

TÜRKĠYE TÜRKĠYE 230

203

2.210

2.295

3.147

5.683

136

Tablo 23: Türkiye’de 2000 ve 2009 Yıllarında İpekböcekçiliği Göstergeleri: Kaynak: TÜİK, 2000, 2009

5.1.1.3.4 Su Ürünleri Üretimi: Yıl

Toplam

Doğu

Batı

Karadeniz Karadeniz

Marmara

Ege

Akdeniz

2006

16.914

3.699

2.480

2.964

5.947

1.824

Balıkçının

2007

16.924

3.838

2.339

2.935

5.714

2.098

kendisi

2008

16.673

3.744

2.498

3.023

5.317

2.091

2009

16.183

3.344

2.408

2.677

5.625

2.129

2006

1.546

324

242

415

336

229

Ücretsiz çalıĢan

2007

1.709

420

273

434

378

204

ortaklar

2008

1.917

561

377

480

353

146

2009

1.789

506

254

388

476

165

2006

5.671

1.699

788

782

1.508

894

2007

4.636

1.706

754

537

1.214

425

2008

5.360

1.721

706

962

1.390

581

2009

4.795

1.130

662

866

1.595

542

2006

20.202

4.097

4.786

5.184

4.109

2.026

2007

20.704

4.195

4.660

5.602

3.972

2.275

2008

20.486

4.424

4.922

5.654

3.176

2.310

2009

9.531

2.409

1.547

2.314

1.420

1.841

2006

1.230

538

286

146

147

113

2007

1.330

507

429

150

139

105

2008

804

271

145

174

180

2009

1.026

161

257

249

227

132

2006

775

579

2007

340

195

2008

632

495

2009

343

170

124

2009

13.746

2.882

3.378

4.085

2.695

706

Ücretsiz çalıĢan hane halkı fertleri

Ücretli tayfa

Ücretli çalıĢan ortak ve hane halkı fertleri

Diğer

Pay karĢılığı çalıĢan tayfa

Tablo 24: Türkiye’de Bölgelere Göre Su Ürünlerindeki İstihdam Göstergeleri: Kaynak: TÜİK, 2006, 2007, 2008, 2009.

Toplam Akya Avcı Albakor (Patlakgöz)

Doğu

Batı

Karadeniz

Marmara

Ege

1.167

261

631

280

Bakalorya-Berlam

1.557

783

644

Barbunya

2.461

687

102

143

Barbunya (PaĢa barbunu) Çaça Çipura

706

317 53.385

51.271

1.932

1.186

556

Dil-Pisi Dülger

104

Fangri

177

Fener balığı

317

103

173

Gelincik

Grenyüz

GümüĢ Hamsi

56 80

1.721 204.699

165.357

152

20.249

10.984

7.782

Ġskarmoz

178

Ġskorpit

339

126

Ġsparoz

427

354

20.373

9.972

3.815

4.374

1.584

7.895

521

1.597

2.600

2.496

Ġzmarit

1.116

134

246

Kalkan

383

119

223

Karagöz

282

125

Kayabalığı

124

Kefal

2.987

483

158

Keler

Hani

Ġstavrit(Kraça) Ġstavrit(Karagöz) ĠĢkine

11 276

959

Kılıç

301

143

Kırlangıç

320

Kırlangıç (Mazak)

Kolyoz

2.952

170

1.811

Köpek

618

289

Kupez

2.919

Lahoz

566

Levrek

615

Lipsöz

107

2.319 9

448

Lüfer

5.999

1.906

574

189

362

2.917

1.519

287

390

Melanurya

241

Mercan

724

Mezgit Mığrı Mırmır

11.146

Minekop

Orfoz

Orkinoz Öksüz Palamut-Torik Patlakgöz mercan Pisi Sardalya Sarıgöz

1.210

650

6.062

2.602

10 65

296

12 7.036

2.535

1.681

983

754

115

5.371

14.107

156 30.091

649

458

Sarpa

348

323

Sinagrit

165

Sivriburun karagöz

Tekir

2.818

352

1.438

406

493

Tirsi

3.070

431

262

302

2.017

Tombik

1.873

1.345

Trança

Uskumru

505

120

380

Vatoz

707

127

137

337

1.309

1.059

Zargana

346

164

107

Zurna

487

Dil

882

Diğer

486

Yazılı Orkinoz

94 3

244

192

269

Tablo 25: Türkiye’de Bölgelere Göre Deniz balıklarının avlandıkları bölge ve türleri (Ton) Kaynak: TÜİK, 2009.

5.1.2 EGE BÖLGESĠ’NDE TARIM SEKTÖRÜNÜN GELĠġĠM SÜRECĠ 5.1.2.1 Tarımsal Alan Kullanımının Bölgesel Dağılımı: YIL BÖLGE KODU

2008 TR3

TR31

TR32 AYDIN,

BÖLGE ADI

EGE

ĠZMĠR

DENĠZLĠ, MUĞLA

Toplam iĢlenen tarım alanı ve uzun

TR33 MANĠSA, AFYON, KÜTAHYA, UġAK

2.893.222

346.172

976.849

1.570.201

Toplam iĢlenen tarım alanı (hektar)

2.151.830

207.040

578.297

1.366.494

ĠĢlenen tarım alanı/ekilen (hektar)

1.808.503

160.804

510.137

1.137.562

ĠĢlenen tarım alanı/nadas (hektar)

194.853

4.373

20.378

170.102

ĠĢlenen tarım alanı/sebze (hektar)

148.474

41.863

47.782

58.830

741.392

139.132

398.552

203.707

178.102

31.956

104.538

41.608

140.002

13.422

48.476

78.103

423.288

93.754

245.538

83.996

214.593

47.367

84.240

82.987

ömürlü bitkiler (hektar)

Toplam uzun ömürlü bitkilerin alanı (hektar) Uzun ömürlü bitkiler/meyveler, içecek ve baharat bitkileri alanı (hektar) Uzun ömürlü bitkiler/bağ alanı (hektar) Uzun ömürlü bitkiler/zeytin ağaçlarının kapladığı alanı (hektar) Yem bitkileri (hektar)

Tablo 26: Ege Bölgesi’nde Tarımsal Alan Kullanımı: Kaynak: TÜİK, 2008 NOT 1: Faaliyetlere Göre Ürünlerin İstatistikî Sınıflamasına (FUS-2002) göre verilmiştir.

5.1.2.2 Tarımsal Üretim: 5.1.2.2.1 Bitkisel üretim: YIL

2000

BÖLGE KODU

TR3

TR31

2009 TR32

TR33

ĠZMĠR

EGE

TR31

TR32

MANĠSA,

AYDIN, BÖLGE ADI

TR3

DENĠZLĠ, MUĞLA

TR33 MANĠSA,

AYDIN,

AFYON, KÜTAHYA,

ĠZMĠR

EGE

DENĠZLĠ, MUĞLA

UġAK

AFYON, KÜTAHYA, UġAK

Toplam tahıl, (ton)

3.356.156

241.813

863.414

2.250.929

3.304.685

332.493

956.782

2.015.410

Buğday (ton)

1.968.814

186.203

531.186

1.251.425

1.628.442

143.854

473.878

1.010.710

Çavdar (ton)

17.833

701

2.483

14.649

14.202

1.643

6.863

5.696

1.171.194

30.026

218.749

922.419

912.920

25.800

215.061

672.059

178.409

19.172

102.895

56.342

707.030

155.408

245.756

305.866

Mısır (Hasıl) (ton)

181.689

97.408

46.275

38.006

84.860

18.590

32.450

33.820

Patates (ton)

767.727

338.261

82.862

346.604

827.511

415.755

23.266

388490

138.849

2.729

30.158

105.962

133.035

2.932

24.055

106.048

1.600.821

2.760

277.368

1.320.693

1.036.553

5.221

122.205

909.127

436.488

95.639

232.562

108.287

261.517

58.104

166.835

36.578

38.512

1.620

22.268

14.624

47.549

1.580

30.900

15.069

Pamuk tohumu (ton)

377.380

93.910

196.611

86.859

181.257

56.485

120.838

3.934

Tütün (ton)

103.101

10.020

37.009

56.072

58.789

4.016

23.667

31.106

2.490.216

385.018

691.006

1.414.192

3.150.342

294.740

1.010.317

1.845.285

Üzüm (ton)

1.640.999

227.526

241.865

1.171.608

1.972.665

122.709

368.371

1.481.585

Zeytin (ton)

992.068

251.312

605.778

134.978

610.598

133.847

275.752

200.999

Arpa (ton) Mısır (dane), (ton) Çeltik (ton)

Kuru baklagiller (ton) ġekerpancarı (ton) Toplam yağlı tohumlar (ton) Kolza (ton) Ayçiçeği (ton) Soya (ton) Keten tohumu (ton)

Meyveler (zeytin ve turunçgiller hariç) (ton)

Tablo 27: Ege Bölgesi’nde Tarımsal Ürünlerin Bölgelere Göre 2000 ve 2009 Yıllarında Üretimindeki (Ton) Gelişmeleri: Kaynak: TÜİK, 2000, 2009. NOT1: Faaliyetlere Göre Ürünlerin İstatistikî Sınıflamasına (FUS-2002) göre verilmiştir.

5.1.2.2.2 Örtü altı üretim: YIL

2000

BÖLGE

TR3

KODU

TR31

2009

TR32

TR33

ĠZMĠR

EGE

DENĠZLĠ,

ADI

MUĞLA

Toplam

TR31

TR32

MANĠSA,

AYDIN,

BÖLGE

TR3

TR33 MANĠSA,

AYDIN,

AFYON, KÜTAHYA,

ĠZMĠR

EGE

DENĠZLĠ, MUĞLA

UġAK

AFYON, KÜTAHYA , UġAK

448.142

174.200

267.760

6.182

687.157

169.574

494.864

22.719

Biber (ton)

1.718

138

1.560

2.171

759

819

593

Çilek (ton)

11.000

1.962

8.972

34.726

1.443

33.222

204.387

12.301

190.424

1.662

414.146

28.072

372.982

13.092

7.046

411

6.605

5.811

228

5.500

173.964

141.859

28.488

3.617

185.515

126.010

52.121

7.384

981

106

873

1.486

1.441

Karpuz (ton)

21.911

120

21.791

10.862

Kavun (ton)

7.789

7.775

3.229

3.134

Marul (ton)

18.000

17.117

230

653

13.931

12.766

480

685

1.183

129

1.042

14.333

14.290

163

106

947

245

689

(ton)

Domates (ton) Fasulye (Taze), (ton) Hıyar (ton) Kabak (Sakız), (ton)

Muz (ton) Patlıcan (ton) Diğer (ton)

Tablo 28: Ege Bölgesi’nde Örtü Altı Ürünlerin Bölgelere Göre 2000 ve 2009 Yıllarında Üretimindeki (Ton) Gelişmeleri: Kaynak: TÜİK, 1995, 1999.

5.1.2.2.3 Organik üretim: 2004 BÖLGE

TR3

KODU

TR31

2009

TR32

TR33

EGE

ADI

ĠZMĠR

Ekilen alan (Hektar) Üretim (Ton)

TR32

TR33 MANĠSA,

AYDIN,

AFYON,

DENĠZLĠ,

ĠZMĠR

EGE

KÜTAHYA,

MUĞLA

Çiftçi sayısı

TR31

MANĠSA,

AYDIN,

BÖLGE

TR3

AFYON,

DENĠZLĠ,

KÜTAHYA,

MUĞLA

UġAK

3726

1142

1386

1198

3898

940

1496

1462

45507

10108

29328

6071

46889

16228

17950

12711

91206

22577

36926

31703

93315

32672

28217

32426

Tablo 29: Ege Bölgesi’nde Organik Tarım Göstergeleri: Kaynak: TÜİK, 2004, 2009. 5.1.2.2.4 Tarımsal alet ve makineler: YIL BÖLGE KODU

2000 TR3

TR31

2009

TR32

TR33

AYDIN, BÖLGE ADI

EGE

ĠZMĠR

DENĠZLĠ, MUĞLA

Pulluk Ekim makinesi Gübre dağıtma makinesi Su pompası Sabit süt sağım tesisi Seyyar süt sağım makinesi Biçerdöver Traktör

TR3

TR31

MANĠSA, AFYON, KÜTAHYA,

TR32 AYDIN,

EGE

ĠZMĠR

DENĠZLĠ, MUĞLA

UġAK

TR33 MANĠSA, AFYON, KÜTAHYA, UġAK

291776

49240

102541

139995

309182

47592

101524

160066

57491

15355

17027

25109

62744

17266

18384

27094

58390

12808

24822

20760

65630

13459

25808

26363

145011

46984

45147

52880

162417

48920

49136

64361

1084

644

202

238

1911

1012

308

591

13923

5048

3885

4990

45415

10215

14164

21036

730

636

854

134

699

182138

29900

61748

90490

226989

32277

72469

122243

Tablo 30: Ege Bölgesi’nde Tarımsal Alet ve Makinelerin 2000 ve 2009 Yıllarındaki Göstergeleri: Kaynak: TÜİK, 2000, 2009

5.1.2.3 Hayvansal Üretim: 5.1.2.3.1 BüyükbaĢ/küçükbaĢ/tek tırnaklı ve kümes hayvancılığı: YIL

2000

BÖLGE KODU

TR3

TR31

2009 TR32

TR33

ĠZMĠR

EGE

TR32

TR33 MANĠSA,

AYDIN,

AFYON,

DENĠZLĠ,

ĠZMĠR

EGE

KÜTAHYA,

MUĞLA

Dana ve buzağı

TR31

MANĠSA,

AYDIN, BÖLGE ADI

TR3

AFYON,

DENĠZLĠ,

KÜTAHYA,

MUĞLA

UġAK

218089

42714

76390

98985

230841

48203

80286

102352

152370

25531

52272

74567

246801

50164

84812

111825

765420

195566

272290

297564

39172

6117

18113

14942

483333

105265

166803

211265

672968

124548

226029

322391

68509

10567

21478

36464

7350

110

7160

4285

106

4102

310

250

667

141

504

Domuz (baĢ)

815

Koyun (baĢ)

2778290

477540

516830

1783920

2215859

373725

396662

1445472

Keçi (baĢ)

1084580

180300

396190

508090

706740

145820

257414

303506

142500

20750

58450

63300

72615

10418

35493

26704

32398910

6708680

4254680

21435550 50638309 14327147

7145632

29165530

(erkek), (baĢ) Dana ve buzağı (diĢi), (baĢ) Tosun (1-2 yaĢ), (baĢ) Düve (1-2 yaĢ), (baĢ) Ġnek (2 yaĢ ve üzeri), (baĢ) Boğa ve öküz (2 yaĢ ve üzeri), (baĢ) Sığır (2 yaĢın altında), (baĢ) DiĢi sığır (2 yaĢ ve üzeri), (baĢ) Erkek sığır (2 yaĢ ve üzeri), (baĢ) Manda (baĢ) Deve (baĢ)

At, katır ve eĢek (baĢ) Kümes hayvanı (baĢ)

Tablo 31: Ege Bölgesi’nde Büyükbaş/Küçükbaş/Tek Tırnaklı ve Kümes Hayvancılığı 2000 ve 2009 Yılındaki Göstergeleri Kaynak: TÜİK, 2000, 2009.

YIL

2000

BÖLGE KODU

TR3

TR31

2009

TR32

TR33

ĠZMĠR

EGE

TR31

TR32

MANĠSA,

AYDIN, BÖLGE ADI

TR3

AFYON,

DENĠZLĠ,

KÜTAHYA,

MUĞLA

TR33 MANĠSA,

AYDIN, EGE

ĠZMĠR

DENĠZLĠ, MUĞLA

UġAK

AFYON, KÜTAHYA, UġAK

Beyaz et (ton)

97424

47338

973

49114

269466

142455

111

126901

Kırmızı et (ton)

90136

33003

15940

41193

88771

39099

18820

30852

3473941

737643

537881

2198417

4503879

815371

580592

3107916

1131148

298401

353537

479210

2105081

568064

742452

794565

Manda sütü (ton)

4675

4602

1650

1567

Koyun sütü (ton)

68330

12989

8230

47112

68077

11926

13272

42879

Keçi sütü (ton)

30361

8598

7462

14300

24383

4516

10723

9144

1761603

671269

448671

641664

1273006

523610

333085

416311

Tavuk yumurta sayısı (1000) Ġnek sütü (ton)

Deri (adet)

Tablo 32: Ege Bölgesi’nde Büyükbaş/Küçükbaş ve Kümes Hayvancılığı 2000 ve 2009 Yıllarındaki Hayvansal Ürün Göstergeleri: Kaynak: TÜİK, 2000, 2009. 5.1.2.3.2 Arıcılık üretimi: YIL

2000

BÖLGE KODU BÖLGE ADI

TR3

TR31

2009

TR32

AYDIN, EGE

ĠZMĠR

DENĠZLĠ, MUĞLA

Köy sayısı Yeni kovan sayısı Eski kovan Toplam kovan Bal üretimi (ton) Balmumu üretimi (ton)

TR33

TR3

TR31

MANĠSA, AFYON, KÜTAHYA,

TR32

TR33

AYDIN, EGE

ĠZMĠR

DENĠZLĠ, MUĞLA

UġAK

MANĠSA, AFYON, KÜTAHYA, UġAK

2.451

348

938

1.165

2.014

313

801

900

944.678

127.358

720.405

96.915

1.229.643

140.592

988.583

100.468

16.921

7.616

1.000

8.305

9.173

2.956

2.506

3.711

961.599

134.974

721.405

105.220

1.238.816

143.548

991.089

104.179

6.742,937 1.908,500

3.640,224

1.194,213 19.132,144

1.989,312

15.603,554

1.539,278

107,517

1.026,851

115,116

459,928

59,330

328,610

71,988

1.249,484

Tablo 33: Ege Bölgesi’nde 2000 ve 2009 Yıllarında Arıcılık Göstergeleri: Kaynak: TÜİK, 2000, 2009.

5.1.2.3.3 Ġpekböcekçiliği üretimi: YIL

2000

BÖLGE

TR3

KODU

TR31

2009

TR32

TR33

EGE

ĠZMĠR

TR31

TR32

MANĠSA,

AYDIN, BÖLGE ADI

TR3

DENĠZLĠ, MUĞLA

TR33 MANĠSA,

AYDIN,

AFYON, KÜTAHYA,

ĠZMĠR

EGE

DENĠZLĠ, MUĞLA

UġAK

AFYON, KÜTAHYA, UġAK

Köy sayısı

Hane sayısı

106

123,5

44,5

2,191

1,691

0,500

0,981

0,346

0,587

0,048

Açılan kutu sayısı (adet) YaĢ koza (ton)

Tablo 34: Ege Bölgesi’nde 2000 ve 2009 Yıllarında İpekböcekçiliği Göstergeleri: Kaynak: TÜİK, 2000, 2009.

5.1.3 ĠZMĠR METROPOLĠTEN BÖLGESĠNDEKĠ TARIMSAL GELĠġMELER: Nüfus bakımından Türkiye’nin üçüncü büyük ili olan İzmir’de tarımla ilgili nüfusun oranı %19’dur. Ülkenin toplam tarımsal üretim değerinin yaklaşık %6’sına İzmir ili sahiptir. İzmir’de 113 tür bitki ve 13 tür hayvan yetiştiriciliği yapılmaktadır. 5.1.3.1 Tarımsal Üretim Değerleri: Bitkisel, hayvansal ve su ürünleri ana gruplarına göre İzmir ilinin 2006 yılına ait tarımsal üretim değerleri aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Tabloya göre, 2006 yılında İzmir ilinde yaratılan toplam tarımsal üretim değeri 3.832.521.408 YTL’dir. Bu değerin % 63’ü bitkisel ürünlerin üretim değeri, %31,28’i hayvansal ürünlerin üretim değeri ve % 5,72’si su ürünlerinin üretim değeridir.

ÜRÜN GRUPLARI

ÜRETĠM DEĞERLERĠ

TOPLAM ÜRETĠM ĠÇĠNDEKĠ PAYI

(YTL)

Tarla Ürünleri

612.253.140

15,98

Sebzeler

781.013.944

20,38

Meyveler

917.687.160

23,94

103.419.080

2,70

Bitkisel Üretim Toplamı

2.414.373.324

63,00

Et (Kırmızı Et÷ Beyaz Et)

565.085.900

14,74

Süt (Sığır+Koyun+Keçi)

512.293.084

13,37

Yumurta

100.020.960

2,61

20.596.462

0.54

797.168

0,02

1.198.793.573

31,28

47.934.585

1,25

5.190.000

0,14

190.526

0,00

Kültür Balıkları

166.039.400

4,33

Su Urünleri üretimi Toplamı

219.354.511

5,72

3.832.521.408

100,00

Süs Bitkileri (Kesme Çiçekçilik)

Bal+Balmumu Yapağı÷Kıl Hayvansal Üretim Toplamı Deniz Balıkları Diğer Deniz Ürünleri Iç Su Balıkları

Toplam Tarımsal Üretim

Tablo 35: İzmir’de 2006 Yılına Ait Tarımsal Üretim Değerlerinin Dağılımı: Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü, 2006

5.1.3.2 İzmir İli Genel Arazi Dağılımı Ve Sulama Durumu İzmir’in genel arazi dağılımı Tablo 27’de gösterilmektedir, buna göre toplam alanın % 41’inin ormanlık ve fundalık alanlar, % 29unun tarım alanı ve % 7 sinin çayır ve mera alanları olduğu aşağıdaki tabloda görülmektedir. Çayır ve mera alanlarının tarımın bir parçası olan hayvancılığın kaynağı olduğu hesaba katılırsa İzmir’de tarıma ayrılmış alanların payının % 40a yakın olduğu ifade edilmektedir. İlçeler bazında İzmir ilinin genel arazi dağılımına bakıldığında, birkaç ilçe dışında tarımsal faaliyetlere ağırlıklı olarak yöneldiği görülmektedir. Aşağıdaki tablo, Merkez, Çeşme, Karaburun ve Urla ilçeleri dışında kalan ilçelerin tamamında arazinin önemli bir kısmının tarıma ayrıldığını göstermektedir.

Ġlçeler

Yüzölçüm ü (Da)

Tarım alanı

Çayır

Orman Oran

(Da)

ve Fundalık

Diğer

ve Oran

Mera

Oran

alanı

alan (Da)

Arazi

Oran

(Da)

Merkez

854.000

102.345

12,0

387.720

45.4

55.000

6,4

308.935

36,2

Aliağa

274.000

121.177

44,2

57.420

21.0

82.500

30,1

12.903

4,7

Bayındır

540.000

275.683

51,1

237.570

44.0

3.520

0,7

23.227

4,3

Bergama

1.720.000

444.256

25,8

571.350

33,2 200.000

11,6

504.394

29,3

Beydag

184.000

60.894

33,1

64.330

35.0

25.320

13,8

33.456

18,2

ÇeĢme

257.000

23.884

9,3

41.965

16,3

7.909

3,1

183.243

71,3

Dikili

510.000

123.040

24,1

209.540

41.1

1.900

0,4

175.520

34,4

Foça

205.000

51.986

25,4

64.995

31,7

54.000

26,3

34.020

16,6

Karaburun

484.000

40.585

8,4

258.245

53.4

2.000

0,4

183.170

37,8

KemalpaĢa

655.000

230.455

35,2

322.030

49,2

2.089

0,3

100.426

15,3

Kınık

446.000

119.145

26,7

288.325

64.6

13.920

3,1

24.610

5,5

Kiraz

572.000

158.420

27,7

214.255

37,5

92.000

16,1

107.325

18,8

Mendeıes

775.000

233.038

30,1

454.540

58.7

4.860

0,6

82.562

10,7

Menemen

694.000

232.327

33,5

160.700

23,2

5.876

0,8

295.098

42,5

1.016.000

331.540

32,6

385.690

38.0 222.000

21,9

76.770

7,6

Seferihisar

386.000

89.301

23,1

194.510

50,4

3.580

0,9

98.609

25,5

Selçuk

280.000

140.240

50,1

135.490

48,4

900

0,3

3.370

1,2

Tire

891.000

341.165

38,3

239.485

26,9

7.711

0,9

302.639

34,0

Torbalı

565.000

283.825

50,2

178.875

31,7

11.600

2,1

90.700

16,1

Urla

704.000

97.145

13,8

439.890

62.5

56.600

8,0

110.365

15,7

12.012.000

3.500.449

40.9 853.285

7.1

2.751.341

22.9

ÖdemiĢ

Toplam

29.1 4.906.925

Tablo 36: İzmir İlinin Genel Arazi Dağılımı:

Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü

Kullanım şekline göre tarım arazisinin durumu ilçeler bazında incelendiğinde tarım alanlarının büyüklüğü açısından önde gelen ilçelerin Bergama, Menderes, Menemen, Ödemiş, Tire ve Torbalı olduğu aşağıdaki tabloda görülmektedir. Bayındır zeytin alanı, Kemalpaşa ise meyve alanı açısından göze çarpan ilçelerdir. Tarım

Sebze

Süs

Bağ

Meyve

Nadas

ElveriĢli

Toplam

Alanı

Bitkileri

Alanı

BoĢ

Alanı

Balçova

130,0

951,0

638,3

100.0

50,0

1.600

1.300

0,0

675,0

5.444.3

Bornova

597,0

626,0

3,5

2.650,0

1.600,0

7.050

1.250,0

11.454,0

25.230.5

Buca

4.770,0

650,0

0,0

1.142.0

1.328.0

8.250

5.500,0

5.557,0

27.197.O

Çiğil

3.640,0

280,0

0,0

60.0

0,0

7.120,0

11.170.O

Gaziemir

10,0

75,0

0,0

1.150

500.0

260,0

1.995.O

Güzelbahçe

1.066,0

764,0

281,5

928.0

130.0

1.270

5.990

500.0

6.365,0

17.294,5

KarĢıyaka

157,0

107,5

0,0

120,0

1.050

0,0

2.660,0

4.144.5

Konak

391,0

171,0

0,0

3.650,0

310,0

600

200,0

770,0

6.092.0

Narlıdere

20,0

383,0

91,7

20,0

83,0

2.000

900

0,0

280,0

3.777.7

10.781,0

4.007,5

1.015,0

8.550,0

3.681,0

4.920,0

26.300,0

0,0

7.950.0

35.141,0

102.345.5

Aliağa

59.960,0

2.120,0

22,0

1.050,0

1.305,0

47.810

50,0

930,0

7.910,0

121177.0

Bayındır

69.850,0

26.029,0

662,4

814,0

4.644.0

624

164.150

4.000,0

1.750,0

3.160,0

275.683.4

Bergama

297.910,0

45.756,0

662,0

14.170,0

8.558,0

75.750

1.350,0

75,0

0,0

444.256.0

Beydağ

28.220,0

6.831,6

2,0

170,0

15.500,0

9.450

120,0

400,0

200,0

60.893.6

ÇeĢme

4.148,0

6.444,0

3,0

2.000,0

103.0

136

9.050

0,0

2.000,0

23.883.5

Dikili

72.767,0

1,793,0

0,1

100,0

610,0

180

43.540

0,0

1.050,0

3.000,0

123.040.1

Foça

26.000,0

5.110,5

0,0

260.0

115.0

16.070

0,0

2,400.0

2.000,0

51.985.5

Karaburun

2.563,0

1.860,0

1.100,0

587.0

175,0

1.050

30.650

0,0

600.0

2.000,0

40.585,0

KemalpaĢa

45.884,0

10.879,0

101,0

37.000,0

75.893,0

51.050

900,0

2,000.0

6.748,0

230.455.0

Ġlçeler

Merkez Toplam

Narenciye

Zeytin Alanı

Kavaklık

Tarım

Kınık

95.800,0

14.327,0

0,0

70,0

190.0

8.678

0,0

50,0

30,0

119.145.0

Kiraz

93.999,0

11.069,0

90,0

115,0

7.372,0

19.450

900,0

4.000,0

21.425,0

158.420.0

Menderes

116.420,0

17.152,0

1.381,0

30.500,0

935,0

13.600

48.680

0,0

4.370,0

233.038.0

Menemen

123.650,0

39.161,5

5,0

36.140,0

8.080,0

1.580

18.650

100,0

900.0

4.060,0

232.326.5

ÖdemiĢ

148.583,0

70.712,0

300,0

3.510,0

40.220,0

170

58.760

3.500,0

2.000,0

3.785,0

331.540.0

Seferihisar

10.530,0

4.146,0

147,0

2.600,0

458,0

12.690

50.530

0,0

1.150,0

7.050,0

89.301,0

Selçuk

21.260,0

5.600,0

400,0

3.750,0

22.210,0

8.580

78.320

120,0

0,0

140.240.0

Tire

182.810,0

76.201,1

13,5

4.000,0

29.790,0

190

43.930

350,0

0,0

3.880,0

341.164,6

Torbalı

140.262,0

55.844,0

445,8

12.030,0

9,630.0

330

59.750

150,0

0,0

5.383,0

283.824,8

Urla

23.810,0

16.500,0

1.209,7

1.540,0

830,0

870

35.705

50,0

0,0

16.630,0

97.144,7

Toplam

1.575.207.0

421.543,2

7.559.3

158.956,0

230.299.0

44.994,5

896.273,0

11.590.0

25.255.0

128.772.0

3.500.449.0

Tablo 37: İzmir İli 2006 Yılı Kullanım Şekline Göre Tarım Arazisi Dağılımı (Dekar): Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü Tarımsal üretimin önemli bir girdisini su kaynakları oluşturmaktadır. Aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi İzmir ilinde tarım alanlarının yaklaşık yarısını sulanmayan alanlar oluşturmaktadır.

Ġlçeler

Toplam Tarım

Sulanan Alan

Sulanmayan Alan

Alanı (Da.)

(Da.)

Balçova

5444,3

3.279,3

2.165,0

Bornova

25.230,5

2.416,5

22.814.O

Buca

27.197,0

3.940,0

23.257,0

Çiğli

11.170,0

3.190,0

7.980.0

1.995,0

75,0

1.920,0

Güzelbahçe

17.294,5

3.093,5

14.201,0

KarĢıyaka

4.144,5

309,5

3.835,0

Konak

6.092,0

272,0

S.820.0

Narlıdere

3.777,7

2.545,7

1 .232.0

102.345,5

19.121,5

83.224,0

Aliağa

121.177,0

18.762,0

102.415,0

Bay ındır

275.683,4

101 .087.4

174.596,0

Bergama

444.256,0

270.351,0

173.905,0

Beydağ

60.893,6

37.103,6

23.790,0

ÇeĢme

23.883,5

5.582,5

18.301,0

Dikili

123.040,1

74.383,1

48.657,0

Foça

51.985,5

25.770,5

26.215,0

Karaburun

40.585,0

4.088,0

36.497,0

KemalpaĢa

230.455,0

130.600,0

99.855,0

Kınık

119.145,0

86.910,0

32.235,0

Kiraz

158.420,0

45.685,0

112.735,0

Menderes

233.038,0

92.038,0

141.000,0

Menemen

232.326,5

225.776,5

6.550,0

OdemiĢ

331 .540,0

232.782,0

98.758,0

89.301,0

21.193,0

68.108.0

Selçuk

140.240,0

61.340,0

78.900,0

Tire

341 .164,6

21 3.894.6

127.270,0

Torbalı

283.824,8

190.656,8

93.168.0

97.144,7

20.614,7

76.530,0

3.500.449,0

1.877.740,0

1.622.709,0

Gaziemir

MERKEZ TOPLAM

Seferihisar

Urla GENEL TOPLAM

Tablo 38: İzmir İli 2006 Yılı Tarım Arazisi Sulama Durumu: Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü

Türkiye’de kullanılan suyun yaklaşık % 75’i tarımsal amaçlı kullanılmaktadır. Ayrıca DSİ verilerine göre potansiyel sulanabilir arazinin (8,5 milyon ha) yaklaşık % 55’i (4,7 milyon ha) sulanabilmektedir. Tarımsal işletmelerde ise yalnızca % 43 oranında sulama yapılabilmektedir. Öte yandan tarımsal alanlarımızın % 16’sı sulanabilmektedir. Bu oran birçok Avrupa ülkesinin gerisindedir. İspanya’da % 23, İtalya’da % 32, Yunanistan’da ise % 40’tır. Su kaynaklarımızın büyük bir kısmının tarımsal amaçlı kullanılıyor olması önemli bir tarım girdisi olan suyun, damlama ve diğer modern teknoloji kullanımının desteği ile akılcı ve etkin kullanılması gerekmektedir. Halen ülkemizde sulamanın % 94’ü geleneksel olan salma sulama, % 6’sı da modern sulama teknikleri ile yapılmaktadır. Dünyada modern sulama sistemlerinin kullanım oranı % 16’dır. Geleneksel sulamada suyun % 30-35’i bitki tarafından kullanılmakta iken, modern sistemlerde suyun % 90 - 95 kadarının bitki tarafından kullanıldığı yapılan araştırmalarda tespit edilmiştir. Modern sulamanın İzmir ilindeki kullanım oranı yalnızca % 8’dir. 5.1.3.3 Tarımsal Üretim: 5.1.3.3.1 Tarımsal alet ve makineler: Traktör

Biçerdöver

Diğer Tarım Alet ve

Toplam Makine

Sayısı

Makine Sayısı

Sayısı

Balçova

463

468

Bornova

118

1247

1365

Buca

266

1746

2012

Çiğli

106

1069

1175

Gaziemir

191

202

Güzelbahçe

551

588

KarĢıyaka

Konak

584

597

682

4320

5002

Bayındır

2077

26877

28954

Bergama

4930

35943

40883

Beydağ

400

5389

5789

ÇeĢme

262

1747

2009

Dikili

811

5995

6806

Foça

328

4217

4545

766

829

Narlıdere Aliağa

Karaburun

KemalpaĢa

1647

18912

20559

Kınık

1428

20706

22134

Kiraz

1500

16037

17537

Menderes

3066

23199

26265

Menemen

2261

34925

37191

ÖdemiĢ

4362

41592

45954

423

7343

7766

Selçuk

1037

8312

9349

Tire

3430

53246

56678

Torbalı

2745

24085

26831

262

5506

5769

Bayraklı

Karabağlar

118

123

32277

345119

377417

Seferihisar

Urla

ĠZMĠR

Tablo 39: İzmir İli Tarımsal Alet ve Makinelerin Dağılımı: Kaynak: TÜİK, 2009 5.1.3.3.2 Bitkisel üretim: Tahıllar ve diğer bitkisel ürünler (ton)

Sebzeler (ton)

Meyveler, içecek ve baharat bitkileri (ton)

Bitkisel üretim toplamı (ton)

Balçova

1839

3245

5103

Bornova

3569

1940

4061

9570

Buca

1692

51027

1979

54698

Çiğli

2876

820

109

3805

182

237

Güzelbahçe

647

2757

3590

6994

KarĢıyaka

335

176

554

Konak

541

2630

3252

627

3763

4399

41603

4074

10642

56319

Bayındır

310647

143866

32457

486970

Bergama

184599

219950

28154

432703

47220

3429

6723

57372

Gaziemir

Narlıdere Aliağa

Beydağ

ÇeĢme

462

8371

3478

12311

Dikili

58392

5741

5873

70006

Foça

36751

10632

3093

50476

Karaburun

468

2276

12195

14939

KemalpaĢa

12330

23339

90356

126025

Kınık

65219

75793

5097

146109

Kiraz

138905

12789

12418

164112

Menderes

82878

159177

72720

314775

Menemen

146569

121511

25038

293118

ÖdemiĢ

953724

245594

25879

1225197

1224

3489

45741

50454

22214

17788

38103

78105

Tire

264337

252386

26554

543277

Torbalı

258704

428224

45057

731985

9299

21005

18359

48663

Bayraklı

Karabağlar

2644485

1819502

527541

4991528

Seferihisar Selçuk

Urla

ĠZMĠR

Tablo 40: İzmir İli Bitkisel Üretimdeki Ürünlerin Başlıca Gruplar Halindeki Dağılımı: Kaynak: TÜİK, 2009 a. Meyve üretimi: Meyveler; Yumuşak Çekirdekli, Taş Çekirdekli, Sert Kabuklu, Turunçgiller, Sub-Tropikal ve Üzümsü Meyveler ana üretim grupları altında değerlendirilmektedir. Aşağıda verilen tablo bu üretim grupları itibariyle, İzmir ili meyve veren ağaç sayılarını, üretim miktarlarını ve üretim değerlerini içermektedir. Tarımsal üretim değeri açısından taş çekirdekli meyveler grubunun üretim değeri İzmir ilinin toplam meyve üretim değerinin yarısından fazladır. Bu grup içinde ise zeytin, tek başına ilin meyve üretim değerinin yaklaşık % 40’ını oluşturmaktadır. Üretim değeri açısından zeytini; üzüm, mandarin, incir, kiraz ve şeftali takip etmektedir. İzmir ili, sahip olduğu iklim kuşağı ve tarımsal elverişliğiyle, tipik Akdeniz kuşağı meyveleri üretiminde yoğunlaşmıştır.

Tablo 41: İzmir İli 2006 Yılı Meyve Ağaç Sayıları, Üretimi, Verimi ve Üretim Değeri *Çilek alanının 30,04 hektarı ve çilek üretiminin 1.213 tonu Örtü altında gerçekleşmiştir. Kaynak: İzmir il Tarım Müdürlüğü. 2006

ÜRÜN GRUBU

PAY (%)

Yumuşak Çekirdekliler Taş Çekirdekliler

1,1 59,7

Sert Kabuklular

5,0

Turunçgiller

9,2

Sub-tropikal İklim Meyveleri

4,7

Üzümsü Meyveler Toplam

20,3 100,0

Tablo 42: Meyve Ürün Guruplarının Toplam Üretim Değeri İçindeki Payları (%, 2006) Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü Şekilde görüldüğü üzere, İzmir ilinde yıllara göre meyve üretiminin seyri incelendiğinde son yıllarda meyve üretiminin seyrinde ciddi bir değişiklik olmadığı görülmektedir. Zeytin iki yılda bir ürün veren bir meyve olduğundan 2002, 2004 ve 2006 yıllarında üretim miktarı açısından ilk sırada yer alırken 2003 ve 2005 yıllarında az miktarda zeytin üretimi gerçekleşmiştir.

ġekil 33: İzmir İlinde Yıllara Göre Meyve Üretimi (2002-2006) Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü b. Sebze üretimi: İzmir ili, coğrafi konumu ve sahip olduğu iklim koşulları sayesinde hemen her tür sebze ekiminin yapıldığı bir bölgedir. Sebze üretimi hem açık alanlarda hem de serada, alçak tünel gibi örtülü alanlarda yapılmaktadır. Aşağıdaki tabloda sadece açıkta üretim başlığı altındaki çeşitli

alanlarda ekiliş alanı, üretim miktarı, üretimin verimliliği ve üretim değerine ilişkin 2006 verileri bulunmaktadır.

Tablo 43: İzmir İli 2006 Yılı Sebzeler Ekiliş, Üretim, Verim ve Üretim Değeri Kaynak: İzmir il Tarım Müdürlüğü. 2006 İzmir ili daha ziyade yazlık sebzeler olarak tanımlanan (ekim-dikimi ilkbaharda, ürün hasadı ise yaz ayları boyunca yapılan) domates, patlıcan, biber, hıyar, kavun-karpuz gibi sebzelerin üretimlerinde yoğunlaşmıştır. Kışlık sebzeler olarak tanımlanan (ekim-dikimi geç yaz ve 45

sonbaharda, ürün hasadı ise kış ayları ve erken ilkbahar boyunca yapılan) lahana, marul, ıspanak, pırasa gibi sebze üretimleri de yapılmakla birlikte, yazlık sebze üretimleri, hem alan hem üretim miktarları hem de üretim değerleri itibariyle büyük ağırlık arz etmektedirler. İlin hem alan, hem üretim miktar ve değeri itibariyle en önemli sebzesinin domates olduğu görülmektedir. Sadece domates, ilin sebze alanları toplamının dörtte birini oluşturmaktadır. Domatesin, ilin toplam sebze üretim değeri içindeki payı ise, üçte bir oranındadır. Domatesi, hem alan, hem de üretim değerinin yüksekliğiyle kavun-karpuz (bostan) izlemektedir

ġekil 34: İzmir İlinde Yıllara Göre Sebze Üretimi (2002-2006) Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü c. Tahıl ve diğer bitkisel üretim (tarla bitkileri): İzmir ilinin tarla bitkileri üretim alanı içinde en ağırlıklı paya 73,57 ha.’lık alanla tahıllar grubu sahiptir. Tahılları; 52,95 ha.’lık alanla Endüstri Bitkileri grubu izlemektedir. Yem Bitkileri, Yumru Bitkiler ve Baklagiller üretim alanları, anılan grupları sırasıyla takip etmektedirler. Tek ürün ekiliş alanı itibariyle yapılacak bir değerlendirmede, pamuk üretim alanının 43.479 ha. ile en ağırlıklı ürün olduğunu, pamuğu 40 ha.’lık alanıyla buğdayın takip ettiği, üçüncü ağırlıkta ekiliş alanına sahip ürünün ise 34 ha.’lık alanıyla mısır olduğu görülmektedir. Pamuk, ekiliş alanı büyüklüğü yanında üretim değeri itibariyle de ilin en ağırlıklı tarla bitkisidir. 612.253 milyon YTL’lik İzmir ili toplam tarla bitkileri üretim değeri içinde 149.291 milyon YTL’lik değeriyle % 24’lük pay alan pamuğa aittir. Üretim değeri açısından pamuğu mısır, buğday ve tütün ürünleri takip etmektedir. Üretim miktarı açısından ise şekil de görüldüğü üzere, mısır, patates, buğday ve pamuk başlıca ürünlerdir.

ġekil 35: İzmir İlinde Yıllara Göre Tarla Ürünleri Üretimi (2002-2006) Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü Endüstri Bitkileri grubu, tarla bitkileri üretim değeri içinde en fazla paya sahip gruptur. Birim ürünün fiyatına göre şekillenen bu sıralamada, ikinci ağırlığa Yem Bitkileri sahiptir. Sonra sırasıyla Tahıllar, Yumrulu Bitkiler ve Baklagiller gelmektedir.

Tablo 44: İzmir İlinde Tarla Ürünlerinin Üretim Değerlerine Göre Dağılımı: Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü

5.1.3.3.3 Örtü altı üretimi: İzmir ilinde 15 ilçede seracılık yapılmaktadır. Plastik seralar maliyetin düşük olması nedeniyle tercih edilmektedir. Sebze-meyve yetiştirilen toplam 7.818 da sera alanının 7.586 da’ı plastik seradır. Ekolojik koşullar nedeniyle plastik sera kurulmasına oldukça elverişli olan ilimizde en fazla sera alanı Menderes ilçesindedir. Seralarda yetiştirilen 16 tür sebzeden en çok hıyar, domates ve marul yetiştirilmektedir. Sebze üretimi (ton)

Meyveler üretimi (ton)

Sera üretim toplamı (ton)

Balçova

310

Bornova

Buca

435

Çiğli

Gaziemir

1480

KarĢıyaka

Konak

202

Aliağa

Bayındır

Bergama

20815

20816

Beydağ

ÇeĢme

100

Dikili

230

Foça

Karaburun

KemalpaĢa

Kınık

Kiraz

Menderes

131004

Menemen

240

1212

1452

1903

937

Selçuk

Tire

10674

Urla

Bayraklı

Karabağlar

168131

1443

169574

Güzelbahçe

Narlıdere

ÖdemiĢ Seferihisar

Torbalı

ĠZMĠR

Tablo 45: İzmir İli İlçelerinin Örtü altı Üretimi Kaynak: TÜİK, 2009

Örtü altı ürünlerin yıllara göre toplam üretimdeki değişimi (ton) 200000 180000 160000 140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0

182849

180940

161157

153457

139943

2001

2002

2003

2004

2005

153454

2006

165485 168131 144558

2007

2008

2009

ġekil 36: Örtü Altı Ürünlerin Yıllara Göre Toplam Üretimdeki Değişimi (Ton) Kaynak: TÜİK, 2009

Örtü altı tarım alanlarının yıllara göre toplam değişimi (dekar) 9000 8000

7082

7000 6000

7010

7616

7838

7973

8037

7540

7818

6228

5000 4000 3000

2000 1000 0 2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

ġekil 37: Örtü Altı Tarım Alanlarının Yıllara Göre Toplam Değişimi (Dekar) Kaynak: TÜİK, 2009 5.1.3.3.4 Organik tarım üretimi: İzmir ilinde organik tarım çalışmaları ilk olarak 1984-1985 yıllarında çekirdeksiz kuru üzüm ve kuru incirde, ildeki ihracatçı firmalar aracılığı ile başlamıştır ve yıllar içinde artış göstermiştir. 2003 TÜİK verilerine göre İzmir’de faaliyet gösteren organik tarım firmalarının toplam tarım isletmelerine oranı % 1,24’tür. Bu oran Ege Bölgesi genelinde % 0,61, Türkiye genelinde ise %

0,32’dir. Diğer bir deyişle, İzmir ilinde organik tarım faaliyetlerinin yoğunluğu Türkiye ortalamasının yaklaşık dört katı, Ege Bölgesi ortalamasının ise iki katıdır. Toplam islenen tarım alanları içinde organik tarımın sahip olduğu oranlara bakıldığında İzmir’in % 3,25’lik bir organik tarım alanı oranı olduğu görülmektedir. Bu, % 0,47’lik Türkiye ortalamasından oldukça büyüktür. İzmir’de 73 çeşit ürün organik olarak üretilmektedir. Bu ürünler; adaçayı, ahududu, anason, Antep fıstığı, armut, arpa, badem, bal, bamya, biber, biberiye, böğürtlen, buğday, bulgur, ceviz, cevizli incir dolması, çam fıstığı, çemen, çilek, dağçayı, defne, dereotu, domates, dut, elma, enginar, erik, fasulye, fesleğen, fiğ, greyfurt, gülsuyu, gül yağı, hıyar, ısırganotu, incir, kabak, kapari, karpuz, kavun, kayısı, kayısı çekirdeği, kekik, kekmiks, kestane, kiraz, kuruyemiş, kuşkonmaz, lavanta, limon, mandarin, mantar, marul, maydanoz, mercimek, meyve karışımı, meyve kokteyl, mısır, nohut, pamuk, patlıcan, pekmez, pırasa, portakal, roka, süper miks, şeftali, üzüm, üzüm (kuru), visne, yonca, zeytin, zeytinyağıdır.

Ġzmir YIL

2004

Çiftçi sayısı Ekilen alan (Hektar) Üretim (Ton)

2009 1142

940

10108

16228

22577

32672

Tablo 37: Günümüzde İzmir’de Organik Tarım Göstergeleri: Kaynak: TÜİK, 2004, 2009.

45000 40000

38864

38834

35000

32672

30000 26824

25000 20000

22577

22559

26330 23408

Ekilen Alan (hektar)

19058 16228

15000 10000

Çiftçi sayısı

23356

Üretim (ton)

10108

5000 0

1142 2004

1223 2005

1416 2006

1294 2007

1156 2008

940 2009

Kaynak: TÜİK, 2004, 2009.

İzmir ili Organik Tarım üretim ve ihracatında öncüdür. Yalnızca üretim değil, tüketim açısından da İzmir’in hak ettiği yere ulaşabilmesi için “Organik Açık Pazarlar son derece önemlidir.” Organik ürünler hal yasası kapsamında olmadığından, sertifikaları ile bu ürünler doğrudan tüketiciye ulaştırılabilir. Organik açık pazarların yaygınlaşması amacıyla Belediyelerle yapılan çalımsalar sonucu 05 Haziran 2010’da Bornova’da, 25 Haziran 2010 tarihinde de Karşıyaka-Bostanlıda organik tarım pazarı açıldı. Tüm İzmirlileri organik ürünlerle buluşturulması düşünülen Balçova, Buca ve Bayraklı organik açık semt pazarlarının çalışmaları sürmektedir. KarĢıyaka’da Ekopazar: Organik ürün üreticileriyle tüketicileri bir araya getirmek üzere hazırlıkları tamamlanan organik ürünler pazarı "Ekopazar", 25 Haziran Cuma günü Karşıyaka/Bostanlıda açıldı. İzmir Büyükşehir Belediyesi, İl Müdürlüğü, Karşıyaka Belediyesi ve Ekolojik Tarım Organizasyonu Derneği (ETO) işbirliğinde kurulan “ekolojik pazar”'da yaş sebze ve meyve başta olmak üzere yumurtadan bala, kuru kayısıdan zeytine çok sayıda ürün yer almaktadır. İl Müdürlüğü tarafından organik tarım konusunda; üretici, isletme, market ve pazar denetimleri yapılmaktadır. Üreticilere yönelik organik tarım eğitimleri ve fuarların yanında, ilköğretim okullarında düzenlenen eğitimlerle örgencilere organik tarım konusunda bilgi verilmektedir. İzmir’de en fazla yetiştirilen organik ürünleri Zeytin, Mısır, Pamuk, Üzüm, İncir’dir. 5.1.3.4 Hayvansal Üretim: İzmir ilinin, başlıca hayvan sayıları itibariyle 2006 ve 2009 yılları özetlenmiştir. İl toplamı itibariyle, Türkiye sığır sayısının % 2,7’si, koyun sayısının % 1,8’i, keçi sayısının %2,8’i ve tavuk sayısının % 6,5’i İzmir’dedir. İzmir ilinde 2009 yılı itibariyle 368.372 büyükbaş, 519.545 küçükbaş olmak üzere toplam 887.917 bas hayvan ve 14.597.447 kanatlı hayvan (tavuk + köy tavuğu + hindi + kaz + ördek) mevcuttur. İzmir ili hayvansal üretim değerinin %35’ini süt üretimi, % 25’ini tavuk eti üretimi, % 21’ini sığır eti üretimi oluşturmaktadır. İzmir’de 2009 yılı süt üretimi 1.051.876 ton, kırmızı et üretimi 28.387 tondur. Ayrıca 143.548 adet kovan arı da hayvan varlığı içinde önemli yer tutmaktadır. İzmir’de 313 köyde arıcılık yapılmakta olup Bergama ilçesi 35.600 kovanla ilk sıradadır.

Tablo 46: İzmir’de Hayvansal Üretim Değerlerinin Dağılımı %, 2006 Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü, 2008 5.1.3.4.1 BüyükbaĢ hayvancılık: İzmir ili 2006 ve 2007 yıllarında büyükbaş hayvan varlığında ilçeler bazında bakıldığında, büyükbaş hayvan varlığında öne çıkan ilçelerin Ödemiş, Tire, Bergama, Bayındır ve Kiraz olduğu görülmektedir.

Tablo 47: İzmir İli İlçelerindeki Büyükbaş Hayvan Sayıları Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü, 2006.

Büyükbaş hayvan sayısının dağılımı 368372

İZMİR

0 891 3570

Karabağlar Bayraklı

Urla Torbalı

18900

55913

Tire

3050 3534

Selçuk Seferihisar

93940

Ödemiş

12595 10860

Menemen Menderes Kiraz

7510 16116 373 5764 5298 1077 12988 18376

Kınık Kemalpaşa Karaburun Foça Dikili Çeşme Beydağ Bergama

37055

50387

Bayındır

2605 80 94 721 1286 473 1006 2943 726 241

Aliağa Narlıdere

Konak Karşıyaka Güzelbahçe Gaziemir Çiğli Buca Bornova Balçova

50000

100000

150000

200000

250000

300000

350000

400000

ġekil 38: Büyükbaş hayvan sayısının dağılımı Kaynak: TÜİK, 2009.

400000

350000

300000

250000

200000

2006 2009 150000

100000

50000

ġekil 39: Büyükbaş Hayvan Sayısındaki Değişimi

5.1.3.4.2 KüçükbaĢ hayvancılık: İzmir ili 2006 ve 2009 yıllarında küçükbaş hayvan varlığında ilçeler bazında bakıldığında, küçükbaş hayvan varlığında öne çıkan ilçelerin Bergama, Dikili, Ödemis, Menemen ve Kiraz oldugu görülmektedir.

Tablo 48: İzmir İli İlçelerindeki Küçükbaş Hayvan Sayıları Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü, 2006.

Küçükbaş hayvan sayısının dağılımı 519545

İZMİR

2855 570 13183 11500 23450 5000 15563

Karabağlar Bayraklı Urla Torbalı Tire Selçuk Seferihisar

47980 30250 23620 29410 29279 10600 20854 8130 55360 3940 7606

Ödemiş Menemen Menderes Kiraz Kınık Kemalpaşa Karaburun Foça Dikili Çeşme Beydağ

100000

Bergama

15285 22925

Bayındır

Aliağa

104 5635 5215 8937 2093 4420 4396 10279 1106

Narlıdere Konak Karşıyaka Güzelbahçe Gaziemir Çiğli Buca Bornova Balçova

100000

200000

300000

400000

500000

600000

ġekil 40: Küçükbaş Hayvan Sayısının Dağılımı Kaynak: TÜİK, 2009.

700000

600000

500000

400000

2006 300000

2009

200000

100000

ġekil 41: Küçükbaş Hayvan Sayısındaki Değişim

5.1.3.4.3 Arıcılık üretimi: İzmir ilinin iklimi ve florasının zenginliği nedeniyle 313 köyde hem sabit hem gezginci arıcılık yapılmaktadır. İl Müdürlüğünün düzenlediği arıcılık kurslarıyla yetiştiriciler; bakım, besleme ve hastalıklarla mücadele konularında eğitilmektedir. Yapılan bilinçli üretim nedeniyle ilde kovan başına verim ortalamaların üzerindedir. İzmir ülkemiz bal üretiminin yaklaşık % 3’nü karşılamaktadır. Yine ülkemiz kovan varlığının % 2,6’sı İzmir ili sınırları içindedir.

Köy sayısı

Yeni kovan

Eski

sayısı

kovan

Toplam kovan

Bal üretimi

Balmumu üretimi

(ton)

Balçova

305

4,5

0,23

Bornova

350

4,5

0,15

Buca

350

0,19

Gaziemir

120

1,75

0,07

Güzelbahçe

245

3,5

0,3

KarĢıyaka

1.850

29,5

Konak

250

2,25

0,1

Narlıdere

175

1,8

0,12

Aliağa

1.340

1.356

40,2

0,134

Bayındır

6.650

350

7.000

135

1,8

Bergama

35.000

600

35.600

360

17,24

Beydağ

393

2,478

0,194

ÇeĢme

1.250

1.300

Dikili

4.620

4.678

3,834

0,72

Foça

2.000

0,2

Karaburun

580

590

1,1

0,009

KemalpaĢa

16.800

336

Kınık

4.170

240

4.410

2,23

Kiraz

500

1.250

1.750

1,4

0,08

Menderes

6.200

6.210

11,7

Menemen

14.500

174

ÖdemiĢ

20.000

295

13,5

Seferihisar

4.844

2,9

Selçuk

2.000

0,28

Tire

8.000

350

8.350

Torbalı

6.250

281

Urla

1.850

1.872

25,5

2,37

313

140592

2956

143548

1989,312

107,517

ĠZMĠR

Tablo 49: İzmir İli İlçelerindeki Arı Sayıları Kaynak: TÜİK, 2009.

Bayındır

Bergama

Ödemiş

313

İzmir 0

100

150

200

250

300

350

ġekil 42: İzmir’de Köy Sayısına Göre En Fazla Arıcılıkla Uğraşan İlk Üç İlçe.

16800

Kemalpaşa

20000

Ödemiş

35600

Bergama

143548

İzmir 0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

160000

ġekil 43: İzmir’de Toplam Kovan Sayısına Göre En Fazla Arıcılıkla Uğraşan İlk Üç İlçe.

13.5

Ödemiş

Kemalpaşa

295 336 Balmumu

17.24

Bergama

Bal

360

107.517

İzmir 0

1989.312 500

1000

1500

2000

ġekil 44: İzmir’de Bal ve Balmumu Üretimine(ton) Göre En Fazla Arıcılıkla Uğraşan İlk Üç İlçe.

5.1.3.4.4 Ġpekböcekçiliği: YIL

1995

Köy sayısı Hane sayısı Açılan kutu sayısı (adet) YaĢ koza (ton)

1999

2000

2009

1.251

480

1,265

1,691

0,346

Kaynak: TÜİK, 2009.

1400 1200 1000 Köy sayısı

800

Hane sayısı

600

Açılan kutu sayısı (adet) Yaş koza (ton)

400 200 0 1995

1999

2000

2009

5.1.3.4.5 Kümes hayvancılığı: İzmir ilinde 2006 yılında kümes hayvanlarında öne çıkan ilçelerin, Kemalpaşa, Bergama, Foça, Torbalı, Urla ve Aliağa olduğu görülmektedir.

Tablo 50: İzmir İli 2006 Yılı Tavuk Varlığı, Yumurta Ve Tavuk Eti Üretimi Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü,2006

5.1.3.5 Su Ürünleri: Su ürünleri İzmir için önemli ve sürekli gündemde olan bir alandır. Aşağıdaki şekilde, 20022006 yılları arasında İzmir ili su ürünleri üretim değerleri görülmektedir. Balık yetiştiriciliği, ülkemizde, dünyada olduğu gibi, giderek gelişen bir alt sektördür. 2004 yılına kadar hızlı bir artış göstererek toplam üretim içindeki payı, % 15'e (94 bin ton) ulaşmıştır. Ülkemizde özellikle yeni iç su alanlarının kullanılmasıyla yetiştiriciliğin payı daha da artacaktır. Deniz yetiştiriciliğinde, çipura ve levrek, iç su yetiştiriciliğinde alabalık ve sazan önde gelmektedir.

ġekil 45: İzmir İli Su Ürünleri Üretim Değerleri Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü Ülkemizde yetiştiriciliği yapılan deniz balıklarının (çipura, levrek) % 25’i İzmir’de üretilmektedir. İzmir ili deniz kültür balıkçılığı işletme sayısında bir artış trendi olduğu şekilde görülmektedir.

ġekil 46: İzmir İli Deniz Kültür Balıkçılığı İsletme Sayısı (1985-2006) Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü

Tablo 51: Deniz Ürünlerinin Yıllara Göre Üretimi, İç Tüketimi, İhracat ve İthalat Göstergeleri Kaynak: TÜİK, 1995-2009.

900 800 700 600

500

Üretim

400

İç tüketim

300 200 100 0 1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

ġekil 47: Deniz Ürünlerinin Yıllara Göre Üretimi ve İç Tüketimindeki Değişim (1000ton)

80 70 60

50 40

İthalat

İhracat

20 10 0 1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

ġekil 48: Deniz Ürünlerinin Yıllara Göre İhracat ve İthalatındaki Değişim (1000ton)

2006 yılı için su ürünleri üretim miktarları ve üretim değerleri aşağıdaki tabloda bulunmaktadır. 2006 yılında İzmir’de 219 milyon YTL değerinde su ürünleri üretimi gerçekleşmiştir. Bunun 116 milyon YTL’si kültür balıkları üretimi sonucunda elde edilmiştir.

Tablo 52: İzmir İli 2006 Yılı Su Ürünleri Üretimi ve Üretim Değeri Kaynak: İzmir İl Tarım Müdürlüğü

5.1.3.6 Orman Ürünleri Üretimi: Dağlık bölgelerin büyük bir kısmı ormanlık olan İzmir ilinde ormanlar 492.966 hektarlık bir alanı kaplar. Denizden 600 metre yüksekliğe kadar kızıl çam, daha yükseklerde kara çam ormanları vardır. Dere yataklarında çınar, kestane, söğüt, kavak, karaağaç ve kızılcık gibi yayvan yapraklı ağaçlar yer alır. Bunların dışında palamut mesesi il ormanlarında sıklıkla görülen ağaçlardandır.

Tablo 53: İzmir İli Orman Varlığı (ha) Kaynak: Çevre ve Orman Bakanlığı, 2003. Bölgedeki orman varlığına bakıldığında, Türkiye toplamına göre orman alanlarının oldukça fazla olduğu anlaşılmaktadır. İzmir ilinde öne çıkan orman ürünlerinin, lif yonga odunu, kağıtlık odun ve sanayi odunu olduğu görülmektedir.

Tablo 54: İzmir İli Orman Ürünleri ve Miktarları (m3) Kaynak: Çevre ve Orman Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, 2005

5.1.4 ĠZMĠR ĠLĠ TARIM SEKTÖRÜ GZFT ANALĠZĠ: GÜÇLÜ YÖNLER

 Tarımsal üretimin ülke geneline göre daha

     

çeşitli ve yüksek teknolojiyle yapılıyor olması. Ülkedeki toplam süs bitkisi üretiminin büyük kısmının karşılanması. Et, süt ve su ürünlerinde çeşitliliğin bulunması. Organik tarımda yüksek kapasite, deneyim ve ürün çeşitliliğine sahip olunması. Seracılığın, örtü altı ve süs bitkisi yetiştiriciliğin gelişmiş olması. Türkiye'nin ilk ve en gelişmiş tarım ürünleri borsasının bulunması. Tarıma yönelik eğitim ve araştırma alanında kurumsal kapasite olması.

ZAYIF YÖNLER

 Tarım arazilerinin küçük ve çok parçalı

  

 

FIRSATLAR

 Türkiye'de ve dünyada organik ürünlere ilginin artması, bu ilginin organik üretime yapılan desteklere ve hukuki metinlere de yansıması  Tarım, sanayi ve turizm bölgelerini birbirine bağlayan bir geçiş noktası olunması.

olması, tarımda ortalama isletme büyüklüğünün ülke ortalamasının altında olması, tarımsal yapıda örgütlü hareket etme kültürünün yeterince gelişmemiş olması, yeterli sermaye ve bilginin olmaması. Modern sulama, ilaçlama, gübreleme vb. tekniklerin yeterince kullanılmaması. Yas meyve ve sebze pazarlama zincirinde soğuk depolama ve nakliye yetersizliği. Tarımsal ürünlerin islenmesinde kalite, ölçüm, hijyen ve gıda güvenliği uygulamalarının yetersiz olması. Su ürünlerinde aşırı avlanma yapılması, örgütlenme ve denetim yetersizliği. Orman ve mera olarak değerlendirilmesi gereken alanların tarım arazisi, yapılaşma, turizm, maden ve taş ocakları gibi ekonomik faaliyetler amaçlı kullanılması. Tarım-sanayi entegrasyonunun yetersiz olması. Endüstriyel faaliyetlerden dolayı bazı ilçelerde tarım alanlarının yok olma tehlikesi bulunması.

TEHDĠTLER

 Türkiye'nin AB'ye üye olması durumunda tarım sektöründe geçimlik isletmelerin tamamı ile yarı geçimlik isletmelerin önemli bir kısmının üretimden çekileceğine dair bir öngörü bulunması  İzmir’in AB tarafından finanse edilen Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma Bileşeni(IPARD) kapsamında yer almaması  Denizlerin kirlenmesinin su ürünleri için risk oluşturması.