Jubileum 055 jaar
Progressieve politiek op de Veluwe
55 jaar D66 Apeldoorn Editie 2, periode 1982 – 2002
Periode 1982 - 2002
Jubileum 055 jaar
Historie D66 Apeldoorn
4
De periode 1982-1998
Van oppositie naar collegepartij Voor de gemeenteraadsverkiezingen van 1982 zag het er goed uit voor D’66. Het jaar daarvoor hadden we een mooi resultaat van 17 zetels (11,1%) gehaald bij de Tweede Kamerverkiezingen. D’66 kwam in de regering, in het kabinet-Van Agt II, samen met CDA en PvdA. Bij de presentatie van de kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen in Apeldoorn in januari 1982 dachten we dan ook dat we liefst 7 raadsleden zouden halen en misschien wel een wethouder konden leveren.
Periode 1982 - 2002
Jubileum 055 jaar
We klimmen uit het dal
Maar het rommelde al wel in het kabinet en dat had zijn weerslag op de peilingen. Ons percentage liep van week tot week achteruit in de peilingen. Bij de verkiezingen voor Provinciale Staten in maart 1982 haalde D’66 toch nog een mooi landelijk gemiddelde van 8,3%. Het kabinet viel op 12 mei en op 19 mei ging D’66 akkoord met deelname aan het interim-kabinet-Van Agt III. Dat werd D’66 door de kiezer niet in dank afgenomen. Dat was ook te zien aan het resultaat in Apeldoorn van de gemeenteraadsverkiezingen op 2 juni 1982: we kregen de helft van het aantal stemmen dat we bij de verkiezingen voor Provinciale Staten hadden gekregen. Daardoor werden het niet de verwachte 7 zetels, maar slechts 2. Toch gingen Saskia van der Loo en Rob Rijnhout vrolijk aan de slag. Lies Mulderij werd eerste lijstopvolger, Albertine van Vliet volgde haar op als fractieassistente. In november 1983 zei Saskia haar raadslidmaatschap op omdat ze in Den Haag ging werken, en werd Lies geïnstalleerd als raadslid.
De stadhuisaffaire begint
Ook voor de PvdA vielen de verkiezingsresultaten in 1982 tegen. De partij werd door CDA en VVD buiten het college gehouden, waardoor er een grote, stevige oppositie was in de raad. Dat verhinderde het college niet om grootse plannen te maken. Nu het oude Raadhuis verbouwd was ontstonden plannen om een nieuw Periode 1982 - 2002
D66 zakte in de jaren daarna nog verder weg en zou waarschijnlijk zonder zetels uit de verkiezingen van 1986 zijn gekomen als niet - mede door een oproep van raads- en Statenleden uit het hele land - Hans van Mierlo zich in 1985 beschikbaar had gesteld als lijsttrekker. Daardoor klom de partij langzaam uit het dal en D66 Apeldoorn klom mee. Zonder een goed campagnebudget probeerden afdeling en fractie de krant te halen met leuke, maar wel inhoudelijke acties. De (steun)fractie ging de boer op om aandacht te vragen voor de gevolgen van de intensieve veehouderij en zure regen, waar de bomen op de Veluwe enorm onder te lijden hadden. We organiseerden een dag om aandacht te vragen voor de cultuur. We zaten aan de telefoon in een callcenter voor een enquête onder Apeldoorners over de burgemeestersbenoeming in 1986. Het herstel ging helaas niet snel genoeg om in 1986 meer dan 2 raadszetels binnen te halen. Rob en Lies namen hun raadszetel weer in en Albertine bleef fractieassistente. De kleine fractie voerde enthousiast haar rol in de raad uit en deed aan alle debatten mee, met hulp van de nog steeds actieve steunfractie. Een moeilijk onderwerp dat in deze periode op de politieke agenda kwam en dat nog decennia op de politieke agenda zou blijven, was de afbouw van het woonwagenkamp in De Haere. De woonwagens moesten worden verplaatst naar klei-
Historie D66 Apeldoorn
stadhuis te bouwen. Groot genoeg om alle diensten die verspreid over de stad hun kantoren hadden, te kunnen huisvesten. Er waren verschillende locaties beschikbaar. Want Apeldoorn had nog niet zo heel lang daarvoor zijn grote groeiplannen zien sneuvelen, maar kende nog wel overal kaalslag en gemeentelijke grondeigendommen. De tekorten op het grondbedrijf die daardoor waren ontstaan, waren minder goed in beeld. In 1984 begonnen de ambtelijke voorbereidingen voor een nieuw stadhuis. Het begin van een kwestie die tot en met de raadsperiode 1990-1994 de verhoudingen in de Apeldoornse politiek hebben getekend en in de Apeldoornse gemeenschap grote beroering en felle reacties opriep.
5
Jubileum 055 jaar
Historie D66 Apeldoorn
8
Lies Mulderij en Albertine van Vliet, dubbelinterview
“We hadden in die tijd echt dogmatische ideeën” Albertine van Vliet was van plan nooit iets in de politiek te gaan doen. Haar moeder zat in de gemeenteraad en de Tweede Kamer. “Ik vond het verschrikkelijk, ze zat altijd aan de telefoon. Dat ga ik niet doen!” Toch werd ze voor D’66 raadslid in Apeldoorn. Lies Mulderij is geboren en getogen in Amsterdam. Zij vond het juist leuk dat op haar werk over politiek werd gepraat. Ook zij werd raadslid voor D’66 in Apeldoorn, en later wethouder. Twee sterke vrouwen die in de jaren tachtig en negentig een grote rol speelden binnen D’66 Apeldoorn. Albertine verhuisde in 1978 vanuit Hoorn naar Apeldoorn. Daar wilde ze graag ‘ergens druk mee’ zijn en dacht: laat ik eens naar een D’66-avond gaan. “Frans van Hasselt, toen penningmeester in het afdelingsbestuur, kwam op me af. ‘Je bent nieuw, wie ben je’, vroeg hij me. Ik dacht meteen: dit is wel heel leuk, als iemand belangstelling voor je heeft. Zo werd
ik in 1979 D’66-lid.” Lies was al eerder, in 1974, lid geworden. “Tijdens die gesprekken op mijn werk zei een collega een keer: Lies, er is nu een partij, dat is echt iets voor jou. Dat was in de tijd van het beroemde Appel van 1966. Maar pas een paar jaar later, in 1974, toen ik in Apeldoorn woonde, ben ik naar een D’66-vergadering in Kayersheerdt gegaan. Ik had hetzelfde gevoel als Albertine later: ik werd er echt bij betrokken.” Periode 1982 - 2002
Jubileum 055 jaar
Een rebellenclub
Door de toegankelijke manier waarop Frans van Hasselt Albertine had welkom geheten, rolde ze bijna als vanzelf de partij binnen. “Ik had helemaal niet die ambitie. Maar ik trof iets aan wat ik niet had verwacht: gezelligheid, we konden veel lachen met elkaar. Er zaten ook wel een paar malle figuren bij. Ik kan me herinneren dat iemand een keer in een ijsberen-outfit ergens voor of tegen ageerde. Maar het waren ook allemaal leuke, intelligente mensen. We waren heel onbevangen, een beetje een rebellenclub. We hadden natuurlijk ook nog geen bestuursverantwoordelijkheid. Onze missie was vooral democratisering, burgers erbij betrekken.” Voor Lies ging het balletje rollen toen ze aanbood het verkiezingsprogramma uit te typen. Van het een kwam het ander. “Rob Rijnhout en Saskia van der Loo kwamen in de raad en vroegen mij of ik fractieassistent wilde worden. Ik wist niet wat dat was, maar zei wel ja. Ik herinner me nog dat Albertine er op zo’n zelfde manier bij is betrokken, maar dan door de programmacommissie. Jaap van der Schaaf vond haar een goeie om erbij te hebben.”
“Als
Onbezoldigd raadslid
Albertine heeft ongeveer 1,5 jaar in de gemeenteraad gezeten. Zelf zegt ze daarover dat ze maar een korte, eigenlijk wat onbelangrijke rol heeft gespeeld. Haar D’66-carrière begon in 1982, toen ze fractieassistent of zoals zij het noemde ‘onbezoldigd raadslid’ werd. In 1989 werd ze als ‘echt‘ raadslid geïnstalleerd in de plaats van Rob Rijnhout die was overleden. “De minst fortuinlijke manier om in de raad te komen, het voelde zo niet goed”, zegt ze erover. In die
Van Mierlo terug
Dat was niet de eerste keer voor Lies. Ze was in 1984 ook al betrokken geweest bij de wederopstanding van D’66. “Ik was toen bij een scholingsweekend van D’66 in Driebergen. De partij stond er slecht voor, volgens ons vooral omdat het in Den Haag ontbrak aan elan. We zijn Kamerleden gaan bellen om hen te vragen naar onze bijeenkomst van raadsleden en Statenleden te komen. Aad Nuis en Louise Groenman zijn gekomen. Aad Nuis was al bezig om Van Mierlo terug te krijgen in de politiek. Van Mierlo had gezegd dat hij alleen wilde terugkomen, als de partij hem zou ‘roepen’. Nuis zag in ons initiatief van raads- en Statenleden zo’n oproep. En het zorgde inderdaad voor de terugkomt van Van Mierlo. Door die actie in dat weekend leerde ik veel D’66’ers in heel Nederland kennen. Die hele groep is nog jaren actief geweest. Het was een warm bad als ik bij een congres binnenkwam. Bij die congressen was altijd een goede sfeer, het was gezellig en goed.”
Toch in de raad
In 1982 stond Lies nummer 3 op de kandidatenlijst voor de gemeenteraadsverkiezingen. Een paar maanden voor de verkiezingen stond D’66 in de peiling op 7 zetels. Maar richting de dag van de verkiezingen ging de partij in de peilingen steeds verder omlaag. Lies vertelt: “Ik was het weekend voor de verkiezingen in Zwitserland. Toen ik wegging zat ik ‘virtueel’ in de raad, toen ik terugkwam was de werkelijkheid anders. D’66 kreeg maar 2 zetels. Toch kwam ik in 1983 in de raad, omdat Saskia wegging om bij een ministerie in Den Haag te gaan werken. Als raadslid hield ik me bezig met verkeer en vervoer, volkshuisvesting en groen. Daar lagen mijn passie en kunde. Rob deed de zachte sector, daar lag niet mijn affiniteit. Ik ben een doener en uitvoerder. Ik wil bezig zijn met tastbare dingen.” Periode 1982 - 2002
Historie D66 Apeldoorn
D66’ers in die tijd werden we vrienden. Met een aantal gaan we nog steeds elk jaar een paar keer samen op stap.”
1,5 jaar in de raad hield Albertine zich bezig met onderwerpen als milieu, zure regen en cultuur. “We deden veel werkbezoeken. Dat was toen nieuw, om je met maatschappelijke organisaties te verbinden.” Albertine heeft ruim tien jaar D’66 Apeldoorn meegemaakt. Van de opkomst tot de totale neergang toen D’66 nog maar 0,4 zetel overhield in de peiling. “Dat was verdrietig en dramatisch. Dan ga je denken: we moeten er maar mee stoppen. Dat gebeurde gelukkig niet, Lies heeft het overeind gehouden.”
9
Jubileum 055 jaar
Ben Mouw, raadslid en wethouder
Bijna 16 jaar in gemeentebestuur Historie D66 Apeldoorn
68
Ben Mouw is een echte Apeldoorner. Hij is er in 1947 geboren en groeide op aan de 1e Johannastraat. Hij deed de mulo aan de dr. J.Th. de Visserschool en volgde daarna een pilotjaar van het meao. De heer J.J. Koene, accountant van accountantskantoor De Tombe & Demenint, was rijksgecommitteerde bij het meao-examen. Hij vroeg Ben meteen om bij dat accountantskantoor te komen werken. Dat was in 1964. Ben nam het aanbod direct aan. Hij begon ook meteen met de studie Praktijkdiploma Boekhouden, daarna MBA en een deel van de opleiding voor het SPD (in de avonduren). Hij vervulde zijn militaire dienst (lichting 1966/7) bij de luchtmacht in Nijmegen en Doorn. In de jaren tachtig deed hij nog de studie HBA (hogere bestuursambtenaar) aan de Bestuursacademie in Zwolle en Velp.
Hoe ben je in de politiek en bij D66 verzeild geraakt?
Cd hoes
Periode 1982 - 2002
“Ik ben in 1977 lid van D’66 geworden. Dat was naar aanleiding van een grote bijeenkomst van de landelijke adviesraad van D’66 in het Hof van Gelre aan de Hoofdstraat, waar Jan Terlouw kwam spreken. Die bracht het elan terug. Dat sprak enorm aan. In de periode daarvoor was ook hier in Apeldoorn de afdeling opgeheven. Na die toespraak van Terlouw zijn velen - opnieuw - lid geworden. Ik voelde me thuis bij de opvattingen en het beleid van D’66. Ik werkte in die tijd als secretarisadministrateur bij het Woonwagenschap ZuidwestOverijssel in Deventer. Dat was een samenwerkingsverband van een groot aantal gemeenten dat een groot
Jubileum 055 jaar
woonwagencentrum beheerde. Dat was een dorpje op zich met een eigen school, eigen welzijnsvoorzieningen en werkterreinen. Het bestuur van het woonwagenschap bestond uit burgemeesters, wethouders en raadsleden uit de aangesloten gemeenten. Toen is mijn belangstelling voor het openbaar bestuur gewekt, wat ook leidde tot mijn lidmaatschap van D’66. Later ben ik bijna zestien jaar raadslid geweest, waarvan anderhalf jaar als wethouder. Daarmee heb ik tot nu toe van alle D66’ers in Apeldoorn het langste in vertegenwoordigende lichamen gezeten.”
Hoe was je kennismaking met D’66? Wat trof je aan? Wat speelde er?
Historie D66 Apeldoorn
“In het begin was ik niet zo actief. Maar in 1982 stelde ik me kandidaat voor de gemeenteraad. We haalden toen twee zetels. Die werden bezet door Saskia van der Loo en Rob Rijnhout. In 1983 volgde Lies Mulderij Saskia op. Ik kwam dus niet in de raad, maar deed wel mee met de steunfractie. Dat was toen een grote club, soms met 20, 25 mensen bij elkaar. Eerst vergaderden we in het Stadskantoor dat toen in het Westpoint-gebouw zat. Later bij Lies thuis en vanaf 1993 in het souterrain van het Stadhuis aan het Marktplein. De steunfractie was een club van leden die meehielpen bij het raadswerk, vooronderzoeken deden en op allerlei andere manieren hulp boden.”
Vanaf 1982 had D66 dus twee raadsleden en geen wethouders. In 1990 brak de periode met wethouders aan. Dat was ook de periode waarin jij de raad binnenkwam. Hoe is dat toen verlopen?
“In 1986 heb ik mij niet kandidaat gesteld voor de raad, ik had het toen te druk. Maar in 1990 was ik weer wel kandidaat. We gingen toen ineens van twee naar zeven raadszetels. De uitslag was een complete verrassing voor alle kandidaten. Lies was lijsttrekker, Arnold nummer 2 en ik nummer 3. Albertine van Vliet was nummer 5, maar zij bedankte omdat zij dijkgraaf bij het waterschap werd. Quirine Lensvelt was ook een van de nieuwe raadsleden, maar zij vertrok na anderhalf jaar naar Provinciale Staten van Gelderland. En toen … kwamen de collegeonderhandelingen. D66 was nu een grote partij en PvdA en CDA boden ons twee zetels aan. Maar we waren, behalve Lies, onervaren in de raad en hebben daarom zelf gekozen voor één wethouderszetel, maar dan wel met een zware portefeuille. Lies kreeg dus die portefeuille, wat behoorlijk pittig voor haar was. Arnold werd fractievoorzitter en toen gingen we van start tussen de leden van andere fracties, die voor een groot deel al gepokt en gemazeld waren.”
Was dat de periode waarin de affaire rond het Stadhuis speelde?
“Ja, dat klopt. Vanaf eind jaren tachtig was er al gedoe over het Stadhuis. Er zijn in totaal acht wethouders op gesneuveld. Er was vanaf het begin verschil van mening over de plaats: Apeldoorns Kanaal, Westpoint, Markt. Dat speelde ook binnen de partijen. D66 was voor een plek aan het Apeldoorns Kanaal. Maar met een doorslaggevende stem van de RPF - nu ChristenUnie - werd gekozen voor de huidige plek op het Marktplein. In 1992
69
ontstond een zogenoemde collegebreuk, omdat de wethouders Hans Porringa en Mia de Jong van de PvdA aftraden. De raad vond dat hij door Porringa niet op tijd was ingelicht over een overschrijding van het budget en een tekort aan vierkante meters voor de huisvesting van de ambtenaren. De verantwoordelijke wethouders waren onder ling ook verdeeld: het was Bolhuis van Personeel tegen Porringa van Financiën. D66 steunde een motie van afkeuring maar vond niet dat de PvdA uit het college hoefde, vervanging voor Porringa was voldoende. Maar de PvdA stapte er zelf uit. Toen werd ook Arnold Gerritsen wethouder, naast Lies. De VVD kwam ook in het college met één wethouder, dat was Marijke Essers. Doordat Arnold wet houder werd, werd ik fractievoorzitter. Maar ook met het vernieuwde college bleef er wrijving bestaan. CDA-wethouder Alex Bolhuis was het volgende slachtoffer. Hij moest in 1993 aftreden toen bleek dat hij Periode 1982 - 2002
Jubileum 055 jaar
Historie D66 Apeldoorn
80
Periode 1982 - 2002