ALLMAG Magazine November No 02/2014

may 2014 4 AZN/Tiraj 400

02

T Ə H S İ L S İ Z

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

M İ L Y O N Ç U L A R

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

May 2014

02

ALLMAG № 2, - may 2014 Baş redaktor və təsisçi: Faiq Mahmudov Layihə rəhbərləri: Toğrul Ələkbərov, Züleyxa Məmmədova Baş redaktorun müavini: Lalə Həmidli Məsul katib: Günay Mahmudlu Jurnalistlər: Fəridə Məmmədova, Çinarə Avazlı Tərcüməçilər: Rəfiqə Zamanova, Nərgiz İsmayılova, Esmira İbrahimova, Gülpəri Bayramova, Seymur Hüseynzadə, Sevinc Cahangirli Redaktorlar: Lalə Həmidli, Esmira İbrahimova Reklam və marketinq: İlqar Əfəndiyev Dizayner: Xudayar Ağayarov

Jurnal “Allmag”ın kompüter mərkəzində yığılıb səhifələnmiş, “Zərdabi LTD” MMC mətbəəsində çap olunmuşdur. Reklam və elanların mətninə görə redaksiya məsuliyyət daşımır. Redaksiyanın mövqeyi müəlliflərin mövqeyi ilə üst-üstə düşməyə bilər.

Materialların dərc edilməsi və ya istənilən formada istifadəsi zamanı jurnala istinad edilməlidir.

Redaksiyanın ünvanı: Azərbaycan, Bakı, Koroğlu Rəhimov küç. 3A Tel.: +994 55 604 06 04 e-mail: info@allmag.az Qeydiyyat nömrəsi: № 3814, 14.11.2013 Çapa imzalanıb: 14.05.2014 Format: 215x250 Tiraj: 400 www.allmag.az

Əziz və hörmətli oxucular!

Artıq bir ildir ki, Sizinlə birlikdə olan ALLMAG ailəsi “ALLMAG” fərdi-inkişaf jurnalının 2-ci Sayını Sizlərə təqdim etməkdən məmnunluq duyur.

Gənclərin inkişafına töhfə verməyi, onlara təhsil, mədəniyyət, karyera, şəxsi həyat kimi bir çox sahələrdə dəstək olmağı qarşıya məqsəd qoymuş könüllü gənclərin hazırladığı “Allmag.az” onlayn fərdi-inkişaf jurnalının fəaliyyətə başlamasından artıq bir il ötür. Oxucularımız çox yaxşı bilirlər ki, bizim məqsədimiz cəmiyyətin bel sütunu olan gənclərin maarifləndirilməsi, düzgün yola yönləndirilməsidir. Biz buna, ilk növbədə, dəyərlərimizi müəyyənləşdirməklə nail olmağı düşünürük. Bəs dəyərlərimiz nələrdir? Bizim dəyərlərimiz Vətənimiz, ailəmiz, sevdiklərimiz və ümumən bizi və bizim mənəviyyatımızı ifadə edə biləcək hər bir şey ola bilər.

Niyə məhz “ ALLMAG” jurnalı? Çünki bu jurnalda Siz bir çox suallarınıza cavab tapacaq, bilmədiklərinizi öyrənəcək, bildiklərinizi möhkəmləndirəcək və yeni şeylər öyrənmənin verdiyi həzzi yaşayacaqsınız. Burada Siz həyatınızda yeni cığır aça biləcək maraqlı məqalələrlə tanış ola bilərsiniz. Hər bir sayımızda elm və təhsil, karyera, sevimli kino aktyorları, müasir texnologiya, idman, motivasiya və bu kimi rəngarəng mövzulardakı müxtəlif məlumatları əldə edəcək, məşhur aktyorların, idmançıların və öz ideyaları və həyat təcrübələri ilə gənclər üçün faydalı ola biləcəyini düşündüyümüz digər ictimai xadimlərin müsahibələrini oxuya biləcəksiniz.

Qeyd etdiyimiz kimi, bizim məqsədimiz tək və aydındır – Azərbaycan gəncliyinin inkişafına dəstək olmaq.

Sizin də köməyinizlə “ALLMAG” bu istiqamətdə hələ çox işlər görəcək. Gəlin öz gücümüzə inanaq, birlikdə oxuyaq, birlikdə öyrənək, birlikdə inkişaf edək. Çünki AKTİV ALLMAG HEÇ VAXT GEC DEYİL! Hörmətlə, ALLMAG ailəsi

2

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

04-9 10-11

MƏDƏNİYYƏT Aktyorlar və kitablar

12-14

START UP VƏ BİZNES Start up biznes problemləri Təhsilsiz milyonçular

18-19

ELM VƏ TEXNOLOGİYA 2013-cü ilin ən qeyri-adi telefonları

20-21

HEKAYƏ Tunc heykəl

22-23

LİDERLİK Antonio Menegettiyə görə liderin psixologiyası

24-27

TƏHSİL IELTS yoxsa TOEFL? İkili sözlərin taleyi

28-33

MOTİVASİYA “Özümü xoşbəxt insan hesab edirəm...”

- İlham Zəkiyev ilə müsahibə

34-37

FAKTLAR Dünyanın ağaclarla bağlı 8 möcüzəsi Qəhvə

38-41

DAHİLƏR Qabriel Qarsia Markes Çağdaş dünya ədəbiyyatının fenomeni

42-45

KÜRSÜ “Yaradanın yaratdığı nə varsa, mən onların Məcnunuyam...”

- Mənsum İbrahimov ilə müsahibə

46-47

İDMAN Futbol və cani

48-53

AZİMUT YUNESKO-dakı mənəvi nümunələrimiz Braziliya

54 Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

GƏNCLƏRLƏ BAĞLI AKTUAL XƏBƏRLƏR PAŞA Bank, Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı və Junior Achievement-ın gənclərin maliyyə savadının artırılmasına yönəlik birgə layihəsi Gələcəyin ən perspektivli peşəsi - layihə menecmenti

SAĞLAMLIQ Ömrü uzadan 7 qida

3

PAŞA BANK, AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MƏRKƏZİ BANKI VƏ JUNİOR ACHİEVEMENT

May 2014

02

G Ə N C L Ə R L Ə B A Ğ L I A K T U A L X Ə B Ə R L Ə R

4

www.allmag.az

PAŞA Bank ASC, Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı və Junior Achievement Azərbaycan təşkilatı 2011-ci ildən etibarən gənclərin maliyyə savadının artırılması istiqamətində proqramın icrasını davam etdirirlər. “Banklar fəaliyyətdə” adlanan proqram interaktiv təlim, milli yarış və bank sahəsi üzrə iş təcrübəsi vasitəsilə gənclərə bankçılığın əsaslarını və şəxsi maliyyənin tənzimləmə yollarını öyrədir, onların səmərəli istehlakçı və məsuliyyətli vətəndaş olmalarına köməklik göstərir.

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

tələbələr virtual bankı idarə edir və müxtəlif iqtisadi qərarlar qəbul edirlər. Ən yaxşı strategiya tərtib edən və rəqiblərindən daha artıq mənfəət qazanan tələbə komandası yarışın qalibi elan edilir. Layihənin son mərhələsində yüksək nəticə əldə edən tələbələr bank sahəsi üzrə iş təcrübəsi əldə edirlər.

2011-2013-cü illər ərzində proqramdan 80-dən artıq 3-cü və 4-cü kurs tələbəsi bəhrələnmişdir. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində tədris olunan proqrama 2012-ci ildə Bakı Dövlət və Qafqaz universitetlərinin tələbələri də qatıldılar.

“Banklar fəaliyyətdə” proqramı bir neçə mərhələdən ibarətdir. İlkin mərhələdə proqramın icraçıları seçilmiş universitetlərin maliyyə və iqtisadiyyat fakültələrində sınaq imtahanı təşkil edirlər. Yüksək xal toplayan tələbələr bankçılığın əsasları üzrə təlimə qatılırlar.

Təlim kursu Mərkəzi Bankın “Tədqiqatlar və İnkişaf Mərkəzi”-nin və Junior Achievement Azərbaycan təşkilatının mütəxəssisləri tərəfindən keçirilir. Kursun iştirakçıları bank sisteminin quruluşu, onun müxtəlif iştirakçıları, Mərkəzi Bankın vəzifə, funksiyaları və onun milli iqtisadiyyatdakı rolu haqqında ətraflı məlumat əldə edirlər. Dinləyicilər, həmçinin bankların üzləşdiyi risklər, riskin idarəetməsi mexanizmləri, müxtəlif maliyyə alətlərinin mahiyyəti, onları müqayisə etmək üsulları ilə tanış olurlar.

Növbəti mərhələdə tələbələr Junior Achievement Azərbaycan təşkilatının təlimlərinə qatılıb, lazımi iqtisadi və maliyyə biliklərinə yiyələnirlər.

Daha sonra proqram iştirakçıları Junior Achievement təşkilatının kompüter modelləşdirməsi əsasında təşkil edilən “Banklar fəaliyyətdə” yarışında öyrəndikləri nəzəri bilikləri tətbiq edirlər.

Modelləşdirmədə iştirak edərkən

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

“Fərəhli haldır ki, biz Azərbaycanın maliyyə və iqtisadiyyat sahəsində təhsil alan və müsabiqə yolu ilə seçilmiş ən istedadlı tələbələri üçün treninq keçiririk”, Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankının Baş direktoru Emin Hüseynov qeyd edir. O bildirir ki, Mərkəzi Bank maliyyə savadına çox böyük önəm verir və bu tipli təlim və proqramların keçirilməsi tələbələri daha çox motivə etməklə onları ölkə iqtisadiyyatının inkişafında daha aktiv rol oynamağa sövq edir.

Proqramın cari semestri 2013-cü ilin oktyabr ayında başlanıbdır.

Hazırda proqramda Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti və Qafqaz Universitetindən 25 tələbə iştirak edir.

Junior Achievement Azərbaycan təşkilatı biznes tədrisi sahəsində dünyanın ən iri, mənfəət güdməyən təşkilatı olan Ümumdünya Junior Achievement (JA) Təşkilatının yerli təmsilçisidir. 1919-cu ildə təsis olunan Junior Achievement təşkilatı dünya üzrə gənclərin iqtisadi və biznes tədrisinə öz töhfəsini verməkdədir. Yerli təmsilçilər vasitəsilə JA proqramları dünyanın 119 ölkəsində tədris olunur.

Azərbaycanda 1998-ci ildən fəaliyyətə başlayan Junior Achievement ictimai və fərdi donorların dəstəyi ilə ölkənin 26 bölgəsində 260 orta və 12 ali məktəbi təmsil edən 100.000-dən artıq məktəbli və tələbəyə, həmçinin 300-dən artıq müəllimə təlim keçmişdir.

5

May 2014

02

G Ə N C L Ə R L Ə B A Ğ L I A K T U A L

L AY MENEC

X Ə B Ə R L Ə R

6

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

GƏLƏCƏYİN ƏN PERSPEKTİVLİ PEŞƏSİ Layihələrin idarə edilməsi (və ya layihə menecmenti) bir elm sahəsi kimi 1900-cu illərdən etibarən əsasən menecmentlik sahəsi ilə mühəndislik sahələrinin kombinasiyası əsasında formalaşmağa başlayıb. Daha sonralar bu sahə təkmilləşərək yeni yanaşmaların yaranmasına təkan verib. Hətta müasir dövrümüzdə bir sıra beynəlxalq qurumlar təşkilatı quruluş formalarını layihə əsasında formalaşdırmışlar (project-based organisational structure). Layihə tipli təşkilati formalar qənaətçillik baxımından faydalı olduğu üçün bu tendensiya geniş yayılmaqdadır. Çünki layihələrin idarə olunması bazar iqtisadiyyatının ortaya qoyduğu rəqabətlilik və operativ bazar ehtiyaclarına reaksiya verə bilmək kimi zərurətlərdən doğub və bu gün peşəkar layihə idarəetməsi bacarıqları bir təşkilat yaxud müəssisəyə digərləri qarşısında çox böyük rəqabət üstünlüyü verir.

YCMENTİ İHƏ Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

7

May 2014

02

G Ə N C L Ə R L Ə B A Ğ L I A K T U A L X Ə B Ə R L Ə R

8

OXUCULARDA BELƏ BİR SUAL YARANA BİLƏR: “LAYİHƏ İDARƏ EDİLMƏSİ NƏDİR?” “LAYİHƏ İDARƏ EDİLMƏSİ” ÜZRƏ İLKİN ANLAYIŞ YARATMAQ ÜÇÜN ONU QISA FORMADA BELƏ İFADƏ ETMƏK OLAR: LAYİHƏ AYDIN MÜƏYYƏN EDİLMİŞ MƏQSƏDLƏRİ VERİLMİŞ VAXT MÜDDƏTİNDƏ VƏ MÜƏYYƏN BÜDCƏ DAXİLİNDƏ HƏYATA KEÇİRMƏK MƏQSƏDİ DAŞIYAN FƏALİYYƏTLƏR ARDICILLIĞIDIR. Azərbaycanda isə “Layihə idarə edilməsi” yeni bir sahədir və bu termin müstəqillik əldə etdikdən sonra daha tez-tez istifadə olunmağa başlayıb. Belə ki, Azərbaycanın beynəlxalq arenada artan nüfuzu müxtəlif istiqamətli əməkdaşlıqların yaranmasını sürətləndirmişdir.

Beynəlxalq təşkilatların və şirkətlərin yerli qurumlarla əməkdaşlığı çərçivəsində həyata keçirdikləri fəaliyyətlər qısamüddətli, uzunmüddətli layihələr formasında öz əksini tapmaqdadır.

Azərbaycanda son illərdə ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi altında dövlət infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsinə iri həcmli investisiyalar yatırılır.

Bu səbəbdən dövlət investisiya layihələrini həyata keçirən nazirliklərin, dövlət strukturlarının kadr resurslarının keyfiyyəti daim hökümətin diqqət mərkəzindədir.

Bu istiqamətdə sistemli yanaşma tətbiq olunmaqla ayrı-ayrı sektorlarda kadr potensialına olan ehtiyacların ödənilməsinə yardım göstərilməsi məqsədi ilə Beynəlxalq İnkişaf Assosiasiyasının dəstəyi və ayırdığı kreditlə icra müddəti 4 il (2009-2013 illər üçün) nəzərdə tutulmuş “Dövlət İnvestisiyaları üzrə Kadr Potensialının Gücləndirilməsi Layihəsi” (DİKPGL) həyata keçirilir.

Bu layihənin icraçı orqanı kimi

www.allmag.az

Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi təyin edilmişdir.

Layihənin əsas prioriteti idarəetmənin xüsusi bir istiqaməti sayılan “Layihələrin idarə edilməsi” sahəsində fəaliyyət göstərən qurumların kadr potensialını gücləndirmək məqsədilə ali təhsil müəssisələrində müvafiq tədris proqramlarının hazırlanması və tətbiqindən ibarətdir.

“Layihələrin idarə edilməsi” ixtisası üzrə ilk magistr proqramı Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında başlamışdır və 21 Sentyabr 2012-ci ildə bir sıra dövlət rəsmilərin iniştirakı ilə bu proqramın təqdimatı keçirilmişdir.

Tədris proqramının tətbiq edilməsinin əhəmiyyətindən danışan Dövlət İdarəçilik Akademiyasının rektoru, akademik Urxan Ələkbərov bildirmişdi ki, Ümummilli Lider Heydər Əliyev ölkə rəhbərliyinə gələn ilk illərdən başlayaraq kadr hazırlığına önəm vermiş, insan potensialının formalaşmasını və kadrların davamlı inkişafını hər zaman diqqət mərkəzində saxlamışdı. Rektor ölkəmizdə bu siyasətin uğurlu davamı kimi ölkə Prezidenti İlham Əliyevin «qara qızılı» «insan qızılına» çevirmək, insan potensialının inkişafı strategiyasının icrasını yüksək səviyyədə qiymətləndirir. Dövlət İdarəçilik Akademiyasının prorektoru, prof. Əlikram Abdullayev “Layihələrin idarə edilməsi” ixtisası üzrə magistr proqramını innovativ sahədə inkişafa və bu sahədə dövlət investisiyaları üzrə kadr potensialının gücləndirilməsi istiqamətində faydalı olacağı qənaətinə gəldiyini bildirmişdir.

Azərbaycan Respublikasının Təhsil Naziriliyinin nümayəndəsi Elvin Rüstəmov hesab edir ki, bu layihənin əsas prioriteti idarəetmənin xüsusi bir istiqaməti sayılan “Layihələrin idarə edilməsi” sahəsində fəaliyyət göstərən qurumların kadr potensialını gücləndirmək məqsədilə ali təhsil müəssisələrində müvafiq tədris proqramlarının ha-

zırlanması və tətbiqindən ibarətdir.

Dövlət İdarəçilik Akademiyasının müəllimi, Asif Nəsibov “Dövlət İnvestisiyaları üzrə Kadr Potensialının Gücləndirilməsi Layihəsi”-ni ölkənin həm təhsil sferasında, həm də gələcək inkişafı istiqamətində atılan uğurlu addım kimi səciyyələndirir.

Layihə çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında “Layihələrin idarə edilməsi” mövzusunda müasir və beynəlxalq standartlara uyğun yeni kurikulum tərtib edilmişdir. Proqramın hazırlanmasında Kanadanın Kvebek Universitetinin mütəxəssisləri yaxından iştirak etmişlər. Kvebek universitetinin professoru Larisa Şavinina, akademiyanın müəllimləri Asif Nəsibov, Murad Bağırzadə, Xəyalə Məmmədova, Aysan Məmmədova, Araz Paşayev, Sabina Tağıyeva proqramın tədrisi layihəsini davamlı insan inkişafı konsepsiyası və prinsiplərinə təşviq edilməsi istiqamətində daha intensiv əməkdaşlıq edirlər. Müəllim heyəti ilə proqramın müasir standartlara uyğun tədrisi üzrə mütəmadi müzakirələr aparılır. Araz Paşayev hesab edir ki, layihə menecmenti proqramı müasir idarəetmə tendensiyalarını özündə ehtiva etdirir və icra olunan fəaliyyətlərə layihə kontekstində yanaşmaq imkanlarını öyrədir.

Xəyalə Məmmədova: “Layihələrin idarə edilməsi proqramı müasir dövrün tələblərinə tam cavab verir. Bu magistr proqramını seçən tələbələr layihələrin idarə olunmasını kompleks şəkildə öyrənmək imkanı əldə edirlər. Tədris proqramı beynəlxalq standartlara uyğun elə tərtib olunub ki, tələbələr layihənin sosial və iqtisadi baxımdan zəruriliyini dəyərləndirmək, həmin planlaşdırılmış fəaliyyətlərin icrası üçün lazım olan insan resurslarını cəlb etmək, layihənin icrası üçün lazım olan maliyyə resurslarını planlaşdırmaq və cari qaydada idarə etmək qabiliyyətini öyrənə bilirlər.”

Magistr proqramı üzrə tədris olunan fənlər xaricdə tanınmış və geniş istifadə olunan dərsliklər Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

və digər tədris materialları əsasında keçirilir. Fənlərin məşğələlərində isə biznes keyslərdən, daha interaktiv metodlardan istifadə olunur, müvafiq mövzular üzrə müxtəlif sahələrdə tanınmış ekspert-qonaqlar dəvət olunurlar. Bu cür üsullardan istifadə məşğələlərin interaktivliyini artırır, tələbələrin müzakirələrdə daha çox iştirak etməsinə təsir edir və onların fikirlərini sərbəst ifadə etmək qabiliyyətini inkişaf etdirmiş olur. Yeri gəlmişkən, qeyd etmək lazımdır ki, məşğələlərdə biznes keyslərdən istifadə və onun üzərində müzakirələrin qurulması Harvard Universitetinin yarandığı ilk günlərdə istifadə edilmişdir və daha sonra başqa xarici universitetlərdə də bu metoddan istifadə geniş yayılmışdır. Dövlət İdarəçilik Akademiyasında “Layihələrin idarə edilməsi” üzrə magistr proqramında tələbələr bu metoddan faydalanır. Kvebek Universitetinin göstərdiyi dəstək nəticəsində əksər fənlərin tədrisində əsasən HEC Montreal Universitetinin və Harvard Biznes Məktəbinin keyslərindən istifadə olunur.

Müvafiq mövzular üzrə müxtəlif sahələrdə tanınmış ekspert-qonaqların sessiyalara dəvət olunması müasir dövrdə fənlərin tədrisi zamanı geniş istifadə olunan metodlardandır. Belə ki, ekspertqonaq mövzuya uyğun daha dərin biliklərə malik olduğu üçün dinləyici tələbələrə həmin sahə üzrə daha detallı məlumat verə bilir. Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında “Layihələrin idarə edilməsi” üzrə magistr proqramında digər metodlarla yanaşı bu metoddan da istifadə olunur. 28 Mart 2013-cü il tarixdə “Layihələrin iqtisadi-texniki analizi” fənni çərçivəsində “Uzaqgörənlik və bazar araşdırmaları arasında fərq” mövzusu üzrə Azərbaycanda külək enerjisi üzrə tanınmış ekspert Nazir Ramazanov dəvət olunmuşdur. O, “Azərbaycanda külək enerjisinin iqtisadi potensialı və perspektivləri” haqqında magistr tələbələr üçün təqdimat hazırlamış və bu mövzuda onlarla fikir mübadiləsi aparmışdır.

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

Mütəmadi keçirilən praktik seminarlar çərçivəsində qonaq qismində dəvət olunan, layihələrin idarə edilməsi sahəsində ölkəmizin tanınmış eksperti, Layihələrin İdarə Edilməsi Azərbaycan Assosiasiyasının rəhbəri İqbal Babayev tələbələrlə öz təcrübəsini bölüşmüşdür. Onlara müvəffəqiyyət faktoru, layihənin həyat yolu, layihələrin qiymətləndirmə faktorları, layihələrin tətbiqi mexanizmləri, regionlararası transfer olması haqda məlumatlar vermişdir.

Layihələrin İdarə Edilməsi Azərbaycan Assosiasiyası ilə Dövlət İdarəçilik Akademiyası arasında çox sıx əməkdaşlıq mövcuddur.

Bu əməkdaşlıq çərçivəsində tələbələr Layihələrin İdarə Edilməsi Azərbaycan Assosiasiyası ilə birgə müxtəlif layihə təklifləri hazırlayır və onların reallaşmasında yaxından iştirak edirlər. Layihələrin idarə edilməsi üzrə sertifikatlaşdırma proqramının birinci asessoru, beynəlxalq maliyyə təşkilatlarının ölkə layihələrində məsləhətçieksperti, iqtisad elmləri namizədi, dosent Murad Bağırzadə tələbələrin təşəbbüslərinin həyata keçməsinə və onların hərətərəfli inkişafına dəstək göstərir.

“Layihələrin idarə edilməsi” üzrə magistr proqramı iki illik müddəti əhatə edir. Birinci semesterdə Layihə menecmenti və mühiti, Layihə komandasının idarə olunması, Layihə dizaynı, Layihənin əməliyyat planlaşdırılması və nəzarəti adlı fənlər keçirilir. İkinci semesterdə isə Layihələrin iqtisaditexniki analizi, Layihələrin maliyyə qiymətləndirilməsi, İnsan Resurslarının idarə olunması bacarıqları, Təşkilatı dəyişikliklər adlı fənlər keçirilir. Üçüncü semesterdə Layihələrin idarə olunmasında kəmiyyət və keyfiyyət tədqiqat metodları adlı fənlər keçirilir, eləcə də iki sərbəst fənni seçmək imkanı verilir. Məhz bu semesterdə tələbələr elmitədqiqat işlərinin mövzusunu seçir və üzərində işləməyə başlayırlar.

Dördüncü semesterdə isə ixtisaslaşma müəyyən olunur və buna mü-

vafiq fənlər və inteqrasiya edilmiş praktik seminarlar seçilir. Bu magistr proqramının fənlərinin tədrisinə Azərbaycanın gənc intellektual kadrları cəlb olunmuşdur. Belə ki, Dövlət İdarəçilik Akademiyasına əvvəlki illərdə yüksək balla daxil olmuş və fərqlənmə diplomları ilə bitirən məzunlar, eləcə də xaricdə təhsil almış və təcrübə keçmiş gənc müəllim heyəti mühazirə və seminarları müasir beynəlxalq standartlara uyğun təşkil edirlər. Həmçinin bu məqamda Dövlət İdarəçilik Akademiyasının tələbə kontingentini xüsusilə qeyd etmək önəmlidir. Çünki bu akademiya Azərbaycanda ən intellektual gənclərin seçim edərək təhsil aldığı, öndə gedən təhsil müəssisəsi hesab olunur.

“Layihələrin idarə edilməsi” magistr proqramının beynəlxalq arenada tanınması istiqamətində də işlər davam etdirilir. Bu magistr proqramının növbəti illərdə layihələrin idarə olunması üzrə ən nüfuzlu beynəlxalq qurumlardan sayılan Layihələrin İdarə Edilməsi İnstitutu tərəfindən akkreditasiyadan keçirilməsi istiqamətində də işlər aparılır.

Tam əminliklə demək olar ki, “Layihələrin idarə edilməsi” üzrə magistr proqramı çərçivəsində hazırlanan kadrlar tədris zamanı əldə etdikləri bilik və bacarıqların sayəsində gələcəkdə bu istiqamətdə kadr ehtiyatının formalaşmasına müsbət təsir göstərəcək, eləcə də uğurlu və innovativ layihələrin icrasına imza atacaqlar.

Hazırladı: Xəyalə Məmmədova, Müəllim, Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası

9

May 2014

02

Məşhur aktyorların sevdiyi kitablar Kino və teleməkan ulduzlarının ədəbiyyatı sevmədiyini düşünmək olduqca yanlışdır. Əksinə, onların böyük bir əksəriyyəti oxumağı sevir və sözün əsl mənasında qüdrətli ədəbi nümunələr oxuyurlar.

Hollivud ulduzları arasında klassik ədəbiyyatın, xüsusilə rus klassikasının pərəstişkarları heç də az deyil.

M Ə D Ə N İ Y Y Ə T

1. Antonio Banderas (Antonio Banderas) – Miqel Servantes “Don Kixot” Servantesin romanı Don Kixot və onun vəfalı silahdaşı Sanço Pansenin səyahətinə həsr olunub. Səyahət zamanı cəngavər və onun nökərinin başına nələr gəlmir ki?! Don Kixot tacirləri onun qəlbinin uydurulmuş xanımı Dulseneya Tabosskonun dünyanın ən gözəl qadını olduğuna inanmağa məcbur edəndə döyülür.

O, yel dəyirmanları ilə mübarizə aparır, cadugərlərlə rastlaşır, insanlar arasında mübahisələri həll edir, ədaləti bərqərar etməyə çalışırdı.

Sonda isə özündən əvvəlki heç bir cəngavərə qismət olmayan sakit ölüm üçün evinə qayıdır.

10

www.allmag.az

4. Anjelina Coli (Angelina Jolie) – Brem Stoker “Drakula”

2. Mel Qibson (Mel Gibson)Rey Bredberi “Faranheyt 451” Rey Bredberinin romanında insanları düşünməyə vadar edən kitabların yandırıldığı cəmiyyətdən danışılır. Bu cür kitabların saxlanılması ciddi cinayət, bu kitabları oxuyanlar isə cinayətkar hesab edilirdi. Romanın baş qəhrəmanı, yanğınsöndürən Qay Monteq bir müddət sonra yaşadığı cəmiyyətin qaydalarına görə təəssüflənir və işinə insanlıq üçün faydalı olan bir iş kimi münasibət bəsləmir. Qay hər kəsdən uzaq düşür və kitabları gələcək nəsilləri xilas etmək üçün oxumuş həmfikirlərinin olduğu gizli təşkilata qoşulur.

3. Conni Depp (Jhonny Depp) – Cek Keruak “Yolda” Dövrünün pərəstiş edilən əsərlərindən biri. Əsərdə müəllifin öz prototipi olan romanın baş qəhrəmanı Sal Paradayz və dostu Din Moriartinin Amerika və Meksika yollarındakı səyahətindən bəhs edilir.

Əsərin süjet xətti bu və ya digər şəkildə yolları qraf Drakula ilə kəsişən qəhrəmanlar : Londondakı mülkün sənədlərinin rəsmiləşdirilməsi üçün qraf Drakulanın qəsrinə yollanmış Londonlu vəkil Conatan Harker, Drakulanın dişlədiyi və tədricən vampirə çevrilən gənc qız Lüsi, Lüsinin dərdinə dözməyərək ölən sevgilisi və Lüsinin xəstəliyinin əlamətlərini tapmağa çalışan həkim Abraham Van Helsinq əsasında qurulub.

5. Nikol Kidman (Nicole Kidman) – Klayv Steyplz Luis “Narniya Gündəlikləri” Bu fantastik janrda yazılmış və uşaqlar üçün nəzərdə tutulan əsər 7 hissədən ibarətdir. Əsərdə dörd uşağın: Piter, Edmund, Syuzen və Lüsinin Narniyadakı macəralarından bəhs edilir. Narniyada danışan heyvanlar, sehirbazlar, cadugərlər yaşayır, xeyir və şər mübarizə aparır. Uşaqların Narniya ilə ilk tanışlığı professor Kerkin evindəki dolab vasitəsilə baş verir. Onlar bu dolabdan keçərək Narniyanı Ağ cadugərin qəzəbindən xilas edirlər.

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

6. Corc Kluni (George Clooney) – L.N. Tolstoy “Hərb və Sülh” Napoleona qarşı 1805 və 1812-ci il müharibələrinə həsr edilmiş romanepopeya. Roman altı il müddətində yazılmışdır. Tarixi faktlara görə, Tolstoy onu 7 dəfə yenidən yazmışdır. Romanda 550 qəhrəman təsvir edilir. Onların 200-ü isə tarixi şəxsiyyətdir.

7. Cim Kerri (Jim Carrey) – F.M. Dostoyevski “Cinayət və Cəza” Oxucunun qarşısına əbədi sual: insanın xeyirxah bir iş üçün, alçaldılmışların xilası və zəiflərin təsəllisi üçün qanunu pozmağa mənəvi haqqının olub-olmaması sualını qoyan bir cinayətin hekayəsi.

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

8. Culia Roberts (Julia Roberts) – Vilyam Folkner “Yabanı Palmalar” Roman süjeti bir-birindən asılı olmayan iki hissədən: bir-birini sevən iki şəxsin faciəvi məhəbbəti “Yabanı Palmalar” və axının həbsdən uzaqlaşdırdığı məhbusun gerihəbsxanaya dönmək səylərindən bəhs edən “Qoca”dan ibarətdir.

9. Daniel Redkliff (Daniel Radcliff) – M.A. Bulqakov “Usta və Marqarita” Əsərdəki hadisələr 30-cu illərin Moskvasında cərəyan edir. Real və İncil qəhrəmanlarının başına gələn hadisələr oxucunu onlarla birlikdə və onlara görə həyəcan keçirməyə vadar edir.

11. Meqan Foks (Megan Fox) – Ceyms Patterson “Qızları öpərək” Özünü müasir Kozanova hesab edən və qızları qaçıran manyak haqda hekayə. Manyak detektiv Aleks Krossun qardaşı qızını qaçırandan sonra Kozanovanın təhlükəli və qəddar “oyunları” yeni rəng alır.

12. Brus Villis (Bruce Willis) – Herodot “Tarix” Herodotun “Tarix” əsəri sözün əsl mənasında tarixdir. Əsərin əsasında yunan-fars müharibələri durur.

Tərcümə etdi: Rəfiqə ƏLƏDDİN QIZI 11

May 2014

02

S T

S T A R T U P V Ə B İ Z N E S

12

www.allmag.az

İNSANLARIN ÇOXU ÖZ BİZNESLƏRİNİN SAHİBİ OLMAĞI ARZULAYIRLAR, LAKİN HEÇ DƏ HAMI YENİ BİZNESİN QURULMASI VƏ İDARƏ OLUNMASI İLƏ BAĞLI BÜTÜN PROBLEMLƏRLƏ ÜZLƏŞƏCƏK QƏDƏR CƏSARƏTLİ VƏ SƏBİRLİ DEYİLDİR.

R

A Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

P

BİZNES PROBLEMLƏRİ

T

U

13

May 2014

YENİ BİZNES QURARKƏN QARŞILAŞA BİLƏCƏYİNİZ BƏZİ PROBLEMLƏR AŞAĞIDAKILARDIR:

02

S T A R T U P V Ə B İ Z N E S

14

ŞƏXSİ BİZNES SAHİBİ OLMAQ SANKİ ÖZ UŞAĞINA QAYĞI GÖSTƏRMƏK KİMİDİR. SONDA SİZİ MƏMNUN EDƏCƏK NƏTİCƏ ƏLDƏ ETMƏK İSTƏYİRSİNİZSƏ, ONA DİQQƏT VƏ QAYĞI İLƏ YANAŞMALISINIZ. TƏBİİ Kİ, NİRVANAYA ÇATMAZDAN ƏVVƏL İLK ÖNCƏ MÜXTƏLİF PROBLEM VƏ ÇƏTİNLİKLƏRDƏN KEÇMƏYİNİZ NORMALDIR. SİZ BÜTÜN BU PROBLEMLƏRLƏ ÜZLƏŞƏCƏK QƏDƏR CƏSARƏTLİ VƏ ONLARI HƏLL EDƏ BİLMƏK ÜÇÜN KİFAYƏT QƏDƏR MƏLUMATLI OLMALISINIZ. BİZNESƏ BAŞLAYARKƏN GƏLƏCƏKDƏ QARŞILAŞA BİLƏCƏYİNİZ PROBLEMLƏRİ ƏVVƏLCƏDƏN BİLMƏK SİZƏ GÖZLƏNİLMƏZ HALLARA QARŞI HAZIRLIQLI OLMAĞA VƏ MÜMKÜN ÇƏTİNLİKLƏRİN ÖHDƏSİNDƏN GƏLMƏYƏ KÖMƏK EDƏ BİLƏR. YENİ BİZNES QURARKƏN QARŞILAŞA BİLƏCƏYİNİZ BƏZİ PROBLEMLƏR AŞAĞIDAKILARDIR:

www.allmag.az

Pul problemləri Uğursuzluqla nəticələnmiş kiçik bizneslərin bir çoxunda problem nağd pul çatışmazlığından irəli gəlir. ABŞ Bankının 2004-cü ildə apardığı tədqiqatda bildirilir ki, 79% uğursuzluğa uğramış kiçik sahibkarlar işə “çox kiçik məbləğlə başlamağı” öz bizneslərinin müvəffəqiyyətsizliklə nəticələnməsinin səbəblərindən biri kimi göstərirlər. Çox vaxt bu ona görə baş verir ki, sahibkarlar ən pis hallara qarşı deyil, öz uğurlu biznes ideyalarına əsasən borc götürürlər.

Yeni biznes sahibkarı optimist olmalıdır, lakin yalnız gəlirləri görmək həddən artıq optimistlikdir. Çox yavaş satış və ya bazarda inflyasiya hələ adekvat nağd pul axını olmayan, yeni başlamış bir biznesi mənfəət qazanmaq şansı əldə etmədən bitirə bilər.

Yanlış marketinq Yeni bizneslər üçün ümumi problem hədəf bazarı araşdırmadan və ya digər bazarlar haqda tədqiqat aparmadan çap reklamlarına və ya radio reklamlara tələsməkdir. Satış və reklamla bağlı qiymətlər bahalı ola bilər. Əgər biznes öz hədəf qrupunu tanımırsa, yalnış mesajlar verə biləcək və ya şirkətin hədəf qrupuna çatmayan belə reklamlara lüzumsuz yerə pul xərcləmiş olar.

Ev və işin birgə idarə edilməsi Yeni biznesə başlamaq güclü istək və çoxlu vaxt öhdəliyi tələb edir.

Həmçinin bunların üzərinə maliyyə stressini də əlavə etmək lazımdır.

Yeni biznes sahibkarları çox vaxt şirkətin tələbləri və ailənin ehtiyaclarını balansda saxlamaqda böyük problemlər yaşayırlar. Əgər iş həyatının stressi evə təzahür edirsə, sahibkar özünü güclü təzyiq altında hiss edə bilər.

Bütün işləri yalnız həll etməyə çalışmaq Bir çox sahibkarların ümumi problemlərindən biri də onların bütün iş məsələlərini özlərinin həll edə biləcəklərinə inanmalarıdır. Ola bilsin ki, bu, biznesi idarə etmək üçün gəlirli yoldur, lakin bütün biznesi yalnız idarə etmək vaxtınızdan düzgün şəkildə istifadə olmaya bilər. Yeni bizneslərin çoxu tam məşğul işçilər tələb etməyə bilər, lakin kömək üçün ən azı iki komanda yoldaşı, vəkil və mühasibin olması yaxşı ideyadır. Təcrübəli və etibarlı kömək ilə siz digər ümumi biznes səhvlərindən də boyun qaçıra bilərsiniz. İşçi heyəti yaratmaq vaxtı gəlib çatdıqda isə seçimlərinizdə diqqətli olun. İşçilər biznesinizin müvəffəqiyyət qazanmasında vacib komponentlərdən biridir.

Ucuz məhsul və xidmətlər Siz böyük şirkətlərlə rəqabət aparmağa çalışa bilərsiniz, lakin böyük ehtimalla onlar kimi qiymətləndirməyə malik ola bilməyəcəksiniz. Belə böyük şirkətlər xüsusi müqavilələr hesabına əmtəələri ən ucuz qiymətlərlə əldə edirlər. Öz məhsul və xidmətlərinizə çox aşağı qiymətlər qoymaq mənfəət əldə etmək prosesini gecikdirə bilər. Bunu edərək səhv yola əl atmış olarsınız. Əvəzinə, pərakəndə qiymətləri ədalətli şəkildə qeyd edin və əmin olun ki, sizin biznesiniz müştəri xidmətində digərlərini ötüb keçir.

Həmçinin məqsədəuyğun yer və saata malik olmağınız da vacibdir.

Bu maneələrin öhdəsindən gəlmək sizə çətin görünə bilər, amma unutmayın ki, bütün uğurlu sahibkarlar öz karyeralarının müəyyən vaxtlarında bu problemlərlə üzləşmişdirlər. Tək ehtiyacınız olan diqqətinizi toplamaq, problemlərlə mübarizə aparmaq və onların öhdəsindən gəlmək üçün effektiv yollar tapmaqdır. Əmin olun ki, bunları edərək öz uğurlu şəxsi biznes arzunuza nail ola biləcəksiniz. İsmayılova NƏRGİZ

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

May 2014

02

Maraqlı bir fakt: Milyoner və milyarderlərin təxminən doxsan faizinin ali, bəzilərinin isə orta təhsili yoxdur. Təhsil çox pul qazanmaq üçün lazım olan yeganə keyfiyyət deyil. Məqaləmizdə təhsili olmasa belə inanılmaz pullar qazanan insanlardan danışacağıq.

“Apple” və “Pixar” ın yaradıcısı Stiv Cobs universitetə daxil ola bilməmişdir.

Dünyanın ən varlı insanlarından olan Bill Qeyts Harvard Universitetinə daxil olmuş, lakin 2 il sonra dostu ilə birlikdə “Microsoft”un əsasını qoymaq üçün təhsilini yarımçıq buraxmışdır.

S T A R T U P V Ə B İ Z N E S

T Ə H S M İ L Y O N Mark Zukerberq Harvardda təhsil alarkən ən uğurlu sosial şəbəkələrdən birinin –“Facebook”un əsasını qoymuş və təhsilini yarımçıq qoyaraq öz şirkətini təsis etmişdir.

Tayqer Vuds dünyanın ən çox qazanan idmançılarından biridir.

O, təhsili yox, peşəkar qolfu üstün tutmuşdur.

16

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

Kanadada doğulmuş və ailəsi ilə birlikdən Kaliforniyaya köçmüş Ceyms Kameron elə burda da ali məktəbə daxil olmuşdur. Lakin tezliklə ofisiant qızla evlənərək təhsilini atmışdır. Corc Lukasın “Ulduz Müharibələri” filmini izlədikdən sonra rejissor olmağa qərar verən Kameron kino tarixinin ən gözəl filmlərindən olan “Titanik”i lentə alaraq inanılmaz şöhrət qazanmışdır.

Viskonsin dövlət kollecində təhsil alan Harrison Ford filmlərdə bir neçə rol almaq naminə buraxılış imtahanlarından imtina etmişdir.

“Forrest Gump” rolu ilə hər kəsə yaxşı tanış olan Tom Henks Klivlenddə çıxış edən aktyor heyətinin tərkibinə daxil olmaq üçün təhsilini yarım buraxmışdır.

İ L S İ Z N Ç U L A R Dünya şöhrətli Ledi Qaqa (Stefani Coan Ancelina Cermanotta) Manhettan qadınlar monastırını bir ildən sonra atmış, nəticədə isə dünyanın ən məşhur müğənnilərindən birinə çevrilmişdir.

Memar, ixtiraçı, filosof Bakminster Fuller iki dəfə Harvarddan xaric edilmişdir.

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

17

May 2014

02

2013-CÜ İLİN ƏN QEYRİ-ADİ TELEFONLARI Bütün müasir mobil telefonların bir-birinə bənzədiyini görməmək mümkün deyil. Lakin bu şablonluğun hakimiyyətini qəbul etməyənlər üçün də bir seçim var. Sizə orijinal insanlar üçün hazırlanmış qeyri-adi telefonlar toplusunu təqdim edirik.

Yapon istehsalı olan “Sharp Touch Wood SH-08C” gənc təbiətşünaslar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Qeyri-adi formalı korpus sərv ağacından hazırlanmışdır.

Belə bir dəstəyi, sözsüz ki, şablon adlandırmaq olmaz. Hər model öz fərdi təbii dizaynı ilə seçilir.

E L M V Ə T E X N A L O G İ Y A

“Philips W9588” də iki ekrana sahibdir. Lakin o, mini tabletə çevrilmir.

Model haqlı olaraq açılıb-yığılan çarpayını xatırladır. Daxili və xarici ekranın diaqonalı 3.5 düymə bərabərdir.

Hər ağıllı telefonun bir ekranı var. Lakin hər ağıllı telefonun iki ekranı yoxdur.

“NEC Medias W.” iki rəngli ekrana malikdir.

Cihaz 540-960 piksel əks etdirmə qabiliyyəti olan 3-4 düymlük ekrandan ibarətdir. Ağıllı telefonu açdıqda diaqonalı 5.6 düym olan geniş ekran əmələ gəlir. Bu isə təxminən mini tabletdir.

18

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

Daha bir qeyri-adi telefon Rusiya istehsalı olan “Just5” modelidir. Şirkəti əsas vurğunu sadə mobil telefonlara vuran son istehsalçı hesab etmək olar. Telefonun xarici görüntüsünün hazırlanması həmişə peşəkar dizayn studiyalarına həvalə edilir.

“Hər kəsdən fərqli” silsiləsini təşkil edən ağıllı telefonlardan daha biri İsveçrə istehsalı olan “Gresso Radical”dır. Model məhdud sayda – yalnız 999 nüsxədə buraxılmışdır. “Gresso Radical”ın bütün nümunələri əldə yığılır. Lakin bu hələ hamısı deyil: telefonun korpusunun hazırlanması üçün aerokosmik sənayedə istifadə edilən 5-ci sinif titan seçilmişdir. Cihazın qiyməti də “kosmik”dir, belə ki, titan korpus və titan düymələri olan model 55.000 rubl, ağ qızıldan hazırlanmış korpusu olan modelin qiyməti isə 70.000 rubldan başlayır. Titan telefon 4 nüvəli prosessor üzərində işləyir və iki SİM kart dəstəkləyir. Ekranın ölçüsü 4.5 düymdür.

Qərbdə də “sadə telefon” ideyası dəstəklənir. Məsələn, holland istehsalı olan “John’s Phone” üçün belə şüarlar hazırlanmışdır: “Bu qədər mürəkkəblik yetər!” və “Dünyanın ən sadə telefonu”. Bəli, bundan asanını təsəvvür etmək belə çətindir.

“John’s Phone” yəqin ki, texnologiyanın ən qızğın rəqibləri üçün hazırlanmışdır. Yalnız bir xətdən ibarət olan ekran sonda gizlədilmişdir, qeyd dəftəri rolu isə həqiqi bloknota verilmişdir.

Telefon sahibinin məktublarını yalnız poçt vasitəsilə göndərə biləcəyini deməyə, yəqin ki, ehtiyac yoxdur.

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

Hətta uşaqlar üçün də qeyri-adi telefonlar istehsal edilir. Bu sahədə rus markası olan “BB-mobile” xüsusilə diqqəti cəlb edir. “BB-mobile” istehsalı olan telefonlar özünəməxsus dizaynları ilə seçilirlər. Onları oyuncaq telefonlara bənzətmək mümkündür, lakin onlar kifayət qədər ciddi funksiyalar yerinə yetirirlər. Məsələn, abunəçinin yerini müəyyən edir və ya telefonun ətrafında baş verən hər şeyi dinləyir. Uşaqlar üçün nəzərdə tutulan telefonlarda minimum sayda düymələr mövcuddur, bu isə körpələrin sürətli zəng vasitəsilə valideynləri ilə əlaqə qurmasını asanlaşdırır. Belə mobil telefonların qiyməti təxminən 3.000 rubl təşkil edir.

Tərcümə etdi: Rəfiqə ƏLƏDDİN QIZI

19

May 2014

02

H E K A Y Ə

TUNC HEYKƏL 20

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

Sebastiyan mənim evimin yanında yerləşən meydandakı dəmir dayaqlı skamyaların birində oturmağa gələrdi. Səhər tezdən avtobusdan düşüb qəzet alar və orda oturub oxuyardı. Bir az keçmiş meydana başqa adamlar – kişi və qadınlar da gələrdi. Mən orda az, əsasən də alış-veriş arabası ilə bazardan qayıdanda oturardım. Günorta çağı skamyaların gündüşən tərəfində boş yer qalmırdı. Daha gec gələn adamlar isə qışda hətta zəif günəş şüalarının da çatmadığı yerlərdə oturmalı olurdular.

Mən hər səhər oradan keçən adamları yaxşı tanıyıram. Hamısı məhəllə adamlarıdır, bircə Sebastiandan başqa. O, şəhərin başqa tərəfində qalırdı. Özümüz də onun “bizim” meydana niyə belə tez-tez gəldiyini başa düşə bilmirdik. Xüsusən də avtobusla səyahətin heç də ucuz başa gəlmədiyini nəzərə aldıqda.

Yemək vaxtı gələndə Sebastiyan qalxardı.

Uzun və arıq oğlan idi. Yeriyəndə ayaqlarını bir-birinə sürtər, əsaya söykənərək bir az belini bükərdi. Velvet pencəyinin qabağını düymələyər, qara beretini qulağına qədər basar və hər kəslə mədəni şəkildə vidalaşardı. Uzaqlaşmazdan öncə meydanın ortasında ucalan gözəl tunc qadın heykəli ilə də sağollaşmağı unutmazdı. Qadın cavan, incə belli, kasıb paltarda idi. Başında böyük və dayaz, içində balıq olan səbət daşıyırdı sanki. Yəqin ki, o, qaraçı qızı idi, arxaya yığılmış saçları vardı.

Bəlkə onu meydana çəkib gətirən bu qadın idi? Bəziləri belə düşünürdü. Mən onun başını məhz Sebastiyanın oturduğu yerə doğru çevirmiş tunc heykəl qadına dəfələrlə zillənmiş baxışlarına təəccüb edirdim.

Heykələ aşkar həyəcanla baxırdı. Hətta elə bil ki, dodaqlarını tərpədir, onunla danışırdı.

Bir gün özümü daha saxlaya bilmədim və mənə bir az cəsarətli hərəkət kimi görünsə də, bunu ondan soruşdum. Yəqin ki, sualım onu təəccübləndirmədi. Dedi: - Heç bilmirəm nə deyim. Bu heykəldə məni özünə çəkən nəsə var, amma bilmirəm bu nədir. Onu ilk dəfə iki il öncə bu meydan-

dan keçəndə gördüm. Sonralar bura gəlmək mənim üçün bir ehtiyaca çevrildi. Səbəbini sizə deyə bilməyəcəm. Çünki mən özüm də bilmirəm. Bir də ki, siz özünüz hər etdiyinizin səbəbini bilirsiniz?

Mən həmişə ona yaxın oturmağa çalışırdım və ötən zamanlardan danışardıq. Deyirdi ki, atası dənizçi imiş və vəfat edib. Anası 4 uşağına baxa bilmədiyinə görə onları yetimxanaya verib. Sebastiyan evin sonbeşiyi imiş, yetimxanaya qoyulanda isə heç bir yaşı yox imiş və bir daha anasını görməyib.

Qardaşları ilə əlaqəni itirmişdi, amma bilirdi ki, özündən on yaş böyük bir qardaşı Madriddə yaşayır.

Bir gün sevincək gəldiyini gördüm.

Madriddəki Klavdio adlı qardaşını tapmışdı, uzun-uzadı telefonla danışmışdılar.

Bu söhbət hər ikisini çox təsirləndirmişdi.

Sebastiyan valideynləri, qardaşları, öz uşaqlığı haqqında bilmək istəyirdi.

Səhəri gündən etibarən Sebastiyan meydana bir daha gəlmədi. Fikirləşdik ki, yəqin, qardaşı gəlib və onunla bir yerdədir. Ancaq belə deyildi. Bərk xəstələndiyi üçün onu xəstəxanaya yerləşdirmişdilər. Ancaq qardaşı gəlib çatmazdan öncə ölmüşdü.

Sebastiyanın dəfn mərasimində qardaşı, o cümlədən onun həyat yoldaşı və iki uşağı ilə tanış oldum. Klavdio qardaşı üçün gətirdiyi ailə fotoşəkillərindən ibarət albomu mənə göstərdi. Şəkillərə baxan kimi onların anasını dərhal tanıdım.

- Bu qadın San Pedro meydanında, mənim məhəlləmdədir. Yəni ki, heykəli... – dedim.

- Doğrudur. Anamız qaraçı qızı idi, bir heykəltəraş dostu vardı və onun bir çox əsərlərinin modeli olmuşdu. O əsərlərdən biri məhz o meydanda olan heykəldir.

Elə də böyük heykəltəraş deyildi əslində, amma..

Həyat necə də qəribədir. Qardaşı Sebastiyan bilmirdi ki, o qadın onun öz anası imiş və şübhəsiz, onu meydana çəkən elə həmin heykəlmiş.

İspancadan tərcümə: Kamil İlqar ZEYNALOV

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

21

May 2014

02

L İ D E R L İ K

22

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

ANTONİO MENEGETTİYƏ GÖRƏ

LİDERİN Birinci olmağa çalışmaq bizim hər birimizin təbiətində var. Bizlərdən hər birimiz lider və ən yaxşı olmaq instinkti ilə doğuluruq, amma çox az insan lider olmağı bacarır. Gündən-günə lider öz həyat rejimini qaydaya salır, ən yaxşı xüsusiyyətləri izləyə-izləyə öyrənir və bu liderlik instinktinə bir az da motivasiya ilə yanaşır. Öz yolunu yarada bilmək üçün əvvəlcə o, öndə olan liderlərin yolu ilə gedir.

O, kiminsə onun üçün yazdığı xüsusi bir ssenari ilə yaşamır, o özü öz ssenarisini yazır və şəxsi həyatına çevirir. “Əsl lider səmalarda qanad çırpan şahin kimidir. O, öz hərəkətini doğulduğu yerdən başlayır. İlk öncə o, çox şeyə hakim ola bilmir, amma çox tez güc yığır, ehtiyacı olduğu taktika və strategiyaları öyrənir və hiss edir ki, onun qanadları artıq bərkiyib və öz sahəsinin axtarışına üz tutur.”

Cəzbetmə qanunu Lider heç vaxt özünü çətin vəziyyətə salmır, şikayətlənmir, fasilələri gözləmir. O, özü ətraf üçün bir

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

dəyişiklik yaradır. Öz ideyalarına bağlanır, reallaşdırır və başqaları üçün də bu şəraiti yaradır. O, cəzbetmə mərkəzidir və hər bir insan onun fikirlərinin bir hissəsi olmağa çalışır. Lider bu yükü əldə saxlamağı və cazibə qüvvəsini qorumağı yaxşı bilir. O, insan təbiətinin incə bir nümunəsidir, insanları necə idarə etməyi də yaxşı bilir. O insanların etibarını qazandığı üçün pulu da yaxşı qazanmağı bacarır.

Təbiətdə motivasiya qarşılığı qanunu mövcuddur. Məsələn, arılar güldən-gülə qonsa da, onların hər birini tozlandırmaq niyyəti olmur.

Ona nektar gərəkdir, amma öz tələbini ödəmək məqsədi ilə o, başqa çiçəklərə yeni həyat bəxş edir.

Liderliyin psixologiyası da belədir: liderin işi təkcə özünə qulluq etmir, amma onun işini görən və yolunu davam edən hər kəsə xeyir verir. “Əsl lider dünyada bir çox taleyin müqəddəratını həll edib, bir çoxu üçün kömək əli olan biridir. O, ictimai maraqları reallaşdırıb, şəxsi eqoistliyini boğan biridir.”

Təbiətdə hər şey hərəkətə gəlir: çay axır, külək əsir, günəş işıq saçır.

Lider işləyir, təbiət işləyir. Təbiətin hərəkətinə uyğun olaraq, o da öz dəyərlərinin və ambisiyalarının adınca gedir. Hədəfsiz və azadlığı olmadan lider olmaq qeyri-mümkündür.Yalnız bu xüsusiyyətlərə malik olanlar birincilik uğrunda mübarizəyə doğru hərəkət edir.

“Həyat qalib gələnlərlə özünü sübut edir. Bahar təkcə payızda uçub gedən qaranquşların qayıtması ilə deyil, həmçinin albalı ağaclarının tumurcuqlanması ilə, başını aşağı salan nərgiz çiçəklərinin açılması ilə də özünü büruzə verir”. Özünü qoruma qanunu Birinci olmaq lider olmaq deyil.

Liderlik, eyni zamanda başqalarına təsir və ondan yaranmış azadlıqdır.

Lider olmaq vəziyyətə uyğun olmaq, bütövlüklə ona daxil olmaq deyil, yuxarıdan baxıb nəzarəti əldə saxlamaqdır. Bu cür özünə qapanmaq və gizlilik liderə hər vəziyyətdə aydınlığı görmə itiliyi verir.

Seymur HÜSEYNZADƏ

23

May 2014

02

T Ə H S İ L

24

IELTS YOXSA TOEFL ? www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

Beynəlxalq İngilis dili İmtahanı Sistemi (IELTS) Britaniya, Avstraliya, Yeni Zelandiya və Kanada universitetlərinə, eyni zamanda ikinci dərəcəli, əlavə peşə yönümlü təlim proqramlarına girişi təmin edən əsas vasitədir. Qeyd etmək lazımdır ki, hal-hazırda Amerika universitetləri də IELTS nəticələrini yararlı hesab edir. Ümumiyyətlə, IELTS imtahanlarının keçirilməsi ingilis dilinin əsas ünsiyyət vasitəsi olduğu ölkələrdə təhsil almaq və ya işləmək istəyən savadlı kadrların dil bacarıqlarını qiymətləndirmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Belə ki, testlər bütün ölkələrdə rəsmi şəkildə tanınmış orqanlar, yəni Test Mərkəzləri tərəfindən aparılır. Hal-hazırda 120-dən çox ölkədə fəaliyyət göstərən Test Mərkəzlərinin ümumi sayı 130-dan çoxdur.

Beynəlxalq İngilis dili İmtahanı Sistemi 9 ballıq sistem əsasında fəaliyyət göstərir. Maksimum nəticə olan 9 balı toplayan tələbə isə yüksək ixtisaslı və savadlı olan ingilis dilinin milli daşıyıcısına bərabərdir. Bu imtahanda 4 bölmə üzrə biliklər yoxlanılır: Oxu, yazı, danışıq və dinləmə. Lakin bu biliklərin hamısının akademik səviyyədə olması zəruridir. Ümumiyyətlə, bakalavr pilləsində olan tələbələr üçün 5.5 balın olması onların universitetə daxil olması üçün kifayətdir. Magistr pilləsində olan tələbələr üçün isə 6.5 bal tələb olunur. Bununla yanaşı, namizədlər IELTS imtahanlarında iştirak üçün ödəmə etmək məcburiyyətindədirlər. Bu imtahanın qiyməti hər ölkədə fərqlidir. Ancaq orta hesabla imtahan 160 dollardır.

Xarici Dil Qismində İngilis dili Testi (TOEFL) - ana dili ingilis dili olmayan şəxslərin bu dil üzrə bacarıqlarını və təcrübə dərəcəsini müəyyənləşdirməyə xidmət edən standartlaşdırılmış test sistemidir.

Amerikada və Kanadada mövcud olan təxminən 2400 ali təhsil mərkəzinin, demək olar ki, hamısı hər bir namizəddən TOEFL imtahan nəticəsini tələb edir. Bu test sistemi, eyni zamanda ingilis dilinin əsas Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

mövqe tutduğu digər ölkələrin təhsil ocaqlarında da geniş şəkildə istifadə olunur. Bunu da qeyd etmək lazımdır ki, TOEFL sistemi Şimali Amerika ingilis dilinin qavranması və yoxlanılması baxımından da çox əhəmiyyətlidir.

TOEFL imtahanı kompüter vasitəsilə həyata keçirilir. TOEFL imtahan sistemi məktəbdə və ya kollecdə aparılan imtahanlardan tamamilə fərqlidir. Əvvəla, burada nə sual kitabçası, nə cavab kartı, nə də digər imtahanlarda rastlaşdığımız eyni tipli suallar vardır. Bundan əlavə, suallara cavab verməmək kimi bir seçim şansı da yoxdur.

TOEFL sisteminə kimlər nəzarət edir? TOEFL test sistemi Amerika Təhsil Xidməti (ETS) tərəfindən həyata keçirilir.Yəni bu xidmət sualları müəyyənləşdirir, testləri tərtib edir və hər bir iştirakçıya imtahan nəticəsi haqqında məlumat verir.

TOEFL imtahan sistemi nə vaxt həyata keçirilir? Kompüterə əsaslanan TOEFL imtahan sistemi bütün il ərzində keçirilir. Digər imtahanlardan fərqli olaraq, burada imtahan gününü və saatını özünüz müəyyənləşdirə bilərsiniz. İmtahan həftənin beş günü (şənbə və bazar günləri istisna olmaqla), gündə iki dəfə olur və təxminən 4 saat davam edir. TOEFL imtahanında heç bir yaş məhdudiyyəti yoxdur və yararlılıq müddəti iki ildir.

IELTS yoxsa TOEFL? IELTS və ya TOEFL akademik ingilis dili üçün lazımdırmı?

Sizə Şimali Amerikada və yaxud Britaniyada danışılan ingilis dilinin hansı biri daha rahatdır? İngilis dilinin Britaniya versiyasında (British English – və ya Australian English) təcrübəniz daha çoxdursa, IELTS imtahanını seçin, çünki onun lüğət tərkibi və aksentləri Britaniya versiyasına daha yaxındır. Çoxlu Hollivud filmləri izləyirsinizsə və Amerikan idiomlarını sevirsinizsə, TOEFL-ı seçin, çünki o, Amerikan ingilis dilindədir.

Lüğət və idiomatik ifadələr baxımından Şimali Amerikada və yaxud Britaniyada danışılan ingilis dilinin hansı biri daha rahatdır?

Eyniliklə yuxarıdakı kimi: Britaniya versiyası üçün IELTS, Amerikan ingilis dili üçün isə TOEFL. Kompüterdə sürətli yaza bilirsinizmi?

TOEFL imtahanında esseləri kompüterdə yazmaq tələb olunur. Əgər kompüterdə sürətli işləməyi bacarmırsınızsa, IELTS imtahanını seçməyiniz məsləhətdir, çünki burada esselər kompüterdə deyil, əllə yazılır. İmtahanı mümkün qədər tez bitirməkmi istəyirsiniz? Əgər imtahan zamanı stress yaşayır və onu mümkün qədər tez başa çatdırmağa çalışırsınızsa, bu mənada IELTS və TOEFL arasında seçim etmək asandır. TOEFL imtahanı təxminən 4 saat davam etdiyi halda, IELTS nisbətən daha qısa – təxminən 2 saat 45 dəqiqə davam edir. Lakin yadda saxlayın ki, daha qısa olmaq heç də həmişə daha asan olmaq demək deyildir!

Müxtəlif tipli suallarla işləməyi sevirsinizmi?

TOEFL imtahanı, demək olar ki, tamamilə çox variantlı suallardan ibarətdir. IELTS imtahanında isə çox variantlı suallar, boşluğun doldurulması, uyğunluğun tapılması və s. kimi müxtəlif suallar olur. Əgər çox variantlı suallarla işləməyi sevmirsinizsə, TOEFL imtahanı sizlik deyil.

Qeyd götürməyi bacarırsınızmı?

Qeyd götürmək bacarığı istər TOEFL, istərsə də IELTS imtahanında çox vacibdir. Lakin TOEFL imtahanında daha vacibdir. Xüsusən də, dinləmə bölməsində uğurunuz qeyd götürmə bacarıqlarınızdan asılıdır, çünki uzun bir bölməni dinlədikdən sonra suallara cavab verməlisiniz. IELTS imtahanında isə sualları dinlədikcə cavab vermək tələb olunur.

25

May 2014

02

T Ə H S İ L

İKİLİ SÖZLƏRİN TALEYİ Dilin lüğət tərkibinin zənginləşmə yollarından biri kimi dilçilikdə alınma sözlərin əhəmiyyətli rolu hər zaman qeyd olunmuşdur. Alınma söz adı altında bir dildən başqa dilə keçən bütün ünsürlər nəzərdə tutulur. Çoxdan dilə keçmiş sözləri “öz” və “yad” sözlər kimi ayırmaq çox da asan olmur, bəzən alınma söz öz səs tərkibini elə dəyişdirir ki, onu tanımaq olmur, bu da həmin sözün yeni dil mühitində böyük bir yol keçdiyini göstərir. Belə sözlər tarix üçün çox əhəmiyyətlidir. Müasir Azərbaycan dilində nəzərdə

yazıda bu yeni sözlərə düzgün münasibət bəsləmədiyimizdən doğur.

Azərbaycan dili sözün müstəqim mənasında özləşmə siyasəti aparır.

Hətta dilimizdə asanlıqla başa düşülən “hadisə” sözündən yox, “olay” sözündən istifadə edilir.

Bu, təkcə “olay” sözü ilə məhdudlaşmır: “əvvəlcə” əvəzinə “öncə”, “müasir “ əvəzinə “çağdaş”, “əhəmiyyətli” əvəzinə “önəmli” və s. Bu faktların sayını istənilən qədər artırmaq olar.

Dilin daxili imkanları hesabına adlandırılan sözlər:

Dil daşıyıcılarının yad dildə işlətdiyi sözlər:

nəfəslik

fortoçka

soyuducu

xolodelnik

dondurma

morojenoe

sərinkeş

ventilyator

zərf

paket

işıqfor

svetofor

BUNUN BİR NEÇƏ SƏBƏBİ VAR: 1. Mətbuat, televiziya, radio dilin düzgün təbliği ilə az məşğuldur.

Fərz edək ki, efirə çıxmış ziyalı “soyuducu” əvəzinə “xolodelnik”, “sərinkeş” əvəzinə “ventilyator” sözünü işlədirsə, onda dil daşıyıcılarından sərinkeş, nəfəslik işlətməyi tələb etmək doğru deyildir.

Hal-hazırda mətbuatın dilində elə ictimai-siyasi alınmalara rast gəlinir ki, onların dilimizdə ekvivalentləri

26

tutduğumuz sözlər “n” qədərdir, məsələn: fayton, lastik, lampa, plan, stol, jaket, kostyum və s. Bu sözlərin bəzilərinin (məs: jaket, lastik, lampa və s.) alınma söz olduğunu asanlıqla təyin etmək olar. Lakin yerdə qalan sözlərin alınma olduğunu mütəxəssislər müəyyənləşdirə bilmirlər.

Canlı dil daim hərəkətdədir. Və bu hərəkətliliyin əsasında dilə daxil olan yeni sözlər durur. Alınma sözlər dilimizi zənginləşdirsə də, onlardan lazımsız istifadə dili korlayır. Qüsurlu danışığın əsas səbəbi

www.allmag.az

olduğu halda, dil daşıyıcıları, xüsusilə də siyasətçilər etimon dildən gələn sözə daha çox üstünlük verirlər: assembleya-birlik, deportasiya-zorla köçürmə, eks-keçmiş, sabiq; radikal- tərəfsiz; spiker-sədr.

Bu paralelizmdə elələri də var ki, onların işlənməsi məqbuldur; plüralizm, radikal, klerikal və s. Mətbuat dilində terminçiliyə meyl dilimizin lügət tərkibində külli miqdarda, lüzumsuz söz və ifadələrin daxil olmasına zəmin yaradır.

2. Dil tədrisinin keyfiyyəti yüksəldilməlidir.

3. Bu məsələdə rus dilinin təsirini unutmaq olmaz. Qəribədir ki, rus dilində ən adi bir cümləni başa düşməyən kənd adamı xolodelnik sözünü işlədir və onun alınma olduğunu başa düşmür.

Bayramova GÜLPƏRİ

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

May 2014

02

M O T İ V A S İ Y A

28

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

- Zəkiyev İlham Əzizağa oğlu birinci qrup Qarabağ müharibəsi əlili, əməkdar idman ustası, “Tərəqqi” medalı, “Şöhrət” ordeni və Heydər Əliyev Fondunun təsis etdiyi beynəlxalq “Qızıl Çinar” mükafatının laureatı, beş dəfə Avropa çempionu, iki dəfə dünya çempionu və 2 qat Paralimpiya çempionuyam.

Paralimpiya hərəkatına qoşulmağım 2002-ci ilə təsadüf edir. 2002-ci il noyabr ayının 1-dən məşqlərə başladım və o vaxtdan qazandığım uğurlar göz qabağındadır. Qeyd etdiyim kimi, Milli Paralimpiya Komandasının kapitanı və bayraqdarıyam. Hal-hazırda da bir idmançı kimi fəaliyyətimi davam etdirirəm.

Növbəti böyük hədəfimiz 2016cı ildə Rioda keçiriləcək növbəti Paralimpiya oyunlarıdır. Hal-hazırda isə biz 1-7 sentyabrda Amerikanın Kolorado şəhərində keçiriləcək dünya çempionatına hazırlaşırıq.

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

İLHAM ZƏKİYEV

- İlham Zəkiyevin qələbələri haqqında oxucularımız kifayət qədər məlumata malikdir. Amma istərdim, ümumi olaraq öz karyeranız haqqında danışasınız. İlham Zəkiyev kimdir?

29

May 2014

rado şəhərində keçiriləcək dünya çempionatına hazırlaşırıq.

- Yarışmalara necə hazırlaşırsınız, məşq prosesləri necə keçir?

Hansı aralıqla məşqlər edirsiniz?

02

- Məşq prosesi, əlbəttə ki, mütəmadi olaraq gedir. Həftə sonundan başqa hər gün məşq edirik. Səhər 11-dən 1-ə qədər, axşam 5-dən 7-yə qədər məşq edirik. Tez-tez təlim məşq toplanışları üçün xaricə səfərlərimiz olur. Həmçinin Milli Olimpiya Komandamızın səfərlərində də iştirak edirəm.

Yarışa qədər hazırlığımızı yüksək səviyyəyə çatdırmaq və ölkəmiz adına qələbələr əldə etmək üçün əlimizdən gələni edirik.

- Mütləq ki, qələbənin, uğurun pisi, yaxşısı olmur.

Amma bu zamana qədər sizi ən çox qürurlandıran qələbəniz hansı olub?

M O T İ V A S İ Y A

- İlham Zəkiyevin qələbələri haqqında oxucularımız kifayət qədər məlumata malikdir. Amma istərdim, ümumi olaraq öz karyeranız haqqında danışasınız. İlham Zəkiyev kimdir?

- Zəkiyev İlham Əzizağa oğlu birinci qrup Qarabağ müharibəsi əlili, əməkdar idman ustası, “Tərəqqi” medalı, “Şöhrət” ordeni və Heydər Əliyev Fondunun təsis etdiyi beynəlxalq “Qızıl Çinar” mükafatının laureatı, beş dəfə Avropa 30

www.allmag.az

çempionu, iki dəfə dünya çempionu və 2 qat Paralimpiya çempionuyam.

Paralimpiya hərəkatına qoşulmağım 2002-ci ilə təsadüf edir. 2002-ci il noyabr ayının 1-dən məşqlərə başladım və o vaxtdan qazandığım uğurlar göz qabağındadır. Qeyd etdiyim kimi, Milli Paralimpiya Komandasının kapitanı və bayraqdarıyam. Hal-hazırda da bir idmançı kimi fəaliyyətimi davam etdirirəm.

Növbəti böyük hədəfimiz 2016-cı ildə Rioda keçiriləcək növbəti Paralimpiya oyunlarıdır. Hal-hazırda isə biz 1-7 sentyabrda Amerikanın Kolo-

- Əlbəttə, qeyd etdiyiniz kimi, uğurun pisi, yaxşısı olmur. Qələbələrin hamısı mənə əzizdir. İlk olimpiya qələbəmi 2004-cü ildə Afinada Yay Paralimpiya Oyunlarında qazanmışam. Azərbaycan ilk dəfə idi ki, Paralimpiya Oyunlarında cüdo üzrə təmsil olunurdu və mən cüdo üzrə yarışacaq tək insan idim.

Tək məsuliyyət mənim üzərimə düşürdü. Allaha şükürlər olsun ki, mən üzərimə düşən məsuliyyətin öhdəsindən gəlməyi bacardım və ilk dəfə Azərbaycan adından Paralimpiya çempionu adını qazandım.

Qədim Ellada torpağında mənim qələbəm şərəfinə himnimiz səsləndi və bayrağımız ucaldı. Bu həm mənim üçün, həm də Azərbaycan üçün tarixi bir qələbə idi. Pekində iştirak etdiyim Olimpiya Oyunlarında isə mən titulu qorumağa getmişdim. İkinci dəfə Paralimpiya çempionu olmaqla yenidən ilkə imza atdım və 2 qat Paralimpiya çempionu oldum. Bu da, əlbəttə ki, məni qürurlandıran qələbələrimdən biri olub.

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

- Əldə etdiyiniz uğurlar sizə ən çox nə qazandırıb və nəyi dəyişdirib həyatınızda?

- Azərbaycanda idmana və idmançılara qarşı olan diqqət və qayğı yüksək səviyyədədir. Prezidentimiz biz idmançıların yaxın dostudur.

Hər bir qələbəmizi yaxından izləyir, lazımi səviyyədə yola salır, qarşılayır və yüksək mükafatlarla təltif edir. Əlbəttə ki, bu qayğı bizi yeni qələbələrə sövq edir. Bu qələbələrin mənim həyatımda nəyi dəyişdirdiyinə və nə qazandırdığına gəldikdə isə demək istərdim ki, idman mənim həyat tərzimdir, sevdiyim işdir. Böyük şəxsiyyətlərdən biri belə bir fikir söyləmişdir: “Xoşbəxt o insandır ki, evdən işə, işdən də evə sevə-sevə gedir”. Mən o xoşbəxt insan kateqoriyasına aidəm.

Deyə bilərəm ki, həyatımda qazandığım uğurların, tanıdığım dostların hamısını işimə, uğurlarıma borcluyam.

- Ölkəmizi təmsil etmək böyük bir qürur olmaqla yanaşı, həm də böyük məsuliyyət tələb edir. Bu baxımdan gələcəyə dair planlarınız və hədəfləriniz barədə öyrənmək istərdim.

- Gələcəyə dair planlarıma hələ ki idmançı kimi fəaliyyətimi davam

etdirmək daxildir. İnşallah, qarşıdakı yarışmalarda Azərbaycanımızı layiqincə təmsil etməyi və vətənimizə yeni uğurlar gətirməyi düşünürəm. İdmançı olaraq fəaliyyətim bitdikdən sonra isə bir mütəxəssis kimi gənclərə öz təcrübələrimdən pay verməyi planlaşdırıram.

- İdman fəaliyyətiniz və bir idmançı kimi uğurlarınız haqda danışdıq. Bəs insan olaraq necə birisiniz və necə bir xarakterə sahibsiniz?

- Düzü, özüm haqda danışmağı o

qədər də sevmirəm. Bunu mənə yaxın insanlardan, mənim dostlarımdan soruşsanız, daha düzgün olar. Sadəcə onu deyə bilərəm ki, Azərbaycan vətəndaşı, ölkəsini, vətənini sevən və torpağa bağlı bir insanam.

- Məsələn, özünüzə görə zəif və güclü tərəfləriniz nələrdir?

- Maraqlı sualdır. Amma, düzü, bu haqda heç vaxt düşünməmişəm.

Mənə elə gəlir, bu sualı da mənim yaxınlarıma ünvanlasanız, daha yaxşı olar. Onlar daha yaxşı bilərlər.

- İdmandan qalan zamanı necə dəyərləndirirsiniz?

Nələr edirsiniz, nə ilə məşğul olmağı, kimləri dinləməyi sevirsiniz?

- İdmandan kənar, sözün düzü, vaxt çox az qalır. Boş vaxt tapan kimi isə onu dostlarımla və təbii ki, ailəmlə, uşaqlarımla dəyərləndirirəm. Musiqi dinləməyi çox sevirəm, xüsusən xaricdə səfərlərdə olan zaman milli musiqilərimizi, Rəşid Behbudovu,Tünzalə Ağayevanı və xüsusilə “İgidlər” mahnısını çox dinləyirik. Bu, yarışmalar zamanı bizə daha çox motivasiya verir.

Samiranın “Qələbə”, Faiq Ağa-

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

31

May 2014

tibbdə belə bir şey mümkün deyil, müalicəsi yoxdur. Azərbaycana qayıdanda isə İdman Nazirliyində şöbə müdiri vəzifəsində çalışan gözəl insan Tağı müəllimlə danışdım və ona bildirdim ki, heç nə olmadı və həkimlər ürəkaçan bir söz demədilər. Onda o, mənə Paralimpiya haqqında məlumat verdi. Elə yanımdaca zəng vurdu və ona bildirdilər ki, cüdo idmanı üzrə də Paralimpiya oyunları var.Və yarı zarafat yarı gerçək dedi: “İlham, sənin alnına yazılıb ki, olimpiya çempionu olasan. Get sabahdan məşqlərə başla”. Elə təsadüf nəticəsində mənim Paralimpiyaya gəlişim baş tutdu.

02

yevin “Azərbaycan” mahnılarını dinləyirəm.

M O T İ V A S İ Y A

- Bəzən başqalarını qoruyarkən özümüzü incidirik. Bunu bir növ sizin həyatınıza da aid etmək olar. Bildiyimiz kimi, görmə qabiliyyətinizi hərbi xidmətdə olarkən itirmisiniz. İstərdim, bu haqda danışasınız. Bu hadisə ilə idmana yenidən qayıdış arasında hansı çətinlikləri yaşadınız?

- 1998-ci ildə 18 yaşım tamam oldu və həqiqi hərbi xidmət zamanı gəlib çatdı. Mən də hər bir Azərbaycan oğlu kimi vətən borcumu yerinə yetirməyə getdim. Öz yaşıdlarımdan fiziki quruluşuma, göstəricilərimə görə seçilirdim. İdmançı olduğuma görə Beyləqan rayonunda N saylı hərbi hissənin kəşfiyyat taboruna seçildim və orda qulluğumu davam etdirdim. Nümunəvi xidmətimə görə orada bir çox fərmanlarla təltif olundum.1999-cu il fevral ayının 4-də Füzuli rayonu Aşağı Bəhman kəndi istiqamətində döyüş tapşırığını yerinə yetirən zaman düşmən snayperinin gülləsinə tuş gəldim.

Güllə sol gicgahımdan daxil olub sağ gicgahımdan çıxdı. 5 gün koma vəziyyətində yatdım. Hətta həkimlər yaxınlarıma deyiblər ki,

32

www.allmag.az

idmançı olduğu üçün ürəyi döyünür, ölümü gözləniləndir. Amma Allaha şükürlər olsun, Allahdan ümid kəsilməz, 3 gün sonra mən anamın səsinə komadan ayıldım. Ayılanda hər yer qaranlıq idi, yaralanma nəticəsində görmə qabiliyyətimi tamamilə itirmişdim.Və evimizə 1-ci qrup Qarabağ əlili kimi qayıtdım.19 yaşım hələ tamam olmamışdı, 18 yaşlı gəncin başına bu hadisənin gəlməyi, əlbəttə ki, onun planlarının alt-üst olmağı demək idi. Heç kəsə heç vaxt arzulamayacağım bir hadisə idi.

- Çətin yolda addımlamaq güclü insanlar tələb edir.

Bəs bu dövrdə sizə daha çox kimlər dəstək oldu?

- Bəli, bütün bunlara baxmayaraq, mənim ailəm, atam, qardaşlarım, bacım və bütün yaxınlarım mənə dəstək oldu, dayaq oldu. Daha sonralar Paralimpiyaya gəlişim, idmana qayıdışım qeyri-real görünsə də, 2002-ci ildə İdman Nazirliyinə öz müalicəmlə bağlı müraciət etdim, o vaxt Gənclər və İdman naziri Əbülfəz Qarayev idi. Əbülfəz Qarayevin bu haqda prezidentimiz İlham Əliyevə məruzə etməsinin ardından məni müayinə üçün Moskvaya göndərdilər.

Orada həkimlər ürəkaçan bir söz demədilər. Dedilər ki, hələ

- Mütləq bir xoşbəxtlik anlayışı yoxdur. Çünki hər xoşbəxtliyin içində zərrə qədər də olsa, kədər olur.

Həyatınızda baş verən hər şeyi göz önünə alsanız, özünüzü xoşbəxt biri hesab edirsiniz mi?

- Əlbəttə. Sevdiyim işlə məşğul oluram. Ailəm, uşaqlarım var. Allah hamının balalarını saxlasın. Allah Təala mənə gözəl övlad payı da verib. Bu gün, bəli, özümü xoşbəxt insan hesab edirəm.

- Mən həmişə düşünürəm ki, istənilən halda fərqli taleyi olan insanlar Allah tərəfindən seçilmiş insanlardır.Razısınızmı bu fikirlə?

- Həmd olsun Allahın böyüklüyünə.

Allah Təala Qurani-Kərimdə ƏlBəqərə surəsinin186-cı ayəsində bildirir ki, insanları yalnız gücü çatdığı qədər yükləyirəm. Mən bilirəm ki, Allah hər kəsə daşıya biləcəyi yükdən artıq yük verməz. Mən yaralanmadan sonra bir çox ölkələrdə oldum, elə xarici səfərlərin özündə də hamı mənə deyir ki, sənin sağ qalmağın böyük möcüzədir. O cür yaradan sonra sağ qalmaq yalnız Allahın hədiyyəsidir.

- Həyatda da həmişə belədir ki, insan xoşagəlməz Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

hadisələri unutmalı, çətinliklərin öhdəsindən gəlməyi bacarmalıdır.

Düşünürəm ki, motivasiya baxımından siz ən yaxşı nümunəsiniz. Bir çətinlik yaşayan kimi geri çəkilən gənclərə necə motivasiya olardınız?

- Əgər İlham Zəkiyevin bütün insanlığa faydalı bir məsləhət vermək imkanı olsaydı, bu nə olardı?

- Allahdan, Allahın qəzəbinə tuş gəlməkdən qorxsunlar. Ümumiyyətlə, Allahın qəzəbindən qorxan insan pis əməllərdən də əl çəkəcək, ailəsinə, cəmiyyətə xeyirli bir insan olmaq üçün çalışacaq.

- Mən ilk növbədə gənclərimizə bildirmək istərdim ki, hər bir - Oxucu kütləmizin problemin, hər bir çətin vəziyyətin əksəriyyətini gənclər təşkil hər zaman çıxış yolunu verir Allah.

Sadəcə çıxış yolunu axtarıb tapmaq, edir. Gənclərimizə hələlik son sözünüz... görmək lazımdır. Allah Quranda buyurub ki, nə yaxşılıq baş verirsə, - Gənclərimizə demək istərdim Allahdandır, nə pislik baş verirsə, ki, fərqi yoxdur hansı sahədə özünüzdəndir. Sizin yaxşı bildiyiniz Azərbaycanı təmsil edirlər. sizin ziyanınıza, pis bildiyiniz sizin Bu təhsil də ola bilər, idman da. xeyirinizə ola bilər. Ona görə də çətinliklərə sinə gərməyi bacarın.

Hansı sahədə olmağından asılı

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

olmayaraq, öz işlərinin peşəkarı olsunlar.Vətənlərini sevsinlər.

Allah tərəfindən qiymətləri bir gün veriləcək. Çalışsınlar, düzgün insanlardan örnək götürsünlər. Ən əsası da örnəyi qıraqdan yox, özümüzdən götürsünlər. Çünki bu gün ölkəmizdə kifayət qədər örnəyimiz var.

- Və ənənəvi sualımız: İlham Zəkiyev kim və ya nə olmaq istərdi?

- İlham Zəkiyev Allaha layiqincə şükr edən bəndə olmaq istərdi. Çinarə AVAZLI

33

May 2014

02

F A K T L A R

DÜNYANIN AĞACLARLA BAĞLI

8 MÖCÜZƏSİ BİR AĞAC İL ƏRZİNDƏ ATMOSFERƏ TƏXMİNƏN 120 KQ OKSİGEN VERİR. BU QƏDƏR OKSİGEN ÜÇ NƏFƏRDƏN İBARƏT BİR AİLƏNİN BÜTÜN İL BOYU TƏNƏFFÜSÜNƏ KİFAYƏT EDƏR.

34

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

Ağac ona lazım olan qidanın 90 faizini atmosferdən, 10 faizini isə torpaqdan alır. Digər canlılarla müqayisədə ağaclar planetimizin ən uzun ömürlü varlıqlarıdır.

Ağaclar atmosferin çirklənməsinin qarşısını alan ən etibarlı müdafiə vasitəsidir. Onlar havanı işlənmiş qazlardan təmizləyir və şəhərlərin səs fonunu tənzimləyir.

Orta hündürlükdə bir ağacdan təxminən 170.000 karandaş hazırlamaq olar.

Dünyanın ən hündür və yoğun ağacı ABŞ-ın Kaliforniya ştatında bitən sekvoya ağacıdır. Onun hündürlüyü 115 metrə, diametri isə 8 metrə çatır.

Ən qədim ağac isə ABŞ-da bitən şam ağacıdır. Bu ağacın 4500 yaşı var. Ən qeyri-adi palıd ağacı isə Fransadadır. Alimlərin fikrincə, bu ağacın təxminən 1000 yaşı var.

Ağacın gövdəsi üzərində tamamilə təbii üsulla yaranmış iki ədəd kilsə qülləsinə bənzər qüllə var.

Onun qəribəliyi də elə bundadır.

Qüllələrə çıxmaq üçün ağacı əhatə edən dolama pillələrdən istifadə olunur.

Dünyanın ən möhkəm ağacı Rusiyada bitən Şmidt tozağacıdır.

Bu ağaca nə balta, nə də güllə batır.

Ən qədim kök sisteminə malik ağac isə İsveçdədir. Onun təxminən 9 min il yaşı var.

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

35

May 2014

02

Q Ə H

F A K T L A R

36

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

İTALYANLAR ADƏTƏN “QƏHVƏ” SÖZÜNÜ DEYƏNDƏ HƏMİŞƏ ESPRESSONU NƏZƏRDƏ TUTURLAR, QƏHVƏNİN BU NÖVÜ HƏM DADI, HƏM DƏ ƏTRİ İLƏ DİGƏRLƏRİNDƏN FƏRQLƏNİR.

Hər şey 1901–ci ildə Milanlı Luigi Bezzaranın qısa bir zamanda qəhvə hazırlamağa imkan verən, bar üçün qəhvə hazırlayan maşını ixtira etməsindən sonra baş verdi. Beləliklə, Espresso bütün italyanların həyatına daxil oldu və İtaliyanın simvoluna çevrildi. Espresso sözü qəhvənin hazırlanmasında və istifadəsindəki sürəti bildirir.

H V Ə Qəhvəni istənilən vaxt içmək uyğun hesab olunur və onun bir neçə növü var: 1) Makkiato (lap az südlə); 2) Lunqo (tamamilə dolu fincan, az qəhvə ilə); 3) Ristretto (az su, çoxlu qəhvə); 4) Freddo (buz ilə); 5) Korretto (bir az likör ilə). Bundan başqa, italyan evlərində səhər yeməyini Kaffelatte, yəni isti süd və az qəhvə ilə edirlər.

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

Dünyaca məşhur olan digər isti italyan içkisi isə Kappuççinodur.

O öz adını rahiblərin paltarının rəngindən götürüb, yenə də söhbət Espressodan gedir, lakin bundan başqa onda südün köpüyü də olur. Bir məsləhət: nahardan sonra həmişə Kappuççino əvəzinə Espresso için. Yeri gəlmişkən, bir italyan üçün yeməyin sonunda Kappuççino içilməsi qəbul olunmazdır, səhər yeməyində isə onu içmək əladır.

Espresso isə bütün saatlarda içilə bilən bir içkidir.

Esmira İBRAHİMOVA

37

May 2014

02

QARSİA MARKES HAMIDAN ÇOX BƏYƏNDİYİM YAZIÇI DEYİL, ANCAQ HƏR HALDA, O, MƏNİM XOŞUMA GƏLƏ BİLƏRDİ, ƏGƏR O, MƏNİM ÖZÜM OLMASAYDI VƏ KİTAB YAZMASAYDI

D A H İ L Ə R

QARSİA M QARSİA QABRİEL

38

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

Görkəmli Kolumbiya yazıçısı Qabriel Qarsiya Markes 1928-ci il martın 3-də Kolumbiyanın Arakataka şəhərində dünyaya gəlib.

Uşaqlığı ana babasının- istefada olan polkovnik Nikolas Markesin evində keçib. Babası vaxtilə Kolumbiyada qanlı qırğınlarla nəticələnmiş, liberallarla konservatorlar arasında gedən vətəndaş müharibəsinin veteranı idi və onun canlı xatirələri sonralar Markesin ən böyük əsəri olan “Yüz ilin tənhalığı” romanına az qala söz-söz, sətir-sətir hopmuşdu- elə səviyyədə və elə təravətlə ki müsahibələrinin birində özü də etiraf etmişdi: “Yüz ilin tənhalığı” mənim uşaqlığımın poetik təcəssümüdür…”

Markesin bir yazıçı kimi formalaşmasında nənəsi donya Trakliananın çox böyük rolu olub. Nənəsi balaca Qabrielə sehrli və qorxunc nağıllar danışardı, gecələr bu nağıllar uşağın yuxusunu ərşə çəksə də, gündüzlər yenə nənəsinin böyrünü kəsdirib onun nağıllarını maraqla dinləməkdən usanmazdı. Markesin unudulmaz uşaqlıq illərinin ömrü, əfsuslar olsun ki, çox qısa olub-cəmi 8 il…

Babası dünyasını dəyişdikdən sonra valideynləri balaca Qabrieli Arakatakadan apardılar. Mənəvi baxımdan elə bununla da sona yetən uşaqlıq dövrü öz yerini tez-tez dəyişib təzələnən yeni mərhələlərə verdi.1946-cı ildə o, Boqota şəhərində hüquq fakültəsinə daxil oldu.

İlk hekayəsinin 1947-ci ildə nəşr olunmasına baxmayaraq, Markes yazıçı olmaq fikrinə düşmür. Vəkillik karyerası onu tezliklə bezdirir və o, jurnalistika ilə məşğul olur. 195054-cü illərdə Markes reportyorluq edir. Bu illərdə “Son yarpaqlar” povesti nəşr olunur. 1955-ci ilin iyulunda isə müxbir kimi Avropaya gedir, Romada işləyir. Eyni zamanda kinematoqrafiya mərkəzində rejissorluq kursunda çalışır. Müxbirlik edən zaman Markes müxtəlif Avropa ölkələrini gəzir, bir müddət Venesuelada yaşayır, 1961-ci ildə isə Meksikada məskunlaşır.

Bu dövrdə artıq “Bədxah saat” romanını yazıb qurtarır.

1965-ci ildə 18 ay müddətində ədib özünü könüllü şəkildə dustaq edir və bu yeni romanının yaranması ilə nəticələnir. Bu əsər üçün Markesə 20 il lazım olmuşdu. “Yüz ilin tənhalığı” və ya “Ev” adlanan bu roman 1967-ci ildə Buenos- Ayresdə işıq üzü görür, əsər inanılmaz uğur qazanır.

1972-ci ildə nağıllar məcmuəsi olan “Sadəqəlbli Erendiranın inanılmaz, kədərli tarixi və onun qəlbsiz nənəsi” əsəri işıq üzü görür. Bundan sonra Markesin bütün yazıları üzərində güclü tədqiqatlar aparılır və həmin il də Markes “Beynalxalq Romula Qaleqosa” adlı mükafatın sahibinə çevrilir. 1974-cü ildə Markes Boqotada “Alternativ” adlı qəzetin əsasını qoyur.

1975-ci ildə xalqa “Patriarxın payızı” romanı təqdim edilir, hansı ki əsasında güclü şəkildə şəxsi məsələlər dayanırdı. Həmçinin bu əsərdə qayda- qanunların mövcudluğu və Amerikan diktaturasının obrazı yaradılmışdır. “... Kolumbiya inqilabı nəhəng bir işə- Batistanın generalı Soso Blankanın edam edilməsinə imza atdı. Blankanın işinə bütün dünya jurnalistlərinin iştrakı ilə açıq məhkəmədə baxılırdı. Bu, həyatda gördüyüm ən müdhiş mənzərələrdən idi. Ölüm hökmü oxunanda mən Blanko ilə üzbəüz dayanmışdım: onun sifətində bircə əzələ də tərpənmədi, yalnız dizləri azacıq titrədi. Bu, mənim üçün kəşf kimi bir şey oldu və mən düşündüm ki, çoxdan axtardığım, həsrətində olduğum diktator məhz odur. Lakin sonralar çox götür-qoy elədim, diktatorlar haqqında bütün yazılanları oxudum. Yazmağa başlayanda isə həmin faktlardan istifadə etməməyə çalışırdım. İstəyirdim ki, mənim qəhrəmanım mövcud diktatorlardan heç birinin əkiz tayı olmasın.”

Markes əminliklə qeyd edir ki: “Yazıçının inqilabi borcu –yaxşı yazmaqdır…”

Bayramova GÜLPƏRİ

MARKES MARKES Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

39

May 2014

02

D A H İ L Ə R

PAULO

KOELYO ÇAĞDAŞ DÜNYA ƏDƏBİYYATININ FENOMENİ

40

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

ŞƏRQ NAĞILÇILIĞI...

BU İFADƏ OLA BİLSİN Kİ, ŞƏRQ ROMANTİZMİ İLƏ ƏVƏZLƏNƏ BİLƏR. QEYRİ-REAL HADİSƏLƏRLƏ SÜSLƏNƏN NAĞILLAR ROMANTİZMİN BİR QƏDƏR DƏQİQ DESƏK, “PRİMİTİV ROMANTİZM”İN ƏSASINI TƏŞKİL EDİRDİ. HƏR KƏSİN İÇİNDƏ BİR NAĞIL DÜNYASI VAR VƏ BU NAĞIL DÜNYASININ SONU “XOŞBƏXTLİYƏ” SÖYKƏNİB. HEÇ KƏS NAĞILIN SONUNU PESSİMİZMƏ SÖYKƏMİR. NAĞILLAR XƏYAL FAKTIDIR. XƏYALLAR ÜSTƏGƏL NAĞILLAR BƏRABƏRDİR TƏSƏVVÜR GERÇƏKLİYİ.

XƏYAL BƏRABƏRDİR NAĞIL. İKİ MÜCCƏRRƏD BƏRABƏRDİR BİR REALLIQ. ONA GÖRƏ DƏ BİZ ÖZ ROMANTİKLİYİMİZDƏ XƏYALIMIZI YAŞADIĞIMIZA GÖRƏ DUYĞULARIMIZ BUNU REAL KİMİ QƏBUL EDİR.

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

Hər kəsin yaşamadığı nağıllar var. Paulo Koelyo Şərq nağılçısıdır. O, daim nikbinliyə qapı açır. Bəs kimdir Paulo Koelyo?

Dünya ədəbiyyatında əsərləri satış rekordları qıran Koelyo nəsrini oxucuya yaxın edən yol nədən ibarətdir və Koelyo yaradıcılığını oxucuya göstərən ox işarəsi nə ilə əlaqədardır? Çağdaş dünya ədəbiyyatının fenomeni sayılan Paulo Koelyo 24 avqust 1947-ci ildə Braziliyanın Rio De Janeyro şəhərində anadan olub.

Hələ yeniyetmə ikən Paulo yazıçı olmaq istəyir, həmin dövrdə anasına yazıçı olmaq arzusunu bildirərkən anası: “Əzizim, sənin atan mühəndisdir. O, yüksək məntiqə və savada sahibdir. Bilirsən, yazıçılar necə olur?” – söyləmişdir.

Bundan sonra Koelyo belə qənaətə gəlir ki, yazıçı həmişə eynək taxır, saçlarını daramır və sanki öz nəslinəcabəti tərəfindən anlaşılmamaq borcu və vəzifəsi daşıyır. Paulonun özünə qapalı olması və mənəvi düşüncələri valideynlərini dəhşətli qərar verməyə vadar edir.

16 yaşında ikən Paulo ruhi xəstəxanaya yerləşdirilir və o, xəstəxanadan 20 yaşı olanadək 3 dəfə qaçır. Sonralar Koelyo qeyd edir ki: “Bu, o demək deyil ki, valideynlərim məni istəmirdilər.

Onlar sadəcə nə edəcəklərini bilmirdilər. Onlar bunu məni məhv etmək üçün yox, qorumaq üçün etmişdilər”.

O, valideynlərinin arzusu ilə hüquq üzrə təhsil alır. Yaradıcılığa başlamazdan öncə Koelyo öz ölkəsində tanınan bəstəkar idi, mahnı sözləri yazırdı. Bir müddət jurnalistliklə də məşğul olan Koelyo 1986-cı ildə xristianların Q.Avropadan başlayıb İspaniyada Santiyaqo de Kompostela şəhərində sona çatan ənənəvi həcc səfərini etdi. “Zəvvarlıq” (“O Diário de um Mago”) adlı kitabında da həmin səfərlə bağlı təəssüratlar öz əksini tapmışdır. 1988-ci ildə nəşrə verilən “Kimyagər” romanı Paulo Koelyonun ən çox oxunan çağdaş yazıçılardan biri etdi.

42 ildə 26 dilə tərcümə olunan “Kimyagər” bənzərsiz bir uğurla Ko-

elyonu Qabriel Qarsia Markezdən sonra ən çox oxunan Latın Amerikalı yazıçılar sırasında önəmli yer tutmasına səbəb oldu.

Koelyo qısa yazır, hadisəçiliyə çevirmir, hadisəni, üslubunu mətnin fonunda verməyi bacarır və bu fonu bədii işıqlarla işıqlandıra bilir.

Reallıq optimisliyə sığınır. Həqiqət xoşbəxtliyə daha çox aşiqdir.

Dünya oxucusuna Koelyonu yaxın edən bu cəhət oxucuların Koelyonun romanlarında həmin nikbinlik arzularına çatmaqları ilə bağlıdır.

Koelyo oxucularını xoşbəxt etməyi bacarır.

“Biz həqiqəti yalnız əvvəlcə onu bütün mənliyimizlə inkar etdikdən sonra qəbul edirik, taleyimizdən qaçmamalıyıq. Tanrının əli sərt, lakin olduqca səxavətlidir...” -deyən yazıçı müasir oxucu üçün hər şeyi edir, qısası, o oxucunun nazı ilə oynamağı bacarır.

Müasir oxucu təsvirçiliyi, hadisəçiliyi sevmir, bir başqa aqibətə varmaq istəyir. Koelyo da pritçalar üstündə bədii iplə hadisələri düzür, hər hadisə bir taledir. M.Ruminin məsnəviləri kimi qısa hekayələrlə qurulan bu romanlar göründüyü kimi, Şərq hekayələri və nağılları kimi təsir bağışlayır. Şərq ədəbiyyatında uyğunluq baxımından başqa bir amil romanlarda hadisələrin bir-birinin içindən törəməsi, sanki hadisələrin bir-birini “doğması” faktı üzə çıxır, “Minbir gecə nağıl”-larındakı kimi. Necə ki Şərq nağılları qısalığı, fasiləliyi ilə oxucunu yormur, eləcə də Koelyonun romanları.

Koelyo Yuneskonun müşaviri kimi Afrika qitəsində çalışıb, bir çox beynəlxalq mükafatlara, o cümlədən Fransanın İncəsənət və Ədəbiyyat, Fəxri Legion ordenlərinə layiq görülüb. 2002-ci ildə Yazıçı Braziliya Ədəbiyyat Akademiyasına üzv seçilib. Koelyo bir çox mətbuat heyəti üçün həftəlik məqalələr yazmaqdadır.

Bayramova GÜLPƏRİ

41

May 2014

02

K Ü R S Ü

“YARADANIN YARATDIĞI NƏ VARSA, MƏN ONLARIN MƏCNUNUYAM...”

MƏNSUM İBRAHİMOV 42

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

- Mənsum müəllim, deyirlər, muğam bir dəryadır.

Bu dəryadan sizə nə qədər pay düşür?

- Bu sual bir az mürəkkəb sualdır, ona görə ki muğam, həqiqətən, bir dəryadır, amma o dəryadan kim nə qədər götürə bilər, onu deyə bilmərəm. Bilirsiniz, zaman keçir, o zaman keçəndən sonra hər bir sənətkar tarixdə gördüyü işlərlə, sənəti ilə, yaradıcılığı ilə qalır.

Mənim yaradıcılığım, demək olar ki, bir çox sahələrə bölünür. Məsələn, bu oturduğumuz Opera və Balet Teatrı. Burada bir çox rollar oxumuşam, amma tamaşaçılar məni Məcnun obrazı ilə tanıyıblar, qəbul ediblər. Mənim bu rolu oxumağımdan artıq 20 il keçib. Tələbə vaxtımdan burada işləyirəm, demək olar ki, burada böyümüşəm. Məni bu teatra Şövkət Ələkbərova gətirib. O vaxt Şövkət xanımın münsif olduğu müsabiqədə mən birinci yeri tutmuşdum. Şöfkət xanım birinci qabiliyyət diplomunu mənə verdi və məni öz sinfinə dəvət etdi. O məsləhət gördü ki, sənin yerin Opera Teatrıdı, çünki sənin səsin də, görkəmin də Məcnun roluna çox uyğundur. Yəni demək istəyirəm ki, o dəryadan kim nə qədər götürə bilir, bir qaşıq, bir stəkan , bir çömçə (gülür- Red.) bilmirəm. Çox böyük bir dəryadır, həqiqətən, bir ümmandır bu.

- Muğamı hər kəs duya bilər?

- Ruhu olan insanlar duya bilər.

Birincisi, muğamı duymaq üçün mühit insanı yetişdirir. Görürsünüz, indi daha çox gənclər hərəkətli musiqilərə meyillidirlər. Orada dinamika olduğu üçün bu, təbiidir. Baxmayaraq ki, orada heç bir məna yoxdur, heç onu başa düşmürlər, amma dinləyirlər. Məsələn, estrada da heç bir məna yoxdur, daha çox hərəkət var, dinamika var, ritm var.

Gənclər də bir az səbirsiz olduğuna görə daha çox onu dinləyirlər.

Amma yaş ötdükcə, insan həyatı dərk etməyə başlayanda artıq onun həyata baxışı dəyişir. Onun Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

danışığı, hərəkəti, həyat tərzi, musiqi zövqü artıq formalaşır. İnsan ciddiləşməyə başlayır. Görürsünüz, uşaq vaxtı insan heç vaxt danışığı, hərəkəti haqqında düşünmür.

Amma zaman keçdikcə insan artıq danışığına, hərəkətlərinə fikir verməyə, bir insan kimi formalaşmağa başlayır. Həyatı dərk etməyə başlayanda da, təbii ki, artıq ciddi musiqilərə qulaq asır. Muğam da bir fəlsəfədir. Desək ki, hər bir adam muğamı duyur, bu yanlış olar. Ola bilsin ki, dinləyir, amma o duymaq məsələsi bir az çətin məsələdir. Çünki yenə deyirəm, muğam ruhun musiqisidir. İnsanın ruhu ilə bağlı olan bir şeydir. O, insanın, həqiqətən də, ruhunun qidasıdır.

Ona görə də elə-belə dinləməklə onu dərk eləmək mümkün deyil.

baxmayaraq, bu gün də tamaşaçıların diqqət mərkəzindədir və bu gün də ən aktual tamaşadır.

Bunun əsas səbəbi odur ki, mövzu həmişəyaşardı, çünki məhəbbət mövzusudur. Bu dünya, bəşəriyyət hamısı məhəbbət üzərində bərqərardır. İkinci də, təbii ki, onun musiqisidir. Bəzən tamaşada elə anlar olur ki, çəkisizlik hiss edirsən.

Artıq ətraf mühiti hiss eləmirsən.

Füzulinin “yar” deyib xitab elədiyi 90 faiz Allahdır. Bütün sevgilərin ünvanı Yaradanadır. Çünki biz Yaradanımıza görə sevirik onun yaratdıqlarını. Gördüyümüz nə varsa, onun hamısı Yaradanımızın yaratdığı mükəmməl varlıqlardır.

Elə ona görə də həyatı dərk edən, Allahına bağlı olan insan həmişə birinci Yaradanını sevir.

- Bəs deyirlər ki, muğamı ifa edəndə qalxırsan göylərə, Tanrıya qovuşursan. Bax onda muğamı ifa edirsən.

Doğurdan da, bu, belədir?

- Sevən və sevilən biri kimi soruşuram sizdən, sizcə, sevməyən insan bədbəxtdirmi?

- Əgər ifaçı öz ifasını dərk edə bilirsə, artıq o aləmə girə bilirsə, hər dəfə o, Allaha yaxınlaşır. Çünki bu ruh musiqisidir. Bax “Leyli və Məcnun”-da bu var. İki böyük dahinin: Füzulinin söz qüdrəti, böyük Üzeyir bəyin musiqi dünyasının birləşməsindən yaranan bu əsər 106 il bundan öncə yazılmasına

- Bilirsiniz, siz indi bir insana desəniz ki, siz sevmirsiniz, bədbəxtsiniz, o insan heç vaxt boynuna almaz. Ona görə ki o hissi ancaq yaşayan bilir.

Görürsünüz, o əsərdə də var ki, həmin hissi qışqırmazlar, deməzlər.

O hissi yaşayarlar. O, iki insan arasında yaşanır, amma deyilmir.

Hər iki tərəf bunu duyur, amma 43

May 2014

02

K Ü R S Ü

etiraf olunmur. Deyiləndə də bir dəfə deyilir. Həm də çox deyiləndə o hiss ucuzlaşır. Artıq o, şouya dönür. Çox təəssüf ki, indi insanlar bunu şou məqsədi ilə çox işlədirlər, bu da insanı bəzən qıcıqlandırır.

Amma bizim bu gün də ətrafımızda o qədər Leyli və Məcnunlar var ki. Çünki Allah onu hər kəsə yox, yalnız sevdiyi insanlara verir. Bu hiss o insana verilir ki, o hissin əzabı da ona xoşdur, xəyalı da. Sevmək demək, sadiq olmaq deməkdir, etibar deməkdir, fədakarlıq deməkdir. Çox şeylər var, sevgi çox böyük məfhumdur.

vətənimə çox bağlıyam. Məsələn, mən gedib başqa ölkədə yaşaya bilmərəm. Biz səfərlərə çox gedirik, 1 həftə qalıram, 1-2 gün artıq qaldıqda darıxmağa başlayıram, qala bilmirəm. Vətənin hər daşı mənim üçün doğmadır, çünki bu, Vətəndir. Çünki mən bu torpaqda doğulmuşam, bu səsi mən bu torpaqdan almışam, xalqın məhəbbətini mən bu torpaqda qazanmışam. Bunu mən övladlarıma da təbliğ edirəm. Hər dəfə yay tətillərində Azərbaycanın bütün bölgələrini gəzdirirəm. Bəzən görürsən, uşaqlar bütün ölkələri tanıyırlar, amma öz rayonlarımızdan xəbərsizdirlər. Ona görə öz rayonlarımızdan başlamaq lazımdır. Bizim ölkəmizin hər qarışı tarixdir. Bizim böyük akademikimiz, rəhmətlik Xudu Məmmədovun, belə bir sözü vardı: “Azərbaycanı uşaqlara sevdirmək yox, tanıtmaq lazımdır. Bu məmləkəti tanısa, o, təbii ki, sevəcək. Amma kor-koranə desən ki, bunu sev, niyə sevməli olduğunu anlamayacaq”. Bax budur söhbət.

qədər düşünür, nə qədər əzab keçirir və deyəndən sonra özündə rahatlıq tapır ki, heç olmasa, hissimi etiraf edə bildim. Bilirsiniz, bu hiss təkcə əks cinsə qarşı olan hiss deyil. Bu, həmçinin insanın - Çətinə düşəndə nəyə vətəninə qarşı, ailəsinə, övladına, sığınırsınız? ölkəsinə, dövlətinə qarşı olan bir hissdir. Mənim həmişə bir sözüm var, deyirəm ki, Yaradanın yaratdığı (düşünür – Red.) nə varsa, mən onların Məcnunuyam. - Hər bir anın öz çətinlikləri var.

Bu, hamının həyatında olur. Mən Yəni hər şeyə mən məhəbbətlə Allaha çox bağlı insanam. Bir də baxıram: təbiətə də, ağaclara da, hamının dediyinə görə, mən çox insanlara da. Onda insan üçün səbirliyəm, amma mən özümü o yaşamaq çox rahat olur. Mən

- Axı deyirlər, sevdiyinə sevdiyini de ki, dəyərli olduğunu hiss etsin. Amma siz deyirsiniz ki, bu hissi yaşayarlar, deməzlər.

- Yox, mən onu demirəm, mənim dediyim başqa bir şeydir. Mənim dediyim odur ki, bəzən görürsən ki, insanlar sevgilərini müxtəlif üsullarla qışqırırlar, hay-küy qaldırırlar. Yəni bunu şou mövzusuna çevirmək lazım deyil. O, xarakterdən asılıdır. İnsan bəzən sevir, heç sevdiyini deyə bilmir, amma əlbəttə, desə, nə gözəl. Çünki etiraf etmək özü də çox gözəldir. Amma onu deməkdən ötrü, etiraf etməkdən ötrü də nə 44

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

qədər də səbirli hesab eləmirəm.

Həmişə Allahdan özümə arzuladığım səbirdir, çünki səbirdən gözəl şey yoxdur bu həyatda. Səbirli insan bu həyatda istədiyi hər şeyə nail olur, insanlarla həmişə gözəl ünsiyyət qurur, cəmiyyət tərəfindən qəbul olunur. Çünki səbirli insan öz yerini bilir. Həmişə Allahıma sığınıram və səbir edirəm. Bəzən görürsünüz ki- hər birimizin həyatında bu olur- əmin olduğunuz bir iş elə olur ki, alnmır. Belə zamanlarda düşünürəm ki, Allah belə məsləhət bildi. Sonra o iş daha yaxşı formada alınır. Başqa bir tərəfdən yol açılır, başqa bir iş alınır. O

zaman görürsən ki, darıxmaq lazım deyil, sadəcə olaraq, Allaha şükür etmək lazımdır. Mən bir də həmişə Allahıma şükür edirəm ki, nə yaxşı ki məni gözütox yaradıb və nə yaxşı ki şükür eləməyi bacaran bir insanam çətin vaxtımda da, gözəl vaxtımda da. Hər səhər mən duranda Allahıma şükür edirəm. Hər günü yaşamaq özü bir xoşəxtlikdir. İnsanın ömrü yaşla, gəncliklə bağlı deyil, Allah hər kəsə bəlli bir ömür verib. O nə cavana baxmır, nə qocaya. Sadəcə olaraq, o ömrü elə yaşamaq lazımdır ki, səndən sonra sənin doğmaların, ya sənin övladların sənə görə utanmasınlar. Şərəfli bir ömür yaşayasan gərək.

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

Hərənin kiçik bir ömrü var. İnsan bir də gözünü açır ki, ömrü artıq keçib. Nə vaxt gəlib keçir, heç özü də bilmir, bir qəzəldəki kimi: “Necə gəldi, necə getdi”. Hər birimizin fikrindən bu keçir. Sadəcə olaraq, insanlara zərər vermədən, insan kimi yaşamaq lazımdır.

- Mənsum müəllim, sənətinizin zirvəsindəsiniz. Özünüz üçün maddi yox, mənəvi nə arzu edirsiniz?

- Vallah, mən bunu çox da qəbul eləmirəm. Mən heç vaxt hansısa bir yerdə yaxud bir zirvədə olmağı

düşünməmişəm. Düşünmüşəm ki, yaxşı bir sənətkar olum. Məsələn, bu gün, bu yaşımda, şükürlər olsun ki, bütün fəxri adları almışam. Bu, yaşla deyil, əlbəttə ki. Amma mən dönüb geriyə - keçdiyim sənət yoluna baxanda, düşünürəm ki, mən o çətin yolları necə keçmişəm. Bilirsiniz, muğamın yolları çox çətindir, çox keşməkeşlidir. Kənardan baxanda tamaşaçılar hazır məhsulu görürlər. Bizim dövrümüzdə muğamla tanınmaq, sevilmək, qəbul olunmaq çox çətin idi. Çünki çox böyük zəhmət, iradə, səbir tələb edirdi. Bu gün mən xalq artistiyəm, “Şöhrət” ordenim var, mən bu gün artıq rəsmi surətdə profes-

soram. Bunların hamısı insanın zəhmətinə veilən bir qiymətdir. Mən düşünürəm ki, mən hansısa dağın ətəyində, daşlı-kəsəkli bir cığırdayam. O zirvəyə gedib çatacam ya yox, bunu heç kim bilə bilməz.

Sənətkar zamanın sınağından keçə bilirsə, o, tarixdə, yaddaşlarda qalır. İndi onu tamaşaçı deyə bilər, xalqımız deyə bilər ki, mən hardayam. Mən özüm haqqımda heç vaxt böyük fikirdə olmamışam.

Sadəcə mən işimi görürəm. Ən azı, bilirəm ki, mən düzgün yoldayam, mən muğama xidmət edirəm, xalqımıza, xalq musiqisinə xidmət edirəm və düzgün iş görürəm. Əsas məsələ bax budur. İnsan gördüyü işin düzgünlüyünə inanırsa, o insan rahat yaşayır, çünki sevdiyi işlə insan məşğul olanda insan bezmir.

Yorulur, amma bezmir. Məsələn, mən dönüb geriyə baxanda artıq bu gün mənim yetirmələrim bu operanın solistləridir. Burada mənimlə çiyin-çiyinə çalışırlar.

Mənim yetirmələrim bu gün Konservatoriyanın müəllimləridir. Asəf Zeynallı və digər bir çox musiqi məktəblərində dərs deyirlər. Görün nə gözəl hissdir bu. Çox adam dərs deyir, amma ifaçı yetişdirmək çox çətindir. Onun üçün gərək tələbənin uğuruna özündən çox sevinəsən, yəni onu qəbul edə biləsən. Mən, təbii ki, tələbələrimin uğruna özümünkindən çox sevinirəm. Çünki onlar mənim zəhmətimin bəhrəsidir. Mən onları təkcə ifaçı kimi yox, həm də şəxsiyyət kimi yetişdirirəm. Onlara mən həyatı başa salıram, özümlə tədbirlərə aparıram, səfərlərə aparıram. Mən efirdə onları izləyirəm, hansısa sözü hərdən səhv işlədəndə iradımı bildirirəm ki, “Olmaz. Siz hələ fikir bildirməyin, fikir bildirməyinizə çox var. O hüququ nə vaxt qazansanız, o zaman fikir bildirərsiniz. Sən hələ sənətini öyrən, sənətini ifa elə.

Hər şeyin bir vaxtı var. O hüququ qazanırsansa, onda sən söz deyə bilərsən” (gülür- Red.).

Fəridə MƏMMƏDOVA

45

May 2014

Benito Mussolini – “Bologna” Gəncliyində duçe (italyan dilində “rəhbər” mənasını verən və latın dilindəki “dux” (tələf. duks) sözündən götürülən titul) sadiq sosialistdən faşist doktrinasının yaradıcısına qədər uzun yol qət etmişdir. Müasirləri dəfələrlə gələcək diktatorun yerindəcə hadisələrə münasibətini dəyişmək xarakterini qeyd etmişlər. Görünür, “İtalyanın №1 pilotunun” məhz bu xarakteri əbədi mübahisəyə səbəb olmuşdur: axı o, kimə azarkeşlik etmişdir?

Azarkeşlərin əksəriyyəti hələ də Mussolininin sevimli komandasının “Lazio” olduğuna inanır.

Bunun lehinə olan əsas arqument onun “byankoçelistlər”- in yerli oyunlarını keçirdiyi “Rondinella”-nı ziyarət etməsidir. Lakin Mussolininin “Lazio”- nun sadiq azarkeşi adlandırmaq bir qədər çətindir, məsələn, 1929-cu ildə Sinyor Benito “byankoçelistlərin” yarışdakı məğlubiyyətinə “klubun fəxri üzvü” vəsiqəsini atmaqla münasibət göstərmişdir . Yeri gəlmişkən, həmin yarışdan sonra oğulları Bruno və Vittoriodan fərqli olaraq, o, demək olar ki, “Rodinella”-da görünməmişdir.

Belə ki oğulları sümüklərinə qədər

02

İ D M A N

FUTBOL

VƏ CAN

46

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

əsl “laziolu” idilər. Mussolinin əbədi sevgisini “Bologna” qazanmışdır. Ümumiyyətlə, mühafizəkar italyanlar “öz yerli komandanı dəstəklə” (support your local team) şüarı ilə yaşayırlar. Emiliyadan olan duçe heç vaxt köklərini unutmurdu, lakin ömrünün sonuna kimi “Bologna”nın alovlu azarkeşi olmuşdur. Qeyd edək ki, bu sevgi heç də platonik olmamışdır. Dövlət başçısının dəstəyi sayəsində “Bologna” az-çox istedadlı olan bütün oyunçuları topladı, birinci dərəcəli stadion və müasir avadanlıqlarla təchiz olundu.

Bütün bunlar “qırmızı-mavilərin” əsl hegemonluğuna gətirib çıxardı: 1925-ci ildən 1941-ci ilə qədər Arpad Vaysın (Arpad Weiss) oğlanları beş çempionatı, eləcə də iki dəfə çox nüfuzlu Mitropa Kubokunu qazanmışdırlar.

Fransisko Franko – “Atletiko Aviasion”, “Real” (Madrid) “Barselona” azarkeşlərinin düşüncələrinin əksinə olaraq, Franko əvvəldən “Real”-ın azarkeşi olmamışdır. Təbii ki, “El Klasiko”-da o, “yağlı” komandanı dəstəkləyirdi, lakin diktatorun azarkeşi olduğu komanda “Atletiko” ( o vaxtlar, “Atletiko Aviasion”) idi. Məhz onlar müharibədən sonrakı ilk illərdə “Barselona”-nın əsas rəqibləri idilər.

Frankonun dövründə “Real” ilk dəfə 1954-cü ildə çempionatda qələbə çaldı, o vaxt artıq “Atletiko” 4 dəfə qalib gəlmişdi. Franko rəsmən klubun hamisi idi.

Nİ Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

Beriya- “Dinamo” (Tiblisi) NKVD-nin tam səlahiyyətli nümayəndəsi “Dinamo”-nun (Tiblisi) böyük azarkeşi olmuşdur. Prinsipcə o, gürcü komandasının paytaxtdakı yoldaşlarını da bəyənirdi. Həqiqət də isə, o yalnız həmyerlilərini dəstəkləyirdi. O, alovlu, qafqazlı azakeş idi.

Vladimir Lenin – “Tottenham Hotspur” İnternet səhifələrində bolşeviklərin liderinin “Tottenham Hotspur”-a azarkeşlik etməsi barədə məlumatlar var. İddiaya görə, RK-nin London Konqresi zamanı İliç təsadüfi şəkildə “Tottenham”-ın maçında iştirak edir və komandanın oyununa aşiq olur. Düzü, iddianın lehinə heç bir sübut yoxdur, Lenin də futbolun, həqiqətən, mühüm sosial fenomenə çevrilməsindən çox əvvəl dünyasını dəyişmişdir. Lakin belə bir tarixi faktdan yan keçmək qəbuledilməz olardı.

Tərcümə etdi: Rəfiqə ZAMANOVA

Adolf Hitler – “Şalke 04” Şayiələr XX əsrin əsas canisinin “Şalke” azarkeşi olduğunu göstərir.

Sübut kimi “Şalke”nin Nazi diktaturası dövründəki misilsiz qələbələri göstərilir. 1933-1942-ci illərdə “Şalke” Almaniyada altı çempionatda qalib gəlmişdi. Fakt tutarlı idi, lakin bu, Hitlerin “Şalke”-yə düzgün azarkeşlik etmədiyi qənaətini yaradır. Ümumiyyətlə, fürer futbolu çox da sevməyib. Buna görə də Hitler aradabir tribunlarda görünür və bəzən sona qədər qalırdı.

47

May 2014

02

A Z İ M U T

01

02

03

İçərişəhər - şəhər içində şəhərdir.

Müasirləşən Bakımızda öz qədimliyini, tarixin onda buraxdığı izləri məğrurla qoruyan İçərişəhər Qız qalası və Şirvanşahlar Sarayı kompleksi ilə birlikdə 2000-ci ildə YUNESKO-nun Dünya mədəni irsi siyahısına daxil edilib.

Azərbaycan muğamı Azərbaycan xalqının tarixində dərin köklərə malikdir və musiqi mədəniyyətinin şifahi irsində mühüm yer tutur. Azərbaycanda 7 əsas, 3 köməkçi muğam var.

Muğamımız 2003-cü ildə YUNESKO tərəfindən Bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəni irsi reprezentativ siyahısına daxil edilib.

Qobustan qoruğu - Vətənimizin qədim tarixə malik olduğunu göstərən maddi mədəniyyət abidələrindən biridir. Burada qədim insanın yaşayış tarixi eramızdan təxminən 20 min il əvvəl başlayır.

2007-ci ildə Qobustan qoruğu adı ilə YUNESKO-nun Dünya mədəni irs siyahısına daxil edilib.

Y U N ES K MƏNƏVİ NÜM ZƏNGİN MƏDƏNİ İRSƏ MALİK OLMAQ VƏ ONU GƏLƏCƏK NƏSİLLƏRƏ ÖTÜRƏ BİLMƏK HƏR BİR XALQIN ŞƏRƏFİDİR. XALQI YAŞADAN YALNIZ ONUN MADDİYYATI DEYİL, HƏMÇİNİN MƏNƏVİYYATIDIR. DÜNYADA NEFTLƏ ZƏNGİN BİR ÖLKƏ KİMİ TANINAN AZƏRBAYCANIMIZ BU GÜN HƏM DƏ MƏNƏVİ SƏRVƏTLƏRİ İLƏ DƏ TANINIR. BU MƏQALƏDƏ SİZLƏRİ MÜXTƏLİF İLLƏRDƏ YUNESKO-NUN MƏDƏNİ İRS SİYAHISINA DAXİL EDİLMİŞ MƏNƏVİ NÜMUNƏLƏRİMİZLƏ TANIŞ ETMƏK İSTƏYİRƏM.

48

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

04

05

06

Azərbaycanın aşıq sənəti Aşıqların musiqi-poetik yaradıcılığı Azərbaycan musiqisinin şifahi ənənələrinə daxildir. Aşıq sənətinin kökü şifahi xalq ədəbiyyatına və xalq yaradıcılığına gedib çıxır. Aşıq sözü isə bir titul kimi XI-XII əsrlərdən bəllidir. 2009-cu ildə YUNESKO tərəfindən Bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəni irsi reprezentativ siyahısına daxil edilib.

Novruz - Novruz təbiətin oyanışı, gecə ilə gündüzün bərabərləşməsi, yazın gəlişini özündə təcəssüm etdirən çox qədim bayramdır.

Novruz bayramı hər il 20-21 mart tarixində keçirilir. Novruz Bayramı 2009-cu ildə YUNESKO tərəfindən Bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəni irsi reprezentativ siyahısına daxil edilib.

Azərbaycan xalçaçılıq sənəti - Xalça sənəti Azərbaycanda hələ Tunc dövründə (e.ə. II minilliyin sonu-I minilliyin əvvəlləri) mövcud olub. Ölkədə xalçaçılığın inkişafı haqqında Herodot, Klavdi Elian, Ksenofont və başqa qədim dünya tarixçiləri məlumat veriblər.

Azərbaycan xalçaçılıq sənəti 2010-cu ildə YUNESKO tərəfindən Bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəni irsi reprezentativ siyahısına daxil edilib.

O - DA KI MUNƏLƏRİMİZ

07

08

Tar - Azərbaycanın qədim simli musiqi alətlərindən biridir və o, muğam ifasında əsas alətlərdən hesab olunur. İlkin variantı beş simli olan tarın XIX əsrin ikinci yarısında Azərbaycanın görkəmli tarzəni Mirzə Sadıq (Sadıqcan) tərəfindən ümumi konstruksiyası dəyişdirilmiş, simlərin sayı on birə çatdırılmış, həmçinin ifa zamanı diz üstdə deyil, sinə üstündə tutulmağa başlanılmışdır. Tar 2012-ci ilin dekabr ayında YUNESKO tərəfindən Bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəni irsi reprezentativ siyahısına daxil edilib.

Qarabağ atları üzərində çövkən oyunu - Ənənəvi Qarabağ oyunu olan çövkən iki komanda arasında çəmənlikdə oynanılır. At üstündə olan milli geyimli oyunçular musiqi sədaları altında yarışırlar. Qarabağ atları üzərində çövkən oyunu 2013-cü ilin dekabrında Azərbaycanın müraciəti əsasında YUNESKO-nun təcili qorunmaya möhtac qeyri-maddi mədəni irs siyahısına salınıb.

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

Esmira İBRAHİMOVA

49

May 2014

02

MƏFTUNEDİCİ ŞƏHƏRLƏR, AĞ QUMLU ÇİMƏRLİKLƏR, AMAZON MEŞƏLƏRİ, FESTİVALLAR, KAPOEYRA, FUTBOL VƏ MUSİQİ - BRAZİLİYANI TƏSVİR EDƏ BİLƏCƏK CƏMİ BİR NEÇƏ SÖZ. LAKİN BU HƏLƏ BRAZİLİYA DEMƏK DEYİL.

B R A Z

A Z İ M U T

50

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

İ L İ Y A

Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

51

May 2014

02

BRAZİLİYANIN ƏN BÖYÜK ÜÇ ŞƏHƏRİ BRAZİLİYADA ƏHALİSİ YARIM MİLYON VƏ DAHA ÇOX OLAN 22 ŞƏHƏR VAR. SAN PAULO, RİO DE JANEYRO VƏ BELO HORİZONTE BRAZİLİYANIN ÜÇ ƏN BÖYÜK ŞƏHƏRİDİR. SAN PAULO San Paulo Braziliya və o cümlədən bütün Cənubi Amerikanın ən böyük şəhəridir. 2013-cü ildə San Paulo “Forbes”- in “Top 10 Milyarder Şəhər” sıralamasında 6-cı yerin sahibi olub. Şəhər əhalisinin sayı təxminən 19 milyondur

A Z İ M U T

RİO DE JANEYRO Rio de Janeyro Rio de Janeyro ştatının paytaxtı və Braziliyanın ikinci ən böyük şəhəridir. Şəhər cənub yarımkürəsinin ən turistik şəhəri hesab edilir və çimərlikləri, festivalları və İsa Məsihin heykəli ilə məşhurdur. Rio de Janeyro “Global Şəhər” adını almışdır.

BELO HORİZONT (BELO HORİZONTE) Adının mənası “Gözəl Üfüq” olan şəhər Braziliyanın üçüncü ən böyük şəhəridir. O, Braziliyanın cənubşərqində yerləşir. Belo Horizonte haqda ən maraqlı faktlardan biri “Google”ın orada qərargahının olmasıdır.

52

www.allmag.az

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!

FESTİVALLAR Braziliya öz festivalları ilə ən çox tanınan Cənubi Amerika ölkələrindən biridir. İlin müxtəlif mövsümlərində ölkəyə gələn turistlər yerli əhalinin şən və dostyana xüsusiyyətlərini müşahidə edə bilərlər. Braziliya aşağıdakı festivalları ilə bütün dünyada məşhurdur: Karnaval (Carnival) Karnaval bütün Braziliyada qeyd edilir. Şənliklər Pasxadan 46 gün əvvəl başlayır. Bu vaxt oruc tutulur və ət yeyilmir. Bu gün Karnaval rəngli geyimlər və şən musiqilər ilə xarakterizə edilir. Şənliklər günlərlə, gecə-gündüz davam edir. İyun Festivalları (Festa Junina) Festival Roma Katolik Kilsəsi müqəddəslərindən biri olan Baptist Conun doğumunu qeyd

İDMAN Futbol (futbole) Braziliyada ən məşhur idman növüdür. Braziliya milli futbol komandası ( Seleção ) 1958, 1962, 1970, 1994 və 2002-ci ildə FIFA Dünya Kuboku turnirində beş dəfə qalib olmuşdur. Basketbol, voleybol, avtomobil yarışları, döyüş sənətləri də Braziliyada böyük nüfuza malikdir. Əvvəldə adı çəkilən Aktiv ALLMAG heç vaxt gec deyil!

edir. Şənliklər Braziliya qışının əvvəllərində başlayır. Əlvan geyimlər, rəqslər və bütün gecə davam edən şənliklər adət halını alıb.Kopakabanada Yeni İl (New Year’s in Copacabana) Rio de Janeyro dünyada ən çox tanınan yeni il şənliyinə ev sahibliyi edir. Ölkənin, o cümlədən

idman növləri qədər olmasa da, son illərdə tennis, həndbol, üzgüçülük və gimnastikaya da maraq artmışdır. Bəzi idman variasiyaları da Braziliyada yaranmışdır. Çimərlik futbolu, futsal, futvoley futbolun variasiyaları kimi meydana çıxmışdır. Döyüş sənəti kimi braziliyalılar kapoeyra, vale tudo və Braziliya ciu-citsusunu yaratmışdırlar.

dünyanın hər yerindən yüzlərlə insan bu şənlikdə iştirak etmək üçün Rio de Janeyroya axışır.

Atəşfəşanlıq, musiqi və rəqs bu bayramın əsasını təşkil edir.

Braziliya sürücüləri Formula 1 Dünya Çempionatında səkkiz dəfə qalib gəliblər: 1972-ci və 1974-cü illərdə Emerson Fittipaldi; 1981, 1983 və 1987-ci ildə Nelson Piquet və 1988, 1990 və 1991-ci ildə Ayrton Senna.

Braziliya genişmiqyaslı idman tədbirlərinin təşkilini həyata keçirmişdir: ölkə 1950-ci ildə FİFA Dünya Kubokunun təşkilatçılığını və ev sahibliyini etmiş və 2014-cü il FIFA Dünya Kubokunun ev sahibi seçilmişdir.

San Paulo 1963-cü ildə IV Pan Amerika Oyunlarını təşkil etmiş, Rio de Janeyro isə 2007-ci ildə XV Pan Amerika Oyunlarına ev sahibliyi etmişdir. 2016-cı il Yay Olimpiya oyunları da Rio de Janeyroda keçiriləcək. Qeyd edək ki, bu, Cənubi Amerikada keçiriləcək ilk Olimpiya oyunları olacaq.

Tərcümə etdi: Rəfiqə ƏLƏDDİN QIZI 53

May 2014

ÖMRÜ UZADAN 7 QİDA

02

Sağlam qidalanmaq sağlam bir həyat üçün ən mühüm qaydalardandır. Çox insan qidalanmasına bir o qədər də diqqət etmir. Ancaq yediyimizə, içdiyimizə diqqət etmək lazımdır. İndi problem olmasa da, irəliləyən yaşlarda qeyri-sağlam qidalanma ilə əlaqədar olaraq bir çox xəstəliklər yarana bilər. Bunlardan qorunmaq üçün isə istifadə edilməsi gərəkən müəyyən qidalar var. Sizlərə təqdim etdiyimiz məqalədə bu qidalardan bəziləri ilə tanış olacaqsınız.

S A Ğ L A M L I Q

Avokado Ürək və damar xəstəliklərinin qarşısının alınmasında köməkçidir.

Karbohidrat və zülal tərkiblidir.

Həmçinin dərinin qurumasının da qarşısını alır.

Zeytun yağı Antioksidant bazasıdır. Ürək xəstəlikləri riskini azaldır.

Nar Antioksidantla zəngin bir meyvədir.

Bundan əlavə, nar içindəki pərdələri ilə yeyildiyində mədə xorasının müalicəsinə kömək edir.

Nar həzmi asanlaşdırmaqla yanaşı, eyni zamanda enerjini artırmaq və təzyiqi salmaq kimi xüsusiyyətlərə də malikdir.

Kələm Kələmin tərkibindəki vitaminlər və fermentlər xərçəng də daxil olmaqla, bir çox xəstəliyin qarşısının alınmasında olduqca təsirlidir.

54

Qarağat Yaddaş problemləri olanlar üçün ən əhəmiyyətli qidalardan biridir.

Qarağatın şəfalı xüsusiyyətlərindən ən yaxşı şəkildə faydalanmaq üçün təzə meyvəsindən istifadə edilməlidir.

www.allmag.az

Yaşıl çay Xərçəng xəstəliyinin düşmənidir.

Antioksidantlarla zəngin yaşıl çay döş, dəri, mədə, nazik bağırsaq, mədəaltı vəzi, qara ciyər, yumurtalıq, prostat və ağız boşluğunda yaranan xərçəng xəstəliklərinin bir çox növlərinin qarşısını alır.

O, yeni qan hüceyrələrinin yaranmasına səbəb olur və xərçəng hüceyrələrini məhv edir.

Təzyiqi tənzimləyir. İmmunitet sistemini gücləndirib, arıqlamanı asanlaşdırır.

Darçın Qandakı şəkər və xolesterinin tənzimlənməsində olduqca təsirli bir qidadır. Beynin işini yaxşılaşdırır, yaddaşı gücləndirir, əsəb gərginliyini aradan qaldırır. İmmuniteti artırır, xroniki yorğunluğu aradan qaldırır, ömrü uzadır, qocalıq əlamətlərini ləngidir.

Sevinc CAHANGİRLİ

Azərbaycan gənclərinin fərdi inkişaf Jurnalı!