Skrót SW IDM

Strona 1 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Prawo do używania, kopiowania i rozpowszechniania dokumentu wraz z odpowiednimi grafikami są obwarowane zastrzeżeniami dotyczącymi praw autorskich, które należą do Agencji Rozwoju Mazowsza S.A.W dokumencie znajdują się znaki towarowe, oryginalne materiały a w szczególności teksty i grafiki, które są chronione prawem autorskim. Powielanie, rozpowszechnianie lub użycie, całości lub części, opracowania bez pisemnej zgody Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. jest zabronione prawem i może być surowo karane na podstawie przepisów kodeksu cywilnego i karnego.

Przypadki naruszania tych postanowień będą ścigane w maksymalnym dozwolonym przez prawo zakresie.

Agencja Rozwoju Mazowsza S.A. nie odpowiada za jakiekolwiek szkody związane z utratą wartości materialnych lub niematerialnych wynikających z zastosowania publikowanych w dokumencie informacji każdego rodzaju.

Wszystkie prawa zastrzeżone, © Agencja Rozwoju Mazowsza S.A. 2010.

Strona 2 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

I. SPIS TREŚCI II.

WNIOSKI Z PRZEPROWADZONEJ ANALIZY - PODSUMOWANIE ...................................................................... 8 II.1.

III.

OMÓWIENIE PODSTAWOWYCH WYNIKÓW STUDIUM ......................................................................... 8

II.1.1.

OPIS PROJEKTU .................................................................................................................................. 8

II.1.2.

CEL PROJEKTU ................................................................................................................................. 10

II.1.3.

WSKAŹNIK PROJEKTU ...................................................................................................................... 10

II.1.4.

ZAŁOŻENIA INSTYTUCJONALNE I ORGANIZACYJNE ......................................................................... 11

II.1.5.

SKRÓCONA ANALIZA FINANSOWA .................................................................................................. 12

II.1.6.

ANALIZA EKONOMICZNA ................................................................................................................. 15

CHARAKTERYSTYKA PROJEKTU...................................................................................................................... 16 III.1.1.

DEFINICJA PROJEKTU .................................................................................................................. 16

III.1.2.

OPIS KONCEPCJI PROJEKTU ......................................................................................................... 16

III.2.

POLITYKA RZĄDOWA/REGIONALNA .................................................................................................... 17

III.3.

ANALIZA OTOCZENIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO PROJEKTU ....................................................... 19

III.3.1.

LOKALIZACJA PROJEKTU .............................................................................................................. 19

III.3.2.

UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE ...................................................................... 20

III.3.3.

POZIOM INFORMATYZACJI W JEDNOSTKACH SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I W JEDNOSTKACH IM PODLEGŁYCH ................................................................................................. 29

III.4.

ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY ........................................................................................................... 29

III.4.1.

RYNEK SZEROKOPASMOWY W POLSCE – STAN OBECNY I PROBLEMY SEKTORA ....................... 29

III.4.2.

STAN OBECNY I PROBLEMY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO .............................................. 34

IV. INWENTARYZACJA ......................................................................................................................................... 38

V.

IV.1.

METODYKA INWENTARYZACJI ............................................................................................................. 38

IV.2.

INWENTARYZACJA UKE – ANKIETY PRZEDSIĘBIORCÓW ...................................................................... 38

IV.3.

INWENTARYZACJA ARM S.A. - ANKIETY PRZEDSIĘBIORCÓW .............................................................. 39

IV.4.

KLASYFIKACJA OBSZARÓW .................................................................................................................. 39

IV.5.

WYNIKI INWENTARYZACJI.................................................................................................................... 42

IV.5.1.

KLASYFIKACJA BSC (PODSTAWOWY DOSTĘP DO INTERNETU) ................................................... 42

IV.5.2.

KLASYFIKACJA BSC NGA .............................................................................................................. 44

IV.5.3.

KLASYFIKACJA BSC – DYSTRYBUCYJNE ........................................................................................ 46

IV.5.4.

KATEGORIE 1-7 ............................................................................................................................ 47

LOGIKA INTERWENCJI ................................................................................................................................... 48 V.1.

OKREŚLENIE I STRUKTURA CELÓW PROJEKTU, ODDZIAŁYWANIE PROJEKTU ...................................... 48

V.1.1.

ZGODNOŚĆ CELÓW PROJEKTU Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I POLITYKAMI HORYZONTALNYMI.......................................................................................................................... 51

V.1.2.

KOMPLEMENTARNOŚĆ PROJEKTU Z INNYMI PRZEDSIĘWZIĘCIAMI ................................................ 55

Strona 3 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

V.1.3.

PRODUKTY I REZULTATY PROJEKTU ................................................................................................ 57

V.1.1.

MATRYCA LOGICZNA PROJEKTU...................................................................................................... 58

V.1.2.

HARMONOGRAM REALIZACJI PROJEKTU ........................................................................................ 61

V.2.

ANALIZA INSTYTUCJONALNA ............................................................................................................... 66

V.2.1.

STATUS PRAWNY I KWALIFIKOWALNOŚĆ BENEFICJENTA ............................................................... 66

V.2.2.

WYKONALNOŚĆ INSTYTUCJONALNA PROJEKTU ............................................................................. 67

V.2.3.

ZASOBY LUDZKIE I ORGANIZACYJNE BENEFICJENTA. ...................................................................... 67

V.2.4.

DOŚWIADCZENIE BENEFICJENTA Z REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ Z ZAKRESU ROZWOJU SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO ............................................................................................. 67

V.2.5.

PLAN WDRAŻANIA PROJEKTU – PODEJŚCIE METODYCZNE ............................................................. 69

V.2.6.

SPOSÓB REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA ........................................................................................... 70

V.2.7.

ORGANIZACJA REALIZACJI ZADAŃ INWESTYCYJNYCH (MODELE REALIZACJI INWESTYCJI) ............. 73

V.2.8.

METODA REALIZACJI REGIONALNEJ SIECI SZEROKOPASMOWEJ .................................................... 81

V.2.9.

KRYTERIA I PROCEDURA WYBORU OPERATORA INFRASTRUKTURY LUB PARTNERA DBO .............. 85

V.2.10.

SYTUACJA FINANSOWA BENEFICJENTA I TRWAŁOŚĆ PROJEKTU ................................................ 88

VI. ANALIZA PRAWNA WYKONALNOŚCI INWESTYCJI ......................................................................................... 91 VII. PROMOCJA PROJEKTU .................................................................................................................................. 92 VIII. POMOC PUBLICZNA....................................................................................................................................... 94 VIII.1.

POMOC PUBLICZNA W PROJEKCIE INTERNET DLA MAZOWSZA ..................................................... 94

VIII.2.

STUDIA PRZYPADKÓW ................................................................................................................... 101

VIII.3.

DOPUSZCZALNOŚĆ UDZIELENIA POMOCY PUBLICZNEJ ................................................................ 104

IX. ANALIZA WYKONALNOŚCI I ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH (TECHNICZNA I TECHNOLOGICZNA) .......... 117 IX.1.

ANALIZA SPOSOBU UTWORZENIA WŁASNEJ SIECI ............................................................................ 117

IX.1.1.

ZAŁOŻENIA TECHNICZNE I TECHNOLOGICZNE .......................................................................... 117

IX.1.2.

TECHNOLOGIE DOSTĘPOWE I ICH WYKORZYSTANIE W SIECIACH NGA .................................... 122

IX.1.3.

ANALIZA MOŻLIWYCH WARIANTÓW BUDOWY SIECI INTERNET DLA MAZOWSZA .................. 126

IX.1.4.

ANALIZA MOŻLIWYCH WARIANTÓW REALIZACJI SIECI ............................................................. 130

IX.1.5.

ANALIZA WARIANTÓW W CZĘŚCI AKTYWNEJ ........................................................................... 148

IX.2.

ARCHITEKTURA SIECI W WARSTWIE PASYWNEJ ............................................................................... 155

IX.2.1.

TOPOLOGIA SIECI, MEDIUM TRANSMISYJNE I CZYNNIKI KOSZTOWE ....................................... 155

IX.2.2.

STRUKTURA SIECI KABLOWEJ.................................................................................................... 163

IX.2.3.

BUDOWA TRAKTÓW OPTYCZNYCH ........................................................................................... 166

IX.2.4.

OSPRZĘT KABLOWY I ELEMENTY INFRASTRUKTURY KABLOWEJ .............................................. 174

IX.2.5.

DOKUMENTACJA, INWENTARYZACJA I PASZPORTYZACJA ........................................................ 175

IX.2.6.

DOBÓR LICZBY WŁÓKIEN W KABLU ŚWIATŁOWODOWYM ...................................................... 177

IX.2.7.

PODSUMOWANIE ..................................................................................................................... 178

IX.2.8.

REALIZACJA CELÓW PROJEKTU ................................................................................................. 183 Strona 4 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

IX.2.9.

X.

ZAŁOZENIA ORGANIZACYJNE OPERATORA INFRASTRUKTURY ................................................. 186

ANALIZA FINANSOWA ................................................................................................................................. 198 X.1.

ZAPROPONOWANA METODOLOGIA PRZEPROWADZENIA ANALIZ ................................................... 198

X.1.1.

PRZYJĘTE ZAŁOŻENIA PRZEPROWADZANYCH ANALIZ ................................................................... 198

X.1.2.

PRZYJĘTE ZAŁOŻENIA ANALIZY FINANSOWEJ ................................................................................ 199

X.2.

NAKŁADY INWESTYCYJNE NA REALIZACJĘ PROJEKTU........................................................................ 199

X.3.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROJEKTU ................................................................................................. 201

X.3.1.

OKREŚLENIE POZIOMU DOFINANSOWANIA.................................................................................. 201

X.3.2.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROJEKTU ............................................................................................. 202

X.4.

X.4.1.

PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY – KALKULACJA PRZYCHODÓW ............................................................... 203 PRZYCHODY OPERATORA INFRASTRUKTURY ................................................................................ 203

X.5.

PRZYCHODY SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Z REALIZACJI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA ................................................................................................................................ 204

X.6.

PROGNOZA KOSZTÓW EKSPLOATACYJNYCH ..................................................................................... 205

X.6.1.

NAKŁADY ODTWORZENIOWE ........................................................................................................ 205

X.6.2.

KALKULACJA KOSZTÓW OPERACYJNYCH ....................................................................................... 206

X.6.3.

ZAPOTRZEBOWANIE NA KAPITAŁ OBROTOWY ............................................................................. 207

X.7.

BILANS PROFORMA, RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT PROFORMA ORAZ RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH PROFORMA ................................................................................................................. 207

X.7.1.

BILANS PROFORMA DLA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO ............................... 207

X.7.2.

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT PROFORMA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO .... 208

X.7.3.

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH PROFORMA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO .......................................................................................................................... 208

X.7.4.

BILANS PROFORMA DLA OPERATORA INFRASTRUKTURY ............................................................. 208

X.7.5.

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT PROFORMA DLA OPERATORA INFRASTRUKTURY ........................... 209

X.7.6.

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH PROFORMA OPERATORA INFRASTRUKTURY ............... 209

X.7.7.

BILANS PROFORMA DLA PROJEKTU (SKONSOLIDOWANY) ........................................................... 209

X.7.8.

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT PROFORMA DLA PROJEKTU (SKONSOLIDOWANY) ......................... 209

X.7.9.

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH DLA PROJEKTU (SKONSOLIDOWANY) .......................... 210

X.8.

FINANSOWA EFEKTYWNOŚĆ INWESTYCJI - FNPV/C, FRR/C .............................................................. 210

X.9.

FINANSOWA EFEKTYWNOŚĆ KAPITAŁU - FNPV/K, FRR/K.................................................................. 210

X.10.

TRWAŁOŚĆ PROJEKTU ....................................................................................................................... 211

XI. ANALIZA EKONOMICZNA PROJEKTU ........................................................................................................... 212 XI.1.

WSKAŹNIKI ENPV/C I ERR/C ............................................................................................................... 212

XI.2.

WSKAŹNIK B/C ................................................................................................................................... 215

XII. ANALIZA WRAŻLIWOŚCI .............................................................................................................................. 216 XII.1.

ANALIZA WRAŻLIWOŚCI – FNPV/C, FRR/C ......................................................................................... 216

Strona 5 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

XII.2.

ANALIZA WRAŻLIWOŚCI – ENPV, ERR ................................................................................................ 216

XII.3.

WNIOSKI Z ANALIZY WRAŻLIWOŚCI – FNPV/C .................................................................................. 217

XII.4.

WNIOSKI Z ANALIZY WRAŻLIWOŚCI – ENPV ...................................................................................... 217

XII.5.

ANALIZA RYZYKA W OBSZARZE FINANSOWYM ................................................................................. 217

XII.6.

OKREŚLENIE GŁÓWNYCH WARTOŚCI WYŁĄCZAJĄCYCH .................................................................... 218

XIII. ANALIZA DGC............................................................................................................................................... 219 XIII.1.

WYBÓR WARIANTU NAJBARDZIEJ KORZYSTNEGO EKONOMICZNIE .................................................. 219

XIV. ANALIZA WRAŻLIWOŚCI .............................................................................................................................. 223 XIV.1.

ANALIZA RYZYKA............................................................................................................................ 223

XV. ANALIZY SPECYFICZNE DLA DANEGO PROJEKTU I SEKTORA ....................................................................... 238 XV.1.

ANALIZA POPYTU ............................................................................................................................... 238

XV.1.1.

ANALIZA POPYTU NA SZEROKOPASMOWY DOSTĘP DO INTERNETU NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO ........................................................................................................... 238 XV.1.2.

UŻYTKOWNICY INDYWIDUALNI ................................................................................................ 240

XV.1.3.

PRZEDSIĘBIORSTWA KORZYSTAJĄCE Z USŁUGI SZEROKOPASMOWEGO INTERNETU .............. 245

XV.1.4.

TRENDY ROZWOJOWE W ZAKRESIE ZAPOTRZEBOWANIA NA USŁUGI SZEROKOPASMOWE ... 246

XV.1.5.

ROLA SIECI ORAZ JEJ ODBIORCY................................................................................................ 250

XV.1.6.

RYNEK OPERATORÓW ............................................................................................................... 252

XV.1.7.

PROGNOZY ................................................................................................................................ 255

XV.1.8.

MODEL ANALIZY POPYTU na podstawie projektu „Internet Dla Mazowsza” ........................... 263

XVI. ZGODNOŚĆ PROJEKTU Z PRAWEM WSPÓLNOTOWYM .............................................................................. 276 XVI.1.

OGÓLNE KRYTERIA ZGODNOŚCI .................................................................................................... 276

XVI.1.1.

INFORMACJE I REZULTATY SZCZEGÓŁOWEGO PRZYGOTOWANIA MAP................................... 276

XVI.1.2.

ANALIZY DOSTĘPNOŚCI ............................................................................................................. 277

XVI.1.3.

KOŃCOWE KONSULTACJE PUBLICZNE ...................................................................................... 278

XVI.1.4.

INFORMACJE DOTYCZĄCE WYBRANEJ PROCEDURY (PROCEDUR) PRZETARGOWYCH ZWIĄZANYCH Z UDZIELENIEM POMOCY. .................................................................................. 279

XVI.1.5.

INFORMACJE DOTYCZĄCE PLANOWANEGO SPOSOBU WYBORU NAJKORZYSTNIEJSZYCH OFERT. .................................................................................................................................................. 280

XVI.1.6.

NEUTRALNOŚĆ TECHNOLOGICZNA. .......................................................................................... 281

XVI.1.7.

MECHANIZMY STOSOWANE W CELU UNIKNIĘCIE POWIELANIA ZASOBÓW I INICJATYWY ZMIERZAJĄCE DO OGRANICZENIA POMOCY KONIECZNEJ DO REALIZACJI DZIAŁANIA. ............ 281

XVI.1.8.

OPCJE „DOSTĘPU HURTOWEGO” OFEROWANE W RAMACH DOFINANSOWANEJ SIECI .......... 281

XVI.1.9.

SPOSÓB PORÓWNYWANIA (BENCHMARKINGU) CEN DOSTĘPU I ROLA KRAJOWEGO ORGANU REGULACYJNEGO W TYM PROCESIE. ........................................................................................ 282

XVI.1.10.

SPOSÓB MONITOROWANIA DZIAŁANIA OBJĘTEGO DOFINANSOWANIEM.......................... 283

XVI.1.11.

OPIS DZIAŁANIA MECHANIZMU ODZYSKIWANIA ŚRODKÓW (CLAWBACK MECHANISM). ... 284

XVI.1.12.

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA ZGODNOŚCI................................................................................. 285 Strona 6 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

XVII. ANALIZA KONKURENCJI ............................................................................................................................... 296 XVII.1.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA RYNKU USŁUG SZEROKOPASMOWYCH ORAZ OBSZARÓW OBJĘTYCH PROJEKTEM IDM............................................................................................................................ 296

XVII.2.

NIEDOSTATKI INFRASTRUKTURALNE ZE STRONY OPERATORÓW KOMERCYJNYCH OFERUJĄCYCH USŁUGI SZEROKOPASMOWE ......................................................................................................... 297

XVIII.

ANALIZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ....................................................................................... 303

XIX. ANALIZY SPECYFICZNE DLA SEKTORA - WYMOGI FORMALNE W ZAKRESIE USŁUG TELEKOMUNIKACYJNYCH . .................................................................................................................................................................... 303 XIX.1.

UPRAWNIENIA DO WYKONYWANIA DZIAŁALNOŚCI TELEKOMUNIKACYJNEJ ............................... 303

XIX.2.

DOSTĘP DO NIERUCHOMOŚCI ORAZ INFRASTRUKTURY – KOLOKACJA ........................................ 304

XIX.3.

PRZYDZIAŁ PRZESTRZENI ADRESOWYCH ....................................................................................... 306

XIX.4.

BEZPIECZEŃSTWO TRANSMISJI ..................................................................................................... 306

XIX.5.

PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH ORAZ ICH PRZECHOWYWANIE .................................... 308

XIX.6.

POWINNOŚCI W ZAKRESIE OBRONNOŚCI, BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA ORAZ BEZPIECZEŃSTWA I PORZĄDKU PUBLICZNEGO ............................................................................................................. 310

XIX.7.

SYTUACJE SZCZEGÓLNYCH ZAGROŻEŃ .......................................................................................... 310

XIX.8.

KONTROLA PRZEKAZÓW TELEKOMUNIKACYJNYCH I DANYCH Z NIMI ZWIĄZANYCH ................... 314

XIX.9.

OTWARTY DOSTĘP ........................................................................................................................ 315

XIX.10.

NEUTRALNOŚĆ TECHNOLOGICZNA ............................................................................................... 315

XX. SPIS TABEL ................................................................................................................................................... 319 XXI. SPIS RYSUNKÓW .......................................................................................................................................... 321 XXII. ZESTAWIENIE WYKORZYSTANYCH ŹRÓDEŁ ................................................................................................. 324 XXIII.

SPIS ZAŁĄCZNIKÓW ................................................................................................................................ 325

Strona 7 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

II. WNIOSKI Z PRZEPROWADZONEJ ANALIZY - PODSUMOWANIE II.1.

OMÓWIENIE PODSTAWOWYCH WYNIKÓW STUDIUM

II.1.1. OPIS PROJEKTU Projekt Internet Dla Mazowsza (IDM) zakłada wybudowanie na terenie Województwa Mazowieckiego światłowodowej sieci szkieletowo-dystrybucyjnej, oraz wybudowanie sieci dostępowej NGA (FTTB) w 33 miejscowościach.

Wybudowana sieć zapewni możliwość dostępu, za pośrednictwem Internetu, do usług teleinformatycznych świadczonych drogą elektroniczna dla mieszkańców, przedsiębiorstw i podmiotów publicznych na Mazowszu.

Projekt Internet Dla Mazowsza zakłada wybudowanie sieci światłowodowej w oparciu o dwie warstwy: szkieletową i dystrybucyjną, a w 33 miejscowościach także w oparciu o warstwę dostępową (FTTB).

Warstwę szkieletu sieci tworzą węzły szkieletowe, wraz z łączącymi je elementami pasywnymi, które składają się z: •

•

części pasywnej – pomieszczeń węzłów szkieletowych, wraz z instalacjami niezbędnymi do zapewnienia bezpiecznej i nieprzerwanej pracy urządzeń aktywnych sieci szkieletowej, kanalizacji kablowej, kabli światłowodowych oraz pasywnego sprzętu światłowodowego; części aktywnej – urządzeń aktywnych sieci szkieletowej.

Sieć szkieletowa ma za zadanie: • • •

połączenie z sieciami krajowymi i międzynarodowymi poprzez punkty styku; transport ruchu w szkielecie sieci; agregację ruchu z warstwy dystrybucyjnej.

Warstwę dystrybucyjną sieci tworzą punkty dystrybucyjne wraz z elementami pasywnymi, które łączą je z węzłami szkieletu sieci.

Warstwa dystrybucyjna sieci składa się z: •

•

części pasywnej – pomieszczeń punktów dystrybucyjnych wraz z instalacjami niezbędnymi do zapewnienia bezpiecznej i nieprzerwanej pracy urządzeń aktywnych sieci szkieletowej, kanalizacji kablowej, kabli światłowodowych oraz pasywnego sprzętu światłowodowego; części aktywnej – urządzeń aktywnych warstwy dystrybucyjnej.

Rolą warstwy dystrybucyjnej jest agregacja ruchu z sieciach dostępowych oraz zapewnienie punktu styku sieci szerokopasmowej z sieciami NGA. Dla warstwy szkieletowej sieci planuje się zastosowanie topologii pierścienia. Sieć budowana w tej topologii, w połączeniu z nowoczesnymi urządzeniami agregującymi ruch, umożliwia optymalizację i łatwe zarządzanie ruchem w sieci, warstwa dystrybucyjna budowana będzie w topologii drzewa. Jako medium transmisyjne rekomendowany jest światłowód jednomodowy, zaś zalecany sposób transmisji to transmisja bez wykorzystania zwielokrotnienia falowego w sieci dystrybucyjnej oraz ze zwielokrotnieniem falowym DWDM w sieci szkieletowej. Jako protokół transmisyjny zakłada się wykorzystanie MPLS. Zakres robót obejmuje wykonanie projektu sieci szerokopasmowej na terenie Województwa Mazowieckiego oraz budowy w postaci kanalizacji teleinformatycznej dla światłowodów, budowy węzłów światłowodowych szkieletowych i dystrybucyjnych, adaptacja dzierżawionych pomieszczeń na węzły światłowodowe.

Podstawowe parametry charakterystyczne inwestycji to:

Strona 8 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

TABELA NR. 1. WĘZŁY PLANOWANE DO BUDOWY SIECI SZEROKOPASMOWEJ Budowa węzłów

J.M.

Liczba

Węzły sieci szkieletowej

szt.

42

Węzły techniczne

szt.

4

Węzły sieci dystrybucyjnej

szt.

308

Źródło: opracowanie własne

TABELA NR. 2. DŁUGOŚĆ BUDOWANEJ SIECI SZKIELETOWEJ I DYSTRYBUCYJNEJ PROJEKTU IDM Budowa sieci światłowodowej

J.M.

Liczba

Budowa sieci szkieletowej

Km

542

Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna)

Km

1385

Budowa sieci dystrybucyjnej

Km

713

Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza)

Km

1000

SUMA BUDOWA

Km

3640

Dzierżawa sieci IRU

Km

40

SUMA IRU

Km

40

Źródło: opracowanie własne

Wybudowana w ramach projektu sieć będzie spełniać wymogi sieci NGN. Powstała sieć będzie otwarta dla wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych oferującym usługi teleinformatyczne, za pośrednictwem sieci, odbiorcom końcowym. Przedsiębiorcy telekomunikacyjni będą mogli budować własne sieci dostępowe na terenach, które dotychczas były nieatrakcyjne ze względów ekonomicznych dla rozbudowy sieci szerokopasmowej.

Projekt Internet Dla Mazowsza zakłada uzupełnienie infrastruktury teleinformatycznej operatorów działających w Województwie Mazowieckim – nie dubluje jej. Powstała sieć zostanie wybudowana zgodnie z zasadą otwartości i neutralności technologicznej tj. nie faworyzuje żadnej technologii i będzie otwarta dla wszystkich operatorów, jednak z uwagi na potrzebę zachowania dużej skalowalności sieci optymalnym rozwiązaniem technologicznym będzie sieć z okablowaniem światłowodowym.

Za pośrednictwem wybudowanej sieci oferowane będą usługi hurtowe operatorom końcowym (ostatniej mili) w zakresie: • • • • • •

dzierżawa kanalizacji, dzierżawa ciemnych włókien, usługa kolokacji w węzłach szkieletowych, dzierżawa „jasnych” włókien (lambda), usługi transmisyjne w najpopularniejszych protokołach MPLS oraz Ethernet, usługa hurtowego dostępu do sieci Internet.

Wybudowana sieć poprawi konkurencyjność rynku szerokopasmowego poprzez zwiększenie liczby operatorów świadczących swoje usługi na rynku hurtowym oraz dostępu do infrastruktury pasywnej sieci, a co za tym idzie zwiększenie kompetencji w zakresie dostępu do Internetu i korzystania z e-usług w obszarach wykluczenia cyfrowego.

Strona 9 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Odbiorcami końcowymi projektu będą mieszkańcy, przedsiębiorstwa i jednostki administracji publicznej Mazowsza oraz organy rządowe.

Beneficjentem projektu będzie Samorząd Województwa Mazowieckiego. Projekt realizowany będzie w modelu alternatywnym (DBO) tj. zostanie wyłoniony jeden wykonawca na zaprojektowanie, budowę i eksploatację całej sieci szerokopasmowej. Jako model organizacyjny przyjęto model inżyniera Kontraktu.

II.1.2. CEL PROJEKTU Głównym celem projektu jest zapewnienie mieszkańcom, przedsiębiorstwom, organom rządowym i jednostkom administracji publicznej możliwości dostępu do wybranego operatora łączności elektronicznej i wybranej platformy technologicznej oraz dostępu do usług dostarczanych w ramach sieci NGA w obszarach wykluczenia cyfrowego. Projekt koncentruje się na „białych obszarach NGA” (tj. obszarach, na których obecnie nie ma infrastruktury NGA, a inwestorzy prywatni nie planują inwestycji w taką infrastrukturę w ciągu najbliższych trzech lat). Zapewnienie operatorom telekomunikacyjnym dostępu do subsydiowanej infrastruktury szkieletowej i dystrybucyjnej stworzy zachęty do inwestycji w segmenty NGA ostatniej mili.

Drugim celem projektu jest umożliwienie korzystania z nowej sieci, aby wyeliminować „przepaść cyfrową” w zakresie tradycyjnych podstawowych usług szerokopasmowych na obszarach, na których obecnie nie ma odpowiedniej infrastruktury szerokopasmowej.

Infrastruktura IDM będzie dostępna również dla administracji publicznej zgodnie z przepisami dotyczącymi zamówień publicznych. Pozwoli to wdrożyć ogólnie dostępne usługi elektroniczne (w tym zwłaszcza administracji elektronicznej, edukacji elektronicznej i e-zdrowia) i korzystać z nich. Szerokopasmowy dostęp pozwoli wyrównać różnice w lokalizacji przedsiębiorstw i przyczyni się do wzmocnienia roli obszarów peryferyjnych w województwie mazowieckim.

Projekt ma na celu zainicjowanie działań, które spowodują wyrównanie szans rozwojowych w miejscach, gdzie przeprowadzona będzie interwencja, pozwoli to na zwiększenie świadomości ludności z zakresu wiedzy społeczeństwa informacyjnego (SI) oraz podniesienie konkurencyjności gospodarczej w skali województwa oraz całego kraju.

II.1.3. WSKAŹNIK PROJEKTU Podczas realizacji mierzone będą wskaźniki produktu, obrazujące stan zaawansowania projektu: • •

liczba węzłów dostępowych umożliwiających dostęp do sieci szerokopasmowej –308 szt. długość wybudowanej sieci Internetu szerokopasmowego – 3640 km.

Wskaźnikami Rezultatu projektu będzie możliwość uzyskania dostępu Internetu szerokopasmowego do roku 2014 dla: • •

liczby osób – 1 213 979 liczba MŚP, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu – 200

będących w zasięgu oddziaływania wybudowanych węzłów sieci szerokopasmowej projektu Internet Dla Mazowsza.

Strona 10 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

II.1.4. ZAŁOŻENIA INSTYTUCJONALNE I ORGANIZACYJNE Beneficjent - Samorząd Województwa Mazowieckiego reprezentowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, budując Społeczeństwo Informacyjne na Mazowszu zgodnie z wytycznymi zawartymi w Strategii e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013, w odpowiedzi na zbadane zapotrzebowanie mieszkańców Mazowsza oraz trudności, jakie napotykają jednostki samorządu terytorialnego, planuje zrealizować projekt budowy sieci szerokopasmowej na terenie województwa.

Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego jest wojewódzką samorządową jednostką organizacyjną działającą w formie jednostki budżetowej, przy pomocy, której Zarząd i Marszałek Województwa wykonują swoje zadania i kompetencje niezastrzeżone na rzecz Sejmiku i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Zapewnia on skuteczną realizację zadań przypisanych Marszałkowi Województwa, Zarządowi Województwa oraz Sejmikowi Województwa przez dostarczanie najwyższej, jakości usług publicznych, celowe i efektywne gospodarowanie powierzonymi środkami, tak, aby maksymalizować wartość dla obywateli na terenie Województwa. Podstawowym zadaniem Samorządu Województwa jest określenie strategii rozwoju województwa, a także prowadzenie polityki rozwoju województwa. Do zadań Samorządu Województwa leżących w kompetencjach Marszałka lub Zarządu i realizowanych przy pomocy Urzędu Marszałkowskiego należą w szczególności sprawy z zakresu: edukacji publicznej, ochrony zdrowia, ochrony środowiska i modernizacji terenów wiejskich, gospodarki wodnej, kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego, drogownictwa i transportu, sportu i turystyki. Samorząd Województwa posiadając osobowość prawną dysponuje mieniem wojewódzkim oraz prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu. Ponadto Samorząd Województwa realizuje zadania w zakresie: promocji Województwa i współpracy zagranicznej, rozwoju regionalnego, a także obronności i bezpieczeństwa publicznego, kontroli finansowej i audytu wewnętrznego oraz od 2004 roku zadania dotyczące absorpcji funduszy europejskich.

W granicach województwa mazowieckiego funkcjonują: • •

42 powiaty, w tym 5 grodzkich i 37 ziemskich; 314 gmin, w tym 35 miejskich, 50 miejsko-wiejskich oraz 229 wiejskich.

Mimo, iż osoby zamieszkujące na terenie województwa tworzą aż trzy odrębne wspólnoty samorządowe, tj. samorząd gminny, samorząd powiatowy oraz samorząd województwa, każda z nich funkcjonuje samodzielnie i niezależnie, a ich samodzielność podlega ochronie prawnej. Organy Samorządu Województwa działają na podstawie i w granicach określonych prawem, wykonując określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, dysponując mieniem wojewódzkim oraz prowadząc samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu.

Do zakresu działania Samorządu Województwa Mazowieckiego należy wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim, niezastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Planowany do realizacji projekt nie narusza powyższego zapisu.

Beneficjentami pośrednimi projektu będą podmioty publiczne, prywatne oraz ludność zamieszkująca Województwo mazowieckie, które uzyskają możliwość dostępu do sieci szerokopasmowej.

Beneficjentem bezpośrednim projektu będą w szczególności operatorzy, świadczący usługi telekomunikacyjne na terenie objętym projektem, którym zostanie stworzona możliwość korzystania z powstającej sieci i świadczenia usług użytkownikom końcowym.

Beneficjentem projektu Internet dla Mazowsza jest Samorząd Województwa Mazowieckiego. Za realizację projektu na terenie województwa będzie odpowiedzialny Departament Rolnictwa i Modernizacji Terenów Wiejskich będący jednostką organizacyjną Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie. Mając na uwadze, iż Departament Rolnictwa i Modernizacji Terenów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego nie specjalizuje się w przygotowaniu i realizacji projektów z dziedziny telekomunikacji, podmiotem wspomagającym prace Departamentu będzie Inżyniera Kontraktu.

Strona 11 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

II.1.5. SKRÓCONA ANALIZA FINANSOWA Opracowana analiza dla projektu kluczowego Internet dla Mazowsza, znajdującego się w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych dla RPO WM 2007-2013, została oparta na „Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód” zatwierdzonych 27 września 2011 roku przez Ministra Rozwoju Regionalnego. W obszarze założeń makroekonomicznych poniższa analiza oparta została na dokumencie „Warianty rozwoju gospodarczego Polski (wersja z 19 lipca 2011 r.)”.

Analiza została sporządzona w oparciu o metodologię zdyskontowanych przepływów środków pieniężnych, zwanej Discounted Cash Flow (DCF) oraz analizę finansową przeprowadzono z punktu widzenia zarówno samorządu województwa – właściciela infrastruktury, jak i podmiotu gospodarczego (Operator Infrastruktury).

Dodatkowo sporządzono analizę skonsolidowaną dla projektu.

Punktem wyjścia do oszacowania nakładów inwestycyjnych była analiza techniczna, która określiła optymalny wariant realizacji projektu (brano pod uwagę m.in.: obciążenia finansowe samorządu województwa i Operatora Infrastruktury, wysokość budżetu projektu, realizację wskaźników projektu). Beneficjent określił nakłady inwestycyjne bazując na wiedzy eksperckiej, własnym doświadczeniu (realizacja licznych projektów we własnym zakresie lub zlecenie jednostkom podległym) oraz na porównaniu cen obowiązujących na rynkach danych usług.

W okresie realizacji projektu zaplanowane zostały następujące działania inwestycyjne i organizacyjne: • • • • • • • •

Prace przygotowawcze (przygotowanie studium wykonalności, Programu Funkcjonalno-Użytkowego, inwentaryzacji), Budowa sieci światłowodowej, Centrum Zarządzania Siecią – koszty związane z budową i wyposażeniem CZS, Adaptacja lokalizacji węzłów Węzły szkieletowe – sprzęt aktywny, Węzły dystrybucyjne – sprzęt aktywny, Koszt budowy sieci NGA – budowa sieci nowej generacji (doprowadzenie sieci światłowodowej do budynku ) Pozostałe koszty projektu (zarządzanie projektem, obsługa prawna, audyt zewnętrzny, promocja projektu itp.).

W sumie nakłady inwestycyjne brutto projektu wyniosą 493 339 399,69 zł. Koszty kwalifikowalne, zgodnie z Zasadami kwalifikowania wydatków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013, wynoszą 401 105 203,00 zł. Koszty niekwalifikowalne wynoszą 92 234 196,69 zł.

Poniżej tabela pokazująca koszty kwalifikowalne projektu w podziale na poszczególne lata ponoszenia nakładów inwestycyjnych.

TABELA NR. 3. KOSZTY KWALIFIKOWALNE PROJEKTU W PODZIALE NA POSZCZEGÓLNE LATA PONOSZENIA NAKŁADÓW INWESTYCYJNYCH

Nazwa kosztorysu

NETTO

NETTO

NETTO

NETTO

NETTO

2010

2011

2012

2013

2014

SUMA

SUMA

SUMA

SUMA

SUMA

1. PRACE PRZYGOTOWAWCZE

2 000 000,00

459 000,00

22 556 400,00

7 971 600,00

776 000,00

2. BUDOWA SIECI ŚWIATŁOWODOWEJ

0,00

0,00

0,00

126 550 000,00

125 750 000,00

3. CENTRUM ZARZĄDZANIA SIECIĄ

0,00

0,00

0,00

5 090 000,00

1 850 000,00

4. ADAPTACJA POMIESZCZEŃ WĘZŁÓW

0,00

0,00

0,00

4 424 000,00

1 921 500,00

Strona 12 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

5. WĘZŁY SZKIELETOWE SPRZĘT AKTYWNY

0,00

0,00

0,00

41 040 817,00

2 120 664,00

6. WĘZŁY DYSTRYBUCYJNE SPRZĘT AKTYWNY

0,00

0,00

0,00

1 434 070,00

1 251 552,00

7. BUDOWA SIECI NGA

0,00

0,00

0,00

30 736 720,00

13 172 880,00

8. POZOSTAŁE KOSZTY PROJEKTU

0,00

2 332 100,00

3 918 584,00

3 675 684,00

2 073 632,00

RAZEM

2 000 000,00

2 791 100,00

26 474 984,00

220 922 891,00

148 916 228,00

Źródło: opracowanie własne

Koszty całkowite projektu pt. Internet dla Mazowsza docelowo dofinansowane będą w 69,11% z funduszy europejskich. Pozostałe 30,89% kosztów całkowitych dofinansowane będą ze środków własnych beneficjenta.

Poziom dofinansowania wyniesie 85% wartości kosztów kwalifikowalnych.

Poniższa tabela pokazuje strukturę źródeł finansowania projektu.

TABELA NR. 4. STRUKTURA ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA PROJEKTU Nakłady na realizację projektu Suma kosztów brutto Suma kosztów netto VAT razem Koszty całkowite Koszty niekwalifikowalne Koszty kwalifikowalne

Rok 2010

Rok 2011

32 564 230,32

271 735 155,93

183 166 960,44

2 000 000,00

2 791 100,00

26 474 984,00

220 922 891,00

148 916 228,00

440 000,00

641 953,00

6 089 246,32

50 812 264,93

34 250 732,44

2 440 000,00

3 433 053,00

32 564 230,32

271 735 155,93

183 166 960,44

440 000,00

641 953,00

6 089 246,32

50 812 264,93

34 250 732,44

2 000 000,00

2 791 100,00

26 474 984,00

220 922 891,00

148 916 228,00

Rok 2011

EFRR RAZEM Źródła finansowania kosztów kwalifikowalnych [PLN] Środki własne

Rok 2014

10 007 830,32

50 812 264,93

85 706 828,89

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

22 556 400,00

220 922 891,00

97 460 131,55

2 440 000,00

3 433 053,00

32 564 230,32

271 735 155,93

183 166 960,44

Struktura finansowania kosztów całkowitych [%] Rok 2010

Budżet Państwa

Rok 2013

3 433 053,00

EFRR

Kredyty/pożyczki

Rok 2012

2 440 000,00

Budżet Państwa

Środki własne

Rok 2014

3 433 053,00

Kredyty/pożyczki

RAZEM

Rok 2013

2 440 000,00

Źródła finansowania kosztów całkowitych [PLN] Rok 2010 Środki własne

Rok 2012

Rok 2011

Rok 2012

Rok 2013

Rok 2014

100,00%

100,00%

30,73%

18,70%

46,79%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

69,27%

81,30%

53,21%

100,00%

100,00%

100,00%

100,00%

100,00%

Rok 2010 2 000 000,00

Rok 2011 2 791 100,00

Rok 2012 3 918 584,00

Rok 2013

Rok 2014 0,00

51 456 096,45

Strona 13 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

22 556 400,00

220 922 891,00

97 460 131,55

2 000 000,00

2 791 100,00

26 474 984,00

220 922 891,00

148 916 228,00

Kredyty/pożyczki Budżet Państwa EFRR RAZEM Struktura finansowania kosztów kwalifikowalnych [%] Środki własne Kredyty/pożyczki Budżet Państwa EFRR RAZEM

Rok 2010

Rok 2011

Rok 2012

Rok 2013

Rok 2014

100,00%

100,00%

14,80%

0,00%

34,55%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

0,00%

85,20%

100,00%

65,45%

100,00%

100,00%

100,00%

100,00%

100,00%

Źródło: opracowanie własne

Wśród przychodów Operatora Infrastruktury możliwych do uzyskania w wyniku eksploatacji wybudowanej sieci szerokopasmowej można wyróżnić następujące: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Przychody z tytułu świadczenia usług transmisyjnych NGA, Przychody z tytułu dzierżawy kanalizacji teletechnicznej, Przychody z tytułu dzierżawy włókien światłowodowych, Przychody z tytułu kolokacji, Przychody z usługi dzierżawy Lambdy, Przychody z usługi Ethernet 1Gb, Przychody z usługi Ethernet 100Mb, Przychody z usługi MPLS 100Mb, Przychody z usług detalicznych dla JST.

Zgodnie z przyjętymi założeniami jedyną kategorią przychodów dla Samorządu Województwa Mazowieckiego uzyskiwanych w wyniku realizacji projektu Internet Dla Mazowsza będzie opłata za prawo do korzystania i pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa - infrastruktury teleinformatycznej przekazanej jako wkład własny Samorządu Województwa Mazowieckiego (dalej jako ‘czynsz dzierżawny’) płacona przez Operatora Infrastruktury. Z założeń projektu wynika, że Samorząd Województwa będzie właścicielem infrastruktury wybudowanej w projekcie, a Operator Infrastruktury będzie dzierżawcą wybudowanej sieci. Operator Infrastruktury wyłoniony w postępowaniu przetargowym odpowiadał będzie za zaprojektowanie, wybudowanie i użytkowanie powstałej sieci.

Taka struktura realizacji projektu związana jest z ponoszeniem przez Operatora Infrastruktury kosztów operacyjnych, które w sposób znaczący wpływają na rentowność jego działalności w zakresie użytkowania powstałej sieci. W przypadku samorządu Województwa Mazowieckiego będącego właścicielem wybudowanej infrastruktury do głównych kosztów operacyjnych zaliczamy: amortyzację, ubezpieczenie majątku, opłata za prawo drogi. Ze względu na fakt, iż nowopowstała infrastruktura teletechniczna będzie własnością samorządu, nakłady odtworzeniowe będą również pokrywane przez samorząd.

W obszarze efektywności finansowej i ekonomicznej dla projektu najważniejsze wskaźniki finansowe i ekonomiczne pokazano w poniższej tabeli.

Strona 14 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

TABELA NR. 5.PORÓWNANIE NPV DLA INWESTYCJI Wyszczególnienie

Wartość

Finansowa zaktualizowana wartość netto z inwestycji (FNPV/C)

-314 258 916,69

Ekonomiczna zaktualizowana wartość netto (ENPV)

293 700 341,90

Źródło: opracowanie własne

Przyznanie dofinansowania unijnego znacznie poprawi wskaźniki efektywności projektu, niemniej jednak w dalszym ciągu pod kątem finansowym projekt będzie przynosił straty. Dopiero analiza ekonomiczna pokazuje, że ekonomiczne korzyści projektu z nawiązką kompensują ujemne FNPV, co pozwala na uzasadnienie realizacji projektu.

II.1.6. ANALIZA EKONOMICZNA Poprzez analizę ekonomiczną, pokazującą wpływ projektu Internet dla Mazowsza na obszar społecznogospodarczy, dokonano weryfikacji czy inwestycja jest uzasadniona z ogólnospołecznego punktu widzenia pomimo przynoszenia strat pod względem finansowym.

Realizacja projektu w obszarze ogólnospołecznym przyczynia się do m.in.: • • • • •

Oszczędności związane z eliminacją kosztów organizacji szkoleń stacjonarnych (e-learning), Oszczędności czasu urzędników związane z możliwością załatwiania części spraw urzędowych online (e-urząd), Oszczędności pracodawców związane z ograniczeniem powierzchni biurowej (dot. Telepracy pracowników), Korzyści związane z możliwością handlu w sieci (e-handel), Oszczędności związane z pobudzeniem konkurencji na obszarach szarych,

Przeprowadzona analiza ekonomiczna pokazuje wielkość prognozowanych korzyści społecznych, która jednoznacznie wskazuje na pełne uzasadnienie realizacji projektu. Wszystkie wskaźniki (ENPV, ERR, B/C) użyte w analizie ekonomicznej wykazały zasadność interwencji.

Strona 15 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

III. CHARAKTERYSTYKA PROJEKTU III.1.1. DEFINICJA PROJEKTU Projekt Internet Dla Mazowsza, to inwestycyjne przedsięwzięcie, które ma na celu niwelowanie różnic w dostępie do Internetu powodujących nierównomierny rozwój regionu.

Projekt stanowi fundamentalną podstawę prowadzonych w województwie działań zmierzających do zbudowania społeczeństwa informacyjnego, tj. zapewnia dostęp o narzędzi, dzięki którym można aktywnie uczestniczyć w społeczeństwie informacyjnym.

Realizacja jednej z największych regionalnej sieci szerokopasmowej w Polsce zapewni możliwość dostępu do usług teleinformatycznych świadczonych drogą elektroniczną dla mieszkańców, przedsiębiorstw i podmiotów publicznych na Mazowszu w obszarach wykluczenia cyfrowego i jednocześnie odpowiada na wyzwania Europejskiej Agendy Cyfrowej – dzięki tej inwestycji cyfrowo wykluczeni do tej pory mieszkańcy Mazowsza uzyskają dostęp do szerokopasmowego Internetu.

Przedsięwzięcie zakłada wybudowanie pasywnej i aktywnej sieci szerokopasmowej na terenie Województwa Mazowieckiego. Światłowodowa sieci szerokopasmowa, szkieletowa i dystrybucyjna będzie spełniać wymagania sieci NGA. W ramach Projektu przewiduje się na obszarze Województwa zbudowanie sieci szkieletowej i dystrybucyjnej o długości ok. 3640 km (oraz wydzierżawienie 40km sieci w formule IRU), 42 węzłach szkieletowych, 4 węzłach technicznych, 308 węzłach dystrybucyjnych oraz sieci dostępowej NGA (FTTB) w 33 miejscowościach, która stworzy odpowiedni efekt zachęty dla operatorów komercyjnych do budowania sieci dostępowych z własnych środków lub przy wykorzystaniu środków publicznych z komplementarnych programów i działań. Wybudowana w ramach projektu infrastruktura będzie uzupełniać infrastrukturę operatorów telekomunikacyjnych na terenie Województwa Mazowieckiego przy czym, nie będzie jej dublować.

Na powstałej sieci będą świadczone usługi hurtowe dla operatorów ostatniej mili, a w szczególności: • • • • • •

dzierżawa kanalizacji, dzierżawa ciemnych włókien, usługa kolokacji w węzłach szkieletowych, dzierżawa „jasnych” włókien (lambda), usługi transmisyjne w najpopularniejszych protokołach MPLS oraz Ethernet, usługa hurtowego dostępu do sieci Internet.

Właścicielem wybudowanej Mazowieckiego.

Infrastruktury

Teleinformatycznej

będzie

Samorząd

Województwa

III.1.2. OPIS KONCEPCJI PROJEKTU Projekt zakłada budowę sieci światłowodowej, z wykorzystaniem elementów sieci już istniejących należących do operatorów telekomunikacyjnych. Uwzględniono w nim zarówno elementy pasywne (takie jak światłowody, przewody, studnie teleinformatyczne czy też lokalizacje węzłów) oraz aktywne, tak aby spełnić podstawowe założenia projektu.

Sieć zgodna jest z myślą neutralności technologicznej, tak aby nie faworyzować żadnego z producentów czy też operatorów, jednocześnie nie faworyzując konkretnej technologii. Zakłada się jednak wykorzystanie przede wszystkim światłowodów jako medium transmisyjnego. Jest to podyktowane przede wszystkim możliwościami jakie niesie za sobą technologia światłowodowa oraz duża skalowalność tego rozwiązania.

Strona 16 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

W ramach prac koncepcyjnych w roku 2007 rozważano budowę regionalnej sieci szerokopasmowej w czterech wariantach : 1.

2.

3.

4.

Budowa sieci światłowodowej podziemnej.

Budowa sieci światłowodowej opartej na podbudowie słupowej (słupy energetyczne), Budowa sieci bezprzewodowej opartej na technologii radiowej.

Budowa sieci bezprzewodowej opartej na technologii satelitarnej.

Po przeanalizowaniu powyższych wariantów stwierdzono ze wariant 1 i 2 będą rekomendowane do budowy sieci regionalnej, natomiast warianty 3 i 4 zostały wykluczone ze względu na koszty wykonania i funkcjonalność sieci.

III.2. POLITYKA RZĄDOWA/REGIONALNA Koncepcja projektu Internet Dla Mazowsza jest zgodna m.in. z: •

•

•

•

•

Projekt Strategia Lizbońska, Inicjatywa i2010 - Europejskie Społeczeństwo Informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia. Budowa sieci szerokopasmowej jest w pełni zgodna celem I - Inicjatywy i2010 w zakresie rozwoju łączności szerokopasmowej. tj. budową jednolitej europejskiej przestrzeni informacyjnej zapewniającej bezpieczną łączność szerokopasmową po przystępnych cenach, bogatą i zróżnicowaną zawartość oraz usługi cyfrowe.

Strategia Europa 2020, Agenda cyfrowa 2020. Zgodnie z zapisami Agendy Cyfrowej wszyscy Europejczycy do 2013 r. powinni mieć dostęp do podstawowego Internetu szerokopasmowego, a do 2020 r. – do szybkiego i bardzo szybkiego Internetu szerokopasmowego (IP/10/581, MEMO/10/199 i MEMO/10/200). Zgodnie z wytycznymi przedstawionymi w strategii Europa 2020 na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (IP/10/225) stworzenie infrastruktury szerokopasmowej w Europie jest niezbędne do zapewnienia nowych miejsc pracy i dobrobytu obywateli. Projekt wpisuje się w powyższe zapisy, z jednej strony umożliwiając mieszkańcom województwa możliwość dostępu do Internetu szerokopasmowego w obszarach białych i szarych (likwidując m.in. w pierwszym przypadku wykluczenie cyfrowe), z drugiej strony w perspektywie założeń 2020 r. buduje szkielet mogący być podwaliną przy budowie sieci NGA. Rozporządzenie(WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i uchylającym rozporządzenie (WE) nr 1783/1999.

Artykuł 4 w części Konwergencja Projekt wpisuje się w założenia w ramach celu Konwergencja EFRR, tj. wspieraniu zrównoważonego, zintegrowanego rozwoju gospodarczego oraz zatrudnienia na poziomie regionalnym i lokalnym poprzez mobilizowanie i wzmacnianie zdolności endogenicznych w ramach programów operacyjnych, których celem jest modernizacja i zróżnicowanie struktur gospodarczych (…) Jest to osiągane m.in. poprzez priorytet 2) społeczeństwo informacyjne, w tym rozwój infrastruktury łączności elektronicznej, (…)[oraz]poprawy dostępu do publicznych usług on-line (…).

Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015. Projekt wpisuje się w priorytety zapisane w Strategii m.in. wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki; poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej; budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa; rozwój obszarów wiejskich; rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej. W szczególności zaś podpunkt: infrastruktura teleinformatyczna , w którym zapisano, iż podnoszenie konkurencyjności gospodarki nie jest możliwe bez nowoczesnych technologii informatycznych i szeroko dostępnych usług sektora publicznego i biznesowego.

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020, Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie Internet Dla Mazowsza wpisuje się m.in. w pierwsze dwa cele szczegółowe do 2020 r., tj. wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów oraz Budowanie spójności terytorialnej oraz przeciwdziałanie procesom Strona 17 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

•

•

•

•

•

• •

•

marginalizacji na obszarach problemowych w szczególności zaś zwiększanie dostępności i jakości usług komunikacyjnych w aspekcie upowszechniania e-usług poprzez zwiększanie dostępu do szerokopasmowego Internetu („wsparcie publiczne będzie ograniczone do tych przypadków, gdzie występuje brak rynkowej opłacalności”). Dodatkowo w celu 2 KSRR - „Spójność” dla obszarów wiejskich gdzie dostęp do technologii informatycznych jest szczególnie istotny z punktu widzenia tworzenia alternatywnych pozarolniczych miejsc pracy: zwiększenie dostępu do szerokopasmowego Internetu i e-usług, przeciwdziałanie wykluczeniu z procesów rozwojowych obszarów skrajnie peryferyjnych, Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego, integracja społeczna.

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013, Narodowa Strategia Spójności. Projekt jest zgodny z celem strategicznym Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia dla Polski, jakim jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. W szczególności zaś z horyzontalnym celem szczegółowym: budowa i modernizacją infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski.

Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla Spójności na lata 2007-2013. IDM wpisuje się w Cel 4, odpowiadający wytycznej 1.2.3 Promowanie społeczeństwa informacyjnego dla wszystkich, gdyż umożliwia zmniejszenie ilości obszarów białych na terenie województwa, tym samym stwarzając możliwość dostępu do nowo wybudowanej sieci szerokopasmowej.

Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego, (Proponowane kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do 2020 r., Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku 2013) Projekt umożliwia zapewnienie możliwości dostępu do Internetu na terenie województwa (zarówno jeśli chodzi o instytucje publiczne jak i indywidualnych użytkowników) poprzez stworzenie warunków sprawnego rozwoju oraz funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego m.in.: szerokie wsparcie środowisk zagrożonych wykluczeniem cyfrowym poprzez identyfikowanie i likwidowanie barier(…), ekonomicznych i geograficznych powodujących wykluczenie z możliwości korzystania z technologii informacyjnych; zapewnienie powszechnego dostępu do komunikacji elektronicznej poprzez wszystkie równoprawne kanały cyfrowe – telefoniczne, radiowe i telewizyjne – przewodowe i bezprzewodowe, stacjonarne i mobilne – przy wykorzystaniu wydajnych sieci szerokopasmowych nowej generacji o wysokiej przepustowości; Krajowy Program Reform. Projekt wpisuje się w: priorytety III i IV: wzrost innowacyjności przedsiębiorstw oraz rozwój i modernizacja infrastruktury oraz zapewnienie warunków konkurencji w sektorach sieciowych.

Program: Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007 – 2013. Celem strategicznym programu jest: „Wzrost innowacyjności przedsiębiorstw dla utrzymania gospodarki na ścieżce szybkiego rozwoju i dla tworzenia nowych, lepszych miejsc pracy”. Projekt wpisuje się w V kierunek działań tj. Infrastrukturę dla innowacji, obszar 4: Upowszechnienie wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych poprzez tworzenie bezpiecznych sieci i systemów informatycznych.

Program Cyfrowa Polska. Internet Dla Mazowsza wpisuje się w Cele programu którymi są m.in., upowszechnianie rozwoju usług szerokopasmowych do roku 2012.

Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013. Projekt wpisuje się w główne cele strategii w tym przypadku dla województwa tj. zlikwidowanie zjawiska wykluczenia informacyjnego w zagrożonych grupach społecznych i obszarach geograficznych [białe plamy] — sprowadzenie do poziomu marginalnego; wzrost penetracji wielokanałowego dostępu do szerokopasmowego Internetu do poziomu 90% powierzchni kraju [województwa] i co najmniej 75% populacji.

Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 - projekt wpisuje się w cele strategiczne m.in. 2.3 Rozwój nowoczesnych technologii z wykorzystaniem własnego potencjału B+R w szczególności zaś wsparciu rozwoju sprawnych systemów teleinformatycznych i zapewnieniu dostępu

Strona 18 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

• •

do szerokopasmowego Internetu dla sfery publicznej i komercyjnej (…) umożliwiającego powszechny dostęp do informacji i usług elektronicznych.

Strategia e– Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 2007–2013. IDM jest zgodny z zapisami strategii odnośnie budowy sieci szerokopasmowej na terenie województwa mazowieckiego.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007-2013 (RPO WM) Działanie 2.1 Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu. Projekt wpisuje się w cele działania tj. przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu poprzez: wzmocnienie tworzenia społeczeństwa informacyjnego, rozwój infrastruktury łączności elektronicznej i technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Poprzez budowę szkieletowej sieci szerokopasmowej na terenie województwa.

III.3. ANALIZA

OTOCZENIA

SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO

PROJEKTU III.3.1. LOKALIZACJA PROJEKTU RYSUNEK NR. 1. PODZŁA ADMINISTRACYJNY MAZOWSZA

Strona 19 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Mazowsze jest centralnym regionem Polski. Zajmuje ponad 11 proc. terytorium Polski i leży na skrzyżowaniu najważniejszych szlaków komunikacyjnych.

Projekt będzie realizowany na terenie Województwa Mazowieckiego.

Na podstawie przeprowadzonych analiz w inwentaryzacji sieci szerokopasmowej Mazowsza określono założenia do lokalizacji węzłów sieci Internet Dla Mazowsza a mianowicie: 1.

2.

3.

Lokalizacje węzła wg. klasyfikacji obszarów (szczegółowo w punkcie IV.4), Lokalizacja w miejscowościach, które są w zasięgu jak najmniejszej liczby węzłów obecnych operatorów, Lokalizacja węzłów w miejscowościach małych.

Na podstawie powyższych założeń zostały zlokalizowane węzły sieci szerokopasmowej projektu Internet Dla Mazowsza. Lokalizacje węzłów przedstawiono w załączniku nr 1.

O Polsce mówi się często, jako o „sercu Europy”, ale określenie to należy się właśnie Mazowszu. Polska leży w centrum Europy, a Mazowsze - w centrum Polski. Województwo jest węzłowym dla Polski punktem komunikacyjnym. Tu mieści się najważniejszy polski port lotniczy - Okęcie, który obsługuje ponad 80 proc. przylatujących do Polski pasażerów. Przez Mazowsze przebiegają ważne dla europejskiej gospodarki szlaki, m.in. droga Paryż - Berlin - Warszawa - Moskwa (główna europejska oś komunikacyjna na szlaku wschód zachód), a także droga z północnego wschodu Europy do Europy Środkowej. Rozbudowana sieć drogowa i kolejowa łączy Mazowsze z pozostałymi regionami kraju.

Województwo Mazowieckie w dzisiejszym kształcie zajmuje obszar ponad, 35 558,18 km2. Główną rzeką regionu jest Wisła z prawobrzeżnymi dopływami - Narwią i Bugiem. Głównymi miastami Mazowsza są pełniąca funkcję stolicy Polski Warszawa oraz Radom, Płock, Siedlce, Ciechanów i Ostrołęka.

Mazowsze to najbardziej zróżnicowane pod kątem gospodarczym województwo w Polsce. Na Mazowszu zlokalizowana jest Warszawa (jedno z najbogatszych miast Polski) ale również gminy zajmujące czołowe pozycje w rankingu najbiedniejszych gmin. Mazowsze posiada jednak największy w Polsce potencjał gospodarczy, umożliwiający pełnienie ważnej roli wśród regionów Europy.

III.3.2. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE Demografia Od kilku lat Mazowsze odgrywa coraz większą rolę w gospodarce jednoczącej się Unii Europejskiej. Wymiana handlowa z krajami UE przekracza obecnie 70 proc. polskich obrotów handlowych. Polskę i jej rejony czeka w najbliższych latach szybki rozwój, m.in. dzięki funduszom strukturalnym Unii Europejskiej.

Mazowsze to region kontrastów. Spośród wszystkich 379 polskich powiatów, na terenie Województwa Mazowieckiego leży powiat z najmniejszym bezrobociem (Warszawa - 2, 1%), jak i największym bezrobociem (powiat szydłowiecki - 33,1%). Problem bezrobocia poważnie dotyka także duże miasta - w Ostrołęce stopa bezrobocia wynosi 15, 3%, a w Radomiu aż 21,2%. Niskie bezrobocie - nieprzekraczające 5% - występuje jedynie w powiatach aglomeracji warszawskiej. Żaden polski region nie charakteryzuje się takimi dysproporcjami społeczno-gospodarczymi jak Województwo Mazowieckie. Mimo już dziesięcioletniego okresu funkcjonowania dużego Województwa Mazowieckiego - na licznych peryferyjnych obszarach regionu wciąż trudno dostrzec zjawisko rozprzestrzeniania się potencjału z Warszawy. Mazowsze to bogaty region, to jednak boryka się z problemami typowymi dla słabo rozwiniętych województw: bezrobociem, małą atrakcyjnością inwestycyjną czy niską, jakością infrastruktury. Poza obszarem warszawskim, Mazowsze charakteryzuje się słabo rozwiniętymi obszarami, o wskaźnikach rozwoju ekonomicznego znacznie poniżej średniej krajowej. Bogaty obszar aglomeracji warszawskiej stanowi kontrast dla biednych peryferii.

Strona 20 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Z jednej strony mamy rozwiniętą i bogacącą się Warszawę i jej okolice, z drugiej ubogie miasta i wsie mazowieckie o powiększającym się obszarze biedy. Dane dotyczące Miasta Warszawy zniekształcają obraz województwa, dlatego też m.in. Województwo Mazowieckie ma najwyższe wskaźniki rozwojowe i najniższy wskaźnik bezrobocia w kraju. Z punktu widzenia władz regionu istotne jest podejmowanie działań prowadzących do zrównoważenia rozwoju Województwa Mazowieckiego poprzez dążenie do osiągnięcia spójności wewnętrznej województwa w aspekcie terytorialnym, społecznym i gospodarczym.

Mazowsze to brama do Polski. Ze swoim położeniem, potencjałem, szybko rozwijającą się stolicą oraz dobrą infrastrukturą może stać się jednym z najciekawszych inwestycyjnie miejsc na mapie zjednoczonej Europy. Od przeszło czterech wieków Mazowsze jest bramą do Polski: jej centrum i siedzibą polskiej stolicy. Tu krzyżują się handlowe i komunikacyjne szlaki, łączące wschód i zachód Europy. Charakterystyczny krajobraz regionu trwale wpisał się w pejzaż polskiej kultury. W najludniejszym polskim województwie ulokowały swoje siedziby setki największych polskich i zagranicznych firm; tu także mieszczą się najważniejsze urzędy. Od kilkunastu lat Mazowsze jest liderem polskich przemian i najszybciej rozwijającym się regionem kraju. Tu właśnie najlepiej widoczna jest dynamika polskiej transformacji, a Mazowsze najczęściej wybierają na swoją siedzibę zainteresowani Polską inwestorzy. Na Mazowszu mieszka ponad 5 mln osób, co stanowi około 13, 1% ludności naszego kraju. Większość ludności mieszka w miastach (64 proc.) - głównym skupiskiem jest aglomeracja warszawska (ponad 2, 8 mln osób). Zarazem Mazowsze jest największym w Polsce skupiskiem ludności wiejskiej (1, 8 mln osób):, co czwarta osoba pracuje w rolnictwie Jest to największy w Polsce region pod względem liczby ludności, z młodą i dobrze wykształconą populacją.

TABELA NR. 6.LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI W 2011 R. Miasta

Region

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety

Polska

38511,8

18643,9

19868,0

11112,7

Mazowieckie

5268,7

2522,1

2746,5

1581,0

Mężczyźni

Wieś

Kobiety

Razem

Mężczyźni

Kobiety

Razem

12293,2

23405,9

7531,2

7574,8

15105,9

1800,7

3381,7

941,1

945,9

1886,9

w tysiącach

Źródło: opracowanie na podstawie danych z GUS

TABELA NR. 7. LUDNOŚĆ W WIEKU 13 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA W 2011 R. Poziom wykształcenia średnie

Region

Ogółem

Wyższe

Police alne

Razem

średnie zawodo we

nieustalone

średnie ogólnokształcąc e

zasadnicze zawodow e

w tym:

podstawow e ukończone i gimnazjalne

podstawowe nieukończon e

Razem

nieobecni przebywając y za granicą co najmniej 12 miesięcy

w tysiącach Ogółem Polska

33505,3

5690,2

868,1

9705,6

5761,6

3944,0

7260,7

7788,4

457,1

1735,2

1165,0

Mazowieckie

4566,7

1075,7

134,2

1403,0

768,3

634,7

762,9

976,4

63,3

151,2

90,5

Źródło: opracowanie na podstawie danych z GUS

TABELA NR. 8. AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA LUDOŚCI W WIEKU 15 LAT I WIĘCEJ W 2011 R.

Ogółem

Aktywni zawodowo Bezrobot Razem pracujący ni

Region

Bierni zawodowo

Nieustalony status na rynku pracy

Współczynnik aktywności zawodowej

w tysiącach

Wskaźnik zatrudnienia

Stopa Bezrobocia

w%

Polska

32679,6

16521,4

14375,8

2145,6

14462,0

1696,2

53,3

46,4

13,0

Mazowie ckie

4459,9

2375,8

2124,9

251,0

1936,7

147,4

55,1

49,3

13,3

Źródło: opracowanie na podstawie danych z GUS

Strona 21 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

TABELA NR. 9. LUDNOŚĆ WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU W 2011 R.

Region

Ogółem

Przedprodukcyjny

38511,8

7202,3

Produkcyjny Razem

mobilny

niemobilny

Poprodukcyjny

w tysiącach Polska

24797,4

15418,9

9378,5

6512,1

Źródło: opracowanie na podstawie danych z GUS

Główne sektory gospodarcze na Mazowszu (wysokiej szansy) Mazowsze jest największym polskim województwem pod względem populacji. Jest to region o najmniejszym w kraju bezrobociu i największej liczbie zatrudnionych (ponad 2, 5 mln osób). Statystyczny pracujący mieszkaniec ma nieco ponad 36 lat; jest lepiej wykształcony i zarabia więcej niż osoby zamieszkałe w innych częściach kraju.

Województwo Mazowieckie wyróżnia się w skali kraju najwyższym poziomem rozwoju gospodarczego, jednakże widoczne są znaczne (największe w kraju) dysproporcje przestrzenne w rozwoju województwa.

Zasadniczy potencjał gospodarczy, kapitałowy i intelektualny skupiony jest w Warszawie i aglomeracji warszawskiej. Subregiony województwa odznaczają się zdecydowanie słabszym potencjałem gospodarczym i niższą dynamiką rozwojową.

Potencjał ludzki sprzyja m.in. szybkiemu rozwojowi gospodarczemu województwa. Poza Warszawą, charakter regionu dominuje rolnictwo. Użytki rolne zajmują ok. 67 proc. powierzchni województwa (13 proc. terenów rolnych Polski). Mazowsze jest zagłębiem ogrodnictwa i sadownictwa. Rozwojowi rolnictwa sprzyja bliskość Warszawy - chłonnego rynku zbytu. Produkcja rolna regionu jest zapleczem dla sektora przetwórstwa żywności.

Potencjał rolny Mazowsza pozostaje jednak ciągle niewykorzystany. Dominują ciągle drobne gospodarstwa, w regionie nadal jest wiele miejsca zarówno dla rozwoju nowoczesnego rolnictwa, jak i związanego z gospodarką rolną przemysłu. Problemem Województwa Mazowieckiego jest silne zróżnicowanie przestrzenne procesów rozwojowych. Obok świetnie prosperującej Warszawy i strefy metropolitalnej, występują obszary peryferyjne, położone szczególnie przy wschodniej granicy województwa, o znacznie niższym poziomie rozwoju. W tych regionach wysokiemu udziałowi rolnictwa w strukturze pracujących towarzyszą słabo rozwinięte usługi rynkowe i sektor przemysłowy. Reforma administracyjna zdecydowanie osłabiła pozycję byłych miast wojewódzkich.

Spożywczy •

•

Duża chłonność rynku: intensywna produkcja - głównie warzywnicza, sadownicza, bardzo chłonny rynek warszawski, duże rezerwy siły roboczej - 14, 5% zatrudnionych pracuje w rolnictwie; produkcja rolna regionu, jako zaplecze dla sektora spożywczego: największy areał użytków rolnych (13, 6% całości dla kraju), 1 miejsce w kraju pod względem krajowej produkcji rolniczej 15,7% Baza surowcowa dla sektora: 1 miejsce w kraju w zbiorach warzyw i owoców, lider w produkcji ziemniaków i zbóż, zagłębie ogrodnictwa i sadownictwa.

Budowlany •

Zaplecze surowców mineralnych: powszechnie występujące kruszywa (piaski i żwiry), iły, złoża kopalin: węgiel brunatny (powiat kozienicki i radomski), fosforyty (powiat radomski), gliny ogniotrwale (powiat przysuski) lider w sektorze budowlanym: produkcja sprzedana przemysłu w sektorze - 20, 5% (w 2007 roku) ogólnej produkcji krajowej, duża liczba nowych mieszkań oddawanych, co roku do użytku 30 252 (w 2007 roku), zatrudnienie w budownictwie ok. 20% całkowitej liczby pracowników sektora w kraju dogodne warunki fizjograficzne dla budownictwa: małe deniwelacje, stabilne podłoże

BPO (Business Proces Outsourcing) • •

Największa powierzchnia w rankingu województw - 11,4% Najludniejsze województwo Polski - 13,6%

Strona 22 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

•

• • • •

Duże zasoby siły roboczej o zróżnicowanych kwalifikacjach: największa ilość studentów w kraju (364 617 - w roku akademickim 2007/08), największa ilość szkół wyższych w Polsce (104), wysoki poziom wykształcenia mieszkańców Warszawy i ośrodków subregionalnych (Płock, Radom, Siedlce, Ostrołęka, Ciechanów) Korzystna struktura demograficzna Duża aktywność i przedsiębiorczość mieszkańców aglomeracji warszawskiej Korzystne położenie województwa na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych Lokalizacja lotniska międzynarodowego - ok. 82% zagranicznego lotniczego ruchu pasażerskiego kraju oraz ok. 49% ruchu krajowego, zlokalizowanie na terenie województwa metropolii warszawskiej stolicy kraju, równomierne rozmieszczenie ośrodków o znaczeniu subregionalnym, stosunkowo bliskie położenie Łodzi, dające możliwość uzyskania efektów synergii

TABELA NR. 10. WYBRANE CECHU ZRÓŻNICOWANIA WEWNĄTRZ WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Cecha

Obszar metropolitalny

Obszar słabo rozwinięty strukturalnie

Rozwój gospodarki

Dynamiczny rozwój gospodarki, rosnący poziom jakości życia mieszkańców, wysoka dynamika pozytywnych przemian po 1989 roku. Blisko połowa podmiotów posiadających REGON zlokalizowana jest w Warszawie

Słaby rozwój lub - w niektórych powiatach marginalizacja aktywności gospodarczej. Degradacja gospodarcza peryferyjnych obszarów - utrwalanie się biedy

Infrastruktura techniczna

Wyraźna poprawa. Inwestycje zagraniczne i Słaba w rejonach peryferyjnych całkowicie krajowe. Rozwój trans-portu publicznego zamortyzowana. Rosnąca „luka infrastrukturalna”

Dostęp do Szeroka oferta dostępu Utrudnienia w dostępie na całym obszarze Internetu Produkt Najwyższy w kraju. Coraz większe różnice Poniżej średniej krajowej, 3-4-krotnie niższy niż w Krajowy Brutto pomiędzy tym subregionem a pozostałymi subregionie metropolitarnym (PKB) grupy

Starzejąca się populacja, wzrost grupy mieszkańców w wieku poprodukcyjnym. Przeludnienie agrarne, zwłaszcza na obszarach peryferyjnych

Mieszkańcy

Starzejąca się populacja, wzrost mieszkańców w wieku poprodukcyjnym

Rynek pracy

Podaż pracy w sektorze prywatnym i publicznym. Otwarty mobilny rynek pracy. Duży udział MŚP oraz mikroprzedsiębiorstw w kreowaniu miejsc pracy

Wykształcenie

4-krotnie wyższy udział procentowy osób z Niski udział procentowy osób wyższym wykształceniem niż na obszarach wykształceniem w obszarach wiejskich wiejskich

Rosnące bezrobocie. Niedostatek pozarolniczych źródeł utrzymania. Poza rolnictwem dominuje zatrudnienie w sektorze publicznym: służbie zdrowia, oświacie, administracji. Wzrost bezrobocia na wsi, zwłaszcza wśród absolwentów. Na części obszaru zagrożenie bezrobociem strukturalnym z

wyższym

Źródło: Strategia E-Rozwoju Województwa Mazowieckiego s.2

Strona 23 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

RYSUNEK NR. 2. GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA WG. NSP 2011 R.

Źródło: GUS

Gospodarka i rynek pracy Potencjał ekonomiczny na Mazowszu.

TABELA NR. 11. DYNAMIKA REALNA PRODUKTU KRAJOWEGO BRUTTO W LATACH 2001-2011

Wyszczególnienie

Spożycie ogółem w tym: Spożycie indywidualne Akumulacja brutto w tym: Nakłady brutto na środki trwałe Popyt krajowy Produkt krajowy brutto w tym: Wartość dodana brutto w tym: Przemysł Budownictwo

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

rok poprzedni = 100 102,3 103,0 102,7 104,3 102,7 105,2 104,6 106,1 102,0 103,5 102,1 102,3 103,4 102,1 104,7 102,1 105,0 104,9 105,7 102,1 103,2 103,1 86,6 92,8 103,3 114,7 101,4 116,1 124,3 104,0 88,5 109,3 110,3 90,3 93,7 99,9 106,4 106,5 114,9 117,6 109,6 98,8 99,8 108,7 98,7 101,0 102,8 106,2 102,5 107,3 108,7 105,6 98,9 104,6 103,8 101,2 101,4 103,9 105,3 103,6 106,2 106,8 105,1 101,6 103,9 104,3 101,3 101,3 103,6 105,2 103,3 106,0 106,7 105,1 101,8 103,9 104,0 99,9 97,0

99,8 92,5

108,7 110,9 103,5 109,9 110,0 106,0 101,3 109,4 106,3 97,2 101,1 106,6 112,5 109,4 105,8 111,6 106,4 111,8

Handel; naprawa pojazdów 102,9 103,0 99,4 103,9 104,1 104,7 104,7 106,4 104,3 102,6 104,6 samochodowych 94,7 103,2 104,5 103,0 108,6 109,9 104,2 98,5 95,6 106,5 105,1 Transport i gospodarka magazynowa Źródło: Departament Rachunków Narodowych GUS

Strona 24 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

RYSUNEK NR. 3.PRZECIĘTNE MIESIĘCZNE ZATRUDNIENIE W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW (DANE NA KWIECIEŃ 2012 R.)

Źródło: GUS

RYSUNEK NR. 4. PRZECIĘTNE MIESIĘCZNE WYNAGRODZENIE BRUTTO W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW (DANE NA KWIEĆIEŃ 2012 R.)

Źródło: GUS

Strona 25 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

RYSUNEK NR. 5. PRZECIĘTNE ZATRDNIENIE I WYNAGRODZENIE WEDŁUG WYBRANYCH SEKCJI PKD (DANE NA KWIECIEŃ 2012 R.)

Źródło: GUS

RYSUNEK NR. 6.WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA WEDŁUG WOJEWÓDZTW (STAN NA ROK 2011)

Źródło: GUS

Strona 26 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

RYSUNEK NR. 7. STOPA BEZROBOCIA (STAN NA ROK 2011)

Źródło: GUS

RYSUNEK NR. 8.PRZYROST WEDŁUG NSP-2002 (W %) (STAN NA ROK 2011)

Źródło: GUS

Strona 27 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

RYSUNEK NR. 9. ZMIANY W POZIOMIE BEZROBOCIA

Źródło: WUP

RYSUNEK NR. 10. UDZIAŁ BEZROBOTNYCH ZAMIESZKAŁYCH NA WSI

Źródło: WUP

Strona 28 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

RYSUNEK NR. 11. STRUKTURA BEZROBOCIA WG. POZIOMU WYKSZTAŁCENIA (W TYŚ.)

Źródło: WUP

III.3.3. POZIOM

INFORMATYZACJI W JEDNOSTKACH TERYTORIALNEGO I W JEDNOSTKACH IM PODLEGŁYCH

SAMORZĄDU

Województwo Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego wykonuje zadania samorządu województwa z wielu dziedzin, m.in. edukacji publicznej, ochrony zdrowia, kultury, promocji, turystyki, transportu itp.

Urząd Marszałkowski jest zlokalizowany w Warszawie w kilku lokalizacjach.

W każdej z nich jest zapewnione łącze internetowe o różnych przepustowościach (wykorzystywane są łącza sieci POLPAK). Planowane jest połączenie wspólną wewnętrzną siecią wszystkich lokalizacji tej instytucji.

Wszystkie stanowiska biurowe są wyposażone w terminale komputerowe podłączone do sieci Internet.

Szczegółowe informacje dotyczące poziomu informatyzacji w województwie mazowieckim, zawiera załącznik nr 8 .

III.4. ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY III.4.1. RYNEK SZEROKOPASMOWY W POLSCE – STAN OBECNY I PROBLEMY SEKTORA W komunikacie Komisji UE z dnia 31 maja 2011 Przegląd Europejskiej Agendy Cyfrowej (COM (2011) 708) stwierdzono, że Polska to kraj o jednej z najsłabszych penetracji Internetu szerokopasmowego, a penetracja stałym szerokopasmowym dostępem do Internetu wynosi 16% w porównaniu do 26% jako średniej z 27 Państw Członkowskich UE.

Strona 29 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

W komunikacie opublikowanym przez Komisję Europejską 4 sierpnia 2009 r. Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych (COM(2009) 390) Komisja zauważa, że wraz z kryzysem światowym, w 2008 r. wystąpiły oznaki spowolnienia: spada tempo wzrostu popularności dostępu szerokopasmowego, a jednocześnie w ramach UE-27 pogłębiają się różnice pomiędzy państwami członkowskimi w odniesieniu do popularności, prędkości, ceny oraz zasięgu dostępu szerokopasmowego. W raporcie tym Polska jest określona jako kraj, który pomimo szybkiego przyspieszenia w latach 2005-2009 wciąż pozostaje w końcówce państw UE-27 w zakresie penetracji Internetu szerokopasmowego.

RYSUNEK NR. 12.STOPIEŃ PENETRACJI INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO W UE-27

Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej “Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych” (COM(2009) 390, część 1.

RYSUNEK NR. 13. WZROST ZASIĘGU INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO W UE-27 W LATACH 2005-2008

Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej “Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych” (COM(2009) 390, część 1.

Komisja Europejska, w przywołanym Komunikacie pt. “Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych” (COM(2009) 390 wskazuje istotne różnice pomiędzy państwami członkowskimi w odniesieniu do dostępu szerokopasmowego, które wpływają negatywnie na konkurencyjność UE jako całości.

W pierwszym przeglądzie Europejskiej Agendy Cyfrowej („European Agenda Scoreboard 2011”, COM (2011) 708) jaki został opublikowany 31 maja 2011 roku Polska jest wskazana jako kraj, który mimo przyśpieszenia w latach 2007-2011 wciąż zalicza się do krajów o najsłabszej penetracji Internetu szerokopasmowego w UE-27, co ilustrują poniższe rysunki:

Strona 30 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

RYSUNEK NR. 14.WSKAŹNIK PENETRACJI INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO W UE-27

Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej „Przegląd Europejskiej Agendy Cyfrowej” COM (2011) 708).

RYSUNEK NR. 15. WSKAŹNIK DOSTĘPNOŚCI INFRASTRUKTURY INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO W EU

Strona 31 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

RYSUNEK NR. 16.WZROST PENETRACJI INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO W EU

RYSUNEK NR. 17.ŁĄCZA DOSTĘPOWEDO INTERNETU WG. PRZEPUSTOWOŚCI W EU

Legenda: Komunikat kolor niebieski łącza o szybkości <2 Mb/s, kolor zielony 2-10 Mb/s, kolor różowy > 10 Mb/s Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej „Przegląd Europejskiej Agendy Cyfrowej” COM (2011) 708).

Strona 32 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

RYSUNEK NR. 18. WSKAŹNIK POKRYCIA INFRASTRUKTURĄ DSL W KRAJACH EU

Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej „Przegląd Europejskiej Agendy Cyfrowej” COM (2011) 708).

W Polsce coraz więcej osób korzysta z szerokopasmowego dostępu do Internetu. Jednakże, ciągle stopień penetracji odbiega zdecydowanie od średniej krajów OECD i niestety dystans ten się z roku na rok pogłębia.

Z przedstawionych wyżej danych Komisji Europejskiej oraz OECD wynika, że: 1.

2.

3.

4.

5.

Według danych na grudzień 2010 r. Polska ma skrajnie niski poziom penetracji łączami światłowodowymi FTTx (mniej niż 2%). Inne kraje UE (m.in. Czechy, Słowacja, Węgry, Szwecja, Dania, Norwegia) wykazują zdecydowanie wyższy poziom, w szczególności poziom w Słowacji wynosi ok. 30%, co daje 28% różnicy.

Według danych na styczeń 2011 r. Polska jest trzecim od końca krajem pod względem penetracji szerokopasmowego dostępu do Internetu (16%). Średnia UE to 26,6%, a najlepsze kraje (Dania i Holandia) mają poziom 39%, co daje ogromną różnicę 23%. Badania Głównego Urzędu Statystycznego, analizy rynku wykonywane przez polski organ regulacyjny, jak również inwentaryzacja i badanie rynku w województwie mazowieckim (przeprowadzone na potrzeby projektu IDM) udowadniają, że kluczową przyczyną tak słabej penetracji Internetu szerokopasmowego w Polsce, w tym w województwie mazowieckim, jest brak odpowiedniej infrastruktury szerokopasmowej (duża liczba „białych plam”), przy czym niedostatek infrastruktury występuje już na poziomie sieci dystrybucyjnej, co uniemożliwia rozwój sieci dostępowych.

W latach 2007-2010 odnotowano w Polsce wzrost poziomu penetracji szerokopasmowego dostępu do Internetu. Nie jest to jednak wzrost znaczący, a stopień wzrostu jest porównywalny z innymi Państwami Członkowskimi, co oznacza, że różnica w dostępie w zasadzie się nie zmniejsza.

Występuje duża różnica pomiędzy poziomem dostępu do Internetu w ogólności i na obszarach wiejskich, co dowodzi, że pomiędzy obszarami wiejskimi a obszarami miejskimi istnieją znaczące dysproporcje w dostępie do Internetu.

W Polsce słabej penetracji szerokopasmowego dostępu do Internetu towarzyszy bardzo niekorzystna struktura jakość tego dostępu, mierzona pod względem szybkości łączy stacjonarnych. Łącza o szybkości poniżej 2 Mb/s to ok. 51%, łącza pomiędzy 2 a poniżej 10 Mb/s to ok. 37%, a łącza od 10 Mb/s to ok. 12%. W 14 krajach UE łącza poniżej 2 Mb/s stanowią mniej niż 10%, w tym w 6 krajach praktycznie nie występują. Wyłącznie Cypr ma gorsze wskaźniki niż Polska. Dane te potwierdzając, że w Polsce nie tylko występuje niedostatek infrastruktury dostępu do Internetu, ale dodatkowo tam, gdzie infrastruktura taka występuje, to w 50% są to łącza poniżej 2 Mb/s, które na obecnym etapie rozwoju rynku trudno uznać za odpowiedni dla użytkowników dostęp szerokopasmowy. Łącza powyżej 10 Mb/s występują w zasadzie wyłącznie w miastach i stanowią jedynie ok. 12% wszystkich łączy.

Strona 33 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

III.4.2. STAN OBECNY I PROBLEMY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Województwo mazowieckie ma wyjątkową strukturę demograficzną. Całość województwa to około 8826 miejscowości, 5,5 mln mieszkańców. Z całej tej sumy 31% ludności skoncentrowane jest w mieście stołecznym.

Następne 2 duże miasta Płock i Radom biorą 6% ludności. A więc na pozostałe około 8823 miejscowości przypada 63% ludności.

W przeliczeniu na jedną miejscowość zostaje szacunkowo około 390 mieszkańców. Część ludności zamieszkuje większe miejscowości, miasta i pozostaje wielka liczba miejscowości małych i bardzo małych, w których nie opłaca się inwestować żadnemu operatorowi.

Na podstawie analizy liczby ludności przedstawiono mapę (Rysunek nr. 19. Liczba miejscowości małych oraz bardzo małych) obrazującą skalę powyższego problemu.

RYSUNEK NR. 19. LICZBA MIEJSCOWOŚCI MAŁYCH ORAZ BARDZO MAŁYCH

Źródło: Opracowanie własne

Strona 34 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

TABELA NR. 12. LICZBA MIEJSCOWOŚCI MAŁYCH ORAZ BARDZO MAŁYCH Liczba ludności w miejscowościach

Liczba miejscowości

Poniżej 200 mieszkańców

5446

200-500 mieszkańców

2401

Powyżej 500 mieszkańców

979 Źródło: Opracowanie własne

Przedstawiony we wcześniejszych rozdziałach stanu społeczeństwa informacyjnego na Mazowszu wymaga wskazania priorytetowych działań. W tym celu została stworzona analiza czynników sprzyjających budowie społeczeństwa informacyjnego, barier, szans i zagrożeń. Analiza SWOT została przeprowadzona w trzech kluczowych obszarach społeczeństwa informacyjnego: infrastruktura, kompetencje i usługi elektroniczne na podstawie przeprowadzonej diagnozy stanu społeczeństwa informacyjnego na Mazowszu.

Rynek szerokopasmowy Województwa Mazowieckiego Z przeprowadzonej inwentaryzacji sieci szerokopasmowej wynika, że w całym województwie z wyłączeniem Warszawy w 7217 miejscowościach całkowicie brakuje infrastruktury teleinformatycznej i są to tzw. obszary białe. W 1177 miejscowościach istnieje infrastruktura teleinformatyczna tylko jednego operatora, brak jest konkurencji w dostarczaniu usług szerokopasmowych są to obszary szare. Obszary czarne obejmują 432 miejscowości są to miejscowości, w których jest dostęp do Internetu na poziomie zadowalającym i występuje tam konkurencja w zakresie dostarczania usług szerokopasmowych.

Infrastruktura TABELA NR. 13. ANALIZA SWOT - INFRASTRUKTURA Mocne strony Słabe strony 1. prawie 1/6 przedsiębiorców telekomunikacyjnych 1. mała liczba gospodarstw wiejskich podłączonych do zarejestrowanych w BIP UKE jest z Mazowsza Internetu 2. duża ilość pracowni komputerowych w szkołach 2. niechęć operatorów do inwestycji teleinformatycznych na terenach wiejskich 3. dość duża sieć publicznych punktów dostępu do 3. duże różnice pomiędzy aglomeracją warszawską a Internetu pozostałą częścią Mazowsza - brak zrównoważonego rozwoju 4. rosnący dostęp do Internetu małych i średnich 4. wysokie koszty dostępu do infrastruktury komunikacyjnej i przedsiębiorstw informacji – wykluczenie informacyjne 5. wysoki odsetek urzędów posiadających dostęp do 5. duże zróżnicowanie pomiędzy wsią a miastem – brak Internetu zrównoważonego rozwoju 6. duży potencjał demograficzny, intelektualny i zawodowy 6. wysokie koszty dostępu do Internetu regionu 7. duża pula środków alokowana przez samorząd 7. wysokie bezrobocie na wsi, szczególnie wśród osób o województwa na lata 2007-2013 niskim statusie wykształcenia 8. niedostateczne wykorzystanie istniejącej infrastruktury (m.in. punkty IKONKA) 9. niski odsetek gospodarstw domowych podłączonych do Internetu wśród gospodarstw z komputerem 10.niskie nasycenie sprzętem IT gospodarstw domowych, wynikające z niskiej zamożności społeczeństwa 11.niski poziom rozwoju infrastruktury teleinformatycznej, a zwłaszcza szerokopasmowego dostępu do Internetu 12.brak parków technologicznych lub widocznych efektów ich działania Szanse Zagrożenia 1. duża ilość środków unijnych z PO IG i RPO na 1. niewielka liczba e-usług nie tworzy popytu na nowych infrastrukturę teleinformatyczną użytkowników Internetu 2. rozwój technologii bezprzewodowych (WiMAX, 2. kontynuacja trendu niezrównoważonego rozwoju radiolinie) Społeczeństwa Informacyjnego na terenie województwa

Strona 35 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

3. równinny teren ułatwiający rozwój radiofonii

3. słaba konkurencyjność firm operatorów komunikacyjnych

4. wykorzystanie funduszy strukturalnych umożliwiające 4. utrzymujący się wysoki koszt dostępu do Internetu dofinansowanie działań prorozwojowych w jednostkach samorządu terytorialnego 5. wolne tempo innowacyjnych przemian na obszarach wiejskich – brak łatwo dostępnej infrastruktury społeczeństwa informacyjnego (w tym zwłaszcza taniego dostępu do Internetu) 6. niski poziom dochodów gospodarstw domowych, nie pozwalający na wyposażenie w odpowiedni sprzęt 7. szybkie starzenie sie technologii – konieczność stałego dostosowywania sprzętu i oprogramowania do bieżących wymogów 8. brak jasnych przepisów o partnerstwie publicznoprywatnym Źródło: Opracowanie własne

Kompetencje TABELA NR. 14. ANALIZA SWOT - KOMPETENCJE Mocne strony Słabe strony 1. dość dobrze rozwinięta sieć Gminnych Centrów 1. mały odsetek obywateli posiadających podstawowe Informacji, Internetowych Centrów Edukacji na Odległość umiejętności obsługi komputera, (szczególnie mieszkańców obszarów wiejskich) 2. Warszawa jako najsilniejszy ośrodek akademicki w kraju

2. niewielka lokalnych

świadomość

innowacyjna

samorządów

3. wysoki odsetek internautów na Mazowszu

3. wysokie zagrożenie wykluczeniem cyfrowym a następnie wykluczeniem społecznym mieszkańców terenów wiejskich (po pegeerowskich), starszego pokolenia, osób niepełnosprawnych i bezrobotnych 4. wysokie pozycje mazowieckich uczelni wyższych w 4. brak popularyzacji telepracy i telenauki krajowych rankingach oraz wysoki potencjał uczelni i instytucji naukowo-badawczych jako motoru e-Rozwoju regionu 5. istnienie ośrodka koordynacji działań w regionie w 5. silne zróżnicowanie (kontrasty) wskaźników społecznych w postaci Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. regionie utrudniające programowanie i wdrażanie jednolitego programu interwencji 6. publiczne punkty dostępu do Internetu w ponad 50% gmin 7. duża liczba instytucji szkoleniowych 8. wysoki poziom wykształcenia oraz umiejętności korzystania z nowoczesnych technologii w Warszawie i byłych miastach wojewódzkich Szanse 1.rosnący trend osób korzystających z Internetu

Zagrożenia 1. niechęć przedsiębiorców do ponoszenia nakładów na badania 2.zmiana mentalności ludności wiejskiej wynikająca z 2. nadal ograniczony dostęp do informacji o źródłach trendu migrowania mieszkańców miast na wieś. finansowania działalności innowacyjnej, o programach UE – brak systemu wsparcia finansowego rozwoju innowacji 3.pobudzenie aktywności istniejących lokalnych liderów w 3. brak zainteresowania ustawicznym kształceniem – zakresie e-edukacji i SI głównie mieszkańców obszarów wiejskich po ukończeniu 30 roku życia 4.podnoszenie poziomu edukacji społeczeństwa poprzez 4. postępująca marginalizacja grup społecznych o najniższym wykorzystanie środków UE w celu budowy i rozwoju wykształceniu – głównie mieszkańców obszarów wiejskich społeczeństwa informacyjnego 5. dysproporcje przestrzenne w dostępie do infrastruktury informatycznej 6. niski poziom wiedzy na temat oprogramowania open source jako alternatywy dla drogich rozwiązań komercyjnych

Strona 36 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

7. brak zainteresowania pracodawców rozwojem telezatrudnienia 8. małe zainteresowania szkół wyższych nauczaniem na odległość Źródło: Opracowanie własne

E-Usługi TABELA NR. 15. ANALIZA SWOT – E-USŁUGI Mocne strony Słabe strony 1. lokalizacja i wysoka dynamika rozwoju dużych firm 1. mała liczba organizacji pośredniczących w transferze sektora ICT w województwie innowacji tj. parków technologicznych, przemysłowych, inkubatorów przedsiębiorczości, ośrodków transferu technologii etc.

2. duży potencjał nowoczesnych technologii w firmach 2. słaba inicjatywa ośrodków B+R w kierunku komercjalizacji sektora ICT swojej działalności badawczej i innowacyjnej 3. tworzenie związków celowych między powiatami i 3. słaby rozwój usług dla przedsiębiorców świadczonych gminami ukierunkowanych na osiąganie ściśle określonych drogą elektroniczną celów i zidentyfikowanych projektów 4. wysoki odsetek samorządów posiadających stronę www

4. koncentracja jednostek naukowo-badawczych w centrum regionu 5. wysoka świadomość konieczności rozwoju SI na poziomie 5. brak ujednoliconego systemu elektronicznej wymiany administracji regionalnej poparta odpowiednią strukturą danych administracyjną.

6. wzrost aspiracji i aktywności młodzieży; duża liczba absolwentów szkół wyższych 7. duży udział jednostek samorządowych mających portale internetowe 8. funkcjonowanie przestrzennej

regionalnego

systemu

9. obecność dużych firm ICT 10.duzy rynek zbytu Szanse 1. ciągły rozwój bankowości internetowej

6. niewystarczająca promocja idei społeczeństwa informacyjnego 7. brak wiedzy przedsiębiorców na temat przydatnych technologii, programów komputerowych, usług i treści online, informacji 8. niesprawny system zarządzania, koordynacji i efektywnego wykorzystania dostępnych środków finansowych 9. brak standardów teleinformatycznych

Zagrożenia 1. niestabilność uregulowań prawnych i skutecznej polityki na szczeblu rządowym w dziedzinie organizacji i finansowania służby zdrowia 2. duży potencjał zawodowych szkół wyższych w miastach 2. niska świadomość znaczenia roli edukacji w SI w sferach subregionalnych lokalnych liderów i administracji 3. rozwój oprogramowania dystrybuowanego na zasadach 3. utrzymujący się niski poziom dochodów samorządów open source – możliwość znacznego obniżenia kosztów lokalnych skutkujący brakiem inwestycji w działania informatyzacji przez zastosowanie darmowego lub taniego innowacyjne oprogramowania o bardzo dużych możliwościach, porównywalnych z oprogramowaniem komercyjnym lub wyższych 4. powszechne zastosowanie wolnego oprogramowania w 4. brak przepisów prawnych normujących korzystanie z eadministracji i edukacji, oraz jego promowanie wśród usług mieszkańców i przedsiębiorców województwa 5. brak mechanizmu prefinansowania projektów 6. zmienność procedur prawno-administracyjnych 7. wysokie ryzyko finansowe działań o charakterze innowacyjnym 8. niski popyt na badania i innowacje 9. niejasne i częściowo wzajemnie sprzeczne zapisy prawa samorządowego dotyczące możliwości i/lub obowiązku zaangażowania się władz samorządowych w projekty społeczeństwa informacyjnego 10.niestabilnosc prawa, częste zmiany przepisów Źródło: Opracowanie własne

Strona 37 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

IV. INWENTARYZACJA IV.1. METODYKA INWENTARYZACJI Istniejącą infrastrukturę szerokopasmową oraz plany inwestycyjne przedsiębiorców telekomunikacyjnych w okresie najbliższych 3 lat określono na podstawie: 1.

2.

szczegółowych danych inwentaryzacyjnych otrzymanych od Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej [INWENTARYZACJA UKE] oraz danych zebranych na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego bezpośrednio od przedsiębiorców telekomunikacyjnych i na potrzeby przygotowania Projektu [INWENTARYZACJA ARM S.A.].

Opis Inwentaryzacji UKE znajduje się w punkcie IV.2. Inwentaryzacja UKE polegała na zbieraniu danych poprzez ankiety bezpośrednio od przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Inwentaryzacja UKE obejmuje dla całego terytorium Polski istniejącą infrastrukturę oraz plany inwestycyjne na rok 2011.

Opis Inwentaryzacji ARM S.A. znajduje się w punkcie IV.3 Inwentaryzacja ARM S.A. polegała na zbieraniu danych poprzez ankiety, kontakty telefoniczne i spotkania, bezpośrednio od przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Inwentaryzacja ARM S.A. obejmuje dla obszaru województwa mazowieckiego istniejącą infrastrukturę oraz plany inwestycyjne na najbliższe 3 lata.

IV.2. INWENTARYZACJA UKE – ANKIETY PRZEDSIĘBIORCÓW Sporządzenie inwentaryzacji infrastruktury szerokopasmowej jest obowiązkiem nałożonym na Prezesa UKE w art. 29 ustawy o wspieraniu rozwoju sieci i usług telekomunikacyjnych. Prezes UKE sporządza dla terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w formie elektronicznej, inwentaryzację przedstawiającą pokrycie istniejącą infrastrukturą telekomunikacyjną i publicznymi sieciami telekomunikacyjnymi zapewniającymi lub umożliwiającymi zapewnienie szerokopasmowego dostępu do Internetu, z odrębnym zaznaczeniem pokrycia łączami światłowodowymi oraz sieciami bezprzewodowymi, oraz budynkami umożliwiającymi kolokację.

Inwentaryzacja jest na bieżąco weryfikowana i aktualizowana, nie rzadziej niż raz na rok. Na żądanie Prezesa UKE przedsiębiorcy telekomunikacyjni mają obowiązek przekazania posiadanych przez nich aktualnych, zgodnych ze stanem faktycznym, kompletnych oraz adekwatnych do potrzeb wykonania inwentaryzacji, informacji o posiadanej infrastrukturze telekomunikacyjnej, publicznych sieciach telekomunikacyjnych i budynkach umożliwiających kolokację. Formularze ankiet określa odrębne rozporządzenie wykonawcze.

Udzielenie nieprawdziwej lub niepełnej informacji zagrożone jest karą pieniężną do wysokości 3% rocznego przychodu (art. 209 ustawy – Prawo telekomunikacyjne).

W dniu 30 czerwca 2011 Prezes UKE opublikował pierwsze wyniki pierwszej inwentaryzacji. W opublikowanym raporcie i tabelach były informacje o zakończeniach sieci światłowodowych w poszczególnych miejscowościach i dane te zostały wykorzystane do określenia obszarów białych, szarych i czarnych światłowodowej infrastruktury dystrybucyjnej. Ponadto, w raporcie i tabelach były także dane o miejscowościach z zasięgiem sieci kablowych lub terminali radiowych. Dane te nie mogły zostać wykorzystane dla potrzeb Projektu przewidującego budowę infrastruktury szkieletowo-dystrybucyjnej, bowiem dane te zbiorczo obejmowały każdy dostęp do Internetu, w tym dostęp, który nie jest szerokopasmowy (tj. poniżej 2 Mb/s). Dlatego też Prezes UKE przekazał na potrzeby Projektu bardziej szczegółowe dane z rozbiciem opublikowanej tabeli na podkategorie określające miejscowości z dostępem do 2 Mb/s do użytkownika końcowego i miejscowości z wyższym dostępem (szerokopasmowym), jak również dane dotyczące stosowanej technologii. Te bardziej szczegółowe dane posłużyły do określenia obszarów białych, szarych i czarnych podstawowych sieci dostępowych oraz sieci NGA. Dla obszarów białych według Inwentaryzacji UKE dodatkowo przeprowadzono Strona 38 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

weryfikację na podstawie danych z Inwentaryzacji ARM S.A. i niektóre miejscowości zaliczono do obszarów szarych. Dane z inwentaryzacji ARM S.A. posłużyły jeszcze do uzupełnienia danych nie objętych inwentaryzacją UKE (np. plany inwestycyjne na lata po 2011 r., inwestycje TP w ramach porozumienia z Prezesem UKE, LLU), co pozwoliło na maksymalnie rzetelne przygotowanie wykazu obszarów białych, szarych i czarnych oraz kategorii miejscowości, o których mowa w pkt 2. Wykaz ten jest obecnie przedmiotem konsultacji publicznych.

Prezes UKE w piśmie przekazującym szczegółowe dane potwierdził zasadność opisanego wyżej podejścia, polegającego na połączeniu danych z Inwentaryzacji UKE oraz Inwentaryzacji ARM S.A., celem jak najbardziej dokładnego i prawdziwego ustalenia istniejącej oraz planowanej infrastruktury szerokopasmowej.

IV.3. INWENTARYZACJA ARM S.A. - ANKIETY PRZEDSIĘBIORCÓW Na potrzeby prowadzonej inwentaryzacji zidentyfikowani zostali wszyscy przedsiębiorcy telekomunikacyjni funkcjonujący na terenie Województwa Mazowieckiego oraz gmin ościennych. Identyfikacja ta została przeprowadzona z wykorzystaniem Rejestru Przedsiębiorców Telekomunikacyjnych, co zapewniło kompletność takiej listy. Rejestr przedsiębiorców jest prowadzony przez Urząd Komunikacji Elektronicznej i wszystkie podmioty świadczące usługi telekomunikacyjne zobligowane są do zgłoszenia swojej działalności w UKE i wpisu do wspomnianego rejestru.

Badanie inwentaryzacyjne przeprowadzone zostały w roku 2009.

Badanie było wykonywane poprzez wysyłanie ankiet indywidualnie zaadresowanych do wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych funkcjonujących na terenie Województwa Mazowieckiego.

IV.4. KLASYFIKACJA OBSZARÓW Podstawą analiz dotyczących dostępności infrastruktury szerokopasmowej na terenie województwa mazowieckiego były wyniki Inwentaryzacji UKE oraz Inwentaryzacji ARM S.A. Aby możliwie najdokładniej zbadać dostępność infrastruktury w różnych aspektach – dostępowa/dystrybucyjna, podstawowa/NGA zdefiniowano kilka klasyfikacji. Podstawową klasyfikacją jest wskazanie obszarów białych, szarych i czarnych.

Aby rozróżnić różne aspekty dostępności infrastruktury dokonano 3 rożnych klasyfikacji BSC: •

•

•

BSC podstawowe – klasyfikacja miejscowości na podstawie istniejącej i planowanej (w najbliższych 3 latach) infrastruktury szerokopasmowego dostępu do Internetu (minimum 2 Mb/s do użytkownika końcowego), BSC NGA - klasyfikacja miejscowości na podstawie (istniejącej i planowanej w najbliższych 3 latach) infrastruktury dostępu do Internetu zaliczanych do kategorii NGA, czyli o przepływności powyżej 30-40 Mbit/s, BSC dystrybucyjne – klasyfikacja miejscowości na podstawie (istniejącej i planowanej w najbliższych 3 latach) infrastruktury dystrybucyjno – szkieletowej.

W ramach BSC podstawowego wyróżniono: •

•

obszar biały – miejscowość, szerokopasmowego dostępu do końcowego, z wykorzystaniem licencjonowanym, obszar szary – miejscowość, szerokopasmowego dostępu do końcowego, z wykorzystaniem licencjonowanym,

na terenie której żaden operator nie posiada infrastruktury Internetu o przepływności od 2 Mbit/s w kierunku do użytkownika technologii przewodowych lub radiowych pracujących w paśmie na terenie której tylko jeden operator posiada infrastrukturę Internetu o przepływności od 2 Mbit/s w kierunku do użytkownika technologii przewodowych lub radiowych pracujących w paśmie

Strona 39 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

•

obszar czarny – miejscowość, na terenie której co najmniej dwóch operatorów posiada infrastrukturę szerokopasmowego dostępu do Internetu o przepływności od 2 Mbit/s w kierunku do użytkownika końcowego, z wykorzystaniem technologii przewodowych lub radiowych pracujących w paśmie licencjonowanym.

W ramach BSC NGA wyróżniono: •

• •

obszar biały – miejscowość, na terenie której żaden operator nie posiada sieci dostępowej NGA zapewniającej dostępu do Internetu o przepływności od 30-40 Mbit/s w kierunku do użytkownika końcowego, obszar szary – miejscowość, na terenie której tylko jeden operator posiada sieć dostępową NGA zapewniającą dostęp do Internetu o przepływności od 30-40 Mbit/s w kierunku do użytkownika, obszar czarny – miejscowość, na terenie której co najmniej dwóch operatorów posida sieci dostępowe NGA zapewniające dostęp do Internetu o przepływności od 30-40 Mbit/s w kierunku do użytkownika.

W ramach BSC dystrybucyjnego wyróżniono: • • •

obszar biały – miejscowość, na terenie której żaden operator nie posiada węzła szkieletowodystrybucyjnego zasilanego łączem światłowodowym, obszar szary – miejscowość, na terenie której tylko jeden operator posiada węzeł szkieletowodystrybucyjny zasilany łączem światłowodowym, obszar czarny – miejscowość, na terenie której co najmniej dwóch operatorów posiada węzeł szkieletowo-dystrybucyjny zasilany łączem światłowodowym.

Warunkowy system dostępu do węzłów dystrybucyjnych IDM Jednocześnie, jako narzędzie pomocnicze pozwalające na połączenie danych o obszarach BSC podstawowych, NGA i dystrybucyjnych, opierając się na praktyce decyzyjnej Komisji Europejskiej (v. decyzja dotycząca Xarxa Oberta), każdą z miejscowości z województwa mazowieckiego przypisano do jednej z kategorii w poniższej tabeli: TABELA NR. 16. KLASYFIKACJA OBSZARÓW – KATEGORIE WARUNKOWE DOSTĘPU Liczba miejscowości w kategorii ogółem / liczba z planowanym 1 węzłami IDM

Istniejąca infrastruktura dystrybucyjna (włączając ciemne włókna)

Podstawowa detaliczna oferta 2 szerokopasmowa

Infrastruktura NGA lub plany na najbliższą przyszłość

Dostęp warunkowy do IDM

Nie

Wszyscy operatorzy mogą podłączyć się do IDM, gdyż nie ma żadnej dostępnej optycznej infrastruktury dystrybucyjnej i jednocześnie nie ma podstawowej sieci dostępowej lub jest tylko jedna taka sieć

Nie 1

7197 / 200

Brak 7 197 / 200 Tylko jedna 0/0

1

Dane odpowiadają liczbie miejscowości w każdej kategorii, które władze województwa określiły jako planowane obszary docelowe. Ostateczny kształt sieci i dokładny wykaz miejscowości będą określane w ramach procedury przetargowej (np. zamówienia na zaprojektowanie i wykonanie sieci, na pozyskanie istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej, na wybór Operatora Infrastruktury). Może to oznaczać, że niektóre węzły mogą zostać przeniesione z jednej miejscowości do drugiej lub dodane/skreślone zgodnie z optymalizacją techniczną i ekonomiczną propozycji zwycięskiego oferenta. W każdym razie warunkowy dostęp przedstawiony w tabeli będzie stosowany, dlatego też władze województwa sklasyfikowały wszystkie miejscowości w województwach, w tym miejscowości, które nie są obecnie traktowane jako docelowe. W odniesieniu do 125 miejscowości z kategorii 2-6 w tabeli w punkcie (40) nie zgłoszono wiarygodnych planów inwestycyjnych w sieci NGA, jednakże nie jest wykluczone realizowanie w nich w przyszłości inwestycji w sieci NGA, co umożliwia obecność w tych miejscowościach czynnego lub planowanego węzła IPDSLAM. Miejscowości te wyłączono z lokalizowania węzłów IDM, chyba że na późniejszym etapie realizacji projektu zostanie jednoznacznie stwierdzone, że w danej miejscowości żaden operator nie planuje inwestycji w sieci NGA w okresie najbliższych 3 lat.

2

W odniesieniu do danych o istniejącej lub planowanej bezprzewodowej infrastrukturze dostępowej uwzględnione zostały tylko technologie gwarantujące użytkownikom końcowym co najmniej 2 Mb/s.

Strona 40 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

3

Nie

Wszyscy operatorzy mogą podłączyć się do IDM – obszar szary 4 „problematyczny” Do IDM mogą być podłączone tylko 6 infrastruktury ostatniej mili NGA Do IDM mogą być podłączone tylko infrastruktury ostatniej mili NGA

2

1 173 / 79

Tylko jedna

Tylko jedna

3

12 / 0

TP S.A.

TP S.A. + LLU

Nie

4

0/0

Więcej niż jedna

Tylko jedna

Nie

5

0/0

Więcej niż jedna

TP S.A. + LLU

Nie

Do IDM mogą być podłączone tylko infrastruktury ostatniej mili NGA

6

365 / 29

Więcej niż jedna

Więcej niż jedna

Nie

7

79 / 4

Jedna lub więcej

Jedna lub więcej

Tak

Do IDM mogą być podłączone tylko 7 infrastruktury ostatniej mili NGA Węzły zlokalizowane w takiej miejscowości mogą być używane 8 tylko jako węzły techniczne , z wyjątkiem sytuacji kiedy spełnione są następujące dwa warunki: a) najbliższy istniejący lub planowany (w najbliższych 3 latach) optyczny węzeł dystrybucyjny dostępny do wykorzystania w ramach sieci ostatniej mili NGA znajduje się nie bliżej niż ok. 4 km od planowanej lokalizacji węzła; b) na danym obszarze brak jest usług NGA (oraz brak realnych planów w najbliższych 3 latach). W takim wypadku do IDM mogą być podłączone infrastruktury ostatniej mili NGA

5

Źródło: Opracowanie własne

3

W wyniku uwag TP S.A. zgłoszonych w toku konsultacji publicznych uznano, że niektóre miejscowości – pomimo przynależności do kategorii 2 – będą kwalifikowane jako miejscowości szare – podstawowe nieproblematyczne. Są to miejscowości, w których TP S.A., zgłosiła że realizuje na nich budowę sieci dostępowych dających dostęp szerokopasmowy dla znacznej części mieszkańców na znacznym obszarze w ramach wykonywania porozumienia z organem regulacyjnym, w wyniku czego infrastruktura dystrybucyjna TP S.A. zostanie istotnie zmodernizowana. W konsekwencji w tych miejscowościach dopuszczalne będzie lokalizowanie węzła IDM wyłącznie na potrzeby dołączania infrastruktury ‘ostatniej mili’ NGA, przy czym według obecnych planów nie przewidziano lokalizacji węzła IDM w żadnej z tych miejscowości.

4

Ta kategoria obejmuje obszary, na których jest tylko jeden światłowodowy węzeł dostępu, jednak sieć szkieletowa nie jest dostępna dla podmiotów trzecich.

Dodatkowo na tym obszarze nie świadczy się usług o dużej przepustowości (NGA) dla użytkowników końcowych i nie planuje się budowy innych węzłów dostępu w ciągu następnych 3 lat.

5

LLU: Uwolnienie lokalnej pętli abonenckiej pozwala operatorom telekomunikacyjnym korzystać z połączeń innych operatorów z głównej centrali telefonicznej do lokalu klienta.

6

Jednakże do węzłów IDM zlokalizowanych w miejscowościach klasyfikowanych jako szare nieproblematyczne lub czarne pod względem infrastruktury podstawowej, dopuszczalne będzie dołączenie podstawowej infrastruktury w celu przyłączenia dalej położonej miejscowości białej lub szarej problematycznej pod względem takiej infrastruktury.

7

Ze względu na obecność w tych miejscowościach więcej niż jednej optycznej infrastruktury dystrybucyjnej, a jednocześnie brak sieci NGA i brak wiarygodnych planów inwestycyjnych w zakresie budowy sieci NGA (w tym w technologii FTTC), inwestycja realizowana w tych miejscowościach powinna w istotny sposób zwiększać efekty dla sieci NGA, co nastąpi poprzez: a) budowę publicznej optycznej infrastruktury dystrybucyjnej wraz z węzłami IDM zlokalizowanymi w budynkach lub w istniejących lokalnych szafach telekomunikacyjnych lub w bezpośrednim sąsiedztwie tych szaf, w których nie ma dostępnej infrastruktury optycznej, b) infrastruktura IDM będzie przygotowana do podłączenia wielu niezależnych operatorów sieci dostępowych, c) wykorzystanie przez operatorów dostępowych infrastruktury IDM zapewni dostęp do sieci NGA – częściowo w technologii FTTC, a częściowo w technologii FTTB - dla większości gospodarstw domowych w danej miejscowości.

Plany budowy w miejscowościach z kategorii 6 publicznej infrastruktury światłowodowej z wieloma węzłami IDM i udostępnienia jej operatorom komercyjnym do wykorzystania w sieciach dostępowych częściowo w technologii FTTC i częściowo w technologii FTTB, były szczegółowo przedstawione w ramach konsultacji publicznych. Zasadność budowy publicznej infrastruktury optycznej na potrzeby sieci NGA w technologii FTTC potwierdził zarówno operator zasiedziały, jak i największy operator alternatywny, do których należą w tych miejscowościach sieci przewodowego podstawowego dostępu do Internetu. Ponadto, wszystkie zgłoszone w konsultacjach uwagi co do miejscowości z kategorii 6 zostały uwzględnione, a skorygowany wykaz miejscowości został ponownie podany do publicznej wiadomości.

8

W kategorii 7 wyodrębniono białe obszary NGA z większej miejscowości, gdzie już istnieje (lub jest planowany) co najmniej jeden światłowodowy węzeł dystrybucyjny, z którego można korzystać w ramach sieci „ostatniej mili” NGA. W konsekwencji interwencja publiczna jest możliwa tylko w tych częściach danej miejscowości, gdzie usługi NGA nie są obecnie świadczone ani nie są planowane w bliskiej przyszłości (najbliższe trzy lata), a jednocześnie najbliższy istniejący lub planowany (w ciągu najbliższych trzech lat) światłowodowy węzeł dystrybucyjny, z którego można korzystać w ramach sieci „ostatniej mili” NGA, znajduje się nie bliżej niż ok. 4 km od planowanej lokalizacji węzła IDM. Bez interwencji publicznej obszary te nie miałyby dostępu do usług NGA, pomimo że znajdują się w większej miejscowości, w której dostępny jest co najmniej jeden światłowodowy węzeł dystrybucyjny, który może służyć do podłączenia sieci „ostatniej mili” NGA.

Strona 41 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

W tabeli dla poszczególnych kategorii 1-6 określono rodzaje infrastruktury „ostatniej mili”, które mogą być dołączane do węzłów IDM planowanych w tych miejscowościach. Węzły IDM planowane w miejscowościach z kategorii 7 będą pełniły funkcję punktów styku oraz lokalizacji urządzeń aktywnych (z wyjątkiem sytuacji 3 opisanej w przypisie ). Jednocześnie zastrzec należy, że dopuszczalne będzie dołączenie odpowiedniej infrastruktury ‘ostatniej mili’ z obszaru białego do węzła IDM położonego na obszarze szarym lub czarnym (np. węzeł IDM zlokalizowano w miejscowości czarnej-podstawowej, to dopuszczalne jest podłączenie do niego infrastruktury „ostatniej mili” z dalej położonej miejscowości białej-podstawowej, jeżeli nie ma w niej węzła IDM).

Na podstawie opisanych wyżej ustaleń, kierując się dostępnym budżetem, potrzebą utrzymania trwałości Projektu oraz celami opisanymi Projektu, zaplanowano węzły sieci IDM w miejscowościach wskazanych w opublikowanym w ramach konsultacji „Tabela inwentaryzacyjna” (Załącznik nr.12) Najważniejsze informacje w Wykazie to: a) kwalifikacja miejscowości jako białej, szarej lub czarnej dla podstawowego dostępu do Internetu, b) kwalifikacja miejscowości jako białej, szarej lub czarnej dla dostępu NGA, c) kwalifikacja miejscowości jako białej, szarej lub czarnej dla światłowodowej infrastruktury dystrybucyjnej, d) kwalifikacja miejscowości do jednej z kategorii 1-7 z tabeli powyżej, e) informacja o planowaniu lokalizacji węzła IDM oraz liczbie planowanych węzłów.

IV.5. WYNIKI INWENTARYZACJI IV.5.1. KLASYFIKACJA BSC (PODSTAWOWY DOSTĘP DO INTERNETU) Poniższy wykres i tabela prezentują odsetek oraz liczbę miejscowości w województwie mazowieckim zakwalifikowanych do określonych obszarów według kryterium BSC - podstawowy dostęp do Internetu.

RYSUNEK NR. 20. ODSETEK MIEJSCOWOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAKWALIFIKOWANYCH DO OKREŚLONYCH OBSZARÓW WG KRYTERIUM BSC PODSTAWOWY DOSTĘP DO INTERNETU.

Źródło: Opracowanie własne

Strona 42 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

TABELA NR. 17. LICZBA MIEJSCOWOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM WG KLASYFIKACJI BSC PODSTAWOWY DOSTĘP DO INTERNETU Obszar

Liczba miejscowości

Obszar biały

7217

Obszar szary

1177

Obszar czarny

432

Razem

8826 Źródło: Opracowanie własne

Zdecydowana większość miejscowości (82%) zakwalifikowana została do obszarów, gdzie występuje brak lub ograniczony dostęp do Internetu.

Kolejny wykres oraz tabela przedstawiają odsetek oraz liczbę mieszkańców zamieszkujących miejscowości zakwalifikowane do określonych obszarów.

RYSUNEK NR. 21. ODSETEK LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAMIESZKUJĄCYCH MIEJSCOWOŚCI ZAKWALIFIKOWANE DO OKREŚLONYCH OBSZARÓW WG KRYTERIUM BSC PODSTAWOWY DOSTĘP DO INTERNETU.

Źródło: Opracowanie własne

TABELA NR. 18. LICZBA LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAMIESZKUJĄCYCH MIEJSCOWOŚCI ZAKWALIFIKOWANE DO OKREŚLONYCH OBSZARÓW WG KRYTERIUM BSC PODSTAWOWY DOSTĘP DO INTERNETU Obszar

Liczba ludności

Obszar biały

1 144 628

Obszar szary

540 194

Obszar czarny

3 770 304

Razem

5 455 126 Źródło: Opracowanie własne

Strona 43 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Z powyższych zestawień wynika, że prawie 70% ludności województwa mazowieckiego zamieszkuje miejscowości, którym nadano flagę „czarny” według klasyfikacji BSC – podstawowy dostęp do Internetu.

IV.5.2. KLASYFIKACJA BSC NGA Na kolejnym wykresie oraz w tabeli przedstawiony został odsetek oraz liczba miejscowości w województwie mazowieckim zakwalifikowanych do określonych obszarów wg kryterium BSC NGA.

RYSUNEK NR. 22. ODSETEK MIEJSCOWOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAKWALIFIKOWANYCH DO OKREŚLONYCH OBSZARÓW WG KRYTERIUM BSC NGA.

Źródło: Opracowanie własne

TABELA NR. 19. LICZBA MIEJSCOWOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM WG KLASYFIKACJI BSC TRADYCYJNY DOSTĘP DO INTERNETU Obszar

Liczba miejscowości

Obszar biały

8747

Obszar szary

16

Obszar czarny

63 8826

Razem Źródło: Opracowanie własne

Zdecydowana większość miejscowości (ponad 99%) zakwalifikowana została do obszarów, gdzie występuje brak dostępu do Internetu NGA. Kolejny wykres oraz tabela przedstawiają odsetek oraz liczbę mieszkańców zamieszkujących miejscowości zakwalifikowane do określonych obszarów.

Strona 44 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

RYSUNEK NR. 23. ODSETEK LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAMIESZKUJĄCYCH MIEJSCOWOŚCI ZAKWALIFIKOWANE DO OKREŚLONYCH OBSZARÓW WG KRYTERIUM BSC NGA.

Źródło: Opracowanie własne

TABELA NR. 20. LICZBA LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAMIESZKUJĄCYCH MIEJSCOWOŚCI ZAKWALIFIKOWANE DO OKREŚLONYCH OBSZARÓW WG KRYTERIUM BSC NGA Obszar

Liczba ludności

Obszar biały

2 204 838

Obszar szary

116 065

Obszar czarny

3 134 223

Razem

5 455 126 Źródło: Opracowanie własne

Z powyższych zestawień wynika, że ponad 40% mieszkańców zamieszkuje miejscowościach, którym nadano flagę „biały” według klasyfikacji BSC – NGA.

Strona 45 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

IV.5.3. KLASYFIKACJA BSC – DYSTRYBUCYJNE RYSUNEK NR. 24. ODSETEK MIEJSCOWOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAKWALIFIKOWANYCH DO OKREŚLONYCH OBSZARÓW WG KRYTERIUM BSC INFRASTRUKTURALNE.

Źródło: Opracowanie własne

TABELA NR. 21. LICZBA MIEJSCOWOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAKWALIFIKOWANYCH DO OKREŚLONYCH OBSZARÓW WG KRYTERIUM BSC INFRASTRUKTURALNE. Obszar

Liczba miejscowości

Obszar biały

7290

Obszar szary

1102

Obszar czarny

434 8826

Razem Źródło: Opracowanie własne

RYSUNEK NR. 25. ODSETEK LICZBY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAKWALIFIKOWANYCH DO OKREŚLONYCH OBSZARÓW WG KRYTERIUM BSC INFRASTRUKTURALNE.

Źródło: Opracowanie własne

Strona 46 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

TABELA NR. 22. LICZBA LICZBY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAKWALIFIKOWANYCH DO OKREŚLONYCH OBSZARÓW WG KRYTERIUM BSC INFRASTRUKTURALNE. Obszar

Liczba ludności

Obszar biały

1 178 645

Obszar szary

502 388

Obszar czarny

3 774 093

Razem

5 455 126 Źródło: Opracowanie własne

IV.5.4. KATEGORIE 1-7 Poniższy wykres i tabela prezentują odsetek oraz liczbę miejscowości w województwie mazowieckim zakwalifikowanych do kategorii 1-7.

RYSUNEK NR. 26. ODSETEK MIEJSCOWOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAKWALIFIKOWANYCH DO OKREŚLONYCH KATEGORII OBSZARÓW

Źródło: Opracowanie własne

TABELA NR. 23. LICZBA MIEJSCOWOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM WG KLASYFIKACJI XARXA OBERTA Obszar

Liczba miejscowości

Kategoria 1

7197

Kategoria 2

1173

Kategoria 3

12

Kategoria 4

0

Kategoria 5

0

Kategoria 6

365

Kategoria 7

79 8826

Razem Źródło: Opracowanie własne

Strona 47 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Kolejny wykres oraz tabela przedstawiają odsetek oraz liczbę mieszkańców zamieszkujących miejscowości zakwalifikowane do określonych kategorii.

RYSUNEK NR. 27. ODSETEK LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAMIESZKUJĄCYCH MIEJSCOWOŚCI ZAKWALIFIKOWANE DO POSZCZEGÓLNYCH KATEGORII 1-7.

Źródło: Opracowanie własne

TABELA NR. 24. LICZBA LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAMIESZKUJĄCYCH MIEJSCOWOŚCI ZAKWALIFIKOWANE DO POSZCZEGÓLNYCH KATEGORII 1-7 Obszar

Liczba ludności

Kategoria 1

1 138 894

Kategoria 2

520 073

Kategoria 3

8 991

Kategoria 4

0

Kategoria 5

0

Kategoria 6

536 880

Kategoria 7

3 250 288

Razem

5 455 126 Źródło: Opracowanie własne

V. LOGIKA INTERWENCJI V.1.

OKREŚLENIE I STRUKTURA ODDZIAŁYWANIE PROJEKTU

CELÓW

PROJEKTU,

Głównym celem projektu jest zapewnienie mieszkańcom, przedsiębiorstwom, organom rządowym i jednostkom administracji publicznej możliwości dostępu do wybranego operatora łączności elektronicznej i wybranej platformy technologicznej oraz dostępu do usług dostarczanych w ramach sieci NGA w obszarach wykluczenia cyfrowego. Projekt koncentruje się na „białych obszarach NGA” (tj. obszarach, na których obecnie nie ma infrastruktury NGA, a inwestorzy prywatni nie planują inwestycji w taką infrastrukturę w ciągu najbliższych trzech lat). Zapewnienie operatorom telekomunikacyjnym dostępu do subsydiowanej

Strona 48 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

infrastruktury szkieletowej i dystrybucyjnej stworzy zachęty do inwestycji w segmenty NGA ostatniej mili.

Drugim celem projektu jest umożliwienie korzystania z nowej sieci, aby wyeliminować „przepaść cyfrową” w zakresie tradycyjnych podstawowych usług szerokopasmowych na obszarach, na których obecnie nie ma odpowiedniej infrastruktury szerokopasmowej.

Uzasadnienie potrzeby realizacji projektu a)

brak odpowiedniej infrastruktury

Nieadekwatność istniejących połączeń szerokopasmowych stała się w Województwie poważną przeszkodą w świadczeniu obywatelom i przedsiębiorcom nowych, zaawansowanych usług i poważnie utrudnia ich działalność. Przedsiębiorcy potrzebują takich usług, by skutecznie konkurować z przedsiębiorcami z obszarów, na których są dostępne konkurencyjne oferty usług NGA i usług dzierżawy łączy, a ludność potrzebuje dostępu do takich usług jak triple play, telewizja HD, wideokonferencje oraz dostęp do Internetu o przepływności powyżej 40 Mb/s, by mogła korzystać z zaawansowanych aplikacji, e-administracji, e-zdrowia, telepracy, e-edukacji oraz by nie pogłębiała się przepaść cyfrowa w porównaniu z ludnością na obszarach o pełnej dostępności do tych usług i aplikacji. Dzięki postępowi i rozwojowi technologicznemu dokonania na gruncie opieki zdrowotnej pozwolą niedługo władzy publicznej oferować usługi takie, jak współdzielone historie kliniczne (które obejmują duże pliki z obrazami wysokiej rozdzielczości), zdalne obrazowanie medyczne (w celu wymiany badań radiologicznych), telemedycynę i zdalne asystowanie. Oczekuje się również szybkiego rozwoju e-nauczania, dzięki usługom takim, jak szkolenia wirtualne, zdalne laboratoria, zdalne biblioteki cyfrowe oraz wirtualne miejsca spotkań.

Ponadto, usługi takie, jak zdalne przesłuchania, scentralizowane usługi danych (w tym multimedia) i zdalny nadzór spowodują istotne postępy w wymiarze sprawiedliwości, bezpieczeństwa oraz elektronicznej administracji.

Infrastruktura IDM nie będzie budowana dla dedykowanych potrzeb administracji publicznej.

Jednakże sam fakt wybudowania światłowodowej infrastruktury dystrybucyjnej na obszarach, na których taka infrastruktura nie była dotychczas dostępna, poprawi możliwości dostępu do Internetu dla administracji publicznej. Administracja publiczna zamawia usługi dostępu szerokopasmowego zgodnie z przepisami o zamówieniach publicznych, a dzięki realizacji Projektu zwiększy się dostępność konkurencyjnych usług szerokopasmowych. b) Potrzeba odpowiedniej infrastruktury

Obywatele i przedsiębiorcy w zakresie zaawansowanych usług elektronicznej administracji, edukacji oraz opieki zdrowotnej, potrzebują istotnego zwiększenia obecnej przepustowości, prędkości oraz łączności szerokopasmowej. Obecna sytuacja nie może być naprawiona w inny sposób (np. działania wspierające stronę popytową, regulacja ex ante), bowiem problem rynkowy w Województwie nie jest problemem regulacji działalności telekomunikacyjnej i/lub usług nowej generacji, ale problemem braku infrastruktury. Nie ma środków, które w mniejszym stopniu mogłyby zakłócać konkurencję (włączając w to regulację ex ante), a które jednocześnie doprowadziłyby do osiągnięcia celu, jakim jest dostarczenie usług NGA na obszarach białychNGA, niezawodnych i po cenach stosowanych na rynkach o efektywnej konkurencji infrastrukturalnej.

Strona 49 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Internet szerokopasmowy Internet szerokopasmowy, to cyfrowe połączenie internetowe, wykorzystujące istniejącą infrastrukturę kablową (miedzianą, światłowodową, elektryczną), zapewniające stały dostęp do sieci Internet, pozwalające na szybkie przesyłanie dużej ilości danych w tej sieci.

Po raz pierwszy „dostęp szerokopasmowy” został zdefiniowany przez organizacje ITU (Interational Telecommunication Union) jako połączenie umożliwiające użytkownikowi minimalną przepustowość transmisyjną wyższą od oferowanej przez łącze ISDN PRA (1,5 lub 2 Mbps). W odniesieniu do tej definicji, OECD określiło dostęp szerokopasmowy o przepustowości 256 Kbps jako minimalną przepływność w kierunku „downstream” – (dane przesyłane do użytkownika) i 64 Kbps jako minimalną przepływność w kierunku „upstream” – (dane przesyłane od użytkownika). Definicja FCC (Federal Communications Commission) określa zakres 200 Kbps, lub przepustowość która umożliwia transmisję obrazu wideo lub przechodzenie pomiędzy stronami internetowymi w czasie porównywalnym do przekładania kartek książki. Komisja Europejska przyjęła definicję połączenia szerokopasmowego jako przepustowość wyższą niż 144 Kbps (dokumenty COCOM) co oznacza przepustowość wyższą niż oferowana przez łącze ISDN BRA. W ramach projektu, zakłada się budowę sieci szkieletowej na poziomie wojewódzkim oraz sieci dostępowej na poziomie powiatowym. Sieć będzie oferować dostęp otwarty, dla wszystkich zainteresowanych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, którzy oferować mają dostęp wszystkim mieszkańcom Mazowsza, również tym, którzy mają zamiar oferować własny system dostępu szerokopasmowego. W chwili obecnej, wielu operatorów deklaruje pełną współpracę, jako operatorzy końcowi. Deklaracje te są wstępnymi ustaleniami do przyszłej współpracy.

Projekt Internetu dla Mazowsza pozwoli między innymi na zrealizowanie następujących celów szczegółowych dotyczących poniżej wymienionych dziedzin: 1.

2.

3.

4.

Poziom życia: • Umożliwienie podłączenia większości mieszkańców Mazowsza do Internetu • Zmniejszenia kosztów komunikacji oraz wymiany informacji • Usprawnienie działania urzędów oraz instytucji administracyjnych, poprzez wprowadzenie usług zdalnych dla mieszkańców województwa mazowieckiego • Zwiększenie przepływu informacji, usprawniona analiza oraz edukacja, a także dostęp do nowych funkcjonalności związanych z Internetem • Nowe inwestycje związane z rynkiem IT • Poszerzanie kompetencji oraz wiedzy mieszkańców • Bodziec do szybszego i sprawniejszego rozwoju nowych firm oraz przedsiębiorczości Rynek pracy: • Zmniejszenie poziomu bezrobocia • Zwiększenie poziomu wykształcenia mieszkańców • Zwiększenie aktywności na rynku pracy wśród osób niepełnosprawnych • Elastyczność rynku pracy • Szybszy oraz sprawniejszy dostęp do ofert pracy • Podniesienie poziomu usług oferowanych przez instytucje związane z rynkiem pracy • Nowe dziedziny pracy oparte o rynek IT Poziom edukacji: • Łatwiejszy dostęp do materiałów dydaktycznych oraz naukowych • Wprowadzenie szkoleń oraz zajęć na odległość, w tym interaktywnych • Elektroniczny dostęp do informacji w szkołach (np. sprawdzanie ocen przez rodziców) Dostęp do informacji • Równy dostęp do informacji dla wszystkich warstw społecznych (wyrównywanie różnic w regionach mniej zurbanizowanych)

Strona 50 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

5.

6.

7.

• Szerszy dostęp do Internetu Internetyzacja samorządów lokalnych • Sprawniejsza oraz szybsza obsługa mieszkańców i przedsiębiorców • Szeroki dostęp do usług oferowanych przez samorządy za pośrednictwem Internetu • Zwiększenie efektywności ekonomicznej, poprzez usprawnienie pracy • Ułatwione gromadzenie danych administracyjnych, przekazu treści oraz komunikacji Procesy gospodarcze: • Wzrost efektywności • Usprawnienie procesów produkcyjnych • Poprawa atrakcyjności regionu oraz dostęp do rynku na poziomie globalnym • Poprawa wizerunku rynku • Likwidacja barier oraz różnic gospodarczych • Usprawnienie rynku handlu ora wymiany gospodarczej Rynek usług telekomunikacyjnych: • Demonopolizacja rynku • Zmniejszenie cen za dostęp do Internetu • Uwolnienie popytu na szerokopasmowy dostęp oraz usługi realizowane z wykorzystaniem szerokopasmowego łącza; • Uwolnienie pętli abonenckiej

V.1.1. ZGODNOŚĆ CELÓW PROJEKTU Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I POLITYKAMI HORYZONTALNYMI Projekt Internet dla Mazowsza jest odpowiedzią na Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007-2013.

Cel główny: Rozwój społeczeństwa informacyjnego poprzez wsparcie przedsięwzięć wynikających ze Strategii e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013.

Cele szczegółowe: • • •

Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu.

Rozwój e - usług dla obywateli.

Rozwój technologii komunikacyjnych i informacyjnych dla MSP.

Priorytet II ukierunkowany jest na działania mające na celu niwelowanie dysproporcji w rozwoju technologii informacyjno-komunikacyjnych, szczególnie na obszarach o niskim wskaźniku potencjału e-Rozwoju. Cel ten realizowany będzie poprzez realizację projektów informatyzacji województwa oraz przedsięwzięcia pozwalające na rozwój publicznych e-usług dostępnych dla obywateli i przedsiębiorców o wymiarze regionalnym i lokalnym.

Uzasadnienie Projekt wpisuje się w: Priorytet II, Działanie 2.1 Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu.

Celem Działania jest przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu poprzez: wzmocnienie tworzenia społeczeństwa informacyjnego, rozwój infrastruktury łączności elektronicznej i technologii informacyjnych i komunikacyjnych.

Strona 51 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Rozwój województwa mazowieckiego uzależniony jest od dostępności cyfrowej, poziomu innowacyjności oraz zdolności do wykorzystania technologii ICT. Priorytet II, Działanie 2.1 ukierunkowane jest na działania mające na celu niwelowanie dysproporcji w rozwoju technologii informacyjno-komunikacyjnych, szczególnie na obszarach o niskim wskaźniku potencjału eRozwoju. Budowa i rozbudowa szerokopasmowej sieci szkieletowej województwa umożliwi zapewnienie dostępu do usług świadczonych drogą elektroniczną dla minimum 90% mieszkańców Mazowsza.

Realizacja Działania 2.1. przyczyni się do intensyfikacji rozwoju społecznego, gospodarczego i informacyjnego województwa poprzez zapewnienie możliwości podłączenia do sieci szerokopasmowej. Projektowana sieć obejmuje budowę szkieletowej i dystrybucyjnej infrastruktury teleinformatycznej. Zapewnienie szybkiego, powszechnego dostępu do wiedzy i usług świadczonych drogą elektroniczną, w szczególności na obszarach wiejskich i w małych miastach przyczyni się do rozwoju społecznego i gospodarczego Mazowsza.

Uzasadnienie potrzeb realizacji zostało opisane w punkcie Logika Interwencji Potrzeba realizacji projektu wynika z: • •

braku dostępu do szerokopasmowego Internetu szczególnie na terenach wiejskich i w małych miastach. Stan ten potwierdza Inwentaryzacja Sieci Szerokopasmowej na Mazowszu. wykluczenie cyfrowe społeczeństwa- uważa się, ze przyczyną wykluczenia jest zjawisko podziału społeczeństwa na tych, którzy mają dostęp do Internetu i tych, którzy nie mają takiej możliwości.

Projekt Internet dla Mazowsza oraz planowany rozwój elementów składowych społeczeństwa informacyjnego w oparciu o bezpośrednie efekty przedsięwzięcia są zgodne z dokumentami strategicznymi na szczeblu UE, krajowym oraz regionalnym.

Wpływ projektu na politykę ochrony środowiska Ochrona środowiska naturalnego odgrywa coraz większą rolę wśród polityk Wspólnot Europejskich. Stąd też każda inwestycja mogąca negatywnie wpływać na stan środowiska naturalnego poddawana jest postępowaniom mającym na celu zbadanie skali oddziaływania na środowisko.

Zgodnie z prawem wspólnotowym oraz krajowym postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ ) stanowi istotny element procesu inwestycyjnego. Realizowane przedsięwzięcie musi być zawsze zgodne z wymogami prawa wspólnotowego w zakresie OOŚ. Analizując dane przedsięwzięcie należy uwzględnić wszystkie elementy OOŚ wymagane przez Dyrektywę OOŚ, Dyrektywę Siedliskową i Dyrektywę Ptasią, określając czy dane przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na gatunki i siedliska chronione w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000.

Zgodnie z Dyrektywą OOŚ i wynikającymi z jej uregulowań wymaganiami Komisji Europejskiej a co za tym idzie wymaganiami krajowymi należy podkreślić, iż prawidłowo przeprowadzone postępowanie OOŚ powinno wykazać całościowy wpływ przedsięwzięcia inwestycyjnego na środowisko.

Biorąc pod uwagę zapisy Programu Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r., na terenie którego realizowane będzie przedsięwzięcie „Internet Dla Mazowsza” podkreślić należy, że celem nadrzędnym polityki ekologicznej Województwa Mazowieckiego jest „Ochrona walorów przyrodniczych i poprawa standardów środowiska”. Jednym z priorytetów ekologicznych dla województwa jest również „Ochrona zasobów przyrody, w szczególności różnorodności biologicznej”. W podstawowych założeniach Programu znajduje się również zapis o przestrzeganiu zasady zrównoważonego rozwoju poprzez przestrzeganie zasad takich jak: •

•

zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego, rozpatrywana w kategoriach sprawiedliwości międzypokoleniowej, międzyregionalnej i międzygrupowej oraz równoważenia szans między człowiekiem a przyrodą, zasada „zanieczyszczający płaci”, jako pełna odpowiedzialność sprawcy za skutki zanieczyszczania i stwarzania zagrożenia dla środowiska,

Strona 52 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

•

•

zasada prewencji, czyli, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska powinno być podejmowane na etapie planowania a nie tylko realizacji inwestycji, w oparciu o wdrożone procedury ocen oddziaływania na środowisko oraz monitoring wykonywanych przedsięwzięć, zasada stosowania najlepszych dostępnych technik, w tym najlepszych, uzasadnionych ekonomicznie, dostępnych technologii.

Rodzaj przedsięwzięcia objętego projektem „Internet Dla Mazowsza” nie kwalifikuje się jako przedsięwzięcie mogące znacząco lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, dla którego przeprowadzenie postępowania oddziaływania na środowisko, a tym samym sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko, jest lub może być wymagane.

Wobec niezakwalifikowania przedsięwzięcia do I i II grupy przedsięwzięć mogących znacząco bądź potencjalnie oddziaływać na środowisko (według Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko), konieczne będzie potwierdzenie w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska o przewidywanym wpływie projektu na obszary NATURA 2000- przed uzyskaniem pozwolenia na budowę dla inwestycji.

Wpływ projektu na politykę równych szans Projekt Internet Dla Mazowsza ma pozytywny wpływ na politykę równych szans. Przyczynia się do wyrównania szans mieszkańców województwa dostępie do sieci szerokopasmowej zapewniającej m.in. szybki dostęp do Internetu.

Realizacja projektu pozwoli na większy dostęp osób niepełnosprawnych zamieszkujących tereny objętym wykluczeniem cyfrowym do możliwości pracy i nauki zdalnej z wykorzystaniem Internetu. Negatywne elementy wpływające na politykę równości szans to dysproporcja płci na rynku pracy, różnice w wynagrodzeniu za taką samą pracę, ograniczenia w dostępie do edukacji, mała mobilność warunków pracy.

Z wymienionymi powyżej elementami wiąże się także element wykluczenia cyfrowego, co oznacza podział społeczeństwa na osoby z dostępem do sieci internetowej i nowoczesnych form komunikacji oraz na osoby bez takich możliwości z przyczyn niezależnych od nich. Problem ten dotyka osoby zamieszkujące na terenach o słabej infrastrukturze teleinformatycznej. Kwestia wykluczenia cyfrowego w sposób szczególny oddziałuje zaś na dostęp do edukacji i niską elastyczność warunków pracy.

Projekt budowy sieci szerokopasmowej, będzie miał w tym kontekście, pozytywne znaczenie dla realizacji polityki równych szans na terenie województwa. Poprzez stworzenie odpowiedniej infrastruktury teleinformatycznej zdecydowanej poprawie ulegnie dostęp do Internetu na obszarach obecnie niemal całkowicie odciętych od usług dostępowych takich jak obszary wiejskie.

Dostęp do sieci teleinformatycznej umożliwi wszystkim mieszkańcom regionu korzystanie z nowoczesnych usług prowadzonych za pośrednictwem Internetu takich jak: e-zdrowie, e-edukacja, bankowość elektroniczna, telewizja IP. Spodziewany jest także znaczący spadek odsetka osób wykluczonych z rynku pracy, gdyż dostęp do zasobów sieci teleinformatycznej w znacznym stopniu ułatwia poszukiwanie pracy, a także w pozytywny sposób wpływa na tworzenie bardziej elastycznych warunków pracy (e-praca) co jest szczególnie ważne w przypadku kobiet.

Biorąc pod uwagę opisane powyżej aspekty, realizacja projektu budowy sieci szerokopasmowej Internet Dla Mazowsza, jest jednym ze strategicznych wyzwań dla rozwoju Województwa Mazowieckiego oraz poprawy bytu jego mieszkańców.

Ponadto korzystanie z wybudowanej sieci spowoduje ułatwianie dostępu do edukacji i podnoszenia lub zdobywania nowych kwalifikacji zawodowych przez osoby niepełnosprawne, rozwój usług wspierających, ułatwiających włączenie do rynku pracy (np. transportowych, opiekuńczych czy zapewnienie udziału asystentów i trenerów pracy), poszerzanie dostępu do doradztwa, poradnictwa zawodowego, informacji i konsultacji, tworzenie przyjaznego systemu wsparcia oraz rozwijanie instrumentów o charakterze aktywizacyjnym.

Strona 53 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Wpływ projektu na politykę społeczeństwa Informacyjnego Realizacja projektu budowy sieci szerokopasmowej ma na celu poprawę warunków technicznych, ekonomicznych i operacyjnych do realizacji kluczowych elementów budowy jednolitej europejskiej przestrzeni informacyjnej.

Wśród priorytetów rozwoju społeczeństwa informacyjnego na Mazowszu znajdują się: zapewnienie powszechnego dostępu obywateli do usług telekomunikacyjnych, przygotowanie społeczeństwa polskiego do przemian technicznych, społecznych i gospodarczych związanych z tworzeniem się społeczeństwa informacyjnego poprzez edukację informatyczną, przygotowanie społeczeństwa do nowych uwarunkowań rynku pracy i nowych metod pracy oraz wykorzystanie zmian w tym zakresie do zwalczania bezrobocia powstałego w wyniku restrukturyzacji przemysłu i rolnictwa, rozwój nowoczesnych gałęzi przemysłu i wzrost jego innowacyjności w celu poprawy konkurencyjności polskiej gospodarki, zapewnienie wsparcia sektora nauki dla gospodarki elektronicznej i społeczeństwa informacyjnego w celu lepszego wykorzystania szans i minimalizacji zagrożeń związanych z rozwojem społeczeństwa informacyjnego.

Niniejszy projekt w świetle przedstawionych powyżej priorytetów ma pozytywny wpływ na politykę rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Głównym celem projektu jest bowiem zapewnienie możliwości dostępu do usług szerokopasmowych dla minimum 90% gospodarstw domowych w województwie poprzez budowę na obszarach zagrożonych wykluczeniem cyfrowym, infrastruktury sieci szerokopasmowej uzupełniającej sieci już istniejące operatorów telekomunikacyjnych. Budowa jednolitej infrastruktury teleinformatycznej pozwoli na zwiększenie dostępności do mediów elektronicznych, a także podniesie atrakcyjność obszarów dla operatorów telekomunikacyjnych świadczących usługę tzw. ostatniej mili. Otwarcie niedostępnego dotąd rynku spowoduje wzrost ilości inwestycji związanych z doprowadzeniem infrastruktury do odbiorcy końcowego oraz zwiększy zapotrzebowanie na usługi świadczone za pośrednictwem sieci. Projekt przyczyni się do przyspieszenia działań w zakresie: budowy szybkiej i nowoczesnej sieci szerokopasmowej, inwestycji w kapitał ludzki, stymulowania wykorzystania Internetu dla różnych sfer życia obywateli, doprowadzenia do wystąpienia konkurencji w obszarze dostępu do taniego Internetu.

Stworzenie powszechnego, nowoczesnego dostępu do Internetu Szerokopasmowego stanowiącego bezpieczną infrastrukturę teleinformatyczną umożliwi rozwój nowoczesnych usług sieciowych w obszarach, które ułatwią życie obywatelom oraz przedsiębiorcom.

Wpływ projektu na politykę zatrudnienia Projekt ma pozytywny wpływ na politykę zatrudnienia. Internet dla Mazowsza zakłada budowę i rozbudowę sieci szerokopasmowej głównie na terenach wykluczonych cyfrowo. Niepodważalnym argumentem na współczesnym rynku pracy jest umiejętność wykorzystywania narzędzi informatycznych do pracy, komunikacji, rozwoju instytucji itd.

Stworzenie społeczeństwa informacyjnego jest priorytetowym zadaniem UE zapisanym w Strategii Lizbońskiej.

Nadrzędną zasadą tej polityki horyzontalnej jest założenie, że inwestycje współfinansowane ze środków UE powinny przyczynić się do szerokiego wprowadzenia technologii cyfrowej do codziennego życia, swobodnego dostępu i wymiany informacji cyfrowej, wzmocnienia potencjału innowacyjnych usług opartych na nowych technologiach. Szczególną uwagę zwraca się tutaj na wykorzystanie ICT w życiu codziennym obywateli, w działalności gospodarczej przedsiębiorstw i usługach administracji publicznej.

Realizacja projektu Internet dla Mazowsza przyczyni się do poprawy warunków funkcjonowania gospodarki na terenach, gdzie do tej pory, tereny te były nieatrakcyjne biznesowo ze względu na brak możliwości szybkiego łącza internetowego. Projekt przyczyni się do budowy gospodarki opartej na wiedzy, stworzy możliwość (zdalnego) kształcenia, czego konsekwencją jest rosnąca liczba specjalistów. Dzięki dostępie do informacji nastąpi szerokorozumiana aktywizacja społeczności lokalnych.

Realizacja projektu przyczyni się do wykorzystania nowoczesnych technologii w przedsiębiorstwach, do pobudzenia innowacyjności w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw oraz mikroprzedsiębiorstw, a w konsekwencji wpłynie na poprawę ich wydajności, jakości i konkurencyjności oraz otwarcie dla nich rynków Strona 54 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

międzynarodowych poprzez wsparcie wdrożeń rozwiązań elektronicznego biznesu w sferze operacyjnej i organizacyjnej. Stworzony będzie system zachęt dla rozszerzania rynku przedsiębiorstw świadczących e - usługi i udostępniających treści cyfrowe. Pobudzą one lokalną przedsiębiorczość i innowacyjność w sektorze elektronicznej gospodarki opartej na wiedzy poprzez otwarcie rynku treści i usług cyfrowych, a w konsekwencji utworzenie nowych, rozwojowych miejsc pracy.

Budowa powszechnego dostępu do Internetu przyczyni się do zmian organizacyjnych i strukturalnych w zarządzaniu sieciowym przedsiębiorstw, polityki zatrudnienia i pracy uwzględniające nowe, elastyczne formy zatrudnienia w systemie sieciowym, kreacja nowych zawodów i miejsc pracy wykorzystujących nowe technologie informacyjno-komunikacyjne, promocja nowych form pracy i zatrudnienia oraz tworzenie nowych regulacji prawa pracy odpowiadającego zasadom elastycznego systemu zatrudnienia i telepracy.

Wpływ projektu na poprawę efektywności energetycznej Projekt wpływa na poprawę efektywności energetycznej gdyż dzięki użyciu technologii optycznych, w porównaniu z technologiami klasycznymi (opartymi m.in. na przewodach miedzianych), potrzeba znacznie mniej energii, aby przełączać się pomiędzy wysokimi wartościami maksymalnej dopuszczalnej liczbie bitów w jednostce czasu oraz połączenie dalszych podsystemów. Według niektórych szacunków, samo ICT jest odpowiedzialne za 2% do 10% światowego zużycia energii. Co więcej, stały wzrost ruchu internetowego, spowodowany postępem technologicznym, w sieciach przesyłowych i urządzeniach sieciowych, powoduje gwałtowny wzrost zużycia energii, mimo wysiłków zmierzających do budowy bardziej wydajnych energetycznie urządzeń i systemów. Rzeczywiście, podczas gdy przeliczenie Joul/bit w sieciach telekomunikacyjnych ma trend malejący z upływem czasu, przeliczenie Joul/użytkownik stale się powiększa. Rola włókien optycznych proponowanych do budowy sieci szkieletowej w projekcie IDM może mieć znaczny wpływ na zmniejszenie zużycia energii. Technologie optyczne, okazały się bowiem optymalnym rozwiązaniem dla transmisji danych na duże odległości ze względu na bardzo dużą przepustowość i małe tłumienie związane z odległością przesyłu poprzez włókna światłowodowe. Klasyczne rozwiązania do służące do transportu pasma danych dla większej łącznej szerokości i pracy przy wyższej wartości/ przepływności wymagają większej ilości przewodów , nakładają jednocześnie ograniczenia na odległość przesyłu, a sygnał taki nie może być emitowany bez wzmocnienia(dodatkowe zapotrzebowanie na energię elektryczną). Odwrotnie w przypadku układów optycznych gdzie pomimo znacznej złożoności przesył jest prawie stały lub wręcz nieznacznie wzrastała, wraz ze wzrostem gęstości informacji i przepływności. W domenach fotonicznych, pobór mocy jest prawie niezależny, zarówno od przepływności jak i odległości pokonywanej przez sygnały optyczne (w tym przypadku rośnie on głównie w układach interfejsu transmisji: modulatorach, sterownikach i odbiornikach). Obecnie, technologie optyczne wydają się być obiecującym rozwiązaniem w przypadku utrzymania, a nawet zmniejszania zapotrzebowania na energię i wymaganiami związanymi z rozproszonymi systemami połączeń.

Wybudowanie Pasywnej sieci Optycznej ma na celu zapewnienie większej przepustowości dla użytkowników końcowych w porównaniu ze starszymi technologiami dostępu bez zastosowania elementów aktywnych na drodze sygnału, zmniejszając w ten sposób zużycie energii i ograniczając koszty operacyjne. Poprzez maksymalne wykorzystanie do zasilania urządzeń peryferyjnych, np. ponowne wykorzystanie tego samego włókna przy transferze zmieniając jedynie modulację pasma. Zaproponowane w projekcie NGA, jest również wartością dodaną dla projektu, gdyż powoduje mniejsze obciążenie klimatu w porównaniu z tradycyjnymi sieciami I-III generacji, ze względu na niższe zużycie energii oraz szersze wtórne świadczenie usług klientom końcowym.

V.1.2. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROJEKTU Z INNYMI PRZEDSIĘWZIĘCIAMI Zintegrowane systemy informatyczne oraz e-usługi w instytucjach publicznych.

Strategia e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013 zakłada następujące projekty: • •

Mazovia 2015 Meganet Strona 55 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

• • • • • • •

M@zowszanie Edukom Wrota Mazowsza iMILA Klasa@2010 Innovart Infoport

Samorząd Województwa Mazowieckiego, z wymienionych powyżej projektów jest w trakcie realizacji projektów: Mazovia 2015, Meganet, Wrota Mazowsza, Innovart, Edukom oraz Infoport.

M@zowszanie -mając na względzie potrzebę skoordynowania na terenie Województwa Mazowieckiego działań zmierzających do rozwoju społeczeństwa informacyjnego, szczególnie w odniesieniu do obszaru pozametropolitalnego, proponuje się utworzenie Mazowieckiej Sieci Społeczeństwa Informacyjnego „Mazowsz@nie”, która swoją działalność będzie realizowała poprzez: • •

Sieć Lokalnych Centrów Kompetencji, portal „M@zowszanie”.

Projekt ten wywodzi się z koncepcji projektu Mazovia 2015 - czyli budowy Gminnych Centrów Informacji na terenie województwa. Idea ta jest wspólna dla europejskiego systemu Publicznych Punktów Dostępu do Internetu.

Infoport to Mazowieckie Centrum e-Rozwoju, do którego zadań należy między innymi: •

• •

•

•

Zarządzanie działaniami na rzecz e-Rozwoju województwa z upoważnienia władz regionu, w szczególności w zakresie działań objętych Regionalnym Programem Operacyjnym i polityka strukturalna w kontekście społeczeństwa informacyjnego i informatyzacji administracji publicznej programowanie, wdrażanie, monitorowanie i uaktualnianie Strategii e-Rozwoju województwa, w szczególności koordynacja zarządzania podażą i realizacja jej projektów głównych. kompleksowa pomoc i doradztwo dla beneficjentów środków budżetu województwa oraz funduszy strukturalnych w realizacji projektów zgodnie ze Strategia e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego, w powiązaniu z projektami centralnymi i w oparciu o „dobre praktyki” regionów UE. transfer wiedzy, umiejętności i „dobrych praktyk” z regionów UE do Województwa Mazowieckiego oraz inicjowanie i wspieranie partnerów regionalnych w projektach współfinansowanych z programów wspólnotowych koordynacja programów szkoleniowych związanych z podnoszeniem wiedzy i kwalifikacji pracowników sektora publicznego w zakresie e-Rozwoju

Pozostałe projekty to: •

•

•

iMILA czyli Inkubator Modernizacyjnych Inicjatyw Lokalnych do którego zadań należą wspomaganie inicjatyw lokalnych i subregionalnych na rzecz e–integracji (e–Inclusion) i zapobiegania wykluczeniu informacyjnemu obszarów wiejskich poprzez system grantów celowych przeznaczonych na realizacje różnorodnych projektów wspierających realizacje e–strategii w powiązaniu z celami inicjatywy i2010 — dla Wzrostu i Zatrudnienia.

INNOVART czyli Mazowieckie Laboratorium Innowacji ICT zakładające stworzenie systemu wsparcia grantami finansowymi dla podmiotów sektorów: publicznego, prywatnego, naukowo–badawczego oraz organizacji pozarządowych dla realizacji eksperymentalnych, innowacyjnych oraz badawczo– rozwojowych projektów na rzecz rozwoju lokalnego i subregionalnego w powiązaniu z celami inicjatywy i2010 — dla Wzrostu i Zatrudnienia, opartych na technologiach komunikacji i informacji.

KL@SA2010 czyli Regionalny Program Wspomagania Edukacji Szkolnej czyli — w ramach wieloetapowego wdrożenia — edukacyjna platformy ICTEDUKOM czyli Regionalny Program Edukacji dla Gospodarki Opartej na Wiedzy. Głównym jego celem jest stworzenie koordynowanego regionalnie systemu bezpłatnych lub częściowo odpłatnych szkoleń i kursów zawodowych zmierzającego do Strona 56 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

podniesienia poziomu wiedzy i umiejętności związanych z życiem i pracą w otoczeniu rozwiązań opartych na technologiach ICT, w skali masowej, dla zdefiniowanych w wyniku analizy potrzeb grup docelowych o szczególnym wpływie na rozwój Mazowsza z wykorzystaniem potencjału edukacyjnego Warszawy i ośrodków subregionalnych.

V.1.3. PRODUKTY I REZULTATY PROJEKTU TABELA NR. 25. WSKAŹNIKI PRODUKTY PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA (NARASTAJĄCO) nazwa wskaźnika produktu Liczba węzłów dostępowych umożliwiających dostęp do sieci szerokopasmowej Długość wybudowanej sieci Internetu szerokopasmowego

jednostka miary

rok bazowy

szt.

0

0

0

0

308

km

0

0

0

0

3640

2010

rok

rok

rok

rok

2011 2012 2013 2014

Źródło: Opracowanie własne

Sposób monitorowania i pomiaru: Wskaźniki produktu monitorowane będą za pomocą protokołu odbioru robót budowlanych..

Wartość końcowa wskaźników produktu: • •

Liczba węzłów dostępowych umożliwiających dostęp do sieci szerokopasmowej – 308 szt.

Długość wybudowanej sieci Internetu szerokopasmowego – 3640 km.

Sposób monitorowania i pomiaru: Wskaźniki rezultatu monitorowane będą poprzez dane z Jednostek Samorządu Terytorialnego i GUS. TABELA NR. 26. WSKAŹNIKI REZULTATU PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA (NARASTAJĄCO) jednostka rok miary 2010

nazwa wskaźnika rezultatu

rok

rok

rok

rok

2011

2012

2013

2014

Liczba osób, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu

osoby

0

0

0

0

1213979

Liczba MŚP, które uzyskały możliwość dostępu do internetu

szt.

0

0

0

0

200

Źródło: Opracowanie własne

Wartość końcowa wskaźników rezultatu: • •

Liczba osób, które uzyskały możliwość dostępu do szerokopasmowego Internetu – 1 213 979 szt.

Liczba MŚP, które uzyskały możliwość dostępu do internetu – 200 szt.

Za monitorowanie wyników projektu odpowiedzialny będzie Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego.

Strona 57 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

V.1.1. MATRYCA LOGICZNA PROJEKTU TABELA NR. 27. MATRYCA LOGICZNA PROJEKTU Tytuł projektu: Internet Dla Mazowsza

Nazwa i numer działania RPO Działanie 2.1 Przeciwdziałanie wykluczeniu Informacyjnemu Planowany termin Rozpoczęcia projektu Styczeń 2011 Całkowita wartość projektu 493 339 399 zł

Długofalowe oddziaływanie projektu Rozwój społeczeństwa informacyjnego poprzez wsparcie przedsięwzięć wynikających ze Strategii e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 20072013.

Cel bezpośredni projektu Głównym celem projektu jest zapewnienie mieszkańcom, przedsiębiorstwom, organom rządowym i jednostkom administracji publicznej możliwości dostępu do wybranego operatora łączności elektronicznej i wybranej platformy technologicznej oraz dostępu do usług dostarczanych w ramach sieci NGA w obszarach wykluczenia cyfrowego. Projekt koncentruje się na „białych obszarach NGA” (tj. obszarach, na których obecnie nie ma infrastruktury NGA, a inwestorzy prywatni nie planują inwestycji w taką infrastrukturę w ciągu najbliższych trzech lat). Zapewnienie operatorom telekomunikacyjnym dostępu do subsydiowanej infrastruktury szkieletowej i dystrybucyjnej stworzy zachęty do inwestycji

Nazwa i oznaczenie schematu RPO Nie dotyczy Planowany termin zakończenia projektu Grudzień 2014 Wnioskowana kwota dofinansowania z EFRR: 340 939 422 zł

Wskaźnik realizacji celu bezpośredniego

Źródło weryfikacji

Założenia

Liczba osób która uzyska możliwość dostępu do Internetu – 1213979 osób

Informacje od operatorów działających na wybudowanej sieci w postaci ankiet, - Dane GUS, - Raport z JST.

Realizacja poszczególnych etapów projektu w terminie: notyfikacja, wyłonienie wykonawców (wykonawcy robót budowlanych, operatora infrastruktury).

Strona 58 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

w segmenty NGA ostatniej mili. Drugim celem projektu jest umożliwienie korzystania z nowej sieci, aby wyeliminować „przepaść cyfrową” w zakresie tradycyjnych podstawowych usług szerokopasmowych na obszarach, na których obecnie nie ma odpowiedniej infrastruktury szerokopasmowej.

Infrastruktura IDM będzie dostępna również dla administracji publicznej zgodnie z przepisami dotyczącymi zamówień publicznych. Pozwoli to wdrożyć ogólnie dostępne usługi elektroniczne (w tym zwłaszcza administracji elektronicznej, edukacji elektronicznej i e-zdrowia) i korzystać z nich. Szerokopasmowy dostęp pozwoli wyrównać różnice w lokalizacji przedsiębiorstw i przyczyni się do wzmocnienia roli obszarów peryferyjnych w województwie mazowieckim.

Rezultat projektu Rezultatem projektu jest możliwość zapewnienia dostępu do usług szerokopasmowych dla mieszkańców , instytucji publicznych i przedsiębiorstw na całym obszarze województwa mazowieckiego, w którym będzie realizowany projekt.

Produkty projektu Siec szerokopasmowa Województwa Mazowieckiego

Wskaźnik rezultatu -

-

Liczba osób, które uzyskały możliwość dostęp do szerokopasmowego Internetu – 1213979, Liczba MŚP, które uzyskały możliwość dostępu do internetu – 200.

Wskaźnik produktu - Liczba węzłów dostępowych umożliwiających dostęp do sieci

Źródło weryfikacji

-

Raport z realizacji projektu Dane od beneficjenta projektu protokoły odbioru,

Źródło weryfikacji - Protokoły odbioru robót - Raporty okresowe z postępu prac

Założenia

Wykonanie zadania w terminie.

Założenia Wykonanie zadania w terminie, Wykonanie zadania w ramach budżetu

Strona 59 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Działania w ramach projektu - Zarządzanie projektem, - Opracowanie projektu technicznego (dokumentacji projektu), - Przeprowadzenie postępowań przetargowych, - Wyłonienie wykonawców, - Wykonanie robót budowlanych, - Promocja projektu, - Rozliczenie projektu - Wyłonienie operatora infrastruktury

szerokopasmowej - 308 szt.

- Długość wybudowanej sieci Internetu szerokopasmowego -3640 km Źródło finansowania projektu

-

realizacji projektu, Raport końcowy z realizacji projektu, Dokumenty księgowe

Wkład własny 152 399 977 zł Udział UE 340 939 422 zł Razem 493 339 399 zł

projektu.

Założenia

Stworzenie kompetentnego zespołu projektowego, Rzetelne wykonywanie zadań przez poszczególnych wykonawców wyłonionych w postępowaniu przetargowym.

Warunki wstępne -

Notyfikacja projektu Uzyskanie dofinansowania

Strona 60 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

V.1.2. HARMONOGRAM REALIZACJI PROJEKTU Założenia do harmonogramu Harmonogram projektu wskazuje terminy rozpoczęcia i zakończenia głównych grup zadań występujących w projekcie w ujęciu kwartalnym. Przyjęte w harmonogramie terminy realizacji zadań uwzględniają terminy wynikające z przepisów prawa, doświadczenia wykonawcy niniejszego opracowania w zakresie budowy sieci telekomunikacyjnych oraz zaleceń beneficjenta. Harmonogram zaprezentowano w ujęciu kwartalnym.

Przyjęto, że proces realizacji projektu będzie podzielony na dwie fazy, rozgraniczone datą decyzji Komisji Europejskiej w sprawie notyfikacji pomocy publicznej. I faza realizacji obejmuje działania od rozpoczęcia projektu do uzyskania pozytywnej notyfikacji, II faza obejmuje natomiast czynności wymagające znacznych nakładów finansowych, stąd też odnosi się do zadań i czynności, które będą realizowane po uzyskaniu pozytywnej decyzji KE. I faza realizacji Jest to kluczowa faza, ponieważ od jej pozytywnego zakończenia zależy uruchomienie prac budowlanych w obszarach inwestycyjnych i rozpoczęcie inwestycyjnej części przedsięwzięcia.

Faza ta obejmuje procedury notyfikacji projektu przed UOKiK oraz Komisją Europejską oraz przygotowania wniosku i jego dokumentacji w postaci właściwych załączników. W fazie tej nastąpi zawarcie umowy o dofinansowanie. Projekt będzie również notyfikowany Komisji Europejskiej jako „duży projekt” zgodnie z art. 39 rozporządzenia Rady (WE) nr 201083/2006.

Od wydania pozytywnej decyzji przez Komisję Europejską zależy rozpoczęcie zadań inwestycyjnych stanowiących zasadnicze elementy II fazy projektu. Skrócenie procedury pozwoli na wcześniejsze rozpoczęcie realizacji projektu.

W pierwszej fazie nastąpi wybór uczestników projektu, kluczowych dla procesu budowy i uruchomienia sieci na obszarze całego Województwa.

Beneficjent w odpowiednim trybie pzp wyłoni Generalnego Wykonawcę projektu który będzie odpowiedzialny za projekt, budowę i eksploatacje sieci szerokopasmowej (model realizacji alternatywny (DBO)).

II faza realizacji Rozpoczęcie drugiej fazy realizacji projektu jest uzależnione od wydania decyzji Komisji Europejskiej w sprawie notyfikacji pomocy publicznej. Jest to uzasadnione tym, że w fazie tej zostanie zawarta umowa z Generalnym Wykonawca, na warunkach określonych w decyzji Komisji Europejskiej. Brak decyzji KE lub decyzja negatywna skutkować może wstrzymaniem dalszych działań w ramach projektu lub podjęciem decyzji o jego zakończeniu.

W fazie tej prowadzone będą roboty budowlane w terenie, polegające na budowie kanalizacji teletechnicznej, kładzeniu kabli, dostawie i wyposażeniu sieci w infrastrukturę aktywną oraz budowa i adaptacja pomieszczeń na cele projektu. Ponadto, podjęte zostaną działania zmierzające do wydzierżawienia łącz na zasadzie IRU na określonych odcinkach. Zadania te powiązane są z prowadzeniem prac ziemnych oraz zakupem i dostawą środków trwałych. Generalny Wykonawca będzie realizował zadania inwestycyjne w oparciu o harmonogram przygotowany przez siebie i zatwierdzany przez Inżyniera Kontraktu. Zakłada się, że prace budowlane i instalacja urządzeń aktywnych będą realizowane równolegle we wszystkich obszarach województwa, z tym, że kolejność tworzenia poszczególnych relacji będzie uwarunkowana wymogiem jak najwcześniejszego uruchamiania świadczenia usług przez Operatora Infrastruktury. Kolejność budowy węzłów i relacji powinna zostać uzgodniona z Inżynierem Kontraktu w trakcie projektowania sieci. Węzły szkieletowe i dystrybucyjne będą uruchamiane i przekazywane OI w trakcie trwania zadań inwestycyjnych, po zakończeniu dostawy wyposażenia i testowym uruchomieniu poprzez odbiory częściowe.

Działania promocyjne będą trwały od złożenia wniosku o dofinansowanie do zakończenia rzeczowej realizacji projektu.

Strona 61 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

TABELA NR. 28. LISTA ZADAŃ PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA L.P.

Nazwa zadania

Początek [kwartał, Zakończenie [kwartał rok] rok]

1

Zarządzanie projektem

IV 2009

IV 2014

2

Działania beneficjenta

IV 2009

IV 2014

3

Wybór Inżyniera Kontraktu

IV 2010

I 2011

4

Realizacja zadań Inżyniera Kontraktu

I 2011

IV 2014

5

Praca Inżyniera kontraktu

I 2011

IV 2014

6

Przygotowanie Studium Wykonalności

IV 2009

III 2010

7

Podpisanie umów z wykonawcami analiz

IV 2009

IV 2009

8

Analizy środowiskowe

IV 2009

I 2010

9

Analiza techniczno-ekonomiczna (inwestycja)

IV 2009

I 2010

10

Analizy eksploatacyjne i rynkowe

IV 2009

I 2010

11

Ostateczne sformułowanie SW

I 2010

II 2010

12

Akceptacja Studium Wykonalności

II 2010

III 2010

13

Wniosek o dofinansowanie i notyfikacja projektu do KE

IV 2010

III 2012

IV 2010

IV 2011

II2012

III 2012

15

Wsparcie ekspertów zewnętrznych w procesie przygotowania wniosku i notyfikacji projektu Procedura notyfikacji pomocy publicznej do KE

16

Prenotyfikacja UOKiK

III2011

IV 2011

17

Wstępne badanie KE lub decyzja o wszczęciu formalnej procedury

II 2012

II 2012

18

Wydanie decyzji

III2012

IV 2012

19

Maksymalny termin na podjęcie decyzji termin

I 2013

I 2013

20

Decyzja w sprawie notyfikacji pomocy publicznej

IV 2012

IV 2012

III 2011

IV2013

14

22

Przygotowanie wniosku o dofinansowanie/notyfikacja dużego projektu w KE Przygotowanie dokumentacji wniosku o dofinansowanie

III 2012

IV 2012

23

Złożenie wniosku

III2012

IV 2012

24

Rozpatrzenie wniosku przez IZ

IV 2012

IV 2012

25

Notyfikacja dużego projektu do KE

IV 2012

II 2013

26

Podpisanie umowy o dofinansowanie

II I 2011

III 2011

27

Wybór Generalnego Wykonawcy inwestycji

III 2012

III 2013

28

Przygotowanie dokumentacji przetargowej przez IK

III 2012

III 2012

29

Ogłoszenie przetargów

IV 2012

IV 2012

30

Rozstrzygnięcie przetargów

II 2013

III 2013

31

Podpisanie umowy z Wykonawcą

II 2013

III 2013

32

Inwestycja

II 2012

IV 2014

33

Budowa sieci światłowodowej

II 2013

IV2014

34

Projekt sieci światłowodowej

II 2013

III 2013

35

Budowa sieci szkieletowej

III 2013

IV2014

36

Budowa sieci dystrybucyjnej

III 2013

IV 2014

37

Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza)

III 2013

IV 2014

38

IRU (wyłonione w postępowaniu przetargowym)

III 2013

IV 2014

21

Strona 62 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

39

Dzierżawa sieci IRU (wyłonione w postępowaniu przetargowym)

III 2013

IV 2014

40

Adaptacja pomieszczeń węzłów

III 2013

III 2014

41

Węzeł szkieletowy

III 2013

I 2014

42

Węzły dystrybucyjne

III 2013

III 2014

43

Kontenery

III 2013

II 2014

44

Węzły szkieletowe

III 2013

I 2014

45

Utworzenie węzłów szkieletowych

III 2013

I 2014

46

Węzły dystrybucyjne

III 2013

III 2014

47

Utworzenie węzłów dystrybucyjnych

III 2013

III 2014

48

Odbiory częściowe

IV2013

III 2014

49

Odbiór końcowy

II 2014

IV 2014

50

Uruchamianie usług

IV2013

IV 2014

51

Uruchamianie węzłów i usług

IV 2013

IV 2014

52

Przekazanie kompletnej infrastruktury regionalnej przez beneficjenta

III 2014

IV 2014

53

Działania promocyjne

IV 2012

IV 2014

54

Promocja projektu w środkach masowego przekazu

IV 2012

IV2014

55

Zakup materiałów i oznaczeń promocyjnych

IV 2012

I 2013

56

Zakup sprzętu niezbędnego do akcji promocyjnej

IV 2012

II2013

57

Organizacja konferencji prasowych

IV 2012

IV 2014

58

Konferencja I

IV 2012

IV 2012

59

Konferencja II

IV 2014

IV2014

60

Zakończenie realizacji projektu

III 2014

IV 2014

61

Rozliczenie projektu

III 2014

IV 2014

62

Zakończenie projektu

IV 2014

IV 2014

Źródło: Opracowanie własne

Strona 63 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

TABELA NR. 29. HARMONOGRAM PROJEKTU - WYKRES GANTTA Lp. Nazwa zadania

Początek

Koniec

2009 I

1 2 3 4 5

Zarządzanie projektem Działania beneficjenta Wybór Inżyniera Kontraktu Realizacja zadań Inżyniera Kontraktu Praca Inżyniera kontraktu

IV 09

IV 14

IV 09

IV 14

6 7 8 9 10 11 12

Przygotowanie Studium Wykonalności Podpisanie umów z wykonawcami analiz Analizy środowiskowe Analiza techniczno-ekonomiczna (inwestycja) Analizy eksploatacyjne i rynkowe Ostateczne sformułowanie SW Akceptacja Studium Wykonalności Wniosek o dofinansowanie i notyfikacja projektu do KE Wsparcie ekspertów zewnętrznych w procesie przygotowania wniosku i notyfikacji projektu Procedura notyfikacji pomocy publicznej do KE Prenotyfikacja UOKiK Wstępne badanie KE lub decyzja o wszczęciu formalnej procedury Wydanie decyzji w ciągu 18 mies.

Maksymalny termin na podjęcie decyzji termin Decyzja w sprawie notyfikacji pomocy publicznej Przygotowanie wniosku o dofinansowanie/notyfikacja dużego projektu w KE Przygotowanie dokumentacji wniosku o dofinansowanie Złożenie wniosku Rozpatrzenie wniosku przez IZ Notyfikacja dużego projektu do KE Podpisanie umowy o dofinansowanie Wybór Generalnego Wykonawcy inwestycji Przygotowanie dokumentacji przetargowej przez IK Ogłoszenie przetargów Rozstrzygnięcie przetargów Podpisanie umowy z Wykonawcą Inwestycja Budowa sieci światłowodowej

IV 09

III 10

IV 09

IV 09

IV 09

I 10

IV 09

I 10

13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33

IV 10

I 11

I 11

IV 14

I 11

IV 14

IV 09

I 10

I 10

II 10

II 10

III 10

IV 10

III 12

IV 10

IV 11

II12

III 12

III11

IV 11

II 12

II 12

III12

IV 12

I 13

I 13

IV 12

IV 12

III 11

IV13

III 12

IV 12

III12

IV 12

IV 12

IV 12

IV 12

II 13

III 11

III 11

III 12

III 13

III 12

III 12

IV 12

IV 12

II 13

III 13

II 13

III 13

II 12

IV 14

II 13

IV 14

II

III

2010 IV

I

II

III

2011 IV

I

II

III

2012 IV

I

II

III

2013 IV

I

II

III

2014 IV

I

II

III

IV

Strona 64 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62

Projekt sieci światłowodowej Budowa sieci szkieletowej Budowa sieci dystrybucyjnej Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza) IRU (wyłonione w postępowaniu przetargowym) Dzierżawa sieci IRU (wyłonione w postępowaniu przetargowym) Adaptacja pomieszczeń węzłów Węzeł szkieletowy Węzły dystrybucyjne Kontenery Węzły szkieletowe Utworzenie węzłów szkieletowych Węzły dystrybucyjne Utworzenie węzłów dystrybucyjnych Odbiory częściowe Odbiór końcowy Operator Infrastruktury Przygotowanie dokumentacji postępowania o wybór OI Ogłoszenie postępowania Działania promocyjne Promocja projektu w środkach masowego przekazu Zakup materiałów i oznaczeń promocyjnych Zakup sprzętu niezbędnego do akcji promocyjnej Organizacja konferencji prasowych Konferencja I Konferencja II Zakończenie realizacji projektu Rozliczenie projektu Zakończenie projektu

II 13

III 13

III 13

IV14

III 13

IV 14

III 13

IV 14

III 13

IV 14

III 13

IV 14

III 13

III 14

III 13

I 14

III 13

III 14

III 13

II 14

III 13

I 14

III 13

I 14

III 13

III 14

III 13

III 14

IV13

III 14

II 14

IV 14

IV13

IV 14

IV 13

IV 14

III 14

IV 14

IV 12

IV 14

IV 12

IV14

IV 12

I 13

IV 12

II13

IV 12

IV 14

IV 12

IV 12

IV 14

IV14

III 14

IV 14

III 14

IV 14

IV 14

IV 14

Strona 65 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

V.2.

ANALIZA INSTYTUCJONALNA

V.2.1. STATUS PRAWNY I KWALIFIKOWALNOŚĆ BENEFICJENTA Beneficjent - Samorząd Województwa Mazowieckiego, budując Społeczeństwo Informacyjne na Mazowszu zgodnie z wytycznymi zawartymi w Strategii e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013, w odpowiedzi na zbadane zapotrzebowanie ludności oraz trudności, jakie napotykają jednostki samorządu terytorialnego, planuje zrealizować projekt budowy sieci szerokopasmowej na terenie województwa.

Mieszkańcy Województwa Mazowieckiego tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę samorządową.

Województwo ma osobowość prawną. Ustrój Województwa, jako jednostki samorządu terytorialnego określa statut województwa uchwalony po uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów. Statut i jego zmiany podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Województwo wykonuje swoje zadania za pośrednictwem organów województwa: • •

pochodzącym z wyborów Sejmikiem Województwa (organ stanowiący i kontrolny) powoływanym przez Sejmik Zarządem Województwa (organ wykonawczy) z Marszałkiem Województwa Mazowieckiego, jako jego przewodniczącym.

Beneficjentem projektu jest Samorząd Województwa Mazowieckiego reprezentowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego.

W roku 2007 uchwałą nr 398/22/07 Zarząd Województwa Mazowieckiego przekazał do realizacji Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. (jednostki podległej z kapitałem zakładowym stanowiącym 100% własności Województwa Mazowieckiego) wybrane zadania ze Strategii e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego.

Następstwem tego było przygotowanie przez Agencję koncepcji projektu Internet Dla Mazowsza oraz inwentaryzacji sieci szerokopasmowej Mazowsza. W kwietniu 2010roku uchwałą nr 819/342/10 Zarząd Województwa Mazowieckiego przekazał realizacje projektu Internet Dla Mazowsza Agencji Rozwoju Mazowsza S.A przy zachowaniu pełnej kontroli i nadzoru za pośrednictwem Departamentu Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego. W projekcie Agencja pełnić będzie funkcje menadżera projektu oraz Inżyniera kontraktu.

Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego jest wojewódzką samorządową jednostką organizacyjną działającą w formie jednostki budżetowej, przy pomocy, której Zarząd i Marszałek Województwa wykonują swoje zadania i kompetencje niezastrzeżone na rzecz Sejmiku i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Został utworzony z dniem 1 stycznia 1999 r. na podstawie art. 27 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz.

872 ze zm.)

Podstawowym zadaniem Samorządu Województwa jest określenie strategii rozwoju województwa, a także prowadzenie polityki rozwoju województwa.

Strategia rozwoju województwa obejmuje takie cele jak pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej i obywatelskiej mieszkańców, pobudzanie aktywności gospodarczej, podnoszenie konkurencyjności i innowacyjności gospodarczej województwa, zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego, kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.

Na politykę rozwoju województwa składa się z kolei tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, pozyskiwanie i łączenie środków finansowych publicznych i prywatnych w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej, racjonalne korzystanie z zasobów przyrody, wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego, wspieranie rozwoju kultury, a także ochrona i racjonalne wykorzystanie dziedzictwa kulturowego oraz promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa.

Strona 66 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

V.2.2. WYKONALNOŚĆ INSTYTUCJONALNA PROJEKTU Samorząd Województwa Mazowieckiego przygotowując się do realizacji założeń Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego w uchwale 398/22/07 zlecił realizację Strategii e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego jednostce podległej - Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. Zarząd ARM S.A. w celu wykonania zleconego zadania utworzył w ramach przedsiębiorstwa Dział Społeczeństwa Informacyjnego, który jest odpowiedzialny za przygotowanie i realizację projektów ICT na terenie województwa. W skład Działu Społeczeństwa Informacyjnego wchodzi odpowiednio przygotowana i wykształcona kadra pracowniczą, która mogłaby przejąć od Beneficjenta obowiązki menadżera projektu oraz inżyniera kontraktu. Agencja Rozwoju Mazowsza S.A. ma duże doświadczenie w zakresie wdrażania projektów unijnych (zrealizowała kilka projektów w zakresie ICT zakończonych sukcesem), ponadto wykonała Inwentaryzację Sieci Szerokopasmowej na Mazowszu i zna problemy kluczowe związane z brakiem dostępu do Internetu na terenie województwa Mazowieckiego.

V.2.3. ZASOBY LUDZKIE I ORGANIZACYJNE BENEFICJENTA. Beneficjent projektu Internet Dla Mazowsza jest Samorząd Województwa Mazowieckiego. Za realizację projektu na terenie województwa będzie odpowiedzialny Departament Rolnictwa i Modernizacji Terenów Wiejskich będący jednostką organizacyjną Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie. Zespół zaangażowany do realizacji projektu po stronie beneficjenta będzie finansowany w ramach budżetu beneficjenta.

V.2.4. DOŚWIADCZENIE BENEFICJENTA Z REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ Z ZAKRESU ROZWOJU SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO Samorząd Województwa Mazowieckiego realizuje projekty inwestując środki własne oraz pozyskując fundusze z innych źródeł finansowania. Przykładem tego mogą być projekty realizowane przy wkładzie środków z Norweskiego Mechanizmu Finansowego, czy też funduszy wspólnotowych. Wszystkie dotychczas realizowane projekty dzięki właściwemu zarządzaniu w odpowiednich jednostkach organizacyjnych zostały właściwie zrealizowane i rozliczone.

TABELA NR. 30. PROJEKTY REALIZOWANE PRZEZ JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO. Lp. 1

OPIS Rozwój dialogu, partnerstwa publiczno-społecznego i współpracy na rzecz rozwoju zasobów ludzkich na poziomie regionalnym i lokalnym; Zakres projektu

Beneficjent Projekt realizowany w terminie 2 Zakres projektu Beneficjent Projekt realizowany w terminie 3 Zakres projektu Beneficjent

Prowadzenie, publikowanie i upowszechnianie badań i analiz dotyczących sytuacji na regionalnym i lokalnym rynku pracy, w tym m.in. tworzenie regionalnych obserwatoriów rynku pracy oraz monitoring migracji zarobkowych na terenie regionu.

Samorząd Województwa Mazowieckiego/Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie Partnerzy: Uniwersytet Warszawski/Instytut Socjologii oraz Fundacja Inicjatyw SpołecznoEkonomicznych- FISE 01.2009- 12.2009 Prowadzenie, publikowanie i upowszechnianie badań i analiz dotyczących sytuacji na regionalnym i lokalnym rynku pracy, w tym m.in. tworzenie regionalnych obserwatoriów rynku pracy oraz monitoring migracji zarobkowych na terenie regionu.

Samorząd Województwa Mazowieckiego/Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie 01.2009- 12.2009 Szkolenia oraz specjalistyczne doradztwo dla kadr publicznych służb zatrudnienia działających na terenie regionu powiązane bezpośrednio z potrzebami oraz specyfiką realizowanych przez nie zadań.

Samorząd Województwa Mazowieckiego/Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie – Filia WUP w Płocku

Strona 67 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

4

5

Projekt realizowany w terminie Zakres projektu Beneficjent Projekt realizowany w terminie Zakres projektu Beneficjent Projekt realizowany w terminie

6 Zakres projektu Beneficjent Projekt realizowany w terminie

04.2009 – 12.2009 Kształcenie pracowników publicznych służb zatrudnienia w ramach studiów podyplomowych.

Samorząd Województwa Mazowieckiego/Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie 01.01.2009- 31.07.2010 Szkolenia oraz specjalistyczne doradztwo dla kadr instytucji pomocy społecznej, działających na terenie regionu, powiązane bezpośrednio z potrzebami oraz ze specyfiką realizowanych zadań.

Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Ul. Nowogrodzka 62A 02-002 Warszawa 2007 – 2013 Badania i analizy dotyczące aktualnej sytuacji, trendów rozwojowych i prognozowania zmian społeczno - gospodarczych zachodzących w regionie oraz formułowania właściwych mechanizmów zaradczych, upowszechnianie wyników tych badań i analiz oraz związana z nimi wymiana informacji Samorząd Województwa Mazowieckiego Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego 03.2008 - 12.2014 Tworzenie, rozwój i aktualizacja Regionalnych Strategii Innowacji (RSI) poprzez:

7

• Zakres projektu

Beneficjent Projekt realizowany w terminie

studia, analizy, ekspertyzy

•

wsparcie szkoleniowo-doradcze dla podmiotów odpowiedzialnych za opracowanie i wdrażanie RIS • tworzenie i rozbudowę systemu monitorowania RIS Samorząd Województwa Mazowieckiego Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego/ Departament Strategii i Rozwoju Regionalnego ul. Ks. I. Kłopotowskiego 5, 03-718 Warszawa 10.2008 – 12.2015 Wsparcie tworzenia i rozwoju sieci współpracy i wymiany informacji między naukowcami a przedsiębiorcami w zakresie innowacji i transferu technologii na poziomie regionalnym i lokalnym, w szczególności poprzez:

8

Zakres projektu

Beneficjent Projekt realizowany w terminie 9 Zakres projektu

•

kampanie informacyjne i imprezy służące kojarzeniu partnerów i promocji transferu wiedzy i innowacji

•

rozwój systemu komunikowania się i wymiany informacji

Samorząd Województwa Mazowieckiego Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego/Departament Regionalnego ul. Ks. I. Kłopotowskiego 5, 03-718 Warszawa

i

Rozwoju

10.2008 - 05.2010 Tworzenie, rozwój i aktualizacja Regionalnych Strategii Innowacji (RSI) poprzez: • studia, analizy, ekspertyzy • wsparcie szkoleniowo-doradcze dla podmiotów odpowiedzialnych za opracowanie i wdrażanie RIS •

Beneficjent

Strategii

tworzenie i rozbudowę systemu monitorowania RIS

Samorząd Województwa Mazowieckiego Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego/ Regionalnego ul. Ks. I. Kłopotowskiego 5, 03-718 Warszawa

Departament Strategii i Rozwoju

Strona 68 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Projekt realizowany w terminie 10 Zakres projektu

Beneficjent

01.2009-12.2011 Realizacja regionalnych programów pomocy stypendialnej dla szczególnie uzdolnionych uczniów (zwłaszcza w zakresie nauk matematycznych, przyrodniczych i technicznych), szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, których niekorzystna sytuacja materialna stanowi barierę w rozwoju edukacyjnym.

Samorząd Województwa Mazowieckiego - Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie Departament Edukacji Publicznej i Sportu ul. Brechta 3, 03-472 Warszawa Partnerzy: 1. Mazowieckie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli; 2. Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów.

Projekt realizowany w terminie 11 Zakres projektu

Beneficjent Projekt realizowany w terminie

01.05.2008 – 31.08.2009 Realizacja regionalnych programów pomocy stypendialnej dla szczególnie uzdolnionych uczniów (zwłaszcza w zakresie nauk matematycznych, przyrodniczych i technicznych) szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, których niekorzystna sytuacja materialna stanowi barierę w rozwoju edukacyjnym.

Samorząd Województwa Mazowieckiego - Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie Departament Edukacji Publicznej i Sportu ul. Brechta 3, 03-472 Warszawa 05.2009 - 08.2010 Źródło: Opracowanie własne na podstawie list rankingowych umieszczonych w MJWPU

V.2.5. PLAN WDRAŻANIA PROJEKTU – PODEJŚCIE METODYCZNE Projekt Internet Dla Mazowsza, powinien zostać zrealizowany przy użyciu właściwych metodyk, komponentów, technik i narzędzi zarządzania projektami, wymaganych zarówno przy zarządzaniu projektem jak i bieżącej realizacji. Obszar nadzoru nad inwestycją powinien zostać powierzony Inżynierowi Kontraktu, który na podstawie zatwierdzonego harmonogramu powinien weryfikować postęp prac wykonawcy z uwzględnieniem Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia.

Trzy kluczowe fazy projektu: •

•

Planowanie i inicjacja projektu - w ramach których zostaną określone cele i założenia projektu, zapewnione zostanie finansowanie i podjęta decyzja o realizacji projektu- poprzedzona właściwymi analizami popytu i podaży, analizą pomocy publicznej, analizą ekonomiczną i finansową, opracowaniem koncepcji technicznej i organizacyjnej zawartymi w studium wykonalności.

Wytwarzanie produktów (realizacja/eksploatacja) - w ramach tej fazy zostanie przygotowana dokumentacja przetargowa, ogłoszone i przeprowadzone postępowania przetargowe, wybrani zostaną wykonawcy, którzy po podpisaniu właściwych umów przystąpią do realizacji projektu tj. budowy sieci teleinformatycznej na Mazowszu - wybudowania infrastruktury pasywnej i aktywnej, a także odbiór prac i przekazanie do eksploatacji pod nadzorem Inżyniera Kontraktu. Po wybudowaniu sieci nastąpi etap eksploatacji – w którym przygotowane zostaną wymagania oraz warunki eksploatacji, w tym również opłaty i warunki świadczenia usług. Podjęta zostanie również decyzja dotycząca Operatora Infrastruktury, który będzie odpowiedzialny za prowadzenie eksploatacji technicznej sieci, dokonywanie bieżącej rozbudowy i rozszerzania funkcjonowania sieci, obsługi klientów (w tym rozliczeń) oraz prowadzenia księgowości. Przy przejściu z fazy budowy, do fazy eksploatacji, nadzór

Strona 69 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

•

nad poszczególnymi częściami sieci przechodzi z Inżyniera Projektu na Operatora Infrastruktury. Od dostawców usług wymagane będzie wykonywanie zobowiązań serwisowych i gwarancyjnych.

Zamykanie projektu- wszystkie doświadczenia zdobyte w trakcie prowadzenia projektu powinny zostać zarejestrowane, powinien zostać utworzony dokument przekazania i zaplanowany przegląd powdrożeniowy i poprojektowy, nastąpi wówczas również zwalnianie zasobów.

V.2.6. SPOSÓB REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA Przygotowanie i realizacja inwestycji Projekt Internet Dla Mazowsza wymaga po stronie Beneficjenta zaangażowania zespołu osób posiadających odpowiednią wiedzę i doświadczenie w zakresie wdrażania projektów teleinformatycznych współfinansowanych w ramach funduszy europejskich dysponujących kompetencjami w zakresie: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

zarządzania projektami - realizacji zgodnie z obowiązującym prawem, nadzoru nad zakresem przedmiotowym określonym w umowie o dofinansowanie projektu oraz nad harmonogramem, budżetem i zasobami ludzkimi w projekcie; znajomości wytycznych horyzontalnych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i wytycznych instytucji zarządzającej w zakresie przygotowania i realizacji projektu w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego (również w zakresie monitoringu i sprawozdawczości); przygotowania i realizacji postępowań w sprawie zamówień publicznych; kontroli budżetu i rozliczenia projektu; nadzoru merytorycznego inwestycji - w zakresie zgodności realizacji inwestycji z: • dokumentacją techniczną, projektami budowlanymi; • przepisami prawa; • studium wykonalności; • wnioskiem o dofinansowanie; • umową o dofinansowanie; • Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia; znajomość tematyki sieci teleinformatycznych w zakresie technologii i zasad technicznoorganizacyjnych eksploatacji.

Powyższe wynika z konieczności zachowania zasad wdrażania tego typu przedsięwzięć dotyczących ustalenia zakresu inwestycji, uzyskania odpowiednich decyzji administracyjnych związanych z przygotowaniem i budową infrastruktury, kwalifikowalności wydatków, zasad nadzoru inwestycji zgodnie z obowiązującym prawem (w tym w zgodzie z przepisami dotyczącymi administracji publicznej - m.in. z prawem zamówień publicznych, finansów publicznych oraz szczegółowych regulacji dotyczących samorządu województwa włącznie z uregulowaniami wewnętrznymi beneficjenta) oraz monitoringu przedsięwzięcia.

W zasobach Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. – jednostki podległej Beneficjentowi (Samorządowi Województwa Mazowieckiego) znajduje się Dział Społeczeństwa Informacyjnego powołany do realizacji projektów Strategii eRozwoju Województwa Mazowieckiego. Zespół tworzący Dział Społeczeństwa Informacyjnego posiada odpowiednie kwalifikacje techniczne oraz właściwe kompetencje z dziedziny zarządzania projektami (m.in.

Prince 2, M_o_R, Zarządzanie zmianą). Dział ten działając z ramienia ARM S.A., spełnia wszystkie warunki, aby móc przejąć od Beneficjenta obowiązki Menadżera Projektu oraz Inżyniera Kontraktu. Agencja Rozwoju Mazowsza S.A. posiada duże doświadczenie w zakresie wdrażania projektów unijnych (zrealizowała 5 projektów w zakresie ICT zakończonych sukcesem), ponadto przeprowadziła Inwentaryzację Sieci Szerokopasmowej na Mazowszu i dysponuje wiedzą na temat kluczowych problemów związanych z brakiem dostępu do Internetu na terenie województwa Mazowieckiego. Ponadto, zespół wchodzący w skład działu DSI opracował studium wykonalności dla drugiego kluczowego projektu Województwa Mazowieckiego w tematyce Społeczeństwa

Strona 70 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Informacyjnego, Rozwój e-usług i ich dostępu dla obywateli w ramach Mazowieckiej Sieci Społeczeństwa Informacyjnego "M@zowszanie".

Podział zadań pomiędzy uczestników zespołu zarządzającego projektem Realizacja projektu współfinansowanego ze środków funduszy strukturalnych wymaga, aby oprócz prawidłowej realizacji inwestycji pod względem technologicznym – zgodności z przyjętymi założeniami technicznymi w studium wykonalności, projektami technicznymi, specyfikacją istotnych warunków zamówienia i postanowieniami umów z wykonawcami, wypełniane zostały obowiązki wynikające z reguł wdrażania funduszy strukturalnych. W przypadku projektu Internet Dla Mazowsza jako projektu zamieszczonego na liście projektów kluczowych obowiązki te wynikają z postanowień pre-umowy oraz umowy o dofinansowanie. W związku z tym rekomenduje się następujący podział zadań dotyczących zarządzania projektem.

Beneficjent Beneficjentem projektu Internet Dla Mazowsza będzie Samorząd Województwa Mazowieckiego. Jednostka oddelegowana w ramach jego struktury do realizacji projektu będzie Departament Rolnictwa i Modernizacji Terenów Wiejskich. W imieniu Beneficjenta projekt będzie prowadzony przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. Pracownicy oddelegowani do pracy na rzecz projektu, faktycznie wykonujący pracę związaną z projektem, będą realizować czynności powiązane z realizacją kluczowych obowiązków Beneficjenta wymienionych we wzorach pre-umowy i umowy o dofinansowanie projektu. Wynika to z faktu, że Beneficjent pozostaje jedynym podmiotem właściwym do kontaktów z instytucjami w ramach i zgodnie z systemem realizacji Programu Operacyjnego przedstawiania wniosków o płatność oraz otrzymywania dofinansowania, po podpisaniu umowy o dofinansowanie projektu.

Zarządzanie projektem przez Inżyniera Kontraktu W zakresie budowy infrastruktury telekomunikacyjnej wymagana jest specjalistyczna, aktualna wiedza i doświadczenie w realizacji tego typu inwestycji. Wymaga to od beneficjenta dysponowania zespołem osób posiadających odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe. Na podstawie analizy zasobów kadrowych beneficjenta ustalono, że zadania Inżyniera Kontraktu mogą zostać przekazane jednostce podległej takiej jak Agencja Rozwoju Mazowsza S.A. Inżynier Kontraktu powinien być odpowiedzialny za nadzór techniczny nad wykonaniem prac budowlano-montażowych. Zakres jego odpowiedzialności będzie obejmował również odpowiedzialność techniczną (funkcja inspektora nadzoru) i nadzór nad realizacją postanowień umowy z wykonawcą (w tym zgodność z SIWZ i ofertą). Inżynier Kontraktu będzie pełnił funkcję doradczą wobec zamawiającego, który formalnie będzie stroną umowy i dokonującym odbiorów. Zakres jego odpowiedzialności będzie obejmował zarówno odpowiedzialność techniczną (funkcja inspektora nadzoru), jak i nadzór formalny nad realizacją postanowień umowy (w tym zgodność z SIWZ i ofertą). Koszty Inżyniera Kontraktu w trakcie realizacji inwestycji będą pokrywane w ramach budżetu projektu.

Eksploatacja infrastruktury Eksploatacja wybudowanej sieci powierzona będzie podmiotowi zewnętrznemu, tzw. Operatorowi Infrastruktury. Jest to model tzw. operatora operatorów, (ang. Carrier’s Carrier), gdzie administracja województwa buduje i jest właścicielem infrastruktury, natomiast zarządzanie siecią (obsługa sprzętu i dzierżawa łącza internetowego) oraz świadczenie usługi użytkownikom hurtowym końcowym powierzone jest podmiotowi zewnętrznemu posiadającemu właściwe kompetencje i doświadczenie poprzez udostępnienie mu całości infrastruktury na mocy umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym. Uzasadnienie modelu organizacyjnego, opis zadań realizowanych przez Operatora Infrastruktury oraz wzajemne relacje z właścicielem infrastruktury publicznej zostaną opisane w kolejnym rozdziale.

Ze strony województwa realizację umowy z Operatorem Infrastruktury będzie nadzorował Beneficjent lub wskazana przez niego jednostka. Do jego zadań należeć będzie: • •

realizacja nadzoru właścicielskiego; zatwierdzanie proponowanych przez Operatora Infrastruktury opłat i warunków świadczenia usług.

Strona 71 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

W przypadkach wymagających wiedzy specjalistycznej będzie wspierany przez zewnętrzne zespoły eksperckie.

Do zadań ekspertów należeć będzie wsparcie właściciela i rekomendowanie rozwiązań w czynnościach wymagających wiedzy specjalistycznej: • • •

analiza kosztów przedstawianych przez OI; analiza warunków świadczenia usług przez OI (prawna i ekonomiczna); nadzór nad realizacją SLA (ang. Service Level Agreement) – świadczenia usług na zagwarantowanym poziomie.

Podsumowanie Wyłonienie zespołu zarządzającego projektem (Inżyniera Kontraktu i Beneficjenta) omawianego projektu wymaga ustalenia zasobów osobowych, organizacyjnych i finansowych w odniesieniu do zasobów i kompetencji wymaganych w przypadku realizacji projektów z zakresu infrastruktury telekomunikacyjnej współfinansowanych z funduszy Unii Europejskiej.

Analiza zasobów osobowych i organizacyjnych beneficjenta w kontekście jego obowiązków wynikających z postanowień umowy o dofinansowanie projektu wskazuje, że samodzielna realizacja przedsięwzięcia wydaje się być niewskazana. Beneficjent nie realizował do tej pory inwestycji telekomunikacyjnych w takiej skali, zaś jego zasoby osobowe nie są odpowiednie pod względem liczebności i doświadczenia w zakresie wdrażanie dużych projektów. Zatem w zakresie rzeczowej realizacji projektu, a w szczególności kwestii technicznych i budowlanych obowiązki te zostaną powierzone Inżynierowi Kontraktu, działającemu w imieniu beneficjenta.

Beneficjent jako podmiot bezpośrednio odpowiedzialny za realizację powinien prowadzić nadzór inwestycji z punktu widzenia realizacji warunków umowy o dofinansowanie i podejmować kluczowe decyzje dotyczące jej realizacji. Inżynier Kontraktu będzie ściśle współpracował z Urzędem Marszałkowskim i wdrażał jego zalecenia.

W fazie eksploatacji bezpośrednie zarządzanie infrastrukturą zostanie zlecone Operatorowi Infrastruktury.

Nadzór realizacji celów projektu i postanowień umowy będzie spoczywał po stronie beneficjenta – Samorządu Województwa.

TABELA NR. 31. PROPONOWANY PODZIAŁ ZADAŃ W ZAKRESIE ZARZĄDZANIA PROJEKTEM I INFRASTRUKTURĄ Faza planowanie

Eksperci zewnętrzni/Inżynier Kontraktu

Samorząd województwa • • •

zapewnienie finansowania; podjęcie decyzji o realizacji projektu, Wybór Inżyniera Kontraktu.

• • • • •

budowa

• • • • •

•

eksploatacja

•

ogłoszenie i prowadzenie postępowań przetargowych; podjęcie decyzji o wyborze wykonawców; podpisanie umowy; odbiór prac; realizacja innych obowiązków wynikających z umowy o dofinansowanie. prowadzenie działalności promocyjnej

•

wybór Operatora

•

•

•

Operator Infrastruktury (OI)

analiza popytu i podaży; opracowanie koncepcji technicznej i organizacyjnej; wykonanie analizy ekonomicznej i finansowej; wykonanie analizy pomocy publicznej; przygotowanie procesu budowy.

•

brak zadań

przygotowanie dokumentacji przetargowej; wspieranie zamawiającego w realizacji postępowań przetargowych na dostawy i usługi; nadzór merytoryczny i organizacyjny nad realizacją kontraktu;

•

brak zadań

wsparcie właściciela

•

prowadzenie

Strona 72 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

• •

Infrastruktury; realizacja nadzoru właścicielskiego; zatwierdzanie proponowanych przez Operatora Infrastruktury opłat i warunków świadczenia usług.

• •

•

i rekomendowanie rozwiązań w czynnościach wymagających wiedzy specjalistycznej: analiza kosztów przedstawianych przez OI; analiza warunków świadczenia usług przez OI (prawna i ekonomiczna); nadzór nad realizacją SLA.

•

• •

eksploatacji technicznej sieci; dokonywanie bieżącej rozbudowy i rozszerzania zakresu funkcjonowania sieci; obsługa klientów, w tym prowadzenie rozliczeń; prowadzenie rachunkowości zgodnie z wymaganiami.

Źródło: Opracowanie własne

V.2.7. ORGANIZACJA REALIZACJI ZADAŃ INWESTYCYJNYCH (MODELE REALIZACJI INWESTYCJI) Regionalna sieć szerokopasmowa powinna być zbudowana i eksploatowana w sposób optymalny tak dla jej właściciela jak i dla klientów bezpośrednich (operatorzy) oraz pośrednich, czyli użytkowników końcowych. W tym przypadku „optymalny” w znaczeniu - zasadny kosztowo, jak również zapewniający właściwe dla danego rynku poziomy jakości technicznej oraz sprawności obsługi. Zarówno etap inwestycyjny jak i eksploatacja mogą być realizowane w różny sposób z punktu widzenia podmiotów biorących w tym udział oraz podziału obowiązków pomiędzy nimi. Następne podrozdziały rozpatrują dostępne modele oraz porównują je pod względem wybranych kryteriów oceny.

W niniejszym rozdziale przyjęto metodę od szczegółu do ogółu. Najpierw rozpatrywane są poszczególne funkcje i możliwości wyboru modelu postępowania na każdym z dwóch etapów inwestycji i eksploatacji. Takie podejście pozwala na zbudowanie zrozumienia dla poziomu skomplikowania zadań. Następnie rozważane są dwa podejścia do tych etapów, wyboru wykonawców - innych dla realizacji inwestycji, innych/innego dla eksploatacji lub jednego wykonawcy dla obu.

Funkcje i otoczenie Opis modelu powstanie w oparciu o następujące części składowe – funkcje udziałowców w procesie inwestycji i eksploatacji: Beneficjent - właściciel infrastruktury – podmiot, do którego należały będą prawa własności infrastruktury.

Podmiot ten będzie wykonywał lub zlecał wykonanie procesów eksploatacji w zależności od przyjętego modelu.

W niniejszym dokumencie zakłada się że jest nim Samorząd Województwa Mazowieckiego. W różnych formułach prawnych możliwe są inne opcje, np. jedną z nich to wniesienie majątku do spółki celowej w przypadku modelu partnerstwa publiczno-prywatnego.

Nadzór - jednostka realizująca zadania nadzoru właścicielskiego nad wykonywaniem procesów inwestycji lub eksploatacji infrastruktury; wykonuje zadania jako Beneficjent lub w jego imieniu.

Zarządzanie - funkcja nadzorcza na poziomie operacyjnym; polega na wykonywaniu zadania bezpośredniego śledzenia inwestycji a następnie eksploatacji.

Funkcja eksploatacji technicznej – podmiot lub dział zajmujący się technicznymi aspektami eksploatacji; jest on również odpowiedzialny za stworzenie infrastruktury systemów wspomagania umożliwiających prawidłową realizację tego zadania.

Funkcja komercyjna - podmiot lub dział, który będzie prowadził procesy sprzedaży, relacji z klientami oraz rozliczenia.

Inne podmioty - dla kompletności modelu, w którym również będzie rozpatrywane raportowanie zewnętrzne:

Strona 73 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

• •

Urząd Komunikacji Elektronicznej – jednostka realizująca ustawowy nadzór nad infrastruktury rynkiem telekomunikacyjnym; Instytucja Zarządzająca, Instytucja Pośrednicząca – podmioty zaangażowane w proces dystrybucji środków unijnych oraz nadzorujące ich wykorzystanie;

Pozostałe uczestniczące w procesie inwestycji takie jak np. energetyka czy nadzór budowlany.

RYSUNEK NR. 28. ŚRODOWISKO REALIZACJI INWESTYCJI ORAZ EKSPLOATACJI

Źródło: Opracowanie własne

Modele Realizacji Inwestycji a)

Obowiązki w ramach realizacji inwestycji

Budowa regionalnej sieci szerokopasmowej w ramach projektu Internet Dla Mazowsza wymaga mobilizacji znacznych sił i środków nie tylko po stronie finansowej, ale również po stronie organizacyjnej. Prowadzenie skomplikowanej inwestycji na tak dużą skalę wymaga od Beneficjenta przygotowania i wybrania modelu organizacyjnego, w jakim przedsięwzięcie będzie realizowane. Do podstawowych obszarów, które muszą zostać zaadresowane należą: • • •

Obsługa zadań wynikających z obowiązków formalno-prawnych beneficjenta środków; Obsługa nadzoru i aspektów technicznych w ramach etapu inwestycyjnego; Obsługa operacyjna i komercyjna w ramach etapu eksploatacji i utrzymania wybudowanej sieci.

Do zadań wynikających z obowiązków formalno-prawnych należących do Beneficjenta jako jedynego podmiotu właściwego do kontaktów z instytucjami w ramach realizacji Programu Operacyjnego, należą: • •

• •

Przygotowanie projektu w pełnym zakresie, zgodnie z obowiązującym prawem krajowym i unijnym oraz wytycznymi MRR; W ramach projektu - przygotowanie sposobu i harmonogramu realizacji oraz wymaganych dokumentów zgodnie z wzorami wydanymi przez Instytucję Zarządzającą (m.in. wniosek o dofinansowanie, studium wykonalności); Złożenie do Instytucji Pośredniczącej wniosku o dofinansowanie projektu; wniosek powinien zawierać komplet wymaganych załączników; Ustanowienie procesów raportowania, monitorowania i kontrolowania projektu w ramach kontroli wewnętrznej oraz na potrzeby Instytucji Pośredniczącej;

Strona 74 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

• • • •

• • •

•

•

Ustanowienie przejrzystej, łatwej w kontroli formy rozliczania wydatków związanych z przygotowaniem i realizacją projektu; Ustanowienie procesu kontroli wydatków tak, aby były one zgodne z umową o dofinansowanie; Dokumentowanie poniesionych wydatków wraz ze wszystkimi protokołami odbioru prac, usług i towarów zgodnie z warunkami umowy; Pełna i transparentna współpraca z Instytucja Pośredniczącą polegająca na udostępnianiu wszystkich dokumentów samej Instytucji Pośredniczącej jak i podmiotom przez nią upoważnionym; informowanie Instytucji Pośredniczących o wszelkich materialnych przesłankach wskazujących na zagrożenia w realizacji projektu. W ramach transparentności działań należy zapewnić przedstawicielom instytucji kontrolujących pełny dostęp do wszystkich terenów i pomieszczeń, w których realizowany jest projekt w tym do systemów komputerowych, zbiorów danych, systemów finansowo-księgowych oraz wszystkich innych zbiorów, urządzeń i systemów wykorzystywanych przy realizacji projektu; Przygotowanie procesu przetargowego; Zawieranie umów w związku z przygotowywanym, a następnie realizowanym, projektem zgodnie z przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych; Należyte udokumentowanie i przechowywanie dokumentacji z procesów przetargowych, w szczególności: o dokumentacja ofert wykonawców, dostawców, usługodawców, o dokumentów związanych z prowadzonymi postępowaniami przetargowymi, o dokumentów zawierających szczegółowe kryteria wyboru z uzasadnieniem, o umów dotyczących realizacji zamówień, o rozliczeń, w tym faktur lub innych dokumentów potwierdzających dokonanie zakupu oraz stanowiących dowód płatności, Zapewnienia należytego przechowywania wszystkich dokumentów związanych z realizacją projektu przez okres co najmniej 3 lata od daty zamknięcia projektu w ramach Programu Operacyjnego, przy czym Instytucja Pośrednicząca poinformuje Beneficjenta środków o przyjętej dacie zakończenia; Po podpisaniu umowy o dofinansowanie, poza obowiązkami wcześniej wymienionymi, Beneficjent zobowiązany jest do: o zrealizowania projektu w pełnym zakresie zgodnie z umową o dofinansowanie projektu, o realizacji projektu zgodnie z wytycznymi MRR, przepisami prawa krajowego i unijnego, o realizacji zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finansowym określonym we wniosku o dofinansowanie, o bieżącej aktualizacji harmonogramu projektu, o przygotowania i przedstawienia Instytucji Pośredniczącej harmonogramu przekazywania płatności wynikającego z realizacji Projektu. o potwierdzenia zapotrzebowania na środki zgodnie z realizowanym projektem na trzy kolejne lata, o prowadzenia sprawozdawczości zgodnie z określonymi w umowie wymaganiami, o prowadzenia działań informacyjnych zgodnie z wymaganiami przepisów o zamówieniach publicznych.

Z natury realizowanego projektu w ramach dofinansowania z Unii Europejskiej wynika, że Beneficjent musi być przygotowany do obsługi podstawowych procesów i procedur w należyty i staranny sposób. Stąd też w ramach struktur organizacyjnych należy przewidzieć odrębną komórkę, której podstawowym zadaniem będzie realizacja projektu. Liczba osób przydzielonych przez Beneficjenta do organizacji projektowej będzie w znacznej mierze zależała od przyjętego modelu organizacyjnego realizacji projektu. Do podstawowych modeli organizacyjnych należą: •

Pełna organizacja projektowa w ramach własnych struktur; Strona 75 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

•

Organizacja projektowa wspomagana przez podmiot zewnętrzny, np. Inżyniera Kontraktu.

b) Model realizacji w ramach własnych struktur Beneficjenta W zależności od przyjętego modelu w różny sposób rozkładać się będzie odpowiedzialność za realizację poszczególnych zadań w ramach całego przedsięwzięcia jak i koszt jego realizacji. Przy realizacji wszystkich zadań i obowiązków w ramach własnych struktur, należy wziąć pod uwagę stopień skomplikowania prowadzonego projektu, czas nabycia umiejętności i kompetencji związanych z budową sieci szerokopasmowych z wykorzystaniem wysoko-zaawansowanych technologii oraz wymagane narzędzie do monitoringu, kontroli i nadzoru realizowanego Projektu. Należy mieć przy tym na uwadze proces zamówienia, w tym specyfikacji zakresu prac i wymagań w ramach SIWZ, a następnie odbioru zakresu i przyjęciu na stan. W takim przypadku organizacja projektowa po stronie Beneficjenta powinna w swoim zespole posiadać specjalistów z zakresu: •

• • • • • • • •

Prowadzenia projektów budowy systemów telekomunikacyjnych, w tym przynajmniej część z doświadczeniem w zakresie realizacji projektów dofinansowywanych z funduszy Unii Europejskiej, oraz prowadzenia harmonogramu, zarządzania ryzykiem, zarządzania zasobami ludzkimi, rozwiązywania konfliktów, wprowadzania zmian wynikających z przyczyn obiektywnych, kontroli i monitorowania budżetu projektu; Architektów rozwiązań szerokopasmowych; Inżynierów i specjalistów z zakresu telekomunikacji (radiowej / satelitarnej / światłowodowej – w zależności od wybranych i zastosowanych technologii); Specjalistów ds. rynku telekomunikacyjnego, sprzedaży usług telekomunikacyjnych; Specjalistów organizacji i zarządzania eksploatacji; Kontroli i rozliczeń środków pomocowych; Specjalistów z zakresu sprawozdawczości związanej z wymaganiami Instytucji Pośredniczącej; Pracowników ze znajomością tematyki zamówień publicznych oraz rynku telekomunikacyjnego; Nadzoru technicznego w tym: o inspektorów nadzoru budowlanego – sieć pasywna wraz z infrastrukturą, o inspektorów nadzoru budowy sieci telekomunikacyjnych, o techników, inżynierów i specjalistów z branży telekomunikacyjnej.

Wybierając model realizacji Projektu przez w ramach własnych struktur, nadal należy mieć na uwadze obowiązki związane z przygotowaniem szczegółowych warunków zamówienia, a następnie nadzoru inwestorskiego oraz odpowiednich kompetencji związanych z wymaganiami odbiorów wstępnych i końcowych wykonanych etapów prac.

c)

Model realizacji przez Inżyniera Kontraktu

Przyjęcie modelu, w którym część obowiązków Beneficjenta zostanie wykonana przez Inżyniera Kontraktu, może w znacznym stopniu odciążyć Beneficjenta, przy czym przez Inżyniera Kontraktu należy uważać wyspecjalizowaną organizację projektową, która wyposażona w wiedzę i kompetencje oraz w narzędzia, procesy i procedury, legitymując się doświadczeniem zebranym przy realizacji podobnych przedsięwzięć.

Zadania, dla których Beneficjent musiałby dopiero wybudować kompetencje i zdobyć doświadczenie podczas realizacji swojego projektu mogą być powierzone właśnie Inżynierowi Kontraktu. Inżynier Kontraktu w modelu współpracy z Beneficjentem pełni rolę doradczą i wykonawczą uzgodnionego zakresu zadań. Analiza ryzyka oraz kosztów związanych z przeprowadzeniem całej inwestycji w ramach własnej organizacji w odniesieniu do realizacji przedsięwzięcia z wykorzystaniem Inżyniera Kontraktu, powinna dać odpowiedź, które z rozwiązań powinien przyjąć Beneficjent. Z doświadczenia autora opracowania oraz faktu, iż prowadzenie inwestycji w zakresie budowy i eksploatacji sieci szerokopasmowych nie jest fundamentalnym celem organizacji

Strona 76 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Beneficjenta wynika, że należałoby skłonić się w kierunku realizacji przedsięwzięcia w modelu z Inżynierem Kontraktu.

Beneficjent po zakończeniu procesu inwestycji wejdzie w etap eksploatacji sieci. Eksploatacja sieci szerokopasmowych jest procesem złożonym, odnosi się ona bowiem zarówno do obiektów liniowych, infrastrukturalnych jak i do elementów warstwy aktywnej, w tym urządzeń transmisyjnych, przełączających, zarządzających agregujących, zarządzających nadzorujących i rozliczających. Złożoność zagadnienia pogłębia fakt, że powstała w wyniku inwestycji jednostka będzie musiała konkurować na rynku o klienta. Nie należy oczekiwać że otoczenie konkurencyjne pozostanie niezmienione w trakcie realizacji inwestycji, można spodziewać się ataku na klientów postrzeganych jako atrakcyjni oraz stałego nacisku na klientów pozyskanych dla regionalnych sieci szerokopasmowych przez składanie konkurencyjnych ofert. Biorąc pod uwagę skalę zagadnień związanych z eksploatacją sieci po okresie inwestycyjnym należy już na etapie przygotowania inwestycji rozważyć, w jakim modelu wybudowana sieć będzie eksploatowana. Modele eksploatacji sieci omówione zostaną w rozdziale pod tym samym tytułem.

d) Rekomendowany model realizacji regionalnej sieci szerokopasmowej Ze względu na zakres i skomplikowanie realizowanego projektu, proponuje się wykorzystanie modelu, w którym Beneficjent realizuje zadania nadzoru właścicielskiego w poniższym zakresie: • • • • •

obsługa środków pomocowych; prowadzenie inwestycji (ogłasza i przeprowadza przetargi, dokonuje wyboru wykonawców, podpisuje umowy, odbiera zakres zrealizowanych prac, reguluje należności); prowadzenie pełnej dokumentacji realizowanego projektu; sporządzanie wymaganych w umowie sprawozdań i raportów; sprawdzania i bieżąca aktualizacja harmonogramu projektu.

Zakres operacyjno-techniczny w procesie inwestycyjnym powierzony będzie Inżynierowi Kontraktu. W zakresie przewidzianym prawem obowiązki te Beneficjent może przekazać jednostce podległej mającej zasoby do realizacji takich zadań jak Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. Do podstawowego zakresu zadań Inżyniera Kontraktu należy: • •

• • • • •

• •

Techniczne przygotowanie Beneficjenta do przeprowadzenia postępowań na IRU dla potrzeb projektu Internet Dla Mazowsza; Przygotowanie dokumentacji technicznej na potrzeby przetargów w ramach sieci pasywnej, w tym elementów infrastruktury takich jak: przygotowanie pomieszczeń, budowa pomieszczeń, wynajem; Przygotowanie dokumentacji technicznej na potrzeby przetargów w ramach sieci aktywnej, w tym CZS – Centrum Zarządzania Siecią; Przygotowanie wzorów raportów i cyklicznych sprawozdań oraz innych dokumentów niezbędnych do prowadzenia inwestycji; obsługa prawna wraz z opracowaniem dokumentów wymaganych przez Prawo Zamówień Publicznych niezbędnych do wyłonienia wykonawców robót; Obsługa prawna w zakresie zapewnienia wsparcia i pomocy w trakcie postępowania przetargowego; Zapewnienie niezbędnej organizacji do zarządzania projektem wyposażonej w narzędzia, procesy i procedury oraz bazę wiedzy opartą o doświadczenia z wcześniej realizowanych projektów o zbliżonym zakresie; Bieżące analizowanie ryzyka związanego z realizowanym projektem oraz proponowanie i wdrażanie rozwiązań zapobiegających lub minimalizujących powstałe ryzyko; Prowadzenie, w tym rejestracja, monitorowanie i uaktualnianie, dokumentacji w przypadku wprowadzenia zmian w stosunku do zakresu i/lub harmonogramu projektu; Strona 77 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

• • •

Nadzorowanie prac inwestycyjnych, kontrola zgodności wykonania z SIWZ, kontrola jakości wykonania poszczególnych odcinków prac, odbiory techniczne; Weryfikacja wykonanych zadań pod względem dopuszczenia sieci do eksploatacji; Przygotowanie i weryfikacja rozliczenia inwestycji.

Inżynier Kontraktu w procesie inwestycyjnym pełni funkcję nadzorczo-doradczą w zakresie operacyjnotechnicznym. Formalnie Beneficjent będzie stroną umów pomiędzy dostawcami, usługodawcami jak i podmiotem odbierającym zrealizowane zadania i przyjmującym je na swój stan. Inżynier Kontraktu z jednej strony w imieniu Beneficjenta pełni funkcje nadzoru inwestorskiego, z drugiej - przygotowuje, kompletuje, weryfikuje i monitoruje wykonanie zadań zgodnie z SIWZ i warunkami kontraktów poszczególnych oferentów.

Koszty związane z obsługą inwestycji pokrywane będą z budżetu projektu, stąd też bez względu na przyjęty model realizacji należy przewidzieć je w proponowanym zakresie finansowym projektu. Na etapie inwestycyjnym Beneficjent będzie również podejmował działania związane z szerokim marketingiem oraz budowaniem popytu na usługi szerokopasmowe poprzez kampanie informacyjne, również niosące za sobą koszty dla projektu.

Modele eksploatacji W poniższym rozdziale rozważane są różne modele podziału zadań w czasie eksploatacji sieci. Rozważania te służą jako podstawa wyboru optymalnego modelu, który zapewni Beneficjentowi optymalne koszty, szybkie rozpoczęcie uzyskiwania przychodów oraz dobrą kontrolę nad przedsięwzięciem. a)

Model eksploatacji siłami Beneficjenta RYSUNEK NR. 29. SCHEMAT MODELU EKSPLOATACJI SIECI SIŁAMI BENEFICJENTA.

Źródło: Opracowanie własne

Pierwszy z rozpatrywanych modeli zakłada, że właściciel wyłoni lub stworzy w swojej organizacji struktury, które będą w stanie realizować eksploatację infrastruktury.

Model ten opiera się na organizacji pracy i zapewnieniu jakości przez ustalenie wymagań i zasad oraz planowanie pracy w ramach jednej jednostki organizacyjnej. Realnie, część prac, w tym prace w terenie zostałaby zlecone innym firmom, jednak byłby to proces out-taskingu, czyli taki, który polega na oddaniu czynności do podwykonawcy bez oddawania odpowiedzialności oraz pełnego nadzoru. Oznacza to zbudowanie pełnych kompetencji operatora telekomunikacyjnego oraz odpowiednich systemów informatycznych w jednostce formalno-prawnej Beneficjenta lub Nadzoru.

Strona 78 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

b) Model outsourcingu funkcji technicznych RYSUNEK NR. 30. MODELU OUTSOURCINGU FUNKCJI TECHNICZNEJ, FUNKCJA KOMERCYJNA POZOSTAJE PRZY NADZORZE.

Źródło: Opracowanie własne

W odróżnieniu od modelu wewnętrznej realizacji, model oparty o outsourcing funkcji technicznych zakłada, ze wszelkie procesy sprzedaży i wsparcia klienta zostaną w rękach jednej jednostki, podczas gdy techniczne zadania eksploatacyjne zostaną w pełni przekazane innej jednostce. Outsourcing różni się od pierwszego modelu tym, że w ramach jednostki prowadzącej nadzór oraz sprzedaż pozostają wyłącznie śladowe kompetencje techniczne, konieczne do sprawowania nadzoru. Ze względu na charakter outsourcingu, zasadne jest poprowadzenie procesu wyboru firmy o odpowiednich kompetencjach jeszcze w trakcie trwania etapu budowy sieci. Jednostka ta będzie miała możliwość przygotowania zasobów na czas uruchamiania sieci a nawet wzięcia udziału w tym procesie. Należy przy tym pamiętać, że outsourcing dotyczy wyłącznie funkcji technicznych, a Beneficjent bierze na siebie pełne ryzyko rynkowe. c)

Model Operatora Infrastruktury

RYSUNEK NR. 31. SCHEMAT MODELU EKSPLOATACJI ZE WSPARCIEM OPERATORA INFRASTRUKTURY.

Źródło: Opracowanie własne

Model oparty na współpracy pomiędzy Beneficjentem/Nadzorem a Operatorem Infrastruktury zakłada przeniesienie na niego pełnej odpowiedzialności zarówno za sprawy techniczne jak również sprzedaż i kontakty z klientem. Założeniem jest maksymalne uproszczenie interfejsu pomiędzy Nadzorem a Operatorem

Strona 79 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Infrastruktury polegające na ustanowieniu bardzo ograniczonej liczby mierników, za pomocą których Operator Infrastruktury będzie rozliczany z realizacji umowy. d) Kryteria porównania modeli Kryteria Powyższe modele zostaną porównane z punktu widzenia Beneficjenta oraz Nadzoru. Przyjmujemy, że każde z tych rozwiązań musi zapewniać konkurencyjność oferty wobec rynku oraz reżim jakości technicznej i relacji z klientem adekwatny do oferty. Porównanie będzie dokonane w sposób systematyczny w oparciu o następujące kryteria: Koszt – spodziewany całkowity koszt realizacji zadania. Na tym etapie budowania modelu ocena ta jest arbitralna, gdyż nie ma sprecyzowanych szczegółowych rozwiązań. Przykładowo – najniższe koszty, czyli najbardziej optymalna organizacja modelu, który nie powiela kompetencji (np. w celach zarządczych) oraz nie buduje zbyt wielu punktów styku i mierników. Głównym elementem optymalizacji kosztów są jednak możliwości uzyskania synergii poprzez wykorzystanie zasobów dla wielu zadań, czyli organizacje obsługujące wiele sieci będą miały niższe koszty niż te zbudowane na potrzebę jednej. Łatwość audytu – ważne kryterium z punktu widzenia Beneficjenta, który będzie chciał sprawować kontrolę zarówno dla realizacji własnych celów jak również dla zapewnienia realizacji postawionej przed projektem przez formę jego finansowania. Łatwość ta jest wyższa w przypadku, kiedy punkty styku i mierniki są regulowane w umowach komercyjnych, co zwiększa ich przejrzystość.

Elastyczność skali – skala przedsięwzięcia, a co za tym idzie skala organizacji jej wspierającej, będzie się zmieniała w dwóch rzutach. Pierwszy z nich to okres budowy sieci, w czasie którego już będzie możliwa eksploatacja jej zasobów. Wzrost sieci będzie wymagał wzrostu liczby osób zajmujących się sprzedażą i eksploatacją. Po zakończeniu etapu budowy sieci nastąpi okres optymalizacji działań technicznych oraz przejścia od sprzedaży do utrzymania klienta, kiedy zasoby będą się zmniejszały. Łatwość naboru oraz łatwość redukcji liczby pracowników jest zatem ważnym kryterium wyboru modelu.

Elastyczność zarządzania – sprzedaż i eksploatacja będą odbywały się w normalnym środowisku biznesowym.

Oznacza to pewien stopień zmienności, na który zarówno organizacja, jej cele i mierniki będą musiały odpowiadać. Przykładem jest zmiana w wymogach jakościowych. W modelu opartym o umowy długo lub średnioterminowe zmiany wskaźnika jakościowego są trudniejsze do zaimplementowania niż zmiany wdrażana w organizacji własnej. Łatwość wdrożenia – organizacja i narzędzia eksploatacji infrastruktury telekomunikacyjnej wymagają specyficznych kompetencji. Budowa takiej organizacji od podstaw, choć możliwa nie jest rzeczą łatwą. Niesie ona również za sobą koszty rozruchu. Z tego powodu większą łatwość zbudowania wsparcia dla nowej infrastruktury będą miały jednostki już posiadające takie kompetencje.

Porównanie modeli eksploatacji Punkty przydzielone są wg zasady: najwyżej ocenione, najwyższa punktacja od 1-3 (cena ekspercka), czyli przykładowo potencjalnie najniższe koszty dostaną maksymalną ocenę: 3.

TABELA NR. 32. PORÓWNANIE MODELI EKSPLOATACJI.

Koszt Łatwość audytu Elastyczność skali Elastyczność zarządzania Łatwość wdrożenia Punktacja

Model wewnętrznej realizacji 1 1 1 3 1 7

Model outsourcing funkcji technicznej 2 2 3 1 2 10

Model operator infrastruktury 3 3 2 2 3 13

Źródło: Opracowanie własne

Strona 80 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Rekomendacje co do wyboru modelu eksploatacji Wynikiem oceny wg wybranych kryteriów jest wyłonienie modelu operatora infrastruktury jako modelu o optymalnym kształcie. Wybór ostateczny modelu będzie zależał od możliwości stron zainteresowanych już w trakcie realizacji inwestycji. Niezależnie od wyboru, należy zwrócić uwagę na pewne aspekty, które decydują o sukcesie operatora telekomunikacyjnego: Możliwość optymalizacji kosztów oparta głównie na synergii z prowadzonymi już działaniami. Należy również zauważyć, że o ile realizacja zasobami własnymi teoretycznie jest najmniej kosztowna (nie ma dublowania funkcji nadzorczej, dodatkowej kontroli podwykonawców, funkcji zarządzania HR i IT) to jednak dla Beneficjenta próba budowy struktur operatora telekomunikacyjnego będzie kosztowna ze względu na konieczność pozyskania z rynku specjalistów, ryzyka złego zwymiarowania organizacji i przez to jej nieefektywności. Ostrożnie licząc, zespół specjalistów składający się z ok. 25 osób w obszarze technicznym (w tym lokalne centrum zarządzania) oraz 8 osób z obszaru komercyjnego to już koszty rzędu ponad 3 miliony złotych rocznie i okres 2-6 miesięcy na ich pozyskanie (spowolnienie rozpoczęcia projektu). Już wykorzystanie wspólnego centrum zarządzania siecią może te koszty obniżyć o 20%.

Odpowiedni poziom kompetencji konieczny żeby zapewnić zarówno efektywność działań jak również uzyskać satysfakcjonujący wynik sprzedaży oraz poziom obsługi technicznej, operator musi wiedzieć jak kształtować atrakcyjną ofertę oraz zapewnić odpowiednią jakość techniczną – SLA (ang. Service Level Agrement).

Znajomość rynku, która zapewni odpowiednie kształtowania oferty rynkowej zarówno pod względem definicji produktów i ich ceny jak również zrozumienie wymogów technicznych klientów.

Z analizy za pomocą kryteriów wynika, że optymalnym modelem dla Regionalnej Sieci Szerokopasmowej jest model Operatora Infrastruktury, model ten został modelem rekomendowanym przez Beneficjenta projektu.

V.2.8. METODA REALIZACJI REGIONALNEJ SIECI SZEROKOPASMOWEJ Cykl życia Regionalnej Sieci Szerokopasmowej dzieli się na dwa etapy: • •

Etap inwestycji Etap eksploatacji

Przedstawione funkcje i modele ich realizacji mogą być zaimplementowane na dwa sposoby, różniące się zasadniczo co do sposobu i czasu wyboru partnerów do realizacji zadań związanych z inwestycją i eksploatacją Regionalnej Sieci Szerokopasmowej.

1.

Model Podstawowy (dwuetapowy)

Beneficjent w etapie I realizacji Projektu zaprojektuje i wybuduje infrastrukturę IDM. Wykonawcy dokumentacji projektowej i robót budowlanych oraz dostawcy sprzętu i usług zostaną wyłonieni w postępowaniach zgodnych ze wspólnotowym i krajowym prawem dotyczącym zamówień publicznych.

Następnie w etapie II realizacji Projektu w otwartym postępowaniu konkurencyjnym, zgodnym z prawem wspólnotowym i krajowym, wyłoniony zostanie niezależny i odrębny podmiot zwany „Operatorem Infrastruktury” lub „OI”, któremu infrastruktura IDM zostanie udostępniona do eksploatacji i wykonywania obowiązku zapewnienia efektywnego dostępu do infrastruktury IDM. Po zakończeniu umowy OI zwróci infrastrukturę IDM do Województwa.

Operator Infrastruktury nie będzie świadczył żadnych usług dla użytkowników końcowych, a jedynie usługi dla innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych.

Strona 81 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

RYSUNEK NR. 32. SCHEMAT TRANSAKCJI PLANOWANYCH W PROJEKCIE – MODEL PODSTAWOWY

Źródło: Opracowanie własne

Analiza warunków poszczególnych transakcji prowadzi do następujących wniosków: a)

decyzja o dofinansowaniu z MRPO i przyznanie na jej podstawie Dotacji dla Województwa – Województwo jest władzą publiczną (jednostką samorządu terytorialnego) i nie będzie prowadziło działalności gospodarczej z wykorzystaniem infrastruktury IDM, a jedynie ją wydzierżawi OI w zamian za czynsz; b) umowy na zamówienia publiczne w przedmiocie zaprojektowania i budowy infrastruktury IDM (umowa D&B) oraz w przedmiocie dostawy sprzętu i wyposażenia, na podstawie których Województwo wypłacać będzie wynagrodzenie wykonawcom i dostawcom, nie stanowią pomocy publicznej, bowiem są udzielane na warunkach rynkowych w procedurach zgodnych z prawem wspólnotowym i krajowym dotyczącym zamówień publicznych, c) umowa partnerstwa publiczno-prywatnego (umowa na eksploatację), która zostanie zawarta pomiędzy Województwem a Operatorem Infrastruktury, na mocy której infrastruktura IDM zostanie wydzierżawiona temu OI, stanowi pomoc publiczną, która nie jest objęta żadnym istniejącym programem pomocy i powinna być oceniona w oparciu o art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE. Beneficjentami pośrednimi pomocy publicznej będą przedsiębiorcy telekomunikacyjni, którzy będą nabywali usługi oferowane przez OI, jak również przedsiębiorcy, którzy jako użytkownicy końcowi będą nabywali usługi oferowane przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych.

2.

Model Alternatywny (partnera całego przedsięwzięcia (DBO))

Województwo w otwartym postępowaniu konkurencyjnym, zgodnym ze wspólnotowym i krajowym prawem zamówień publicznych wyłoni Operatora Infrastruktury, który łącznie zaprojektuje, wybuduje i będzie eksploatował (DBO) infrastrukturę IDM, wykonując obowiązek zapewnienia efektywnego dostępu do infrastruktury IDM, a następnie zwróci tą infrastrukturę do Województwa. W postępowaniu na wybór OI kluczowym kryterium będzie wartość bieżąca netto (NPV), zarówno elementów nakładów inwestycyjnych, jak i wydatków operacyjnych w celu optymalizacji zarządzania całym okresem eksploatacji Projektu. Jednocześnie, przy identycznych warunkach jakościowych, oferent wnioskujący o najniższą kwotę pomocy publicznej uzyska więcej punktów w całościowej ocenie oferty (oferta najkorzystniejsza pod względem ekonomicznym), co zapewni zminimalizowanie kwoty pomocy. Oferenci będą zobowiązani do odrębnego wskazywania kosztów

Strona 82 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

inwestycyjnych i operacyjnych. Wynagrodzenie w zakresie kosztów inwestycyjnych będzie finansowane przez Województwo z wykorzystaniem Dotacji.

Przez cały czas, w tym w okresie umowy z OI, infrastruktura IDM pozostanie własnością Województwa.

Operator Infrastruktury nie będzie świadczył żadnych usług dla użytkowników końcowych, a jedynie usługi dla innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych (PT). Warunki eksploatacji, w tym zobowiązania Operatora Infrastruktury do zapewnienia efektywnego dostępu przez cały okres, na jaki zostanie zawarta umowa pomiędzy Województwem a OI, nie krótszy niż 7 lat, opisane zostały w dalszej części niniejszego dokumentu i w ocenie Województwa są zgodne z wymaganiami Wytycznych wspólnotowych.

Umowa z OI na zaprojektowanie, budowę i eksploatację infrastruktury IDM będzie oparta o standardy FIDIC (GOLD BOOK). Zobowiązania związane z pomocą publiczną zostaną wprowadzone do umowy jako Warunki Szczególne (część A i B) do Warunków Ogólnych FIDIC. RYSUNEK NR. 33. SCHEMAT TRANSAKCJI PLANOWANYCH W PROJEKCIE – MODEL ALTERNATYWNY

Źródło: Opracowanie własne

Analiza warunków poszczególnych transakcji w Modelu Alternatywnym prowadzi do następujących wniosków: a)

decyzja o dofinansowaniu z MRPO i przyznanie na jej podstawie Dotacji dla Województwa – Województwo jest władzą publiczną (jednostką samorządu terytorialnego) i nie będzie prowadziło działalności gospodarczej z wykorzystaniem infrastruktury IDM, nawet gdyby OI płacił dla Województwa czynsz za eksploatację IDM; b) umowa partnerstwa publiczno-prywatnego (umowa DBO), która zostanie zawarta pomiędzy Województwem a Operatorem Infrastruktury, na mocy której OI zaprojektuje i wybuduje, a następnie będzie eksploatować finansowaną ze środków publicznych infrastrukturę, stanowi pomoc publiczną, która nie jest objęta żadnym istniejącym programem pomocy i powinna być oceniona w oparciu o art.

107 ust. 3 lit. c) TFUE. Beneficjentami pośrednimi pomocy publicznej będą przedsiębiorcy telekomunikacyjni, którzy będą nabywali usługi oferowane przez OI, jak również przedsiębiorcy, którzy jako użytkownicy końcowi będą nabywali usługi oferowane przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych.

3.

Porównanie i ocena modeli

Niezależnie od przyjętego modelu, zasadniczą sprawą jest również kwestia wynagrodzenia dla partnera oraz kwestia rozkładu ryzyka.

Strona 83 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Wynagrodzenie partnera może opierać się o wycenę wartości usług świadczonych przez jednostkę lub o pożytki z eksploatacji infrastruktury.

Następnym ważnym elementem jest podział ryzyk, jako jedno z głównych kryteriów wyboru modelu współpracy, a co za tym idzie również kryteriami wyboru odpowiedniego partnera. W przypadku tego typu przedsięwzięcia pojawiają się ryzyka: Technologii •

• • • • • •

ryzyko rozwiązania technicznego – ryzyko wyboru właściwego rozwiązania i wiarygodnego dostawcy, a następnie kontynuacji relacji z dostawcą w formie umów utrzymaniowych korzystnych dla eksploatacji i pozycji rynkowej (właściwe SLA), ryzyko odporności wybranego rozwiązania na czas i jej elastyczność od strony możliwości rozbudowy pod względem skali oraz co do usług na niej świadczonych, ryzyko właściwego projektu technicznego pozwalającego na rynkowo odpowiedni zakres i poziom usług. projektowe – ryzyka etapu inwestycyjnego takie jak: ryzyko dotrzymania harmonogramu, ryzyko związane z uzyskiwaniem pozwoleń budowlanych mające wpływ na harmonogram i/lub koszt inwestycji, ryzyko przekroczenia budżetu.

Operacyjne •

ryzyka techniczne i błędu ludzkiego pojawiające się w trakcie eksploatacji sieci mające wpływ na poziom kosztów eksploatacji i możliwość świadczenia odpowiedniego poziomu usług.

Rynkowe • • •

•

ryzyko pełnego wykorzystania możliwości sieci, sprzedaży maksymalnego wolumenu usług. ryzyko konfliktu interesów co do wykorzystania zasobów własnych operatora lub Regionalnej Sieci Szerokopasmowej Angażując się w projekt Internet Dla Mazowsza Beneficjent będzie zarządzał tymi ryzykami i poszukiwał możliwości przeniesienia ich na partnerów. Zdolność ponoszenia ryzyka partnera zwiększa się wraz z zaangażowaniem i wolumenem wynagrodzenia w danej relacji.

Możliwość przenoszenia ryzyka w obu modelach przedstawia Tabela 33. Możliwość przenoszenia ryzyka w modelu dwuetapowym i modelu partnera całego przedsięwzięcia.

TABELA NR. 33. MOŻLIWOŚĆ PRZENOSZENIA RYZYKA W MODELU DWUETAPOWYM I MODELU PARTNERA CAŁEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA. Model podstawowy Technologii Ryzyko pozostaje przy Beneficjencie, przeniesienie go na poddostawców możliwe tylko częściowo ze względu na koszt takich zapisów.

Projektowe Pewne ryzyka można przenieść na podwykonawców, zależy to jednak od ich liczby, im mniejsi, tym mniejsze realne szanse udźwignięcia tego ryzyka.

Operacyjne Przeniesione na operatora infrastruktury Rynkowe Zasadniczo przeniesione na operatora, o ile będzie on włączony w proces inwestycyjny i dokona odbioru sieci

Model alternatywny Przeniesione na operatora, który zarówno zaprojektuje jak i będzie eksploatował sieć. W przypadku jednak krótkiego okresu przed opcją wyjścia z partnerstwa, możliwe projektowanie i budowanie na krótkoterminowy efekt.

Przeniesione na operatora ze względu na fakt, że panuje on nad całym cyklem życia oraz że do tej roli Beneficjent wybierze raczej jednostkę dużą, silną finansowo.

Przeniesione na operatora Przeniesione na operatora

Źródło: Opracowanie własne

Strona 84 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Analizując dwa przedstawione w niniejszym rozdziale modele realizacji i eksploatacji sieci należy dokonać oceny biorąc pod uwagę kryteria: ponoszenia ryzyka, kosztów, zdolności sprawowania kontroli. Przydzielono oceny 03 punkty - wyższa punktacja za lepiej spełnione kryterium.

TABELA NR. 34. OCENA NIEKTÓRYCH KRYTERIÓW W MODELU DWUETAPOWYM I MODELU PARTNERA CAŁEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA. Kryteria

Model podstawowy

Model alternatywny

Uwagi

1

3

Zwiększony zakres działania zachęca partnera do wzięcia na siebie ryzyka

Możliwość ponoszenia ryzyka przez partnerów

Koszty modelu

2

2

Sprawowanie kontroli przez Beneficjenta

3

2

Podsumowanie

6

7

O ile zwiększenie liczby partnerów prowadzi do zwiększenia kosztów związanych z procesem ich pozyskiwania i zarządzania nimi z kolei wybór jednego głównego partnera prowadzi o ograniczenia możliwości negocjacji cen/kosztów w trakcie trwania relacji.

Proces sprawowania kontroli jest bardziej złożony w modelu o wielu partnerach, jednak możliwość rozliczenia ich z działań jest znacząco wyższa.

Źródło: Opracowanie własne

Jak widać ocena modeli jest złożona i zależy od założeń i ogólnej strategii przyjętych przez Beneficjenta co do relatywnego znaczenia kryteriów. Należy jednak założyć, że możliwość przenoszenia ryzyka będzie jednym z ważniejszych argumentów. Podsumowując modelem rekomendowanym do realizacji projektu jest model alternatywny.

V.2.9. KRYTERIA I PROCEDURA WYBORU OPERATORA INFRASTRUKTURY LUB PARTNERA DBO Kluczowym dla powodzenia przedsięwzięcia jest właściwy dobór wykonawców. Z rozważanych w niniejszym dokumencie modeli najszerszy jest model DBO, wybór operatora infrastruktury jest podzbiorem rozpatrywania firm kandydujących do współpracy w modelu DBO. Kryteria wyboru można podzielić na trzy typy: • • •

Preselekcja – do kogo wysłać zaproszenie, Kryteria wiarygodności, Kryteria atrakcyjności oferty.

Preselekcja jest ważnym etapem procesu wyboru. Musi ona zapewnić z jednej strony wystarczająco szeroki wachlarz ofert, z drugiej strony dopuszczenie zbyt wielu jednostek spowoduje dużą pracochłonność procesu.

Poniższa tabela przedstawia grupy firm, zaproszenie których byłoby korzystne dla procesu.

TABELA NR. 35. PRZEDSIĘBIORSTWA WG GRUP REKOMENDOWANE DO PRESELEKCJI. Typ organizacji

Przykłady

Dla jakiego modelu

Operator posiadający obecność na terenie projektu

TP S.A., Netia, Exatel

DBO

Operator nie posiadający obecności na terenie projektu

Operatorzy międzynarodowi

DBO

Ericsson, Emitel

Operator infrastruktury

Konsorcja mogą zostać zaproponowane przez jednostki zaproszone do procesu

Operator infrastruktury/DBOT

Jednostki świadczące eksploatacji sieci Konsorcja jednostek budujące kompetencje

usługi wspólnie

Źródło: Opracowanie własne

Strona 85 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Kryteria wiarygodności Oferenci powinni być w stanie omówić i udokumentować następujące zasoby i kompetencje: Etap inwestycji Projektowanie: •

Zasoby projektowe lub kompetencje i doświadczenie w pozyskiwaniu usług w tym zakresie, zrealizowane przedsięwzięcia.

Realizacja: •

Zasoby wykonawcze lub kompetencje i doświadczenie w pozyskiwaniu usług w tym zakresie, zrealizowane przedsięwzięcia.

Zarządzanie projektem: •

Struktury, systemy informatyczne, certyfikacje stanowiące o posiadaniu zasobów i kompetencji w zakresie prowadzenia zadań inwestycyjnych.

Etap eksploatacji Zasoby utrzymania sieci: w części pasywnej: • • • •

Utrzymanie łączy kablowych doziemnych i naziemnych, Utrzymanie systemów łączności radiowej, Zdolność do usuwania awarii w trybie 24/365, Zdolność do prowadzenia wymaganych rozbudów i rekonfiguracji sieci,

w części aktywnej: • • • •

Zdolność do monitorowania sieci w trybie 24/365, Zdolność do rekonfiguracji sieci – inżynieria sieci i ruchu, Zdolność do identyfikacji i usuwania awarii, Zdolność do planowania rozwoju sieci,

Zasoby komercyjne i operacyjne związane z klientem: • • •

Rozwijaniu rynku, zarządzaniu cyklem życia usługi i oferty w zakresie przewidzianym przez projekt, Marketingu usług B2B w sektorze telekomunikacyjnym, Planowaniu i realizacji sprzedaży.

Kryteria finansowe Oferenci muszą spełniać kryterium wiarygodności finansowej przedstawiając raporty finansowe za 3 poprzednie lata, które będą podstawą oceny czy skala ich działania i osiągane przez nie wyniki stanowią podstawę twierdzenia o bezpieczeństwie powierzenia im tak znaczącego zadania i majątku do eksploatacji.

Kryteria formalne W części formalnej zainteresowany podmiot poza wymienioną wcześniej zdolnością ekonomiczną i finansową oraz kwalifikacjami technicznymi i zawodowymi, powinien: • •

legitymować się aktualnym wpisem do rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych, spełniać warunek niekaralności.

Proces dokonywania oceny spełnienia kryteriów powinien odbywać się na zasadach zero-jedynkowch czyli spełnia – nie spełnia. Takie podejście pozwoli na jednoznaczne porównanie ofert w oparciu o jasno sprecyzowane wymagania i kryteria oceny.

Strona 86 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Kryteria atrakcyjności oferty Przedstawiona przez oferenta koncepcja i oferta handlowa będzie oceniana co do swojej atrakcyjności biorąc pod uwagę kryteria: • • •

kryterium podziału zadań i ryzyk związanych z przedsięwzięciem pomiędzy podmiotem publicznym i oferentem; kryterium wynagrodzenia dla oferenta; kryterium efektywności realizacji przedsięwzięcia, w tym efektywność wykorzystania składników majątkowych.

Procedura wyboru Operatora Infrastruktury lub partnera DBO Przystępując do wyboru Operatora Infrastruktury lub partnera DBO należy zwrócić uwagę w jakim trybie powinien on być wyłoniony. Ustawa o koncesjach na roboty budowlane lub usługi (Dz.U. Nr 19, Poz. 101) jako adekwatną w przypadku kiedy wynagrodzeniem oferenta jest prawo do pobierania pożytków z przedmiotu umowy. W takim przypadku zastosowanie ma procedura przyjęta dla ww. ustawy o koncesjach. W przypadku wynagrodzenia w formie zapłaty za usługi, należy przyjąć procedurę zgodną z ustawą Prawo Zamówień Publicznych (Tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655).

Etapy postępowania: Etap

Ustawa o koncesjach na roboty budowlane lub usługi Opisu przedmiotu koncesji dokonuje się przez: • odniesienie do specyfikacji technicznej; • charakterystykę lub wymagania w zakresie funkcjonalności

Przygotowanie specyfikacji

Ogłoszenie

Koncesjodawca zamieszcza ogłoszenie o koncesji na usługi w Biuletynie Zamówień Publicznych, udostępnianym na stronach portalu internetowego Urzędu Zamówień Publicznych

Prawo Zamówień Publicznych Przygotowanie opisu koncepcji przedsięwzięcia oraz podstawowych kryteriów. Ze względu na kompleksowy charakter, można do całego procesu zastosować zasady Dialogu Konkurencyjnego ze względu na to iż: • nie jest możliwe udzielenie zamówienia w trybie przetargu nieograniczonego lub przetargu ograniczonego, ponieważ ze względu na szczególnie złożony charakter zamówienia nie można opisać przedmiotu zamówienia zgodnie z art. 30 i 31 lub obiektywnie określić uwarunkowań prawnych lub finansowych wykonania zamówienia; • cena nie jest jedynym kryterium wyboru najkorzystniejszej oferty Do wszczęcia postępowania w trybie dialogu konkurencyjnego przepisy art. 40 i art. 48 ust. 2 stosuje się odpowiednio, z tym że ogłoszenie o zamówieniu zawiera również: • opis potrzeb i wymagań zamawiającego określonych w sposób umożliwiający przygotowanie się wykonawców do udziału w dialogu lub informację o sposobie uzyskania tego opisu

Strona 87 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

Zainteresowany podmiot składa wniosek o zawarcie umowy koncesji, zwany dalej "wnioskiem", zawierający oświadczenie o zgłoszeniu udziału w postępowaniu oraz oświadczenie o spełnianiu opisanych w ogłoszeniu o koncesji warunków udziału dotyczących: • zdolności ekonomicznej i finansowej; • kwalifikacji technicznych lub zawodowych, w tym: a) posiadania niezbędnej wiedzy i Wniosek o doświadczenia, zawarcie umowy b) dysponowania potencjałem technicznym, o koncesji c) dysponowania osobami zdolnymi do wykonania przedmiotu koncesji; • uprawnień do wykonywania określonej działalności lub czynności, jeżeli ustawy nakładają obowiązek posiadania takich uprawnień; • niekaralności Zamawiający zaprasza do dialogu konkurencyjnego wykonawców, którzy spełniają warunki udziału w postępowaniu, w liczbie określonej w ogłoszeniu o zamówieniu, zapewniającej konkurencję

Zaproszenie do dialogu

Zaproszenie do negocjacji

Koncesjodawca zaprasza do udziału w negocjacjach kandydatów, którzy złożyli wnioski zgodnie z art. 13 Ustawy.

Zamawiający prowadzi dialog do momentu, gdy jest w stanie określić, w wyniku porównania rozwiązań proponowanych przez wykonawców, jeżeli jest to konieczne, rozwiązanie lub rozwiązania najbardziej spełniające jego potrzeby. O zakończeniu dialogu zamawiający niezwłocznie informuje uczestniczących w nim wykonawców.

Na tym etapie zamawiający zaprasza do składania ostatecznych ofert

Zaproszenie do składania ofert

Wybór oferenta i ogłoszenie wyniku postępowania

Koncesjodawca wybiera ofertę najkorzystniejszą spośród ofert spełniających wymagania określone w opisie warunków Zgodnie z Ustawą Prawo Zamówień koncesji, na podstawie kryteriów oceny ofert określonych w Publicznych tym opisie. Źródło: Opracowanie własne

V.2.10. SYTUACJA FINANSOWA BENEFICJENTA I TRWAŁOŚĆ PROJEKTU Do realizacji projektu Internet Dla Mazowsza niezbędne będzie wyodrębnienie podmiotu spełniającego kluczowe role w planowanym przedsięwzięciu. Ze względu na planowaną skalę i obszar realizacji projektu naturalnie predestynowanym do roli beneficjenta jest Samorząd Województwa Mazowieckiego (samodzielnie lub przez jednostkę zależną). Analizując zagadnienia instytucjonalne i finansowe Samorządu Województwa Mazowieckiego należy podkreślić, iż Samorząd Województwa Mazowieckiego jest jednostką, której ryzyko bankructwa (a tym samym zagrożenie realizacji projektu) jest praktycznie zerowe. Samorząd Województwa Mazowieckiego zapewni trwałość instytucjonalną projektu w okresie wymaganym przez Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013. Wykonalność i trwałość techniczna są niezagrożone, gdyż ocena wybranej technologii oraz przyjętych rozwiązań w zakresie budowy szkieletowej sieci szerokopasmowej na terenie Województwa Mazowieckiego zostanie zapewniona w okresie 5 lat po zakończeniu projektu przewidzianym jako trwałość projektu, które określa RPO WM 2007-2013.

Projekt pt. „Internet Dla Mazowsza” generuje przychody w ujęciu finansowym od 2012 roku. Co do zasady poziom przychodów pokrywa koszty operacyjne z wyjątkiem pierwszych lat po uruchomieniu sprzedaży (Operator Infrastruktury zdobywa klientów osiągając poziom docelowy) oraz lat, w których ponoszone są Strona 88 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

znaczne nakłady odtworzeniowe. Docelowo Operator Infrastruktury generował będzie nadwyżkę przychodów nad kosztami. W okresie trwałości projektu Operator będzie pokrywał ewentualne ujemne przepływy w ramach kapitałów własnych. Nie wyklucza się możliwości uregulowania zabezpieczenia trwałości projektu w umowie pomiędzy Operatorem Infrastruktury a Samorządem.

Beneficjent zabezpieczył środki na pokrycie wkładu własnego w następujący sposób: • •

•

•

Część wydatków kwalifikowalnych, nie pokrytych z dotacji, Beneficjent pokryje ze środków własnych na podstawie przyjętej uchwały; Wartość podatku od towarów i usług, docelowo zostanie odzyskana z Urzędu Skarbowego, jednakże istnieje konieczność prefinansowania tych wydatków ze środków własnych – nakłady inwestycyjne ponoszone będą w latach 2010 – 2014 a rozliczenie podatku VAT z Urzędem Skarbowym odbywać się będzie kwartalnie z założeniem, iż wpływ podatku naliczonego będzie w kwartale następującym po kwartale ponoszenia wydatków. Przesunięcie pomiędzy momentem zapłaty podatku VAT a momentem jego odzyskania z Urzędu nie zostało przedstawione w tabelach dot. sprawozdania finansowego dla Samorządu, ze względu na fakt, iż zgodnie z wytycznymi MRR tabele te są opracowane w wartościach netto; W związku z możliwością wystąpienia przesunięć pomiędzy wydatkowaniem nakładów inwestycyjnych a otrzymaniem refundacji może zaistnieć konieczność utworzenia rezerwy na prefinansowanie refundacji w wysokości maksymalnie 17.000.000 PLN. Prawdopodobieństwo konieczności skorzystania z rezerwy można zminimalizować poprzez zaliczkowanie wydatków w projekcie. W analizie założono pesymistyczny wariant, w którym zaliczkowanie nie będzie dostępne. Projekt Internet Dla Mazowsza jest największym projektem kluczowym w województwie zatem z bardzo dużym prawdopodobieństwem spodziewamy się zaliczkowania refundacji na maksymalnym poziomie, tj. 95% całości dofinansowania. W związku z powyższym niezbędne rezerwy na pokrycie przesunięcia refundacji w stosunku do wydatkowania środków będą znacznie niższe, Ze względu na zużycie ekonomiczne części środków trwałych, zaistnieje konieczność ich odtworzenia.

W niniejszej analizie przyjęto założenie, iż nakłady odtworzeniowe ponosić będzie Beneficjent, tj.

Samorząd Województwa. Nie można wykluczyć przerzucenia ciężaru ponoszenia nakładów odtworzeniowych bezpośrednio przez podmiot, który mógłby w drodze przetargu nabyć wybudowaną infrastrukturę teletechniczną.

Beneficjent przygotował prognozę długu na cały horyzont prognozy.

Analizując trwałość Beneficjenta należy podkreślić, iż Samorząd Województwa Mazowieckiego jest jednostką, której ryzyko bankructwa (a tym samym zagrożenie realizacji projektu) jest praktycznie zerowe. Wskaźnik łącznego długu do dochodu oraz wskaźnik rocznej spłaty łącznego zadłużenia osiągają bardzo bezpieczne wartości. Dodatkowo najważniejsze wskaźniki spełniają zapisy właściwej ustawy, w szczególności: •

•

relacja długu Województwa do dochodów w latach 2010-2029 nie przekroczy limitu określonego w art. 170 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 roku o finansach publicznych (60% prognozowanych dochodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego w danym roku), relacje kwoty obciążeń budżetu Województwa z tytułu: spłat rat kredytów i pożyczek, wykupu papierów wartościowych emitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego, potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez jednostkę samorządu terytorialnego poręczeń oraz gwarancji, mieszczą się w latach 2010-2029 granicach określonych w art. 169 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 roku o finansach publicznych (15% prognozowanych dochodów).

Poniższa tabela prezentuje kalkulację tych wskaźników. Nie istnieją żadne racjonalne przesłanki świadczące o tym, iż realizacja projektu może być zagrożona ze względu na brak zachowania trwałości.

Analizę zdolności finansowej Beneficjenta prezentuje poniższa tabela.

Strona 89 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

TABELA NR. 36. DANE FINANSOWE I OBSŁUGA DŁUGU SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO. Wyszczególnienie PRZYCHODY

2010 360 000 000

2011 670 000 000

2012 340 000 000

2013 100 000 000

2014 0

2015 150 000 000

2016 200 000 000

2017 0

2018 0

Obsługa długu KWOTA DŁUGU na koniec roku budżetowego DOCHODY budżetowe WYDATKI budżetowe ROZCHODY Prognozowany wynik finansowy

174 101 100

296 717 504

292 040 894

237 603 488

284 276 584

294 669 679

226 820 775

375 672 870

376 724 965

1 634 958 290 2 857 321 286 3 217 321 286 0 -360 000 000

1 646 616 086 2 885 666 552 3 447 324 348 108 342 204 -561 657 796

1 538 273 882 2 903 916 812 3 135 574 608 108 342 204 -231 657 796

1 592 931 678 2 735 601 913 2 790 259 709 45 342 204 -54 657 796

1 492 839 474 2 778 674 029 2 678 581 825 100 092 204 100 092 204

1 524 747 270 2 830 259 998 2 862 167 794 118 092 204 -31 907 796

1 656 655 066 2 858 881 000 2 990 788 796 68 092 204 -131 907 796

1 428 562 862 2 944 647 400 2 716 555 196 228 092 204 228 092 204

1 190 470 658 3 032 986 822 2 794 894 618 238 092 204 238 092 204

57,22%

57,06%

52,97%

58,23%

53,72%

53,87%

57,95%

48,51%

39,25%

57,22% 6,09%

57,06% 10,28%

52,97% 10,06%

58,23% 8,69%

53,72% 10,23%

53,87% 10,41%

57,95% 7,93%

48,51% 12,76%

39,25% 12,42%

6,09%

10,28%

10,06%

8,69%

10,23%

10,41%

7,53%

12,76%

12,42%

Łączna kwota długu / dochody ogółem danego roku budżetowego art. 170 ust. 1 Kwota długu / dochody ogółem danego roku budżetowego (wskażnik<60%) po uwzględnieniu wyłączeń art. 170 ust. 3 Spłaty zadłużenia (art. 169 ust.1) Spłaty zadłużenia po uwzględnieniu wyłączeń (art.

169 ust.3)

2019 0

2020 0

2021 0

2022 0

2023 0

2024 0

2025 0

2026 0

2027 0

2028 0

2029 0

403 775 560

318 969 155

150 025 917

135 284 218

176 601 251

146 733 346

142 868 441

138 622 536

201 754 631

190 511 727

178 768 822

912 378 454 694 286 250 3 093 646 600 3 155 519 500

606 194 046 3 218 629 900

538 101 842 3 283 002 500

470 009 638 3 348 662 500

401 917 434 3 415 635 700

315 825 230 3 483 948 400

229 733 026 3 553 627 400

143 640 822 3 589 163 700

74 548 618 16 456 414 3 625 055 300 3 661 305 900

2 815 554 396 2 937 427 296

3 130 537 696

3 214 910 296

3 280 570 296

3 347 543 496

3 397 856 196

3 467 535 196

3 503 071 496

3 555 963 096 3 603 213 696

278092204 278 092 204

218 092 204 218 092 204

88 092 204 88 092 204

68 092 204 68 092 204

68 092 204 68 092 204

68 092 204 68 092 204

86 092 204 86 092 204

86 092 204 86 092 204

86 092 204 86 092 204

69092204 69 092 204

58 092 204 58 092 204

29,49%

22,00%

18,53%

16,39%

14,04%

11,77%

9,07%

6,46%

4,00%

2,06%

0,45%

29,49%

22,00%

18,53%

16,39%

14,04%

11,77%

9,07%

6,46%

4,00%

2,06%

0,45%

13,05%

10,11%

5,49%

4,47%

4,27%

4,06%

5,79%

5,36%

4,98%

4,14%

3,69%

13,05%

10,11%

5,49%

4,47%

4,27%

4,06%

5,79%

5,36%

4,58%

4,14%

3,69%

Strona 90 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego

VI. ANALIZA PRAWNA WYKONALNOŚCI INWESTYCJI Projekt Internet Dla Mazowsza oraz przyjęte na jego potrzeby założenia, są zgodne z zapisami prawodawstwa polskiego oraz Wspólnot Europejskich. Umowy zawierane na potrzeby projektu, reguluje ustawa z dnia 29 stycznia 2004r. o "Prawie Zamówień Publicznych".

Projekt ten opiera się o wiele różnych aspektów wykonalności: 1) WYBÓR WYKONAWCY (w oparciu o "Prawo Zamówień Publicznych") określonych w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, która jest w pełni zgodna z dyrektywą 2204/18/WE 2) POZYSKANIE POZWOLENIA NA BUDOWĘ (w większości przypadków zakłada się wykorzystania pasa drogowego, dróg publicznych czy też budynków publicznych). Niniejsza inwestycja w zakresie budowy regionalnej sieci szerokopasmowej realizowana będzie w oparciu i zgonie z przepisami: • prawa budowlanego – w szczególności: ustawa z dnia 7 lipca 1994 r Prawo Budowlane (Dz. U. Tj. z 2006, Nr 156, poz. 1118 ze zm.)

• lokalizacja inwestycji – obecnie w przypadku inwestycji w infrastrukturę telekomunikacyjną zastosowanie mają przepisy: o ustawy o wspieraniu rozwoju sieci i usług telekomunikacyjnych o ustawy z dnia 27 marca 2003 r. O planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. Zm.) o ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 . o gospodarce nieruchomościami (dz. U.. z 2000 . Nr 46, poz. 543 z późn. Zm.) o ustawy z dnia 16 lipca 2004r. – Prawo telekomunikacyjne (dz. U. N 171, poz. 1800 z późn.

Zm.).

• realizacji inwestycji w pasie drogowym: o ustawa z dnia 21 marca 1985 . o drogach publicznych (dz. U. Z 2007 r., Nr 19, poz. 115 z późn. Zm.) o rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 maja 2004 r. W spawie wysokości stawek opłat za zajęcie pasa drogowego (dz. U. Z 2004 r., Nr 140, poz. 1481): o rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 31 maja 2004 r. W sprawie wysokości stawek opłat za zajęcie pasa drogowego dróg, który zarządcą jest Generalny dyrektor dróg Krajowych i Autostrad (dz. U. Z 2004 r. Nr 129, pozy. 1369)

3) POZYSKANIE POZWOLENIA NA PRZEJŚCIA PRZEZ TERENY PRYWATNE. Pozwolenia uzyskane będą w ramach obowiązujących procedur, z uwzględnieniem wystąpienia o warunki zabudowy, oraz pozwolenie budowlane. Działania wykonawcy projektu technicznego oparte powinny być m.in. o ustawę z dnia 7 lipca 1994r. Prawo Budowlane. "Internet Dla Mazowsza" opiera się o Oś priorytetową 1: Warunki rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy, w ramach działania 1.2. Rozwój społeczeństwa informacyjnego 4) WYBÓR OPERATORA INFRASTRUKTURY (z wykorzystaniem modelu partnerstwa publiczno-prawnego) zgodność z regulacjami rynku telekomunikacyjnego funkcjonowanie infrastruktury i zasady działania Operatora Infrastruktury zgodne z ustawą dnia 16 lipca 2004 r. Prawo Telekomunikacyjne (dz. U.. N 171, poz. 1800 ze zm.) w zakresie: • statusu prawnego właściciela infrastruktury i operatora oraz charakter ich relacji na gruncie prawa telekomunikacyjnego • zawierania umów międzyoperatorskich • treści umów międzyoperatorskich • obowiązków operatora co do kolokacji i dostępu do nieruchomości oraz infrastruktury Strona 91 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

• •

VII.

obowiązków operatora co do zachowania tajemnicy telekomunikacyjnej i ochrony danych użytkowników; obowiązków operatora na rzecz obronności bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego.

PROMOCJA PROJEKTU

W projekcie Internet Dla Mazowsza przewidywana jest część promocyjna, która nie będzie przekraczała więcej niż 1% wartości budżetu projektu. Należy podkreślić, że działania promocyjno- informacyjne są równie ważne jak działania zarządcze w projekcie. Celem działań promocyjno-informacyjnych jest zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat udziału środków Unii Europejskiej w projektach realizowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013 poprzez poinformowanie i oznakowanie projektu oraz działań i produktów, które powstają w trakcie jego realizowania i będą jego konsekwencją.

Stan e-usług na Mazowszu: RYSUNEK NR. 34. WSKAŹNIK POTENCJAŁU E-ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO

Źródło: Mazowiecki Program Alfabetyzacji Cyfrowej Dorosłych, SMWI, Tarnów- Warszawa, 2009 na zlecenie ARM S.A.

Strona 92 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Podstawa prawna założeń promocyjnych: Podstawowe założenia dotyczące prowadzenia działań informacyjno-promocyjnych określone zostały w art. 69 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999. Obowiązki beneficjenta w zakresie działań informacyjnych i promocyjnych skierowanych do opinii publicznej wynikają z artykułów 8 i 9 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 odnośnie do obowiązków informacyjnych i promocyjnych stosowanych przez Państwa Członkowskie. Zgodnie z ww. rozporządzeniami, beneficjenci są odpowiedzialni za informowanie społeczeństwa o pomocy otrzymanej z funduszy europejskich poprzez wykorzystanie narzędzi i kanałów określonych w wymienionych rozporządzeniach.

Celem działań promocyjnych w projekcie Internet Dla Mazowsza jest: • • •

•

•

aby beneficjenci, czyli osoby korzystające z projektu wiedziały, że biorą udział w projekcie współfinansowanym ze środków UE aby beneficjenci, czyli osoby korzystające z projektu wiedziały jaki jest udział kwotowy Unii Europejskiej w projekcie. aby otoczenie, czyli pracownicy instytucji, społeczność lokalna, władze lokalne oraz inne właściwe organy publiczne, media itp. dowiedzieli się o projekcie i udziale UE, EFRR, Województwa Mazowieckiego w czasie i po jego realizacji podnoszenie świadomości społecznej na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym w zakresie funkcji jakie spełnia poprzez cykl spotkań z trzema grupami odbiorców docelowych na Mazowszu tj. przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego, operatorami telekomunikacyjnymi i przedsiębiorcami na Mazowszu.

Oznakowaniu podlegają wszystkie produkty i działania w tym: o Korespondencja w sprawach projektu, prowadzona ze wszystkimi partnerami i instytucjami zaangażowanymi w jego realizację; o Dokumentacja przetargowa i ogłoszenia udzielania zamówienia publicznego o Umowy z wykonawcami o Umowy o pracę z pracownikami zatrudnionymi w celu realizacji projektu, wizytówki, pomieszczenia, w których realizowany będzie projekt, itd., o Broszury, ulotki, plakaty, prezentacje itp. dotyczące prezentacji projektu o Materiały prasowe, o Strony WWW lub zawierające informacje o projekcie o Wszelkiego typu urządzenia i sprzęt zakupiony w ramach projektu o Dokumenty i materiały z posiedzeń związanych z projektem, o Oraz inne działania i produkty, które zwiane są w sposób istotny z realizowanym projektem

Oznakowania mogą występować w 3 wariantach: podstawowym, minimalnym i rozbudowanym w zależności od możliwości technicznych. W projekcie Internet Dla Mazowsza przeważać będzie wariant rozbudowany za wyjątkiem sytuacji, gdzie warunki techniczne nie pozwolą na zastosowanie wariantu rozbudowanego.

Tablice pamiątkowe powinny zawierać co najmniej następujące informacje (informacje te zajmują 25% powierzchni całkowitej tablicy): rodzaj i tytuł projektu, logo Unii Europejskiej, odniesienie do funduszu, z którego dofinansowany jest projekt, hasło określone przez Instytucję Zarządzającą. Warianty te opisują Zasady dotyczące informacji i promocji dla beneficjentów projektu realizowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013.

Działania promocyjne natomiast powinny obejmować: • •

opracowanie graficzne logo projektu, w tym papieru projektu zakup plakatów promujących projekt Strona 93 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

• •

• • • • • • • • •

zakup tablic informacyjnych do oznaczenia robót w trakcie realizacji projektu zakup metalowych tablic informacyjnych przy każdym z węzłów sieci zlokalizowanych na terenie województwa, na stale widocznych i dużych tablicach pamiątkowych. (do oznaczenia robót budowlanych) zakup scenariusza i produkcji spotów reklamowych do emisji w telewizji i w Internecie, aby informacje o projekcie dotarły do możliwie jak najszerszej grupy odbiorców, zakup czasu emisji spotów reklamowych w stacjach głównie regionalnych i branżowych (przedsiębiorcy) aby informacje o projekcie dotarły do możliwie jak najszerszej grupy odbiorców, zakup powierzchni reklamowych w gazetach lokalnych na Mazowszu aby informacje o projekcie dotarły do możliwie jak grupy odbiorców, Konferencje prasowe w trakcie realizacji projektu aby informacje o projekcie dotarły do możliwie jak najszerszej grupy odbiorców, zakup totemów do oznaczenia strategicznych miejsc w czasie realizacji projektu zakup 2 telewizorów do promowania projektu podczas konferencji prasowych i reportaży w telewizji, co jest niezwykle ważne przy długoterminowym projekcie zakup 2 rzutników multimedialnych zakup 4 komputerów przenośnych zakup aparatów fotograficznych do dokumentowania etapów realizacji projektu

Promocja projektu ma pomóc w budowaniu świadomości społecznej dotyczącej działań realizowanych w ramach projektu Internet Dla Mazowsza, jego założeń, celów, potencjalnych korzyści i możliwości jakie oferuje oraz efektów realizacji. Ma również dostarczyć rzetelnej informacji o postępach prac pośrednim i bezpośrednim grupom docelowym, do których projekt jest skierowany.

VIII.

POMOC PUBLICZNA VIII.1. POMOC

PUBLICZNA MAZOWSZA

W

PROJEKCIE

INTERNET

DLA

Przedmiotem niniejszego rozdziału jest dokonanie analizy, w oparciu o przepisy prawa polskiego i wspólnotowego oraz dotychczasowe decyzje i stanowiska Komisji Europejskiej, czy w wariantach projektu opisanych w studium, występuje pomoc publiczna, jak również przedstawienie argumentacji co do występowania lub nie występowania pomocy publicznej.

Przedmiotem projektu „Internet dla Mazowsza” jest szerokopasmowa infrastruktura teleinformatyczna, na którą będzie składała się infrastruktura regionalnej (szkieletowo-dystrybucyjnej) sieci telekomunikacyjnej (zwanej dalej „IDM”), z 42 węzłami szkieletowymi oraz z węzłami dystrybucyjnymi w 308 miejscowościach, a także infrastruktura lokalnych (dostępowych) sieci NGA (zwanych dalej „siecią NGA”) w wybranych 33 miejscowościach z obszaru województwa mazowieckiego. Infrastruktura IDM będzie wykorzystywana na potrzeby dołączania lokalnych sieci telekomunikacyjnych, zarówno tradycyjnych, jak i NGA, w tym sieci NGA realizowanych w ramach projektu.

Infrastruktura zrealizowana w ramach projektu będzie służyła jednostkom administracji publicznych, a także przedsiębiorcom, pośrednio użytkownikom końcowym. Właścicielem tej infrastruktury będzie jednostka samorządu terytorialnego – województwo mazowieckie, przy czym w całości zostanie wydzierżawiona Operatorowi Infrastruktury. Operator Infrastruktury to przedsiębiorca telekomunikacyjny wyłoniony w postępowaniu publicznym, jawnym i otwartym na konkurujących przedsiębiorców.

Finansowanie projektu w fazie inwestycyjnej będzie pochodziło w całości ze źródeł publicznych, tj. budżet województwa mazowieckiego oraz dofinansowanie projektu z Mazowieckiego Regionalnego Programu Strona 94 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Operacyjnego (środki wspólnotowe i budżet państwa), przy czym beneficjentem środków z MRPO będzie województwo mazowieckie. Środki realizacji projektu w fazie eksploatacyjnej będą zapewniane przez Operatora Infrastruktury, a w określonym zakresie również przez województwo mazowieckie (w zasadzie nakłady odtworzeniowe).

Pojęcie pomocy publicznej w kontekście sieci szerokopasmowych.

Komisja UE przyjęła niezwykle przychylne stanowisko wobec środków państwowych na rzecz wdrożenia dostępu szerokopasmowego na obszarach wiejskich i na obszarach o niedostatecznym zasięgu sieci, natomiast bardziej krytyczna była wobec środków pomocowych stosowanych na obszarach, na których istnieje już infrastruktura szerokopasmowa i konkurencja. W przypadkach, w których interwencja państwa, mająca na celu wsparcie wdrożenia dostępu szerokopasmowego, spełniała warunki pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust.

1 TWE (obecnie art. 107 ust. 1 TFUE), jej zgodność była dotychczas oceniana przez Komisję głównie na podstawie art. 87 ust. 3 TWE (obecnie art. 107 ust. 3 TFUE). Podejście w zakresie pomocy państwa stosowane przez Komisję wobec środków państwowych na rzecz wsparcia wdrażania sieci szerokopasmowych, podsumowujące dotychczasową praktykę decyzyjną, przedstawione i rozwinięte zostało w Wytycznych wspólnotowych w sprawie stosowania przepisów dotyczących pomocy państwa w odniesieniu do szybkiego wdrażania sieci szerokopasmowych (zwanych dalej „Wytycznymi”).

Jak pokazuje praktyka decyzyjna już po opublikowaniu Wytycznych, Komisja w krótkich terminach notyfikuje 9 projekty spełniające wymagania określone w Wytycznych , natomiast projekty zawierające odstępstwa od Wytycznych poddawane są bardziej wnikliwej analizie i wiążą się z ryzykiem długotrwałego postępowania notyfikacyjnego, a nawet z ryzykiem uznania projektowanego środka pomocowego za niezgodny ze wspólnym rynkiem.

Zgodnie z art. 107 ust. 1 TFUE „wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi”.

Wynika z tego, że, aby środek został uznany za pomoc państwa, muszą zostać łącznie spełnione poniższe warunki: a) b) c) d)

środek pomocy musi zostać przyznany ze środków państwowych, musi przynosić przedsiębiorstwom korzyści ekonomiczne, korzyści muszą być selektywne i zakłócać konkurencję lub grozić jej zakłóceniem, środek pomocy musi mieć wpływ na handel wewnątrzwspólnotowy.

Jak pokazuje praktyka decyzyjna Komisji dotycząca pomocy państwa w dziedzinie dostępu szerokopasmowego, wsparcie publiczne dla projektów dostępu szerokopasmowego często wiąże się z obecnością pomocy państwa.

Po pierwsze środki wymagają na ogół zaangażowania zasobów państwowych (na przykład, gdy państwo wspiera projekty dostępu szerokopasmowego poprzez dotacje, ulgi podatkowe lub inne preferencyjne warunki finansowania.

Po drugie, jeśli chodzi o wsparcie przyznawane na działalność gospodarczą, środki państwowe wspierające projekty wdrożenia dostępu szerokopasmowego na ogół są ukierunkowane na prowadzenie działalności gospodarczej (takiej jak budowa i obsługa oraz umożliwianie dostępu do infrastruktury szerokopasmowej). W wyjątkowych przypadkach, gdy sieć finansowana w ten sposób nie jest jednak wykorzystywana do celów komercyjnych (np. sieć zapewnia tylko szerokopasmowy dostęp do stron internetowych, usług i informacji o charakterze niekomercyjnym), taka interwencja państwa nie wiązałby się z przyznaniem przedsiębiorstwu korzyści gospodarczej, wskutek czego nie byłby pomocą państwa w rozumieniu Traktatu.

9

W przypadku irlandzkiego projektu, dotyczącego zapewnienia przystępnego cenowo pokrycia dostępem szerokopasmowym na podstawowym poziomie, możliwym okazało się zastosowanie uproszczonej procedury oceny określonych rodzajów pomocy publicznej. W wyniku powyższego Komisja zdołała wydać decyzję aprobującą w ciągu jednego miesiąca, począwszy od złożenia notyfikacji.

Strona 95 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Po trzecie, jeśli chodzi o przyznanie korzyści, pomoc jest zazwyczaj przyznawana bezpośrednio inwestorom sieci, którzy w większości przypadków są wybierani w drodze przetargu nieograniczonego. O ile stosowanie procedury przetargowej zapewnia ograniczenie wysokości pomocy do niezbędnego minimum dla danego projektu, to wsparcie finansowe mogłoby umożliwić wybranemu wykonawcy prowadzenie działalności gospodarczej na warunkach, których w innym razie rynek by nie zapewnił. Beneficjentami pośrednimi mogliby być między innymi inni operatorzy, którzy uzyskują dostęp hurtowy do zbudowanej w ten sposób infrastruktury oraz użytkownicy biznesowi, którzy uzyskują dostęp szerokopasmowy na warunkach, które nie istniałyby bez interwencji państwa.

Po czwarte, jeśli chodzi o kryterium selektywności, środki państwowe wspierające wdrożenie sieci szerokopasmowych są z natury selektywne, ponieważ są skierowane do przedsiębiorstw, które działają tylko w niektórych regionach lub na niektórych segmentach rynku usług łączności elektronicznej. Ponadto, jeśli chodzi o zakłócenie konkurencji, interwencja państwa sprzyja zmianie panujących warunków rynkowych przez to, że szereg przedsiębiorstw dokonałoby w tej sytuacji wyboru usług świadczonych przez wybranych dostawców zamiast istniejących, potencjalnie droższych alternatywnych rozwiązań rynkowych. W związku z tym fakt, że usługi szerokopasmowe stają się w ogóle dostępne albo dostępne po niższej cenie niż w innym przypadku, powoduje zakłócenie konkurencji. Ponadto wsparcie państwa dla infrastruktury szerokopasmowej mogłoby obniżyć rentowność i spowodować wyparcie inwestycji uczestników rynku, którzy w innej sytuacji byliby skłonni do zainwestowania w określony obszar lub jego części.

Wreszcie w zakresie w jakim interwencja państwa może wpłynąć na dostawców usług z innych państw członkowskich, wpływa ona także na wymianę handlową, ponieważ rynki usług łączności elektronicznej (w tym hurtowe i detaliczne rynki łączy szerokopasmowych) są otwarte na konkurencję między operatorami i dostawcami usług.

Pomoc publiczna w projekcie „Internet Dla Mazowsza”.

W rozumieniu Traktatu, jak wyżej wskazano, pomoc publiczna występuje, jeżeli spełnione są łącznie następujące przesłanki: a) b) c) d)

środek pomocy musi zostać przyznany ze środków publicznych, musi przynosić przedsiębiorstwom korzyści ekonomiczne, korzyści muszą być selektywne i zakłócać konkurencję lub grozić jej zakłóceniem, środek pomocy musi mieć wpływ na handel wewnątrzwspólnotowy.

Na obecnym etapie nie przesądzono jeszcze modelu realizacji Projektu „Internet dla Mazowsza”, a Studium Wykonalności wymienia model alternatywny (DBO) oraz model podstawowy (dwuetapowy). Różnica polega na tym, że w modelu dwuetapowym Województwo Mazowieckie odrębnie składa zamówienia na zaprojektowanie i budowę infrastruktury, a odrębnie wyłania Operatora Infrastruktury, któremu powierzy eksploatację infrastruktury, w szczególności świadczenie usług. Natomiast w modelu DBO jeden podmiot projektuje, buduje i eksploatuje sieć szerokopasmową.

W oparciu o analizę założeń Projektu „Internet dla Mazowsza” oraz Wytycznych i dotychczasowej praktyki decyzyjnej Komisji uzasadnione jest stwierdzenie, że pomoc publiczna w projekcie „Internet dla Mazowsza” wystąpi w umowie z Operatorem Infrastruktury w modelu podstawowym, a w modelu DBO w umowie z podmiotem wyłonionym do zaprojektowania, budowy i eksploatacji sieci. Natomiast nie powinna zostać stwierdzona pomoc publiczna w zakresie zamówień publicznych na projektowanie i budowę infrastruktury oraz dostawę sprzętu w modelu podstawowym.

Transfer środków publicznych Infrastruktura IDM oraz sieci NGA będzie w znacznej części finansowana z funduszy wspólnotowych w ramach Mazowieckiego RPO, co należy kwalifikować jako “środki publiczne”, gdyż pozostają pod kontrolą państwa. W Strona 96 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

pozostałej części będzie finansowana z budżetu państwa (również w ramach RPO) oraz z budżetu Województwa Mazowieckiego. Nie jest też wykluczone finansowanie przez Województwo Mazowieckie nakładów odtworzeniowych na etapie eksploatacji. Dlatego też przesłanka zaangażowania „środków publicznych” jest spełniona.

Transfer przynosi przedsiębiorstwu korzyść ekonomiczną Projekt „Internet dla Mazowsza” w modelu dwuetapowym składa się z dwóch poziomów: poziom budowy infrastruktury oraz poziom zarządzania i świadczenia usług na rynku hurtowym. Na każdym z tych poziomów powinno zostać rozważone występowanie pomocy publicznej.

Poziom pierwszy – infrastruktura IDM i sieci NGA Poziom ten dotyczy wytworzenia majątku (tu: infrastruktury sieci szerokopasmowej). W tym zakresie wystąpi: a)

transfer w postaci dofinansowania dla Województwa Mazowieckiego jako inwestora wydatków na budowę infrastruktury (umowa o dofinansowanie) oraz b) transfer w postaci zapłaty wynagrodzenia za zaprojektowanie i budowę infrastruktury oraz za dostawę sprzętu na rzecz wykonawców / dostawców wyłonionych w trybie zamówień publicznych.

Co do transferu z pkt. a), to nie stanowi on przyznania przedsiębiorstwu korzyści gospodarczej, bowiem odbiorcą środków publicznych jest jednostka samorządu terytorialnego, która w oparciu o wytworzony majątek nie będzie prowadziła działalności gospodarczej (uwaga: działalność gospodarcza na potrzeby pomocy publicznej rozumiana jest szerzej niż w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej).

Co do transferu z pkt. b), to nie stanowi on przyznania przedsiębiorstwu (wykonawcy) korzyści gospodarczej w znaczeniu koniecznym do stwierdzenia pomocy publicznej, o ile wydatek ten stanowi wynagrodzenie rynkowe, co najczęściej jest spełnione, jeżeli zastosowana zostanie otwarta i konkurencyjna procedura wyłonienia wykonawcy, zgodna ze wspólnotowymi i krajowymi przepisami regulującymi udzielanie zamówień publicznych.

Transfer środków publicznych jest wówczas „normalnym” rynkowym wynagrodzeniem za wykonanie usług i robót budowlanych oraz za dostawę sprzętu. Nie umożliwia też tym wykonawcom (dostawcom) prowadzenia działalności gospodarczej na warunkach bardziej korzystnych niż działalność prowadzona przez innych przedsiębiorców. W Projekcie „Internet dla Mazowsza” w modelu dwuetapowym wydatki na budowę infrastruktury mają być dokonywane w trybie zamówień publicznych, a w konsekwencji nie będą stanowiły pomocy publicznej.

Stanowisko powyższe znajduje potwierdzenie w praktyce decyzyjnej Komisji dotyczącej podobnych projektów infrastruktury szerokopasmowej: W decyzji N 284/2005 (Irlandia) Komisja wprost stwierdziła: “First layer – MAN infrastructure. The mere construction of the MAN infrastructure, which is owned by the public (local) authorities, does not provide an economic advantage to an undertaking as long as market compensation is paid for its construction. In this respect, it is noted that the public authorities will tender out the construction of the passive networks to civil engineering companies in accordance with open and competitive tendering procedures. It can therefore be excluded that state aid is present at the level of the construction of these facilities.”

W decyzji N 497/2007 (Litwa) Infrastruktura szerokopasmowa była budowana ze środków publicznych (w tym z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) przez samorząd terytorialny, który pozostawał właścicielem infrastruktury, a zarządzanie zostało powierzone (lease and operations contract) operatorowi wyłonionemu w przetargu.

Komisja w decyzji nie stwierdziła występowania pomocy publicznej na poziomie udzielania samorządowi

Strona 97 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

dofinansowania i budowy infrastruktury przez samorząd – pomoc została stwierdzona dopiero na etapie udostępniania infrastruktury operatorowi.

Mając powyższe na uwadze, istnieją uzasadnione przesłanki, by przyjąć, że w Projekcie „Internet dla Mazowsza” w modelu dwuetapowym pomoc publiczna nie występuje na pierwszym poziomie, tj. w zakresie 10 transferów w postaci finansowania budowy infrastruktury IDM oraz sieci NGA.

Poziom drugi – Operator Infrastruktury, operatorzy i dostawcy usług w sieciach dostępowych, użytkownicy końcowi W praktyce decyzyjnej Komisji oraz Wytycznych wskazuje się na występowanie pomocy publicznej na drugim poziomie obejmującym transfer infrastruktury na rzecz operatora, w tym takiego, który jest wyłoniony w otwartej i niedyskryminującej procedurze. Wskazuje się również, że pomocą publiczna są też dalsze transfery na rzecz operatorów i dostawców usług w sieciach dostępowych oraz finalnie na rzecz przedsiębiorców – użytkowników końcowych.

Najszerzej wyjaśniono takie stanowisko w decyzji N 284/2005 (Irlandia), które ze względu na podobieństwo przypadku może być w całości odniesione do Projektu Internet dla Mazowsza: “Advantage for the OI: It is generally accepted that an open tender for the management and marketing of an infrastructure such as the MAN tends to minimise a potential advantage to the winning bidder, in terms of excessive returns. In particular, the Commission considers that when a concession under a public-privatepartnership is tendered out following an open, transparent and non-discriminatory procedure, it is, in principle, presumed that the level of any public sector support can be regarded as representing the minimum necessary for the execution of a project. The principles of openness, transparency and equality of treatment will be respected because the proposed contract concerning the OI will be duly advertised in the Official Journal of the European Communities and any modifications or new elements introduced during negotiations respect the parameters of the notices and contract documents, as defined by the Polish authorities. However, although as a result of the tender, the OI would not obtain an excessive return from the project it would, nevertheless, - as outlined above – be able to establish its business based on the government-funded MAN infrastructure and enter the market for wholesale services on conditions not otherwise available on the market. The intervention of the State therefore confers an economic advantage to the OI. Third party operators: The OI will make its services available at transparent price conditions, which, for some services, will be benchmarked against the to the average prices in other not supported areas. The roll-out of the MAN will enable telecoms operators to avoid significant capital investment by using the government funded infrastructure and puts them at a advantage vis-à-vis an operator which has invested in own infrastructure.

Hence, operators using the OI’s wholesale network will be granted indirectly an economic advantage since they have access to infrastructure and services made possible by State funding and at prices which would not be available without State support.

End users: The objective of the provision of ducts, dark fibre and wholesale broadband services by the OI is to enable operators to provide broadband and similar services to businesses and retail broadband to companies and residential users at prices which may be lower than the ones currently available in the target areas.

Whereas residential users are not subject to State aid rules, businesses in the targeted geography might benefit from service coverage beyond and at prices below what would be provided on a purely commercial basis like, in 11 some areas, currently offered leased lines or satellite connections.”

10

Jednakże zastrzec należy, że kompetencja co do oceny występowania pomocy publicznej ostatecznie zastrzeżona jest dla Komisji. Analiza praktyki decyzyjnej Komisji pozwala wiarygodnie założyć, że pomoc publiczna nie występuje na pierwszym poziomie, aczkolwiek uwzględniając, że każdy z projektów jest niepowtarzalny i oceniany indywidualnie, nie można wykluczyć odmiennego stanowiska Komisji w odniesieniu do Projektu Internet dla Mazowsza.

11

W odniesieniu do przedsiębiorców – użytkowników końcowych, wydaje się, że korzyść osiągana przez poszczególnego przedsiębiorcę nie przekracza limitów pomocy de minimis. Jednakże nie można wykluczyć przekroczenia limitów, dlatego też z ostrożności pomoc ta powinna być objęta notyfikacją.

Strona 98 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Zastosowanie procedury przetargowej zgodnej ze wspólnotowymi przepisami o zamówieniach publicznych zapewni tylko tyle, że wysokość pomocy zostanie ograniczona do niezbędnego minimum, ale nie wykluczy pomocy publicznej, bowiem wsparcie finansowe umożliwi wybranemu Operatorowi Infrastruktury prowadzenie działalności gospodarczej na warunkach, których w innym razie rynek by nie zapewnił.

Beneficjentami pośrednimi byliby także inni operatorzy, którzy uzyskują dostęp hurtowy do zbudowanej w ten sposób infrastruktury oraz użytkownicy biznesowi, którzy uzyskują dostęp szerokopasmowy na warunkach, które nie istniałyby bez interwencji państwa.

Powyższe uwagi co do występowania pomocy publicznej na drugim poziomie mają w pełni zastosowanie w razie realizowania projektu „Internet dla Mazowsza” w modelu DBO. W tym jednak przypadku, skoro Operator Infrastruktury zostałby wyłoniony do całości zadania w postaci zaprojektowania, budowy i eksploatacji sieci szerokopasmowej, to rozróżnienie na dwa poziomy nie będzie miało znaczenia – umowa z Operatorem infrastruktury będzie wiązała się z udzieleniem pomocy publicznej z przyczyn wskazanych wyżej dla drugiego poziomu w modelu dwuetapowym. Jednocześnie zastrzec trzeba, że w modelu DBO mogą być wątpliwości, czy już do dofinansowania z Mazowieckiego RPO nie powinny być stosowane reguły właściwe dla projektów objętych pomocą publiczną. Zgodnie bowiem z art. 21 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2006 r., Nr 227, poz. 1658, ze zm.), w zakresie, w którym finansowanie projektów w ramach programu operacyjnego stanowi pomoc publiczną, do tego finansowania mają zastosowanie szczegółowe warunki i tryb udzielania pomocy, przy czym podmiotami udzielającymi pomocy w takich przypadkach mogą być także beneficjenci dofinansowania z programu operacyjnego. Wątpliwości te mogą być poważniejsze zwłaszcza w razie realizowania projektu w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Wówczas budowa i eksploatacja infrastruktury jest wspólnym przedsięwzięciem partnera publicznego (Województwo Mazowieckie) i partnera prywatnego (Operator Infrastruktury), a dofinansowanie z Mazowieckiego RPO jest przyznawane dla partnera publicznego właśnie z przeznaczeniem na to przedsięwzięcie.

Selektywność i zakłócenie konkurencji Rynki hurtowe: Projekt zmieni istniejące warunki rynkowe poprzez umożliwienie wybranemu Operatorowi Infrastruktury wejście na rynek z określonymi usługami hurtowymi. Dojdzie więc do zakłócenia konkurencji na rynkach hurtowych.

Rynki niższego rzędu: Nowa infrastruktura i usługi hurtowe będą dostępne na obszarach, na których dotychczas usługi szerokopasmowe nie były dostępne lub na warunkach korzystniejszych niż te, które zapewniłby rynek bez realizacji projektu. Przyniesie to efekt zakłócenia konkurencji na rynkach niższego rzędu (downstream markets, np. rynku łączy dzierżawionych, rynku szerokopasmowym lub usług w sieciach mobilnych).

Użytkownicy biznesowi mogą pozyskiwać usługi szerokopasmowe na rynku detalicznym od dostawców korzystających z infrastruktury eksploatowanej przez Operatora Infrastruktury zamiast droższych rozwiązań oferowanych przez rynek (np. dzierżawa łączy lub usługi satelitarne). Dlatego też istnieje groźba zakłócenia konkurencji na rynkach detalicznych. Środek pomocy jest selektywny, gdyż nakierowany jest na przedsiębiorców aktywnych w określonym regionie (województwo mazowieckie w zakresie IDM lub wybrane miasta w zakresie sieci NGA) lub w określonym segmencie usług łączności elektronicznej. Co więcej, biznesowi użytkownicy końcowi osiągną korzyść z projektu tylko wówczas, gdy będą ulokowani w określonym obszarze geograficznym, co również może zakłócić konkurencję stawiając ich w korzystniejszym położeniu w porównaniu z konkurentami ulokowanymi na obszarach nie objętych projektem.

Ponadto, pomoc publiczna może zapobiec inwestycjom, które zostałyby przez rynek podjęte, gdyby pomocy nie udzielono.

Strona 99 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Wpływ na handel wewnątrzwspólnotowy Rynki usług łączności elektronicznej (w tym hurtowe i detaliczne rynki łączy szerokopasmowych) są otwarte na konkurencję między operatorami i dostawcami usług, dlatego też projekt może wpłynąć na dostawców usług z innych państw członkowskich, a tym samym wpływa także na wymianę handlową wewnątrz Wspólnoty.

Podsumowując, pomoc publiczna w projekcie „Internet dla Mazowsza” wystąpi: w umowie z Operatorem Infrastruktury w przypadku modelu dwuetapowego, a w modelu DBO w umowie z podmiotem wyłonionym do zaprojektowania, budowy i eksploatacji sieci. Natomiast nie powinna zostać stwierdzona pomoc publiczna w zakresie zamówień publicznych na projektowanie i budowę infrastruktury oraz dostawę sprzętu w modelu dwuetapowym. Podobnie, nie powinna zostać stwierdzona w zakresie dofinansowania z Mazowieckiego RPO, którego beneficjentem będzie Województwo Mazowieckie (z zastrzeżeniem omówionych wyżej wątpliwości dotyczących art. 21 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju).

Zastrzec jeszcze trzeba, że wnioski powyższe oparte są na założeniu, że Województwo Mazowieckie nie będzie prowadziło z wykorzystaniem tego majątku działalności gospodarczej w rozumieniu prawa wspólnotowego, w szczególności nie będzie prowadziło działalności telekomunikacyjnej polegającej na dostarczaniu sieci telekomunikacyjnych. W takim bowiem przypadku umowa o dofinansowanie stanowiłaby już pomoc publiczną.

Przypadki braku pomocy publicznej.

W Wytycznych wskazane zostały przypadki, w których pomoc publiczna nie występuje. Żaden z tych przypadków nie dotyczy projektu „Internet dla Mazowsza”.

Po pierwsze, projekt nie spełnia testu inwestora prywatnego, a więc nie może być uznany za inwestycję kapitałową podmiotu publicznego, która miałaby w rozsądnym okresie przynieść zysk, jaki z podobnych inwestycji oczekiwałby inwestor prywatny.

Po drugie, projekt nie ogranicza się do budowy infrastruktury wyłącznie na potrzeby administracji publicznej, ale przewidywane jest jej wykorzystanie do świadczenia usług również na rzecz przedsiębiorców oraz na rzecz ludności.

Po trzecie, projekt w modelu opisanym w Studium Wykonalności nie spełnia wszystkich wymagań koniecznych do przyjęcia, że dofinansowanie stanowi rekompensatę z tytułu świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym, nie stanowiącą pomocy publicznej.

W niektórych przypadkach państwa członkowskie mogą być bowiem zdania, że zapewnianie sieci i usług szerokopasmowych należy uważać za usługi publiczne lub usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym w rozumieniu art. 86 ust. 2 TWE. Zgodnie z orzecznictwem misję świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym lub usług publicznych należy powierzać przedsiębiorstwom aktem władzy publicznej. W związku z tym zadanie świadczenia usług publicznych lub usług w interesie ogólnym gospodarczym może być powierzone podmiotowi gospodarczemu w formie koncesji na wykonywanie usług publicznych.

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości, o ile spełnione są cztery główne warunki (znane powszechnie jako kryteria Altmark), finansowanie przez państwo świadczenia usług publicznych może nie być objęte zakresem zastosowania art. 87 ust. 1 TWE. W szczególności (i) beneficjent mechanizmu finansowania przez państwo usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (UOIG) musi zostać formalne zobowiązany do świadczenia UOIG i zobowiązanie to musi być w sposób jasny zdefiniowane; (ii) parametry, na podstawie których obliczana jest rekompensata, muszą być wcześniej ustalone w obiektywny i przejrzysty sposób, tak aby nie powodowała ona powstania korzyści ekonomicznej, która mogłaby stawiać przedsiębiorstwa będące beneficjentami w korzystnej sytuacji wobec przedsiębiorstw konkurencyjnych; (iii) rekompensata nie może przekraczać kwoty niezbędnej do pokrycia całości lub części kosztów poniesionych w celu wykonania zobowiązań do świadczenia UOIG, przy uwzględnieniu związanych z nimi przychodów oraz rozsądnego zysku z tytułu wypełniania tych zobowiązań; (iv) jeżeli beneficjent nie został wybrany w ramach procedury udzielania zamówień publicznych, poziom rekompensaty musi być określony na podstawie analizy Strona 100 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

kosztów, jakie przeciętne prawidłowo zarządzane przedsiębiorstwo poniosłoby w związku z wykonaniem takich zobowiązań, przy uwzględnieniu właściwych przychodów i rozsądnego zysku.

W dwóch decyzjach w sprawie środków przyjętych przez władze regionalne w celu przyznania prywatnym podmiotom gospodarczym (subsydiowanej) koncesji na wykonywanie usług publicznych polegających na wdrożeniu sieci szerokopasmowych w regionach o niedostatecznym zasięgu sieci (decyzja Komisji N 381/2004 – Francja, Projet de réseau de télécommunications haut débit des Pyrénées-Atlantiques i decyzja Komisji N 382/2004 – Francja, Mise en place d'une infrastructure haut débit sur le territoire de la région Limousin (DORSAL)), Komisja uznała, że zgłoszone programy wsparcia były zgodne z czterema kryteriami, określonymi w orzeczeniu w sprawie Altmark, a zatem nie były objęte zakresem zastosowania art. 87 ust. 1. Przede wszystkim w obu sprawach zwycięski oferent został wybrany na podstawie najniższej wnioskowanej kwoty pomocy, a kwota przyznanej rekompensaty została ustalona na podstawie wcześniej określonych i przejrzystych kryteriów.

Ponadto Komisja nie znalazła żadnego dowodu wskazującego na nadmierną rekompensatę, ani ryzyko takiej rekompensaty. Zwrócono uwagę, że państwa członkowskie mają dużą swobodę w definiowaniu zakresu UOIG, Komisja w obu powyższych sprawach uznała, że w zakresie w jakim zapewnianie wszechobecnej infrastruktury szerokopasmowej będzie otwarte dla wszystkich pozostałych dostawców i będzie usuwało nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku oraz zapewni dostęp do łączy wszystkim użytkownikom w danych regionach, państwo członkowskie nie popełniło oczywistego błędu uznając, że świadczenie takiej usługi odpowiada definicji usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym.

Dzięki tym decyzjom w latach 2004-2009 we Francji zrealizowano ponad 100 projektów o łącznej wartości inwestycji ponad 2 biliony euro wykorzystujących ten sam schemat organizacyjny, który pozwalał na uniknięcie pomocy publicznej.

Z drugiej strony Komisja uznała, że nie można przyjąć pojęcia UOIG i późniejszego odniesienia do orzecznictwa związanego ze sprawą Altmark w sytuacji, gdy dostawca nie posiada wyraźnego upoważnienia, ani żadnego obowiązku zapewniania szerokopasmowego dostępu i podłączenia do sieci wszystkich obywateli i wszystkich przedsiębiorstw na obszarach o niedostatecznym zasięgu sieci, ale był bardziej nastawiony na zapewnienie dostępu do sieci przedsiębiorstwom.

Komisja w decyzji nr N 284/2005 (Irlandia) uznała, że wsparcie przekazane na upowszechnianie i funkcjonowanie sieci miejskich (Metropolitan Area Networks – MAN) w wielu miastach Irlandii nie było rekompensatą z tytułu świadczenia UOIG, ponieważ zgłoszony środek w większym stopniu przypominał „partnerstwo prywatno-publiczne” niż powierzenie i wykonywanie UOIG. Ponadto, środek nie był nakierownay na dostarczanie usług szerokopasmowych dla ludności, lecz usług operatorskich dla przedsiębiorców.

Podobnie w decyzji nr N 890/2006 (Francja), Komisja zwróciła uwagę, że zgłoszony środek dotyczył wsparcia na zapewnienie dostępu szerokopasmowego tylko dla kompleksów biurowych i organizacji sektora publicznego w części Tuluzy, z wyłączeniem sektora mieszkalnego. Ponadto projekt obejmował jedynie część regionu. W związku z tym, ponieważ celem zgłoszonego środka nie było działanie w interesie obywateli, a w interesie sektora przedsiębiorstw, Komisja uznała, że nie była to UOIG.

VIII.2. STUDIA PRZYPADKÓW Przedmiotem niniejszego rozdziału jest opisanie podobnych projektów, które były przedmiotem rozpatrzenia przez Komisję, ze wskazaniem różnic i podobieństw oraz stanowiska Komisji.

W dotychczasowej praktyce decyzyjnej Komisji nie było środka pomocy identycznego z pomocą publiczną występującą w projekcie Internet dla Mazowsza. Wynika to z faktu, że zgłaszane Komisji środki były skierowane albo na rzecz infrastruktury tradycyjnych sieci szerokopasmowych, albo na rzecz sieci nowej generacji. Co więcej, były to zazwyczaj projekty obejmujące sieć dostępową. Natomiast w projekcie „Internet dla Mazowsza” celem jest interwencja zarówno na rzecz sieci tradycyjnych, jak i na rzecz sieci NGA, a dodatkowo tylko w Strona 101 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

zakresie sieci NGA obejmuje sieć dostępową. Takie podejście o charakterze łączonym nie jest wykluczone, jednakże z braku porównywalnych przykładów konieczne jest odwołanie się do projektów podobnych do poszczególnych komponentów (części) projektu „Internet dla Mazowsza”. a)

przypadki podobne w zakresie tradycyjnych sieci szkieletowo-dystrybucyjnych

IRLANDIA – decyzja nr N 284/2005 Głównym celem projektu było wsparcie budowy hurtowej infrastruktury szerokopasmowej (ringów sieci światłowodowych), otwartej na niedyskryminujacych warunkach dla wszystkich przedsiębiorców. Budowa takiej infrastruktury miała umożliwić operatorom dostęp do kanalizacji kablowej, ciemnych włókien, kolokacji oraz usług hurtowych w miastach w Irlandii, w których taka otwarta i neutralna infrastruktura nie jest dostępna. Projekt nie obejmował budowy infrastruktury „ostatniej mili”, a tym samym operatorzy musieli zapewnić ją we własnym zakresie, by świadczyć usługi użytkownikom końcowym. MAN (sieć metropolitarna) to sieć kanałów technologicznych lub kabli optycznych (światłowodów) zlokalizowana na obszarze miejskim, która może zostać wykorzystana do połączenia równych lokalizacji i dostarczania usług łączności elektronicznej o wysokiej przepływności. Typowa długość MAN to 10-100 km. W ramach irlandzkiego projektu MAN powstały sieci dystrybucyjne, zbierające ruch z sieci lokalnych i transferujące go do sieci regionalnych. Każda sieć została wyposażona w miejsca kolokacji, by umożliwić operatorom instalację I przyłączenie własnych urządzeń.

Projekt realizowano w modelu dwuetapowym. Przetargi na budowę infrastruktury ogłoszono jeszcze przed wszczęciem postępowania notyfikacyjnego. Rząd centralny umożliwił władzom lokalnym i regionalnym dostęp do środków publicznych, w tym z funduszy wspólnotowych, a władze te – uzupełniając wkład o własne środki – w trybie zamówień publicznych zleciły budowę pasywnej infrastruktury sieci telekomunikacyjnej oraz punktów dostępu wyposażonych w miejsca kolokacji, w taki sposób, by dostęp do infrastruktury miało kilku operatorów jednocześnie. Infrastruktura pasywna została w całości sfinansowana ze środków publicznych i pozostała własnością władz publicznych, które jednak nie angażowały się w zarządzanie tą infrastrukturą. Zarządzanie, aktywacja infrastruktury (dodanie urządzeń telekomunikacyjnych) i zapewnianie usług należało do prywatnego operatora, wyłonionego w konkurencyjnym postępowaniu, w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.

Operator ten nie mógł być kontrolowany przez innego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, by w maksymalnym stopniu zapewnić jego neutralność. Ponadto, władze irlandzkie zapewniły, ze operator ten nie będzie świadczył usług na rynku detalicznym na rzecz użytkowników końcowych, w tym również poprzez inny kontrolowany podmiot. Nie przewidywano żadnego dofinansowania na etapie eksploatacji infrastruktury.

Ryzyka związane z eksploatacją w całości obciążały operatora, a po zakończeniu umowy (okres wstępny szacowano na 15 lat), zwróci on władzy publicznej sieć (włącznie z poczynionymi nakładami) wraz z klientelą i oprogramowaniem. Na operatora nałożono obowiązek zainwestowania środków własnych oraz płacenia opłat koncesyjnych na rzecz władzy publicznej (część w postaci reinwestycji).

Komisja uznała środek pomocy za dopuszczalny na podstawie art. 87 ust. 3 lit. c TWE (obecnie art. 107 ust. 3 lit. c), po uprzednim pozytywnym przeprowadzeniu „testu bilansującego”. W szczególności Komisja wskazała, że wysokość pomocy publicznej dla operatora nie powinna być utożsamiana z wysokością środków publicznych zainwestowanych w infrastrukturę przez władze publiczne, ale różnicą w warunkach dostępu do infrastruktury zapewnionego dla operatora przez władze publiczną w porównaniu do warunków, jakie byłyby oferowane, gdyby inwestycji dokonał hipotetyczny prywatny inwestor. Przy podejmowaniu pozytywnej decyzji znaczenie miały następujące okoliczności: • • • • •

starannie dobrany obszar interwencji (w miastach wybranych do interwencji nie było konkurencji infrastrukturowalnej, a jedynym operatorem był Eircom), środki regulacyjne nakładane przez ComReg były niewystarczające, przetarg na operatora publicznie jawny i otwarty na wszystkich zainteresowanych, w trybie zgodnym ze wspólnotowym prawem zamówień publicznych, szczegółowa umowa koncesyjna nakładająca określone obowiązki (warunki finansowe, warunki dla poszczególnych usług, raportowanie, dostęp telekomunikacyjny), konsultacje z zainteresowanymi przedsiębiorcami, Strona 102 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

• • •

hurtowy charakter projektu (brak bezpośredniej ingerencji na rynku detalicznym), minimalizacja negatywnego wpływu na ceny usług (w umowie opisana metoda benchmarkingowa odnosząca ceny do Dublina), neutralność operatora (zakaz świadczenia usług detalicznych i niezależność od innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych).

Podobieństwa z projektem “Internet dla Mazowsza”: • • • • • • • • •

projekt bez “ostatniej mili” finansowanie budowy w 100% ze środków publicznych model dwuetapowy na pierwszym poziomie wykonawcy i dostawcy wyłaniani w trybie zamówień publicznych na drugim poziomie neutralny operator wyłaniany w drodze otwartego postępowania dofinansowanie projektu z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (do 50%) na obszarach interwencji obecność infrastruktury operatora zasiedziałego (Eircom) głównie infrastruktura pasywna i kolokacja Dublin zdecydowanie odbiegał od pozostałego obszaru Irlandii z punktu widzenia warunków dostępu szerokopasmowego.

Różnice z projektem “Internet dla Mazowsza”: • • • • •

•

inaczej jest wyznaczany obszar interwencji w MAN miasta powyżej 1,5 tys, a więc w IDM wyższe ryzyko nierentowności OI IDM obejmuje także sieć regionalną (szkielet), a MAN tylko „middle mile” wyższy poziom dofinansowania w Projekcie „Internet dla Mazowsza” nie sprecyzowano cen, do których odnoszone będą benchmarki, ani też nie przygotowano szczegółowej umowy, która precyzowałaby warunki finansowe i jakościowe, a także nakładałaby określone obowiązki, projekt obejmuje też sieć NGA w wybranych miastach.

ŁOTWA – decyzja nr N 118/2006 Projekt obejmował inwestycję w dystrybucyjną sieć szerokopasmową (backhaul) w celu poprawy dostępu telekomunikacyjnego dla operatorów sieci dostępowych, by mogli oferować użytkownikom końcowym usługi na lepszych warunkach cenowych i wyeliminowali wykluczenie cyfrowe. Interwencja była skierowana głównie na tereny wiejskie, które ze względu na warunki demograficzne i mniejsze przychody gospodarstw domowych, nie były opłacalne dla inwestycji komercyjnych.

Zgłoszony środek pomocy miał być wdrażany poprzez procedurę przetargową i polegał na dofinansowaniu budowy przez zwycięskiego przedsiębiorcę infrastruktury sieci dystrybucyjnej (backhaul) koniecznej do świadczenia usług szerokopasmowych dla użytkowników końcowych w ramach określonych jednostek administracyjnych na terytorium Łotwy. Celem środka było utworzenie infrastruktury sieci dystrybucyjnej na obszarach wiejskich, by operatorzy, którzy już posiadają sieci dostępowe lub którzy planują budowę takich sieci, mogli zapewnić użytkownikom końcowym łączność w zakresie dostępu szerokopasmowego. Zwycięski operator miał również obowiązek zapewnienia hurtowego dostępu telekomunikacyjnego do subsydiowanej infrastruktury, a infrastruktura ta i dostęp do niej musiały spełniać z góry określone warunki jakościowe (SLA).

Obowiązek zapewnienia hurtowego dostępu miał trwać przez 5 lat. Niezależnie od tego, zwycięski operator nie uzyskiwał praw wyłączności, gdyż inni operatorzy mogli budować własną infrastrukturę na tych samych obszarach. Środek był neutralny technologicznie. Dlatego też operatorzy mogli wykorzystywać technologie kablowe, radiowe, inne lub ich kombinację.

Pomoc była przyznawana w formie dotacji. Wysokość pomocy nie przekraczała 8 152 400 euro, z czego 6 114 300 euro było zapewniane z EFRR. Konkretny udział pomocy w wydatkach inwestycyjnych zależał od wyników przetargu, jednakże nie mógł przekraczać 35% kosztów całkowitych projektu. Dofinansowane projekty były Strona 103 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

realizowane w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego, a partnera prywatnego wyłaniano w przetargu spełniającym warunki określone we wspólnotowym prawie zamówień publicznych.

Komisja uznała środek pomocy za dopuszczalny na podstawie art. 87 ust. 3 lit. c TWE (obecnie art. 107 ust. 3 lit. c), po uprzednim pozytywnym przeprowadzeniu „testu bilansującego”.

Podobieństwa z projektem „Internet Dla Mazowsza” sprowadzają się do finansowego wsparcia budowy infrastruktury sieci dystrybucyjnej, bez infrastruktury „ostatniej mili” oraz udzielenia pomocy poprzez przetarg publiczny. Natomiast inna była forma wsparcia (dotacja), poziom wsparcia (do 35% wydatków inwestycyjnych), wysokość wsparcia (ok. 8 mln euro), warunki zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego (przez 5 lat) oraz obowiązki (zapewnie dostępu szerokopasmowego na całym obszarze danej jednostki administracyjnej). b) przypadki podobne w zakresie sieci NGA FINLANDIA – decyzja nr N 388/2009 W 2008 r. rząd fiński przyjął „Plan Działań”, który zakłada do końca 2010 r. zapewnienie wszystkim obywatelom, przedsiębiorcom i jednostkom administracji publicznej możliwości dostępu do usług szerokopasmowych o szybkości transmisji do użytkownika na poziomie minimum 1 Mbit/s, a do końca 2015 r. na poziomie minimum 100 Mbit/s (NGA). „Plan Działań” zakłada, że w 2015 r. prawie wszyscy użytkownicy końcowi znajdą się w promieniu 2 km (rząd fiński uznał, że ze względu na ograniczenia technologiczne sieci NGA tylko w takim promieniu usługi NGA mogą być zapewnione dla użytkowników) od węzła optycznego lub równoważnego, a taka odległość pozwoli na dostarczenie usług na poziomie minimum 100 Mbit/s, pozostawiając użytkownikowi wybór technologii przyłączenia oraz dostawcy usług.

Wsparcie publiczne będzie udzielane tylko dla obszarów, gdzie dla podmiotów prywatnych nie ma uzasadnienia ekonomicznego dla inwestycji w sieci zapewniające wysokie przepustowości, tj. tam, gdzie infrastruktura taka nie istnieje i gdzie nie ma wiarygodnych planów inwestycyjnych. W tym celu organ regulacyjny przeprowadził szczegółowe analizy zasięgu, konsultacje z operatorami oraz przygotował szczegółowe mapy, potwierdzające, że zgłoszony projekt dotyczy tylko tzw. „białych obszarów NGA” (obszary, na których nie istnieje infrastruktura zapewniająca dostęp szerokopasmowy o szybkości transmisji minimum 100 Mbit/s). Jednocześnie rząd fiński zapewnił, że wsparciem nie będą objęte obszary znajdujące się w odległości 2 km od istniejących węzłów dostępowych, umożliwiających dostęp szerokopasmowy o takiej szybkości transmisji. Ponadto, wybrano do wsparcia tylko takie „białe obszary NGA”, które nie są „obszarami czarnymi” z punktu widzenia tradycyjnego dostępu szerokopasmowego.

Zgłoszony projekt dotyczył tylko sieci dystrybucyjnej i nie obejmował „ostatniej mili”. Co do istotnych warunków projektu przewidziano, że wsparcie będzie udzielane dla operatora wyłonionego w trybie przetargowym, który dodatkowo będzie miał obowiązek zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego do subsydiowanej infrastruktury przez okres 10 lat (dostęp powinien być zapewniony we wszystkich formach, w szczególności dostępu do kanalizacji kablowej i ciemnych włókien). Przewidziano, że organ regulacyjny będzie odpowiedzialny za zapewnienie, by dostęp hurtowy do subsydiowanej infrastruktury był oferowany po odpowiednich cenach.

VIII.3. DOPUSZCZALNOŚĆ UDZIELENIA POMOCY PUBLICZNEJ Przedmiotem niniejszego rozdziału jest wskazanie przepisów prawa legalizujących pomoc publiczną w projekcie „Internet dla Mazowsza”, a w razie konieczności podjęcia w tym zakresie dodatkowych czynności lub postępowań, wskazanie tych czynności lub postępowań (wskazanie trybu postępowania, prognozowanego czasu jego trwania, a także wymagań, których spełnienie będzie warunkować uznanie pomocy publicznej w projekcie za dopuszczalną).

Strona 104 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Wymagania warunkujące uznanie pomocy publicznej za dopuszczalną.

W dotychczasowej praktyce decyzyjnej, w przypadku stwierdzenia pomocy publicznej, Komisja dokonywała oceny zgodności udzielenia pomocy z prawem wspólnotowym bezpośrednio na podstawie art. 87 ust. 3 lit. c) TWE. W aktualnym stanie prawnym podstawą takiej oceny będzie art. 107 ust. 3 lit. c TFUE. Oceniając, czy dany środek pomocy można uznać za zgodny ze wspólnym rynkiem, Komisja wyważa pozytywny wpływ środka pomocy na osiągnięcie danego celu leżącego we wspólnym interesie i potencjalnie negatywne skutki ubocznych tego środka polegające na zakłóceniu wymiany handlowej i konkurencji.

Stosując test bilansujący Komisja dokona oceny następujących zagadnień: a)

Czy środek pomocy ukierunkowany jest na jasno określony cel leżący we wspólnym interesie, tj. czy zaproponowana pomoc ma na celu wyeliminowanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku lub osiągnięcie innego celu ? b) Czy pomoc została tak zaplanowana, aby zapewnić osiągnięcie celu leżącego we wspólnym interesie ?

W szczególności: • Czy pomoc państwa jest stosownym instrumentem polityki, tj. czy istnieją inne bardziej stosowne narzędzia ?

• Czy istnieje efekt zachęty, tzn. czy pomoc powoduje zmianę zachowania przedsiębiorstw ?

• Czy środek pomocy jest proporcjonalny, tzn. czy tę samą zmianę można by uzyskać przy mniejszej pomocy ? c) Czy zakłócenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową są na tyle ograniczone, aby ogólny bilans był pozytywny ?

Z uwagi na to, że projekt „Internet dla Mazowsza” przewiduje budowę infrastruktury tradycyjnych sieci szerokopasmowych (IDM – sieć dystrybucyjne i szkieletowa na obszarze Województwa Mazowieckiego), jak również budowę infrastruktury sieci NGA w wybranych miejscowościach, konieczne jest spełnienie przez poszczególne „komponenty” projektu wymagań określonych dla właściwych rodzajów interwencji.

Dotychczasowe wymagania Komisji zostały opisane w Wytycznych. Należy jednak pamiętać, że są to okoliczności najistotniejsze z punktu widzenia oceny dokonywanej przez Komisję i ich brak w danym projekcie w zasadzie będzie prowadził do uznania zgłoszonego środka za niezgodny ze wspólnym rynkiem, ale z drugiej strony, ich spełnienie nie gwarantuje jeszcze pozytywnej oceny, choć najczęściej będzie wystarczające do uzyskania takiej decyzji.

W Wytycznych nie określono definicji „sieci NGA”, ograniczając się do wyjaśnienia, że to przewodowe sieci dostępowe, które składają się w całości lub częściowo z elementów optycznych i które mogą zapewnić świadczenie usług szerokopasmowego dostępu o wyższych parametrach (takich jak wyższa przepustowość, konieczna do dostarczania treści o dużej rozdzielczości) w porównaniu z usługami świadczonymi za pomocą istniejących sieci z przewodów miedzianych.

Ad. (a) – ukierunkowanie pomocy na jasno określony cel Komisja uznaje, że pomoc państwa w sektorze dostępu szerokopasmowego może być przydatna na obszarach, na których rynek nie zapewnia wystarczającego zasięgu sieci szerokopasmowej albo warunki dostępu nie są wystarczające. Pomoc państwa może wówczas mieć na celu wyeliminowanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, czyli sytuacji, w których indywidualni inwestorzy rynkowi nie inwestują, mimo że byłoby to efektywne z punktu widzenia szerszej perspektywy ekonomicznej, np. ze względu na pozytywne efekty zewnętrzne. Oprócz tego pomoc państwa dla sektora dostępu szerokopasmowego można uznać również za narzędzie służące osiągnięciu celów związanych ze sprawiedliwością (celów spójności), tzn. za sposób poprawienia dostępu wszystkich podmiotów w społeczeństwie do podstawowego środka komunikacji i udziału w życiu społecznym, jak również wolności wypowiedzi, co podnosi spójność społeczną i terytorialną.

Strona 105 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

W zakresie wsparcia budowy infrastruktury sieci NGA pomoc publiczna również może być uzasadniana nieprawidłowościami w funkcjonowaniu rynku lub realizacją celów spójności. O ile w przypadku upowszechniania podstawowej infrastruktury szerokopasmowej przykłady interwencji państwa dotyczyły przede wszystkim społeczności i obszarów wiejskich (niskie zaludnienie, wysokie koszty inwestycyjne) lub obszarów ekonomicznie słabo rozwiniętych (niska zdolność do uiszczania opłat za usługi), to w obecnym przypadku ekonomikę modelu sieci NGA uważa się za zniechęcającą do wdrażania sieci NGA nie tylko na obszarach słabo zaludnionych, ale również w niektórych strefach miejskich. W szczególności głównym elementem wpływającym na szybkie i powszechne wdrażanie sieci NGA wydają się być koszty, a w mniejszym stopniu gęstość zaludnienia.

Bezpośrednia interwencja w zakresie sieci NGA może być zatem uzasadniona, by zagwarantować, że obszary, które operatorzy sieci uznają za nieopłacalne, nadal będą korzystały ze znaczącego wpływu zewnętrznego sieci NGA na gospodarkę, i że obszary te nie ucierpią z powodu nowej przepaści cyfrowej spowodowanej przez te sieci. Państwa członkowskie mogą zatem chcieć promować rozwój sieci NGA na obszarach, na których inwestowanie w takie sieci przez istniejących operatorów sieci szerokopasmowych zajęłoby kilka lat, ponieważ takie obszary są mniej atrakcyjne finansowo od niektórych większych stref miejskich. W niektórych przypadkach państwa członkowskie mogą zdecydować się na samodzielne inwestowanie lub zapewnienie wsparcia finansowego prywatnym operatorom w celu uzyskania dostępu za pośrednictwem sieci NGA lub uzyskania jej wcześniej niż przewidziano, aby zagwarantować jak najszybsze zwiększenie możliwości zatrudnienia i inne możliwości gospodarcze.

Fundamentalną kwestią zatem jest, by projekt „Internet dla Mazowsza” miał na celu – w zakresie obu komponentów (IDM i sieć NGA) – wyeliminowanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, tj. dotyczył obszarów, na których rynek nie zapewnia wystarczającego zasięgu sieci szerokopasmowej albo warunki dostępu nie są wystarczające. Okoliczności te muszą zostać szczegółowo wykazane i dowiedzione przed Komisją. Powinno być również wykazane, że projekt jest ukierunkowany na osiągnięcie celów spójności.

Od samego początku należy wprowadzić wyraźne rozróżnienie pomiędzy rodzajami obszarów docelowych, w zależności od poziomu dostępności łączy szerokopasmowych. W projekcie „Internet dla Mazowsza” rozróżnienia takiego należy dokonać zarówno dla tradycyjnej infrastruktury szerokopasmowej, jak i dla sieci NGA. Komisja konsekwentnie dokonuje rozróżnienia pomiędzy: • • •

obszarami, na których nie istnieje infrastruktura dostępu szerokopasmowego, lub w najbliższym czasie nie zostanie prawdopodobnie rozbudowana (obszary białe), obszarami, na których obecny jest tylko jeden operator sieci szerokopasmowej (obszary szare) i obszarami, na których obecnych jest co najmniej dwóch dostawców sieci szerokopasmowej (obszary czarne).

W odniesieniu do sieci NGA wyznacza się odpowiednio „białe”, „szare” i „czarne” obszary NGA. Obszarem „białym NGA” są obszary, na których takie sieci obecnie nie istnieją i najprawdopodobniej w najbliższej przyszłości nie zostaną zbudowane i nie będą w pełni funkcjonalne. „Najbliższą przyszłość” należy rozumieć jako okres 3 lat, przy czym konieczne jest wykazanie, że prywatni inwestorzy nie planują w tym okresie budowy sieci NGA na obszarze interwencji. Podobnie należy uważać za przynależący do „szarego obszaru sieci NGA” obszar, na którym istnieje lub jest wdrażana w ciągu następnych trzech lat wyłącznie jedna sieć NGA i żaden operator nie planuje wdrożyć innej sieci NGA w ciągu następnych trzech lat. Jeżeli na określonym obszarze istnieje lub zostanie wdrożona w ciągu najbliższych trzech lat więcej niż jedna cieć NGA, taki obszar należy zasadniczo uważać za „czarny obszar sieci NGA”.

Specyfika projektów zakładających udzielenie pomocy na rzecz sieci NGA polega na tym, że dla oceny znaczenie ma nie tylko kwalifikacja obszaru z punktu widzenia obecności operatora sieci NGA lub wiarygodnych planów budowy takiej sieci w perspektywie 3 lat, ale również to, jak dany obszar kwalifikowany jest z punktu widzenia

Strona 106 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

obecności operatora tradycyjnej sieci szerokopasmowej – ocena zgodności środka ze wspólnym rynkiem będzie zależała także od tej kwalifikacji.

W projekcie „Internet dla Mazowsza” należy zatem dokonać kwalifikacji obszarów objętych projektem z punktu widzenia obecności (istniejąca infrastruktura) oraz obecności w najbliższym czasie (wiarygodne plany inwestycyjne) operatora sieci szerokopasmowej. Kwalifikacji takiej trzeba dokonać odrębnie dla infrastruktury tradycyjnych sieci szerokopasmowych, jak i dla infrastruktury sieci NGA. Jest to o tyle trudne, że Wytyczne nie określają precyzyjnie definicji sieci NGA, ani definicji tradycyjnych sieci szerokopasmowych. W dotychczasowej praktyce decyzyjnej Komisja uznawała, że tradycyjna sieć szerokopasmową zapewnia szybkość transmisji na poziomie minimum 1-2 Mbit/s do użytkownika, a sieć NGA na poziomie minimum 100 Mbit/s. Nie ma też jednoznacznie określonych przez Komisję sposób ustalania zasięgu węzłów dostępowych do infrastruktury i każdy projekt jest oceniany indywidualnie (np. w omówionym wyżej projekcie NGA w Finlandii jako promień zasięgu przyjęto 2 km). Metodologia wyznaczania obszarów BSC będzie szczegółowo analizowana przez Komisję i wymaga uzasadnienia każdego elementu (np. zasięg 6 km dla węzła dystrybucyjnego, wyznaczanie obszarów BSC „hurtowych”, wiarygodność źródeł danych o istniejącej infrastrukturze oraz o planach inwestycyjnych, wybór tylko niektórych miejscowości dla interwencji NGA).

Po dokonaniu kwalifikacji obszarów BSC, dla poszczególnych obszarów wykazane przed Komisją muszą być następujące warunki: Infrastruktura IDM: TABELA NR. 37. WARUNKI INTERWENCJI DLA DANYCH OBSZARÓW KLASYFIKACJI W PROJEKCIE IDM Rodzaj tradycyjnego Warunki interwencji BSC Interwencja dopuszczalna. Nie ma dodatkowych warunków związanych z obszarem interwencji.

Biały Interwencja dopuszczalna, o ile dla takich obszarów objętych faktycznym monopolem jednego operatora wykazane są łącznie następujące warunki: a) nie oferuje się przystępnych cenowo ani odpowiednich usług zaspakajających potrzeby obywateli lub użytkowników biznesowych oraz b) nie są dostępne inne środki, zakłócające funkcjonowanie rynku w mniejszym stopniu (w tym regulacja ex ante), które mogłyby doprowadzić do osiągnięcia tego samego celu.

W tym celu Komisja będzie badać w szczególności, czy: a) ogólne warunki rynkowe są nieodpowiednie, przyglądając się między innymi poziomowi aktualnych cen dostępu szerokopasmowego, rodzajowi usług oferowanych użytkownikom końcowym (prywatnym i biznesowym) i warunkom z nimi związanym;

Szary

b) jeśli uregulowania ex ante nie zostały nałożone przez krajowy organ regulacyjny, skuteczny dostęp do sieci nie jest oferowany osobom trzecim lub warunki dostępu nie sprzyjają skutecznej konkurencji; c) ogólne bariery wejścia wykluczają ewentualne wejście na rynek innych operatorów łączności elektronicznej; oraz d) żadne środki lub działania naprawcze podejmowane przez właściwe krajowe organy regulacyjne lub organy ds. konkurencji nie były w stanie rozwiązać tych problemów w odniesieniu do obecnego dostawcy sieci.

Interwencja w zasadzie niedopuszczalna, o ile Państwo Członkowskie nie wykaże wyraźnych nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku.

Czarny

Infrastruktura sieci NGA: TABELA NR. 38. WARUNKI INTERWENCJI DLA DANYCH OBSZARÓW KLASYFIKACJI DLA SIECI NGA Rodzaj Rodzaj BSC - tradycyjnego NGA BSC Biały NGA

Biały Szary

Warunki interwencji Interwencja dopuszczalna. Nie ma dodatkowych warunków związanych z obszarem interwencji..

Interwencja dopuszczalna, o ile wykazane są łącznie następujące warunki:

Strona 107 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

(1) usługi szerokopasmowe zapewniane za pomocą wspomnianych sieci tradycyjnych nie są wystarczające do zaspokojenia potrzeb mieszkańców i użytkowników biznesowych na danym obszarze (uwzględniając również ich możliwą przyszłą modernizację), i że

Czarny

Szary NGA

Czarny NGA

(2) nie istnieją metody (łącznie z regulacją ex ante) osiągnięcia określonych celów, które w mniejszym stopniu zakłócają konkurencję.

Interwencja w zasadzie niedopuszczalna, chyba że Państwo Członkowskie nie wykaże istniejący operatorzy podstawowych sieci szerokopasmowych nie planują inwestowania w sieci NGA w ciągu następnych trzech lat, wskazując na przykład, że historia inwestycji dokonywanych przez inwestorów istniejących sieci w ciągu ostatnich lat w zakresie modernizacji infrastruktury szerokopasmowej w celu zapewnienia większych prędkości w odpowiedzi na zapotrzebowanie użytkowników nie była zadowalająca. W takich przypadkach udzielenie przez państwo wsparcia na rzecz wdrożenia sieci NGA będzie zależało od przeprowadzenia określonej powyżej szczegółowej analizy jak dla obszarów szarych NGA. Interwencja dopuszczalna, o ile wykazane są łacznie następujące warunki: (1) istniejąca lub planowana sieć NGA nie jest lub nie będzie wystarczająca do zaspokojenia potrzeb mieszkańców i użytkowników biznesowych na danych obszarach, oraz (2) nie istnieją metody (łącznie z regulacją ex ante) osiągnięcia określonych celów, które w mniejszym stopniu zakłócają konkurencję.

W kontekście takiej szczegółowej oceny Komisja zbada między innymi, czy: a) ogólne warunki rynkowe są nieodpowiednie, uwzględniając między innymi poziom aktualnych cen infrastruktury szerokopasmowej NGA, rodzaj usług oferowanych użytkownikom domowym i biznesowym i warunków z nimi związanych oraz to, czy istnieje lub prawdopodobnie zaistnieje popyt na nowe usługi, których istniejący operator sieci NGA nie może zapewnić; b) jeśli uregulowania ex ante nie zostały nałożone przez krajowy organ regulacyjny, skuteczny dostęp do sieci nie jest oferowany osobom trzecim lub warunki dostępu (dostęp regulowany i nieregulowany) nie sprzyjają skutecznej konkurencji; c) ogólne bariery wejścia uniemożliwiają potencjalne wejście na rynek innych podmiotów inwestujących w sieci NGA; d) istniejąca sieć NGA została zbudowana na zasadzie uprzywilejowanego korzystania lub dostępu do kanałów, które nie są dostępne dla innych operatorów sieci lub z których inni operatorzy nie mogą współkorzystać; e) jakiekolwiek środki podjęte przez właściwe krajowe organy regulacyjne lub organy ds. konkurencji lub działania naprawcze wprowadzone przez te organy w odniesieniu do istniejących dostawców sieci nie byli w stanie rozwiązać problemów.

Interwencja niedopuszczalna.

Ad. (b) – odpowiednie zaplanowanie środka pomocy i potrzeba ograniczenia zakłóceń konkurencji

Niezależnie od zakwalifikowania obszaru do białego, szarego lub czarnego, konieczne jest odpowiednie zaprojektowanie środka pomocy, by zminimalizować zakłócenie konkurencji.

Po pierwsze, konieczne jest wykazanie, że nie ma lepszego narzędzia do osiągnięcia celu niż pomoc państwa, w szczególności, czy nie byłaby wystarczająca regulacja ex ante. W tym aspekcie Komisja zauważyła we wcześniejszych decyzjach, że o ile regulacja ex ante przyspieszyła w wielu przypadkach wdrożenie dostępu szerokopasmowego na obszarach miejskich i gęściej zaludnionych, to może nie być wystarczająco skutecznym instrumentem, by umożliwić świadczenie usługi dostępu szerokopasmowego, w szczególności na obszarach o niedostatecznym zasięgu sieci, charakteryzujących się niską opłacalnością inwestycji.

Po drugie, konieczne jest wykazanie, że dana inwestycja w sieć szerokopasmową nie zostałaby podjęta w tych samych ramach czasowych bez pomocy ze strony państwa (efekt zachęty).

Strona 108 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Po trzecie, konieczne jest wykazanie, że spełnione zostały następujące warunki (brak któregokolwiek z tych warunków będzie wymagał szczegółowej oceny Komisji i najczęściej doprowadzi do stwierdzenia braku zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem): a)

Szczegółowe mapy i analiza zasięgu: państwa członkowskie powinny wyraźnie wskazać obszary geograficzne, które zostaną objęte przedmiotowym środkiem wsparcia. Przeprowadzając jednocześnie analizę warunków konkurencji i strukturę przeważającą na danym obszarze oraz konsultacje ze wszystkimi stronami zainteresowanymi przedmiotowym środkiem, państwa członkowskie zmniejszają do minimum zakłócenia konkurencji w odniesieniu do obecnych dostawców oraz dostawców, którzy już zaplanowali inwestycje w najbliższej przyszłości, a także umożliwiają tym inwestorom planowanie działalności. Tworzenie precyzyjnych map i szczegółowe konsultacje nie tylko zapewniają wysoki poziom przejrzystości, ale również służą jako podstawowe narzędzie definiowania obszarów „białych”, „szarych” i „czarnych”. b) Procedura otwarta: otwarta procedura przetargowa zapewnia przejrzystość wszystkim inwestorom pragnącym złożyć ofertę w zakresie realizacji subsydiowanego projektu. Równe i niedyskryminacyjne traktowanie wszystkich oferentów jest niezbędnym warunkiem procedury otwartej. Procedura otwarta jest metodą na zmniejszenie do minimum potencjalnej korzyść wynikającej z pomocy państwa; jednocześnie zmniejsza ona wybiórczy charakter środka, ponieważ beneficjent nie jest wcześniej znany. c) Oferta najkorzystniejsza pod względem ekonomicznym: w kontekście otwartej procedury przetargowej w celu zmniejszenia przyznawanej kwoty pomocy przy podobnych, jeśli nie identycznych warunkach jakościowych oferent wnioskujący o najniższą kwotę pomocy państwa powinien z zasady uzyskać więcej punktów pierwszeństwa w całościowej ocenie oferty. W ten sposób państwo członkowskie może obciążyć rynek odpowiedzią na pytanie, jak wysoka pomoc jest rzeczywiście potrzebna i zmniejszyć asymetrię informacyjną, dzięki której zyskują w większości przypadków prywatni inwestorzy. d) Neutralność technologiczna: biorąc pod uwagę, że usługi dostępu szerokopasmowego mogą być świadczone za pośrednictwem infrastruktury sieciowej opartej o technologie przewodowe (xDSL, kabel), bezprzewodowe (Wi-Fi, WiMAX), satelitarne i mobilne, państwa członkowskie nie powinny faworyzować żadnej konkretnej technologii ani platformy sieciowej, jeżeli nie są w stanie wykazać, że istnieje dla tego obiektywne uzasadnienie. Oferenci powinni mieć możliwość zaproponowania świadczenia wymaganych usług łączności szerokopasmowej przy wykorzystaniu lub łączeniu technologii, które uznają za najbardziej odpowiednie. e) Wykorzystanie istniejącej infrastruktury: państwa członkowskie powinny, o ile jest to możliwe, zachęcać oferentów do wykorzystania istniejącej infrastruktury w celu unikania niepotrzebnego i nieekonomicznego powielania zasobów. Aby ograniczyć wpływ ekonomiczny na działających już operatorów sieci, należy im umożliwić włączenie ich infrastruktury do zgłoszonego projektu.

Jednocześnie warunek ten nie powinien doprowadzić do działania na korzyść istniejących już operatorów, w szczególności w przypadkach, kiedy osoby trzecie nie mają dostępu do takiej infrastruktury lub środków koniecznych do konkurowania z istniejącą. Podobnie w przypadku „obszarów szarych”, w których wskazano, że częścią problemu jest zależność od obecnego na rynku operatora, konieczne może być wprowadzenie większej konkurencji opartej na infrastrukturze. f) Hurtowy dostęp: umożliwienie osobom trzecim efektywnego hurtowego dostępu do subsydiowanej infrastruktury szerokopasmowej jest niezbędnym elementem każdego środka pomocy państwa finansującego budowę nowej infrastruktury tego rodzaju. Dostęp hurtowy umożliwia w szczególności operatorom będącym osobami trzecimi konkurowanie z wybranym oferentem (kiedy ten jest obecny również na poziomie detalicznym), co wzmacnia konkurencję i możliwość wyboru na obszarach, których dotyczy środek, a jednocześnie pozwala uniknąć utworzenia regionalnych monopoli usług.

Efektywny hurtowy dostęp do subsydiowanej infrastruktury powinien być oferowany na okres co najmniej siedmiu lat. Warunek ten nie jest zależny od jakiejkolwiek wstępnej analizy rynku w Strona 109 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

rozumieniu art. 7 dyrektywy ramowej. Jeśli jednak pod koniec siedmioletniego okresu operator danej infrastruktury zostanie określony przez krajowy organ regulacyjny na podstawie obowiązujących ram regulacyjnych jako podmiot o znaczącej pozycji rynkowej na danym rynku, należy odpowiednio przedłużyć zobowiązanie dotyczące „otwartego dostępu”. g) Analiza porównawcza cen: w celu zapewnienia efektywnego dostępu hurtowego oraz ograniczenia do minimum potencjalnego zakłócenia konkurencji należy unikać stosowania przez wybranego oferenta nadmiernie wysokich cen hurtowych, jak również praktyki rażącego zaniżania cen lub ustalania cen na poziomie nieodzwierciedlającym kosztów usługi hurtowej (price squeezing). Ceny hurtowego dostępu do sieci powinny być oparte na przeciętnych publikowanych (regulowanych) cenach hurtowych obowiązujących na innych porównywalnych, bardziej otwartych na konkurencję obszarach danego kraju lub Wspólnoty lub, z braku takich opublikowanych cen, na cenach już określonych lub zatwierdzonych przez krajowy organ regulacyjny w odniesieniu do przedmiotowych rynków i usług.

Zatem w przypadkach, gdy ustanowiono już uregulowania ex ante (np. na szarym obszarze) ceny hurtowe dostępu do subsydiowanej infrastruktury nie powinny być niższe niż cena dostępu ustalona przez krajowy organ regulacyjny w odniesieniu do tego samego obszaru. Analiza porównawcza jest ważną gwarancją, ponieważ pozwala państwom członkowskim uniknąć ustalania z góry konkretnych detalicznych lub hurtowych cen dostępu oraz zapewnić wykorzystanie przyznanej pomocy do stworzenia warunków podobnych do tych na innych konkurencyjnych rynkach łączności szerokopasmowej. Kryteria analizy porównawczej powinny zostać jasno określone w dokumentacji przetargowej. h) Mechanizm wycofania pozwalający na uniknięcie nadmiernej rekompensaty: Aby zagwarantować, że wybrany oferent nie otrzyma nadmiernej rekompensaty, jeśli popyt na dostęp szerokopasmowy na obszarze korzystającym z pomocy wzrośnie powyżej przewidywanych poziomów, państwa członkowskie powinny uwzględnić mechanizm zwrotu otrzymanej płatności w umowie zawieranej z wybranym oferentem. Uwzględnienie takiego mechanizmu w umowie może ex post i z mocą wsteczną zmniejszyć wysokość pomocy, którą wstępnie uznano za konieczną.

Ponadto, w zakresie infrastruktury sieci NGA konieczne jest wykazanie następujących dodatkowych warunków (warunki te nie muszą być wykazane tylko w takim przypadku, w którym interwencja jest planowana na obszarach białych-NGA będących jednocześnie obszarami białymi z perspektywy tradycyjnych sieci szerokopasmowych): a)

w zamian za otrzymanie wsparcia państwa beneficjent powinien mieć obowiązek zapewnienia osobom trzecim efektywnego hurtowego dostępu przez okres przynajmniej siedmiu lat. W szczególności nałożony obowiązek dostępu powinien obejmować również prawo korzystania z kanałów lub szafek ulicznych w celu umożliwienia osobom trzecim dostępu do infrastruktury pasywnej, a nie tylko aktywnej. Nie narusza to jakichkolwiek możliwych podobnych zobowiązań regulacyjnych, jakie mogą zostać nałożone przez krajowy organ regulacyjny na danym rynku w celu wspierania skutecznej konkurencji lub środków przyjętych po upływie tego okresu. Zobowiązanie do „otwartego dostępu” jest szczególnie istotne z uwagi na możliwość rozwiązania kwestii tymczasowej substytucyjności między usługami oferowanymi przez operatorów istniejącej technologii ADSL i operatów przyszłych sieci NGA. Zobowiązanie do otwartego dostępu zapewni operatorom ADSL możliwość przeniesienia klientów do sieci NGA kiedy tylko wprowadzona zostanie sieć subsydiowana, a zatem możliwość rozpoczęcia planowania przyszłych inwestycji bez obaw o odczucie rzeczywistego ograniczenia konkurencji; b) ponadto przy określaniu warunków w odniesieniu do usługi hurtowego dostępu do sieci państwa członkowskie powinny skonsultować się z właściwym krajowym organem regulacyjnym. Oczekuje się, że krajowe organy regulacyjne będą w przyszłości kontynuować regulację ex ante lub dokładne monitorowanie warunków konkurencji w odniesieniu do ogólnego rynku dostępu szerokopasmowego oraz w razie potrzeby będą wprowadzać działania naprawcze przewidziane w obowiązujących ramach regulacyjnych. Wymagając zatwierdzenia lub określenia warunków dostępu przez krajowy organ Strona 110 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

c)

regulacyjny na mocy stosownych przepisów wspólnotowych, państwa członkowskie zadbają więc, aby na wszystkich rynkach dostępu szerokopasmowego określonych przez właściwy krajowy organ regulacyjny obowiązywały jeżeli nie jednakowe, to przynajmniej bardzo podobne warunki dostępu; dodatkowo, niezależnie od tego, który rodzaj architektury sieci NGA skorzysta z pomocy państwa,, powinien on wspierać skuteczne i pełne rozdzielenie poszczególnych elementów oraz stanowić podstawę wszystkich rodzajów dostępu do sieci, jakich może potrzebować operator (w tym również, lecz nie tylko, dostęp do kanałów, światłowodu oraz dostęp typu „strumień bitów”. W tym względzie należy zaznaczyć, że architektura „wielu światłowodów” umożliwia pełną niezależność podmiotów ubiegających się o dostęp, oferujących usługi łączności szerokopasmowej o wysokiej przepustowości, i sprzyja tym samym długotrwałej zrównoważonej konkurencji. Ponadto wdrożenie sieci NGA opartych na łączach o wielu światłowodach wspiera topologie „od jednego nadawcy do jednego odbiorcy” (ang. point-to-point) oraz od jednego „nadawcy do wielu odbiorców” (ang. point-to-multipoint), jest zatem neutralne pod względem technologicznym.

Z uwagi na wybór do interwencji NGA tylko niektórych miejscowości na obszarze Województwa Mazowieckiego, w kontekście celów interwencji, uzasadnione jest rozważnie, czy strategia Województwa Mazowieckiego i jego cele nie powinny dotyczyć całości województwa, a obecna realizacja projektu tylko w wybranych miejscowościach, czy nie powinna być jedynie pilotażowym przedsięwzięciem, uwzględniając w szerszej perspektywie czasowej pozostałe miejscowości i obszary „wykluczone” w zakresie sieci NGA.

Ad. (c) – ogólny bilans oceny Ostatnim z elementów testu bilansującego, od którego zależy uznanie pomocy publicznej za dopuszczalną (tj. za zgodną ze wspólnym rynkiem), jest wykazanie, że zakłócenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową jest na tyle ograniczony, że ogólny bilans jest pozytywny. W Wytycznych nie sformułowano specyficznych wymagań w zakresie tego elementu testu bilansującego i najczęściej wykazanie okoliczności z ad. (a) – (b) będzie przesądzało również o pozytywnym bilansie ogólnym.

Analizy przeprowadzone w Studium Wykonalności powinny wykazywać spełnienie wszystkich opisanych wyżej wymagań. W razie uznania przez Komisję, że którekolwiek z wymagań nie zostało w wystarczający sposób wykazane lub zapewnione, analizy będą wymagały uzupełnienia w toku postępowania notyfikacyjnego. Nie jest wykluczona konieczność pogłębienia niektórych analiz zawartych w aktualnej wersji Studium Wykonalności, w szczególności w zakresie przejrzystości metodologii wyznaczania tradycyjnych obszarów BSC w kontekście lokalizacji węzłów IDM, określenia obszarów BSC-NGA, wykazania nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku i potrzeby interwencji na obszarach tradycyjnych szarych oraz w zakresie infrastruktury sieci NGA.

Postępowanie warunkujące udzielenie pomocy publicznej.

Jak wynika z analizy przeprowadzonej w punkcie 1, w Projekcie „Internet dla Mazowsza” występuje pomoc publiczna. Pomoc ta wymaga zgłoszenia (notyfikacji) do Komisji, gdyż nie jest objęta żadnym zwolnieniem generalnym. Przedmiotem notyfikacji do Komisji może być: • •

pomoc indywidualna – tj. projekt umowy lub decyzji administracyjnej przewidującej udzielenie pomocy publicznej konkretnemu odbiorcy na konkretny cel, albo program pomocowy – tj. projekt aktu normatywnego (ustawy, rozporządzenia lub uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego) przewidujący udzielanie pomocy publicznej na określony cel wielu adresatom, którzy nie są imiennie wskazani.

W związku z tym, że obecnie nie jest planowane stworzenie programu pomocowego, który mógłby objąć projekt „Internet dla Mazowsza”, należy przyjąć, że notyfikacja zostanie dokonana w trybie projektu pomocy indywidualnej.

Strona 111 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Zastrzec przy tym należy, że w Komisji notyfikowano już z pozytywnym skutkiem program pomocowy w postaci rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 7 grudnia 2009 r. w sprawie udzielenia pomocy na inwestycje w zakresie: energetyki, infrastruktury telekomunikacyjnej, infrastruktury sfery badawczorozwojowej, lecznictwa uzdrowiskowego w ramach regionalnych programów operacyjnych. Rozporządzenia to reguluje szczegółowe przeznaczenie, warunki i tryb udzielenia pomocy m.in. dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych w ramach regionalnych programów operacyjnych na inwestycje w zakresie infrastruktury telekomunikacyjnej. Jak się wydaje rozporządzenie to dotyczy pomocy udzielanej przedsiębiorcom telekomunikacyjnym bezpośrednio z regionalnych programów operacyjnych w formie dofinansowania projektów inwestycyjnych (wydane zostało w oparciu wyłączenie blokowe dla regionalnej pomocy inwestycyjnej), a tym samym nie obejmowałoby pomocy udzielanej przez Województwo Mazowieckie (beneficjenta dofinansowania z regionalnego programu operacyjnego) w postaci udostępnienia infrastruktury wytworzonej ze środków publicznych. Co więcej, rozporządzenie dotyczy pomocy na tworzenie nowych inwestycji lub nowych miejsc pracy, a warunek ten mógłby projekcie „Internet dla Mazowsza” ewentualnie dotyczyć tylko Operatora Infrastruktury, a już nie dalszych beneficjentów. Uważam, że rozporządzenie MRR ma zastosowanie tylko wówczas, gdyby beneficjent dofinansowania z regionalnego programu operacyjnego był przedsiębiorcą telekomunikacyjnym.

Nie mniej jednak zauważyć trzeba, że literalnie przepisy rozporządzenia uznają za podmiot udzielający pomocy również beneficjanta dofinansowania z regionalnego programu operacyjnego (w tym przypadku Województwo Mazowieckie), co wynika z par. 2 pkt 3 rozporządzenia w związku z art. 21 ust. 2 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Nie można więc wykluczyć takiej interpretacji, że rozporządzenie dotyczy nie tylko pomocy otrzymanej przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego bezpośrednio z regionalnego programu operacyjnego, ale także pomocy udzielanej przedsiębiorcy telekomunikacyjnemu przez beneficjenta dofinansowania z regionalnego programu operacyjnego.

Oprócz powyższych komplikacji związanych z interpretacja art. 21 ust. 1 i 2 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz zakresem zastosowania rozporządzenia MRR, dodatkowe wątpliwości dotyczą tego, czy fakt, iż pomoc publiczna zostanie udzielona nie tylko Operatorowi Infrastruktury, ale również operatorom sieci dostępowych i przedsiębiorcom – użytkownikom końcowym, nie powoduje konieczności uznania tego środka za program pomocowy, a nie za pomoc indywidualną. Taka kwalifikacja na gruncie prawa krajowego (ustawa o postępowania w sprawach dotyczących pomocy publicznej) wiązałaby się z koniecznością wydania aktu normatywnego, uprzednio notyfikowanego w Komisji. Kwestia ta może być dyskusyjna i nie jest łatwa do oceny, bowiem bezpośrednio pomoc publiczna udzielana jest jednak jednemu beneficjentowi.

Z uwagi na to, że aktualnie nie jest planowane wydanie aktu normatywnego ustanawiającego program pomocowy, który obejmowałby pomoc publiczną występującą w projekcie „Internet dla Mazowsza” na potrzeby dalszych analiz przyjąć można, że planowana pomoc zostanie zgłoszona do Komisji jako pomoc indywidualna.

Szczegółowe zasady dokonywania notyfikacji reguluje rozporządzenie Rady (WE) Nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE Dz. Urz. L 83 z 27.03.1999) oraz rozporządzenie Komisji (WE) Nr 794/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (WE) Nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE (Dz. Urz. L 140 z 30.04.2004 ) . Procedura wewnątrzkrajowa poprzedzająca notyfikację jest z kolei uregulowana w ustawie z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2007 r. Nr 59, poz.

404 ze zm.).

Zgodnie z jej przepisami procedura notyfikacyjna rozpoczyna się złożeniem przez Województwo Mazowieckie wniosku do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o wydanie opinii i dokonanie notyfikacji w trybie art. 108 ust. 3 TFUE (d. 88 ust. 3 TWE).

Do wniosku o wydanie opinii należy dołączyć informacje, których zakres określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 października 2004 r. w sprawie informacji przekazywanych w celu wydania opinii o planowanej pomocy publicznej (Dz. U. Nr 246, poz. 2467 ze zm.).

Strona 112 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Prezes UOKiK wydaje opinię o planowanej pomocy w terminie 60 dni – w przypadku pomocy indywidualnej, Opinia Prezesa UOKiK nie jest wiążąca, jako że jedynym organem uprawnionym do rozstrzygania o występowaniu i dopuszczalności pomocy jest Komisja. Opinia Prezesa UOKiK zawiera w szczególności: 1) stanowisko, czy projekt przewiduje udzielanie pomocy publicznej; 2) stanowisko w sprawie zgodności pomocy publicznej ze wspólnym rynkiem; 3) ewentualne propozycje zmian przedstawione w celu zapewnienia zgodności postanowień projektu ze wspólnym rynkiem; 4) stanowisko w sprawie obowiązku notyfikacji projektu.

Notyfikacji pomocy do Komisji dokonuje Prezes UOKiK za pośrednictwem Stałego Przedstawicielstwa 12 Rzeczpospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej w Brukseli .

Zakres informacji wymaganych w ramach notyfikacji wynika z treści formularza notyfikacyjnego, określonej w rozporządzeniu Komisji (WE) Nr 794/2004 (w brzmieniu ustalonym rozporządzeniem KE Nr 271/2008).

Rozporządzenie to wymaga, aby państwo członkowskie dokonujące notyfikacji wypełniło cześć ogólną formularza (wspólną dla wszystkich przypadków notyfikacji) oraz – o ile jest to stosowne - jedną z części szczegółowych, dotyczącą określonego przeznaczenia pomocy. Jednakże obecna treść tego rozporządzenia nie przewiduje żadnej części szczegółowej odpowiedniej dla omawianego projektu . Dlatego też dla powodzenia notyfikacji istotne jest, aby wszystkie informacje niezbędne dla podjęcia decyzji przez Komisję znalazły się w dokumentach załączonych do fiszki notyfikacyjnej (państwo członkowskie może dołączać do fiszki notyfikacyjnej wedle swego uznania wszelkie dokumenty, które uzna za istotne dla danej sprawy). W omawianym przypadku powinny to być dokumenty potwierdzające spełnianie omówionych wyżej przesłanek warunkujących pozytywny wynik testu bilansującego.

W celu usprawnienia procedur notyfikacyjnych warto również odnieść się do dokumentów niewiążących oraz praktyki. Komisja wydała ostatnio dwa dokumenty: • •

Kodeks najlepszych praktyk dotyczących przebiegu postępowania w zakresie kontroli pomocy państwa (2009/C 136/04); Zawiadomienie (ang. notice) ws. procedury uproszczonej stosowanej do niektórych spraw dotyczących pomocy państwa;

Oba te dokumenty są odzwierciedleniem praktyki stosowanej przez organy konkurencji niektórych państw członkowskich tj. dokonywania tzw. prenotyfikacji.

Obecnie przed wydaniem formalnej opinii przez UOKiK, możliwa jest procedura tzw. prenotyfikacji (kontakty na etapie przedzgłoszeniowym). Zwiększa to pewność powodzenia notyfikacji oraz przyśpiesza procedurę na etapie formalnego opiniowania oraz formalnej notyfikacji. Procedura nieformalna nie była obwarowana jakimikolwiek terminami.

Na etapie przedzgłoszeniowym istnieje możliwość przeprowadzenia dyskusji oraz przekazania danemu państwu członkowskiemu wskazówek odnośnie do zakresu informacji, które należy zawrzeć w formularzu zgłoszeniowym. Dzięki temu formularz jest kompletny już w momencie dokonania zgłoszenia. Gdy etap zgłoszeniowy przebiega efektywnie, możliwa jest dyskusja w otwartej i konstruktywnej atmosferze, dotycząca wszelkich istotnych kwestii związanych z planowanym środkiem. Jest to szczególnie istotne w odniesieniu do projektów, które nie mogły zostać zaakceptowane w pierwotnej formie i powinny zostać wycofane lub w znacznym stopniu zmienione. Na tym etapie można także sprawdzić, czy w danym przypadku można zastosować inną podstawę prawną, a także określić ewentualne sprawy precedensowe, które mogłyby być istotne. Ponadto, pomyślnie zakończony etap przedzgłoszeniowy umożliwi służbom Komisji oraz państwom członkowskim zajęcie się najbardziej istotnymi problemami w zakresie konkurencji, a także sprawdzenie, jakie analizy ekonomiczne i – jeżeli jest to konieczne – ekspertyzy zewnętrzne są wymagane do udokumentowania

12

Zmienione rozporządzeniem Komisji (WE) Nr 271/2008 z dnia 30 stycznia 2008 r. zmieniającym rozporządzenie (WE) Nr 794/2004 w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (WE) Nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE (Dz. Urz. L 82 z 25.03.2008).

Strona 113 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

zgodności planowanego przedsięwzięcia ze wspólnym rynkiem. Na etapie przedzgłoszeniowym, państwo członkowskie może również zwrócić się do służb Komisji z prośbą o zwolnienie z obowiązku zawarcia w formularzu zgłoszeniowym określonych informacji, które w danym przypadku nie są niezbędne dla rozpatrzenia sprawy. I wreszcie, etap przedzgłoszeniowy jest decydujący dla określenia czy dana sprawa – bez zagłębiania się w nią – kwalifikuje się do rozpatrzenia w ramach procedury uproszczonej.

Aby etap przedzgłoszeniowy mógł być przeprowadzony w sposób konstruktywny i efektywny, w interesie danego państwa członkowskiego jest, aby przedstawiło Komisji wstępną wersję formularza zgłoszeniowego, zawierającą informacje niezbędne dla dokonania oceny planowanego działania w zakresie pomocy państwa.

Dla ułatwienia sprawnego rozpatrywania spraw, zasadniczo preferowane będą kontakty za pośrednictwem poczty elektronicznej lub telekonferencji, nie zaś spotkania. W ciągu dwóch tygodni od otrzymania wstępnej wersji formularza zgłoszeniowego, służby Komisji zorganizują nawiązanie pierwszego kontaktu przedzgłoszeniowego.

Doświadczenia Komisji dowodzą, że bardzo przydatne jest zaangażowanie beneficjenta w kontakty przedzgłoszeniowe; dotyczy to w szczególności spraw, które mają istotne skutki o wymiarze technicznym, finansowym oraz związane z samym projektem. Komisja zaleca zatem, aby w kontakty przedzgłoszeniowe angażowani byli beneficjenci pomocy indywidualnej. W przypadku Projektu „Internet dla Mazowsza” udział beneficjenta w prenotyfikacji jak się wydaje będzie praktycznie niemożliwy, bowiem Operator Infrastruktury zostanie wyłoniony dopiero po jej zakończeniu.

Jako ogólną zasadę przyjmuje się, że kontakty przedzgłoszeniowe nie powinny trwać dłużej niż dwa miesiące, oraz że po ich zakończeniu następuje kompletne zgłoszenie. Jeżeli kontakty przedzgłoszeniowe nie przyniosą oczekiwanych rezultatów, służby Komisji mogą uznać etap przedzgłoszeniowy za zakończony. Ponieważ jednak terminy oraz forma kontaktów przedzgłoszeniowych zależą od stopnia złożoności indywidualnej sprawy, kontakty przedzgłoszeniowe mogą trwać kilka miesięcy. W konsekwencji jako punkt wyjścia można przyjąć, że termin postępowania prenotyfikacyjnego wynosi 2 miesiące.

Ważne dla Projektu jest pozyskanie w wyniku prenotyfikacji oceny wstępnej projektu. Jak wynika z przywołanych wyżej dokumentów, służby Komisji będą dokładać starań, by na zakończenie etapu przedzgłoszeniowego przedstawić zainteresowanemu państwu członkowskiemu nieformalną ocenę wstępną projektu. Nie dotyczy to spraw, które mają nowe aspekty oraz spraw szczególnie złożonych. Wprawdzie taka niewiążąca ocena nie będzie jednoznaczna z oficjalnym stanowiskiem Komisji (będą to nieformalne wskazówki udzielone przez służby Komisji w sprawie kompletności projektu zgłoszenia oraz zgodności planowanego projektu ze wspólnym rynkiem – ocenionego bez zagłębiania się w sprawę), ale niewątpliwie zmniejszą ryzyko wiążące się z podejmowaniem różnych działań w ramach Projektu jeszcze przed uzyskaniem z Komisji formalnej decyzji dopuszczającej udzielenie pomocy. W szczególnie złożonych przypadkach, Komisja może – na życzenie państwa członkowskiego – przedstawić również wytyczne na piśmie, dotyczące informacji, jakich należy jeszcze udzielić.

Podsumowując, harmonogram czynności notyfikacyjnych - uwzględniając terminy wynikające z przepisów – przedstawia się następująco: 1) Przygotowanie fiszki notyfikacyjnej oraz związanych z nią dokumentów, w tym ewentualne uzupełnienia i zmiany w zakresie analiz wymaganych w studium wykonalności – czas trwania: ok. 1 miesiąc 2) Wystąpienie do UOKiK z prośbą o wszczęcie prenotyfikacji – czas trwania: ok. 2 miesiące od przekazania przez UOKiK wniosku do Komisji. Nie jest w to wliczony termin na ewentualne uwagi UOKiK, tj. pomiędzy złożeniem wniosku, a wysłaniem go do Komisji (postępowanie nieformalne – brak określonych terminów) 3) Po zakończeniu prenotyfikacji przygotowanie wniosku do UOKiK o opinię i postępowania przed UOKiK – czas trwania: max. 60 dni (w praktyce w związku z tym, że UOKiK uczestniczy w procedurze prenotyfikacji powinno być szybciej) Strona 114 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

4) Złożenie do Komisji formalnego wniosku notyfikacyjnego: a) jeżeli kwalifikuje się do procedury uproszczonej – czas trwania: 20 dni, b) jeżeli procedura „pełna” z rozporządzenia Rady (WE) Nr 659/1999 – procedura wstępnego badania – czas trwania: 2 miesiące od dnia kompletnego zgłoszenia – Komisja może żądać uzupełniania dokumentacji. Jeżeli uzna, że pomoc jest zgodna, ze wspólnym rynkiem wydaje decyzję w tym terminie. Jeżeli jednak będzie miała wątpliwości, to wszczyna procedurę formalnego dochodzenia – zgodnie z treścią rozporządzenia „(…) KE podejmuje zależnie o możliwości wysiłki w celu podjęcia decyzji w terminie 18 miesięcy (…)”.

Notyfikacji do Komisji podlega projekt umowy pomiędzy samorządem województwa mazowieckiego a Operatorem Infrastruktury. Umowa nie może zostać zawarta do czasu zakończenia procedury notyfikacji, w której Komisja uznałaby środek pomocowy za zgodny z art. 107 TFUE. Należy zwrócić uwagę, że notyfikowany projekt umowy powinien mieć już w zasadzie ukształtowaną treść, bowiem odrębnej notyfikacji podlega każda zmiana zatwierdzonej przez Komisję pomocy indywidualnej, za wyjątkiem jedynie modyfikacji o czysto administracyjnym lub formalnym charakterze, która nie może wpłynąć na ocenę zgodności danego środka pomocowego ze wspólnym rynkiem (art. 9 ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej w zw. z Art. 4 Rozp. Komisji nr 794/2004). Procedura wyłonienia Operatora Infrastruktury, gdyby finalnie w studium wykonalności wybrano tryb z ustawy o umowie koncesji, umożliwiłaby – w porównaniu z procedurami zamówień publicznych - bardzo elastyczne podejście do wyłonienia Operatora Infrastruktury i uzależnienia zawarcia umowy od pozytywnej decyzji Komisji. Zgodnie bowiem z ustawą o koncesji na roboty budowlane lub usługi, partner publiczny ma możliwość określenia „okoliczności uzasadniających odwołanie postępowania” i nie jest w tym zakresie związany wyliczeniem takich okoliczności przez ustawodawcę. Okoliczności takie powinny zostać wskazane w ogłoszeniu (art. 11 pkt 11 ustawy), jak również w opisie warunków koncesji (art. 15 ust. 2 pkt 12 ustawy). Partner publiczny (koncesjo dawca) odwołuje postępowanie, o ile zaistnieją okoliczności przewidziane w ogłoszeniu, przy czym zastrzeżenie w ogłoszeniu możliwości odwołania postępowania bez podania przyczyn jest nieważne (art. 19 ustawy). Nie ma przeszkód, by wśród okoliczności uzasadniających odwołanie postępowania były także przyczyny związane z notyfikacją pomocy publicznej, w szczególności negatywna decyzja Komisji w postępowaniu notyfikacyjnym lub brak jakiejkolwiek decyzji w określonym przez partnera publicznego czasie, po upływie którego zawarcie umowy nie leżałoby już w interesie publicznym.

W tym kontekście istotne jest również to, że ustawa o koncesji na roboty budowlane lub usługi nie określa maksymalnego, wiążącego podmiot publiczny terminu na zawarcie umowy (określa wyłącznie terminy minimalne). Podmiot publiczny może według swego uznania określić termin związania ofertą, co podaje do wiadomości podmiotów ubiegających się o zawarcie umowy w warunkach umowy, zapraszając do składania ofert (art. 15 ustawy). W przypadku, w którym podmiot publiczny zdecyduje się na wybór oferty najkorzystniejszej przed zakończeniem postępowania notyfikacyjnego, to termin związania ofertą powinien być skorelowany z terminem, w którym podmiot publiczny może odwołać postępowanie z przyczyn wskazanych w ogłoszeniu o jego wszczęciu.

Dopuszczalność prowadzenia postępowania zmierzającego do wyłonienia Operatora Infrastruktury jeszcze przed zakończeniem procedury notyfikacji potwierdza analiza dotychczasowej praktyki decyzyjnej Komisji dotyczącej infrastruktury szerokopasmowej – w przypadku kilku projektów procedury te toczyły się jednocześnie, a w jednym przypadku beneficjent został wyłoniony przed zakończeniem notyfikacji. Jednakże powtórzyć trzeba, że nie może to być wyłonienie wiążące dla podmiotu publicznego, a więc nie chodzi w grę zawarcie umowy udzielającej pomocy, ani nawet powstanie wiążącego zobowiązania do zawarcia takiej umowy przed uzyskaniem pozytywnej decyzji Komisji.

Co więcej, wzór formularza notyfikacyjnego, stanowiący załącznik do Rozp. Komisji nr 794/2004, przewiduje wskazanie danych beneficjenta pomocy indywidualnej. Podobnie polskie przepisy wymagają, by we wniosku o opinię do Prezesa UOKiK wskazać „adresatów zamierzonej pomocy” (art. 13 ust. 2 ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej), jak również podać informacje niezbędne do wydania opinii.

Strona 115 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Szczegółowy zakres tych informacji został określony przez Radę Ministrów w rozporządzeniu w sprawie informacji przekazywanych w celu wydania opinii o planowanej pomocy publicznej (Dz.U. 2004/246/2467).

Wśród tych informacji jest m.in. nazwa (firma) lub imię i nazwisko podmiotu ubiegającego się o pomoc, jego forma prawna, wskazanie czy podmiot ten znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej, dane o pomocy publicznej otrzymanej przez podmiot ubiegający się o pomoc (wynikające z informacji składanej na podstawie art. 37 ust. 5 ustawy), wskazanie czy podmiot ubiegający się o pomoc uzyskał w przeszłości pomoc, co do której Komisja wydała decyzję o obowiązku zwrotu pomocy, a także wiele innych informacji dotyczących konkretnego podmiotu ubiegającego się o pomoc (por. § 3 ww. rozporządzenia).

Z przepisów tych wynikałoby zatem, że podmiot ubiegający się o udzielenie pomocy musi być już skonkretyzowany w chwili składania wniosku do UOKiK o wydanie opinii. Wprawdzie w toku nieformalnych rozmów UOKiK nie wykluczył prowadzenia postępowania w sprawie wydania opinii przed skonkretyzowaniem podmiotu ubiegającego się o pomoc, jednakże w praktyce może to powodować problemy. Natomiast podmiot ubiegający się o pomoc nie musi być skonkretyzowany na potrzeby prowadzenia prenotyfikacji.

Podsumowując ten fragment rozważań: 1) Umowa z Operatorem Infrastruktury nie może zostać zawarta przed uznaniem przez Komisję pomocy publicznej w Projekcie za zgodną z Art. 107 TFUE. 2) Postępowanie zmierzające do wyłonienia operatora infrastruktury może zostać wszczęte przed uznaniem przez Komisję pomocy publicznej w Projekcie za zgodną z Art. 107 TFUE, co potwierdza dotychczasowa praktyka innych Państw Członkowskich.

3) W przypadku wszczęcia postępowania w sprawie wyłonienia operatora infrastruktury przed decyzją Komisji występuje ryzyko konieczności zmiany istotnych warunków umowy lub wymaganych przez Komisję kryteriów wyłonienia takiego operatora.

4) W przypadku wszczęcia postępowania w sprawie wyłonienia operatora infrastruktury po decyzji Komisji występuje ryzyko konieczności ponownej notyfikacji, gdyby na warunkach zaakceptowanych uprzednio przez Komisję nie udało się wyłonić takiego operatora. Ponadto, w przypadku takim występują istotne problemy praktyczne z brakiem skonkretyzowania katalogu potencjalnych podmiotów ubiegających się o udzielenie pomocy, jak również braku dotyczących ich indywidualnie informacji, niezbędnych do oceny projektu pomocy indywidualnej.

5) Biorąc pod uwagę powyższe ryzyka optymalnym rozwiązaniem powinno być: a) dokonanie prenotyfikacji przed wszczęciem postępowania w sprawie wyłonienia Operatora Infrastruktury, co pozwoli na zminimalizowanie ryzyka wadliwego zdefiniowania warunków wyłonienia operatora, kryteriów oceny ofert oraz istotnych postanowień umowy, b) ogłoszenie postępowania w sprawie wyłonienia Operatora Infrastruktury oraz pozyskanie wniosków o zawarcie umowy wraz z niezbędnymi informacjami przed złożeniem wniosku o opinię do Prezesa UOKiK, a także przed późniejszą notyfikacją projektu pomocy do Komisji, c) wskazanie w ogłoszeniu i w warunkach (art. 11 i 15 ustawy o umowie koncesji), że postępowanie w sprawie wyłonienia operatora infrastruktury może być odwołane, jeżeli postępowanie notyfikacyjne przed Komisją zakończy się uznaniem planowanej pomocy publicznej za niezgodną z art. 107 TFUE, ewentualnie jeżeli postępowanie takie nie zakończy się w określonym terminie skorelowanym z terminem związania ofertami na operatora infrastruktury.

Jak wskazano w punkcie 1, pomoc publiczna raczej nie wystąpi na pierwszym poziomie realizacji projektu, tj. w umowie o dofinansowanie projektu z MRPO i umowach z wykonawcami / dostawcami. Zastrzec jednak trzeba, że uznanie przez Komisję pomocy za dopuszczalną wiąże się z ryzykiem konieczności zmian projektu na pierwszym poziomie. Ważnym bowiem elementem oceny Komisji jest obszar interwencji, a w szczególności prawidłowość wyznaczenia obszarów BSC, jak również wykazania przesłanek interwencji na obszarach „szarych” i stopnia wykorzystania infrastruktury obcej. W tym zakresie zachodzi istotna niepewność, gdyż nie jest przesądzone, czy Komisja zaakceptuje przyjęta metodologię wyznaczania obszarów BSC i czy uzna na wszystkich obszarach wybranych do interwencji spełnienie wszystkich wymaganych warunków.

Strona 116 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

IX. ANALIZA WYKONALNOŚCI I ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH (TECHNICZNA I TECHNOLOGICZNA) IX.1. ANALIZA SPOSOBU UTWORZENIA WŁASNEJ SIECI W tej części opracowania przedstawiona została analiza techniczna oraz technologiczna realizacji projektu Internet Dla Mazowsza. Opisane zostały: warianty topologii sieci, możliwości wyboru medium transmisyjnego oraz sposób wykorzystania infrastruktury stron trzecich w oparciu o wieloletnią dzierżawę – IRU, podstawowe czynniki kosztowe, którymi należy posłużyć się przy wyborze poszczególnych wariantów realizacji przedsięwzięcia budowy sieci.

IX.1.1. ZAŁOŻENIA TECHNICZNE I TECHNOLOGICZNE Architektura logiczna: Planowana sieć szerokopasmowa szkieletowa i dystrybucyjna na terenie województwa mazowieckiego będzie siecią, która w swoich założeniach ma umożliwić operatorom „ostatniej mili” (operatorzy ISP – ang. Internet Service Provider) dostęp do usług hurtowych sieci Internet Dla Mazowsza oraz oferowanie klientom końcowym mieszkańcom oraz podmiotom publicznym i gospodarczym na terenie województwa wielu usług realizowanych poprzez wydajną sieć szerokopasmową. Aby zaprojektować efektywną sieć otwartą dla innych operatorów, należy wybrać odpowiednią architekturę, która umożliwi realizację założeń projektu.

Jako najkorzystniejsze rozwiązanie dla planowanej sieci szerokopasmowej rekomenduje się budowę sieci dwuwarstwową zawierającą: • •

warstwę szkieletową, warstwę dystrybucyjną.

Rozwiązanie takie daje: łatwiejsze utrzymanie sieci, uproszczone zarządzanie, zmniejsza czas potrzebny na zlokalizowanie awarii, zmniejsza ogólne koszty utrzymania sieci.

Warstwa szkieletu sieci Warstwę szkieletu sieci tworzy wybudowana sieć światłowodowa (alternatywnie włókna dzierżawione) wraz z węzłami sieci szkieletowej tworząc logiczną całość.

Warstwa szkieletowa sieci składa się z: •

•

części pasywnej – rurociągów kablowych, studni telekomunikacyjnych, kabli światłowodowych wraz z osprzętem pasywnym niezbędnym do zakańczania kabli w pomieszczeniach węzłów pomieszczeń węzłów sieci szkieletowej wraz z wszystkimi instalacjami koniecznymi do poprawnego działania sieci, części aktywnej – urządzeń aktywnych zlokalizowanych w węzłach sieci szkieletowej.

Rolą warstwy szkieletowej w sieci szerokopasmowej jest: • • •

agregacja ruchu z sieci dystrybucyjnej transport ruch w szkielecie sieci, połączenia z operatorami, sieciami krajowymi i międzynarodowymi.

Warstwa dystrybucyjna Warstwę dystrybucyjną sieci tworzy wybudowana sieć światłowodowa (alternatywnie włókna dzierżawione) wraz z węzłami sieci dystrybucyjnej tworząc logiczną całość.

Strona 117 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Warstwa dystrybucyjna sieci składa się z: •

•

części pasywnej – rurociągów kablowych, studni telekomunikacyjnych, kabli światłowodowych wraz z osprzętem pasywnym niezbędnym do zakańczania kabli w pomieszczeniach węzłów pomieszczeń węzłów sieci szkieletowej wraz z wszystkimi instalacjami koniecznymi do poprawnego działania sieci, części aktywnej – urządzeń aktywnych zlokalizowanych w węzłach sieci dystrybucyjnej.

Rola warstwy dystrybucyjnej: • •

agregacja ruchu z sieci dostępowych, punkty styku z operatorami ostatniej mili.

Topologia sieci Planowanie sieci w architekturze szkieletowej i dystrybucyjnej ma duży wpływ na wybór optymalnej topologii dla każdej z warstw, uwzględniając jej rolę w sieci.

Dla warstwy szkieletowej sieci rekomenduje się topologię pierścienia. Rozwiązanie to stanowi kompromis pomiędzy kosztem inwestycji a, niezawodnością projektowanego rozwiązania.

Dowolny węzeł sieci połączony jednocześnie z co najmniej dwoma sąsiednimi węzłami zapewnia wysoki poziom bezpieczeństwa. Uszkodzenie sieci na jednym odcinku lub uszkodzenia jednego węzła nie powoduje awarii całej sieci. Zapewnione są drogi zapasowe. Wykluczenie z sieci dotyczy tylko uszkodzonych elementów sieci.

Sposobem zwiększenia bezpieczeństwa sieci jest zbudowanie łącza skrośnego (lub kilku cięciw), które podzieli projektowany pierścień na mniejsze pierścienie zapewniając większą bezawaryjność planowanego rozwiązania.

Dla warstwy dystrybucyjnej sieci rekomenduje się topologię drzewa. Jest to technologia okablowania przypominająca kształtem rozgałęzione drzewo. Gałęzie drzewa dzielą się na podgałęzie, które z kolei znowu się dzielą. Jest to rozwiązanie optymalne ze względu na najmniejszą całkowitą długość budowy kanalizacji teletechnicznej dla podłączenia wszystkich wskazanych lokalizacji. Topologia drzewa jest tańsza w budowie w porównaniu np. z topologią gwiazdy czy pierścienia. Oszczędność ta wynika z możliwości przeprowadzenia optymalizacji przebiegów i minimalizacji liczby dublujących się połączeń.

Sieć budowana w tej topologii, umożliwia optymalizację i łatwe zarządzanie ruchem w sieci. Niewątpliwą jej zaletą jest duża skalowalność i możliwość łatwego dołączania nowych węzłów poprzez ich podłączenie z jednym z istniejących węzłów sieci na dowolnym poziomie drzewa. Zestawienie najważniejszych cech wybranego rozwiązania przedstawiono poniżej.

Szczegółowa analiza typologii sieci zawarta jest w części Architektura sieci w warstwie pasywnej

Medium transmisyjne: Wszystkie dostępne obecnie systemy telekomunikacyjne są budowane w oparciu o trzy media transmisyjne: kable światłowodowe, fale radiowe oraz w oparciu o kable miedziane.

Spośród wymienionych wyżej rozwiązań największe możliwości transmisyjne oferuje technologia światłowodowa. Jest to technologia stosunkowo droga, ale posiada praktycznie nieograniczone możliwości wykorzystania i uruchamiania różnych usług, niezawodna w działaniu i najtańsza w utrzymaniu i zarządzaniu.

Jedynie wariant budowy sieci kablowej z wykorzystaniem światłowodów jednomodowych spełnia wszystkie założenia stawiane dla sieci szerokopasmowej planowanej w projekcie IDM. Medium to pozwala na uzyskanie najlepszych parametrów transmisyjnych, w tym umożliwi operatorom dostępowym budowę sieci dostępowych nowej generacji. Wykorzystanie światłowodów pozwala na zastosowanie zarówno technik zwielokrotnienia długości fali, jak i bez multipleksacji. Ocenę zalet i wad technologii światłowodowej zamieszczono w poniższej tabeli.

Strona 118 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

TABELA NR. 39. WADY I ZALETY WYBRANEGO MEDIUM TRANSMISYJNEGO (ŚWIATŁOWÓD JEDNOMODOWY) Zalety • • • •

Wady

wysoka niezawodność transmisji, wysokie możliwości usługowe, możliwość stosowania różnych technologii transmisji ze zwielokrotnieniem długości fali, jak i bez zwielokrotnienia falowego’ łatwa rozbudowa poprzez wymianę urządzeń końcowych.

• • •

koszty budowy wyższe niż rozwiązań alternatywnych koszty urządzeń na końcach światłowodów, konieczność stosowania specjalistycznego sprzętu do utrzymania sieci.

Źródło: Opracowanie własne.

Pozostałe media transmisyjne mają ograniczone możliwości transmisyjne, zwłaszcza w warstwie szkieletowej.

Kable miedziane ze względu na mały zasięg transmisji oraz niskie wartości przepustowości (rzędu Mb/s) należy pominąć zupełnie. Łącza radiowe, a głównie w zakresie częstotliwości mikrofalowych (od kilku do kilkunastu GHz) mogą mieć zastosowanie w warstwie dystrybucyjnej sieci. Osiągane obecnie przepustowości łączy mikrofalowych sięgają 1Gb/s. Dla warstwy szkieletowej będą to wartości zbyt niskie. W warstwie dystrybucyjnej można rozważać zastosowanie tej technologii na odcinkach gałęzi końcowych drzewa. Wynika to z ograniczonej dostępności łącza, dużo mniejszej od technologii kablowej, spowodowanej występującymi lokalnie warunkami atmosferycznymi (duże opady śniegu lub deszczu, oblodzenie urządzeń). W takich wypadkach należy także wziąć pod uwagę konieczność budowy infrastruktury towarzyszącej niezbędnej do uruchomienia tego typu łączy tzn. wież czy masztów, kontenerów i przyłączy energetycznych. W przypadku krótkich odcinków koszt budowy infrastruktury towarzyszącej może przekroczyć koszt budowy sieci kablowej.

W związku z tym, ze względu na krótkie odległości odcinków sieci dystrybucyjnej, rozwiązanie takie będą miały ograniczone zastosowanie.

Technologia Transmisji Warstwa szkieletowa sieci Internet Dla Mazowsza będzie wykorzystywać transmisje światłowodową z wykorzystaniem zwielokrotnienia falowego DWDM, warstwa dystrybucyjna wykorzystywać będzie transmisje światłowodowa bez zwielokrotnienia falowego DWDM. Jako protokół transmisji w budowanej sieci Internet Dla Mazowsza wykorzystywany będzie protokół MPLS. Założenia dotyczące wykorzystania infrastruktury obcej Budowa sieci szerokopasmowych wiąże się z dużymi nakładami finansowymi, które przede wszystkim dotyczą budowy infrastruktury pasywnej, czyli wykonaniem kanalizacji teletechnicznej wraz z łączami światłowodowymi w myśl prawa budowlanego, ze wszelkimi uzgodnieniami. W obecnym okresie programowania (lata 2007-2013) zostały określone działania, w ramach których możliwe jest dofinansowanie ww. inwestycji ze środków UE. Aby możliwe było finansowanie odcinków dzierżawionych w ramach wsparcia UE, należy zastosować model dzierżawy IRU (ang. Indefeasible Right of Use – prawo nieodwołalnego użytkowania). Nieodwołalne prawo użytkowania funkcjonuje w obrocie gospodarczym jako umowa nienazwana, której istotą jest rzeczywiste, długookresowe nabycie uprawnień do wyłącznego używania infrastruktury telekomunikacyjnej takiej jak: kanalizacja, obiekty sieci, włókna optyczne, w zamian za wynagrodzenie, które co do zasady jest jednorazowe i płatne z góry za cały okres używania. Patrząc z punktu widzenia aplikowania o środki unijne, jest to według wytycznych koszt kwalifikowany, pozwalający na działanie przez beneficjenta w sferze finansowo-księgowej, jak gdyby był właścicielem infrastruktury (warunkiem jednak jest dzierżawa na co najmniej 20 letni okres używania).

Przygotowania do opracowania projektu Internet Dla Mazowsza poprzedzone były analizą możliwości wykorzystania w formie dzierżawy IRU istniejącej infrastruktury operatorów. Rozważana była dzierżawa: •

kanalizacji teletechnicznej, Strona 119 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

•

włókien światłowodowych.

Dzierżawa kanalizacji teletechnicznej Dzierżawa kanalizacji teletechnicznej polega na wykorzystaniu istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej operatorów, jednostek samorządu terytorialnego lub innych dysponentów. Dzierżawa może dotyczyć rury kanalizacji kablowej lub rury w rurociągu. W dzierżawionej kanalizacji należy ułożyć kabel światłowodowy sieci Internet Dla Mazowsza. Dzierżawa kanalizacji może ułatwić przyspieszenie procesu inwestycyjnego, uzyskanie oszczędności na etapie projektowania sieci oraz zmniejszenie kosztów inwestycyjnych. Należy zaznaczyć że, dzierżawa na zasadzie IRU jest dość kosztowna i nie daje takiej elastyczności sieci jak własne rurociągi kablowe.

Dostępne informacje nt. umów dzierżawy kanalizacji teletechnicznej zawartych w Polsce przedstawia poniższa tabela. Informacje nt. umów dzierżawy kanalizacji teletechnicznej zawartych w Polsce.

TABELA NR. 40. INFORMACJE NT. UMÓW DZIERŻAWY KANALIZACJI TELETECHNICZNEJ ZAWARTYCH W POLSCE. Strony

Opis przedmiotu umowy

Wartość umowy

PBT HAWE Sp. z o.o. – Przedmiotem dzierżawy jest rurociąg Wartość nominalna umowy w okresie Archeron Capital teletechniczny (jedna rura bez włókien trwania umowy sięgnie 31,9 mln zł Management Ltd. światłowodowych) w relacji Gdańsk – Słupsk, o (netto). długości 173 km. Czas trwania umowy – 20 lat. Źródło: „HAWE – Sprawozdanie Zarządu z działalności w 2008 roku.”

Każdy przypadek dzierżawy kanalizacji musi być rozważany indywidualnie w zależności od lokalnych uwarunkowań, funkcjonalności rozwiązania, wpływu dzierżawionej kanalizacji na efektywność projektu. Na podstawie zebranych materiałów można zgrubnie oszacować koszt dzierżawy kanalizacji.

Przykład wskazuje, że cena rynkowa dzierżawy jednej rury w modelu IRU jest porównywalny lub większa niż wybudowanie własnego odcinka sieci. Duży wpływ na cenę ma mała dostępność dzierżaw na rynku, w przypadku większej ilości, cena dzierżawy powinna być korzystniejsza finansowo.

Dzierżawa włókien światłowodowych Drugi przypadek wykorzystywania istniejącej infrastruktury polega na dzierżawie włókien światłowodowych. W tym przypadku w relacjach, w których przebiegi łączy światłowodowych planowanych w ramach projektu Internet Dla Mazowsza pokrywają się z istniejącymi łączami światłowodowymi, można rozważyć dzierżawę włókien od innego operatora. Proponowany model działania dotyczy dzierżawy ciemnych włókien (bez urządzeń końcowych) i włączenia ich do własnej sieci. W relacji, w której wydzierżawione zostają włókna, nie ma potrzeby budowy własnej infrastruktury sieciowej.

Analizę cen rynkowych usługi IRU w Polsce przedstawia poniższa tabela.

TABELA NR. 41. ANALIZA CEN RYNKOWYCH USŁUGI IRU W POLSCE. Strony

Opis przedmiotu umowy

Wartość umowy

PBT HAWE Sp. z Umowa 20-letniej dzierżawy na rzecz ATM S.A. pary włókien 5,6 mln zł (netto) o.o. – ATM S.A światłowodowych w relacji Sochaczew – Poznań – Gorzów Wielkopolski serwis i utrzymanie 18,5 tyś – Szczecin, o łącznej długości par światłowodowych 573 km. zł (netto) miesięcznie przez okres trwania umowy PBT HAWE Sp. z Umowa 20-letniej dzierżawy jednej pary włókien światłowodowych w 21,6 mln zł (netto) o.o.

– Polska relacji Sochaczew – Poznań – Gorzów Wielkopolski – Szczecin – Koszalin Telefonia Cyfrowa – Słupsk – Gdańsk. Łączna długość przedmiotowej pary włókien wynosi 1029 kilometrów.

K-PSI – (Netia + K-PSI pozyskało na zasadzie IRU, na okres 20 lat, około 1000 km włókien 16,0 mln zł (netto) Energia) światłowodowych. Źródło: „HAWE – Sprawozdanie Zarządu z działalności w 2008 roku.” oraz K-PSI – materiały konferencyjne Światowy Dzień Społeczeństwa Informacyjnego (PTI Warszawa 16 – 18 maja 2007).

Strona 120 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Powyższe przykłady wskazują, że cena rynkowa dzierżawy pary włókien światłowodowych w modelu IRU oscyluje pomiędzy 20,0 – 26,0 tys. zł (brutto za km). Stanowi to około 25% wartości wybudowania 1 km relacji światłowodowej. Dzierżawa większej liczby włókien w określonej relacji będzie wiązała się z większymi kosztami dzierżawy, zbliżającymi się do kosztu budowy sieci.

Wykorzystanie włókien dzierżawionych wymusza stosowanie urządzeń wykorzystujących zwielokrotnianie optyczne fal, a w związku w tym większy koszt sprzętu aktywnego.

Założenia dotyczące projektowania sieci Sieć w ramach projektu Internet Dla Mazowsza będzie infrastrukturą, która zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej może być bezpośrednio wybudowana i wykorzystywana w czasie trwałości projektu przez dwie główne grupy odbiorców przyłączonych do niej bezpośrednio. Pierwsza grupa to instytucje publiczne, do których może być fizycznie doprowadzona infrastruktura; w jej budynkach mogą być zlokalizowane punkty dostępowe, a co najważniejsze infrastruktura może być budowana do instytucji publicznych w obszarach uznanych za czarne. Druga grupą klientów sieci Internet Dla Mazowsza będą odbiorcy hurtowi - operatorzy sieci dostępowych, którzy będą dostarczać usługi na rynku detalicznym klientom indywidualnym oraz firmom na obszarach zakwalifikowanych do interwencji.

Pierwotnymi założeniami projektowania sieci było: • • •

budowa sieci dla jednostek samorządu terytorialnego poprzez podłączenie do sieci każdej miejscowości gminnej, budowa sieci do węzłów dystrybucyjnych zaproponowanych w ramach analizy obszarów BSC, optymalizacja dwóch powyższych wariantów.

Dla każdego z powiatów podjęto próbę znalezienia optymalnej topologii sieci łączącej miejscowości gminne, przy czym jako podstawę przyjęto tabele określające minimalne odległości drogowe pomiędzy węzłami sieci.

Założono, że te odległości będą lepiej odzwierciedlać długości linii kablowych realizowanych w rzeczywistości niż odległości w linii prostej, chociażby ze względu na ukształtowanie terenu i przeszkody terenowe.

Najłatwiejszy sposób budowy infrastruktury kablowej polega na wykorzystaniu pasa drogowego. Jeśli zostaną wykorzystane łącza radiowe, wówczas będą bez wątpienia krótsze, a więc przyjęto do analizy warunki gorsze.

Budując dostępową infrastrukturę kablową wykorzystywać można cztery możliwe, następujące struktury topologiczne sieci (grafy): • • •

•

strukturę gwiazdy, strukturę drzewa o minimalnej długości (ang. MST - Minimal Spanning Tree), strukturę drzewa Steinera, których budowa polega na wprowadzeniu do struktury drzewa specjalnych dodatkowych punktów (węzłów) nazywanych punktami Steinera, które muszą być umieszczane w odpowiednich miejscach obszaru, na którym budowana jest sieć. Zaletą drzewa Steinera jest to, że sumaryczna długość takiego drzewa jest mniejsza od długości drzewa MST, zaś wadą to, że w praktyce nie zawsze można znaleźć lokacje punktów Steinera, strukturę pierścieniową, która, co prawda, jest dłuższa od struktury MST, ale zapewnia możliwość wprowadzania redundancji do sieci.

Z zaprezentowanych powyżej możliwych struktur topologicznych dla rozważanego problemu wyeliminowane zostały drzewa Steinera, ze względu na to, że w większości przypadków zakłada się, że gałęzie drzewa będą budowane wzdłuż dróg, zaś punkty Steinera mogą wypadać w zupełnie dowolnych miejscach, co oznacza, że dodatkowe gałęzie musiałyby być również budowane w relacjach, które nie leżą wzdłuż dróg. Odrzucona została także struktura gwiazdy gdyż mimo wielu zalet długości sieci w tej strukturze najczęściej przekracza długość sieci w pozostałych strukturach, a struktura gwiazdy trasowana w topologii drzewa przekształca się strukturę drzewa o minimalnej długości. Dlatego dla wszystkich powiatów porównano długości dwóch struktur Strona 121 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

sieci: drzewa i pierścienia. Struktura drzewa MST, czyli optymalną topologię powiatowej sieci (sieć o sumarycznej najmniejszej długości kabli), znaleziono wykorzystując dobrze znany algorytm Kruskala.

Wyniki analiz przedstawione są w Załączniku nr 3 Szczegółowa analiza techniczna i technologiczna architektury sieci

IX.1.2. TECHNOLOGIE DOSTĘPOWE I ICH WYKORZYSTANIE W SIECIACH NGA Technologie dostępowe na odcinku ostatniej mili Wprawdzie sieć dostępowa jest domeną operatorów usług i nie będzie budowana w ramach tego projektu, jednakże z powodu całościowego podejścia jaki zastosowano w studium omawiamy również technologie stosowane w sieci dostępowej.

Współczesna sieć dostępowa do użytkownika składa się z dwóch części (podsieci): podsieci dystrybucyjnej wychodzącej od pewnego punktu dystrybucyjnego, który z reguły jest węzłem sieci szkieletowej oraz podsieci dostępowej, czyli odcinków tzw. ostatniej mili oraz podsieci dostępowej, czyli odcinków tzw. ostatniej mili.

Szczególnie ważna jest podsieć dystrybucyjna, która powinna zapewniać obsługę ruchu od i do użytkowników i dlatego musi być ona zbudowana w technologii udostępniającej duże przepustowości łączy. Najczęściej, podsieć ta będzie musiała być zbudowana w technologii optycznej. Żeby wyjaśnić dlaczego tak jest, rozpatrzony zostanie przykład pokazujący jak wielki ruch jest oczekiwany w punkcie dystrybucyjnym. W tym celu zostanie wyliczony sumaryczny ruch dla hipotetycznego obszaru dołączonego do punktu dystrybucyjnego za pośrednictwem odcinków ostatniej mili.

Oszacowanie zapotrzebowania na pasmo (dla obsługi ruchu zbiorczego) z (do) punktu zbiorczego zrealizowane będzie przy przyjętych założeniach dotyczących przepustowości łączy do użytkownika oraz określonego poziomu nadsubskrypcji pasma. Nadsubskrypcja pasma jest parametrem, który uwzględnia statystyczne zależności ruchu kierowanego do poszczególnych klas użytkowników, albowiem nie tylko przepustowość łącza dostępowego decyduje o wielkości ruchu wymienianego w punkcie dystrybucyjnym.

Możliwe są następujące rodzaje łącza: • •

S – łącze symetryczne, które realizuje transmisję informacji „w górę i w dół” w przybliżeniu z tą samą przepływnością oraz A – łącze asymetryczne, które realizuje niesymetryczną transmisję, gdyż za pośrednictwem tego łącza użytkownik otrzymuje więcej informacji z Internetu niż sam wysyła.

Obecnie ten rodzaj łącza jest stosowany powszechnie przez użytkowników rezydentnych, ale, jak pokazują statystki transferu plików w sieci Internet, najwięcej plików jest przesyłanych za pośrednictwem protokołu P2P, który wymaga transferu symetrycznego, bo transakcje za pośrednictwem protokołu P2P polegają na świadczeniu wzajemnych usług dostępu do plików. Dlatego również w przypadku użytkowników rezydentnych i SME sugeruje się wykorzystanie łączy symetrycznych. Łącza asymetryczne są reliktem początków Internetu, kiedy ruch w łączu dostępowym do użytkownika rezydentnego miał charakter asymetryczny, gdyż więcej danych było przesyłanych z sieci do użytkownika (w dół sieci), niż od użytkownika do sieci (w górę sieci). Dlatego użytkowników rezydentnych można było dołączyć do Internetu wykorzystując technologię ADSL. Szeroki zakres oferowanych obecnie usług przez ISP (nie tylko transfer plików do użytkownika), które są realizowane z wykorzystaniem technologii internetowych, nakłada na Operatorów dostępu do Internetu (ISP) konieczność oferowania łączy symetrycznych. Dlatego też oznaczenia A/S sugerują, że chociaż przejściowo dla tych typów odbiorców można stosować łącze asymetryczne, to jednak docelowo powinno ono być zastąpione łączem symetrycznym.

Ruch internetowy generowany w sieci dostępowej jest kierowany do odpowiedniego węzła dystrybucyjnego.

Jak pokazują obserwacje statystyki pracy użytkowników, poszczególne kanały dostępowe nie są nigdy Strona 122 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

zajmowane jednocześnie, co wynika stąd, że w określonym przedziale czasu do Internetu są zalogowani jedynie niektórzy użytkownicy, zaś z tych, którzy są zalogowani jedynie część absorbuje zasoby sieci. Przepływność przeznaczona dla danego operatora usług (ISP) jest sumą zapotrzebowań dla wszystkich użytkowników końcowych, z uwzględnieniem czynnika nadsubskrypcji.

Po to, żeby projektowana sieć była zbudowana racjonalnie z uwzględnieniem parametrów ekonomicznych (była najtańsza z możliwych, a równocześnie spełniała zadane parametry jakościowe), należy oszacować sumaryczny ruch obsługiwany przez węzeł dystrybucyjny, czyli faktycznie ruch, który przesyłany jest od użytkowników do szkieletu sieci (ruch w górę sieci) oraz ruch przesyłany ze szkieletu do użytkowników. Ruch ten musi być obsłużony przez podsieć dystrybucyjną warstwy dostępowej. Dla oceny rzeczywistej wielkości ruchu określa się parametr, który pozwala na wyznaczenie rzeczywistej średniej wielkość sumarycznego ruchu generowanego od oraz do użytkownika. Parametr ten, przyjęty empirycznie na podstawie obserwacji, pozwala na powiązanie pasma przepustowości kanału dostępowego tego użytkownika oraz średniej wielkości ruchu przesyłanego od lub do użytkownika. Nosi on nazwę nadsubskrypcji pasma (ang. Overbooking) i z reguły przyjmuje się, że kształtuje się na poziomie pomiędzy 1:1 a 20:1.

Przyjęte wartości nadsubskrypcji są używane dla celów szacowania przepływności w poszczególnych fragmentach sieci na etapie projektowania. W praktyce w ramach czynności związanych z zarządzaniem siecią na bieżąco monitoruje się stopień wykorzystania dostępnej przepływności i zwiększa się ją tam, gdzie występuje taka potrzeba. „Wąskie gardło” jest głównie w urządzeniach aktywnych, które można w miarę potrzeb rozbudowywać.

Warto zauważyć, że nadsubskrypcja pasma wcale nie występuje przy usłudze sieci VPN, gdyż sieci te muszą zawsze gwarantować zamówione pasmo. Usługa sieci VPN jest specjalną usługą skierowaną do korporacyjnych użytkowników biznesowych lub instytucji samorządowych i jest usługą kosztowną z najwyższymi parametrami QoS i dlatego w przypadku realizacji takiej usługi należy do wyliczonego zapotrzebowania na wielkość transferu informacji dodać zakontraktowane pasmo dla poszczególnych sieci VPN. Z reguły, struktura topologiczna sieci VPN zdefiniowana jest jako logiczna gwiazda (kanały logiczne są zdefiniowane na poziomie warstwy usługowej MPLS) łącząca wybrane węzły sieci z jakimś węzłem centralnym. Wynika to stąd, że w tego typu sieci nie ma potrzeby tworzenia dodatkowych kanałów rezerwowych dla logicznych kanałów VLL (ang. Virtual Logical Link), ponieważ rezerwa taka jest dokonywana na poziomie warstwy usługowej MPLS. Analiza możliwego ruchu w sieci pokazuje, że część szkieletowa sieci musi przenosić przepływność co najmniej kilku GB/s. Pozostaje więc zasadnicze pytanie w jakiej technologii zbudować sieć dystrybucyjną, gdyż podsieć odcinka ostatniej mili może być dowolnymi dostępnymi technologiami, takimi jednak, które będą zapewniać żądane pasmo przepustowości.

Przyjmując zatem, że prawo Nielsena jest słuszne, wówczas prawidłowe jest założenie dotyczące Internetu w Polsce, że w roku 2013 oczekiwania klientów w Polsce w zakresie przepustowości dostępu do Internetu będą na poziomie 100 Mb/s.

Zatem na podstawie poprzedniego założenia można sformułować następujący wniosek dotyczący sposobu realizacji podsieci dystrybucyjnej warstwy dostępowej: dla zbudowania sieci IP zapewniającej oczekiwania klientów na poziomie 100 Mb/s, w podsieci dystrybucyjnej warstwy dostępowej trzeba wykorzystać technologię optyczną.

O ile budowa podsieci ostatniej mili jest racjonalna na terenach miejskich, o tyle na terenach wiejskich, gdzie domy mieszkalne są porozrzucane na znacznym obszarze, zaś działalność gospodarcza jest mało rozwinięta, operatorzy nie są zwykle zainteresowani budowaniem sieci szerokopasmowej. Wynika to po prostu z przesłanek ekonomicznych, gdyż koszty budowy sieci są tam bardzo wysokie, jednocześnie przy długim czasie zwrotu inwestycji. Na obszarach takich jest zbyt mało klientów, których można podłączyć do punktu zbiorczego (Access Point, POP). Trzeba przy tym również dodać, że na terenach wiejskich linie abonenckie są długie i dlatego trudno jest na nich uzyskać szerokie pasmo przepustowości. Dlatego alternatywą dla dostępu xDSL może być wykorzystanie technologii radiowych, w szczególności technologia BFWA (ang. Broadband Fixed Strona 123 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Wireless Access), która należy do klasy technologii systemów rozsiewczych zastępujących telewizję kablową.

Zaletą technologii radiowych, w tym również BFWA jest to, że są ono szybkie dla montażu i implementacji. Sam klasyczny system BFWA jest już rozwiązaniem tradycyjnym, które mogło udostępniać 30 analogowych kanałów telewizyjnych. Pod koniec lat 90-tych system ten został zamieniony na system cyfrowy obsługujący nawet do 100 kanałów cyfrowych. System obecnie został przystosowany do pracy w paśmie powyżej 20 GHz, w którym możliwe jest wykorzystanie szerokich kanałów radiowych i tym samym uzyskanie dużej przepływności.

Systemy BFWA (działające jako radiowy system dostępowy typu Point to MultiPoint) pracujące w pasmach nielicencjonowanych poniżej 20 GHz oferują usługi porównywalne do usług DSL, nie gwarantując przy tym żadnych parametrów QoS. Na terenach wiejskich istnieje jednak mniejsze prawdopodobieństwo interferencji z innymi podobnymi rozwiązaniami i dlatego systemy takie mogą być tam łatwiejsze do implementacji. Z kolei systemy BFWA pracujące w licencjonowanych pasmach powyżej 20 GHz korzystają z szerokich kanałów radiowych oferując duże pasmo, na poziomie VDSL, w tym również pasma symetryczne. Podstawową wadą ich sposobu pracy jest konieczność pracy w trybie Los (stacja bazowa – antena użytkownika), jednak na terenach wiejskich łatwiej jest zrealizować warunek LoS. Jako łącza backhaulowe dla radiowych systemów dostępowych, proponuje się, z reguły, wykorzystanie światłowodu z optycznym systemem CWDM lub zastępczo system radiowy typu Point to Point.

Dzięki zaproponowanym rozwiązaniom radiowym możliwe jest oferowanie różnych usług, poczynając od usług dostępowych typu ADSL na usłudze Triple Play kończąc, z zachowaniem warunku nomadyzmu tych usług. W praktyce na terenach wiejskich systemy radiowe jest łatwiej implementować, niezależnie od zewnętrznych czynników, takich jak: oferowane usługi, infrastruktura, zaludnienie, czy topologia obszaru, mających wpływ na parametry wybranego systemu dostępowego.

Bazując na doświadczeniach norweskich można założyć że dla miejscowości, na obszarze której mieszka około 200 osób najbardziej opłacalna ekonomicznie jest technologia DSL, z dosyć krótkimi odcinakami kabli miedzianych. Podana tutaj liczba mieszkańców nie jest granica ostrą i może się zmieniać, w zależności od obszaru w Europie oraz istniejącej infrastruktury. W mniejszych aglomeracjach lub bardziej rozproszonych obszarach rozwiązania kablowe mogą być nieefektywne i wtedy należy stosować rozwiązania radiowe z odpowiednimi łączami backhaulowymi. W odróżnieniu od sieci kablowych rozwiązania radiowe są skalowalne i elastyczne oraz tańsze a ponadto mogą być wprowadzane znacznie szybciej na rynek. Radio jest również naturalnym rozwiązaniem dla zapewnienia nomadyzmu.

Poniżej przedstawiona została analiza SWOT poszczególnych technologii „Last Mile”.

TABELA NR. 42. DOSTĘP ADSL Mocne strony • • • •

Sprawdzona technologia dostępowa do sieci Internet.

Oferuje dostęp do wielu rodzajów usług internetowych, w tym usługi strumieniowe typu broadcastowego.

Pozwala na stosunkowo szybkie wdrożenie, gdy dostępna jest infrastruktura kablowa. Zapewnia średni czas dostępu do rynku TTM. Technologia racjonalna kosztowo.

Słabe strony • • • •

Szanse • •

Może być dobrym rozwiązaniem dostępowym w początkowej fazie budowy sieci.

Pozwoli zrealizować początkowe plany eliminacji obszarów wykluczonych cyfrowo w tych obszarach, gdzie istniała klasyczna sieć

Technologia nie realizuje dostępu symetrycznego, niezbędnego obecnie dla wielu usług IP opartych na Web2.

Ze względu na specyfikę transferu informacji technologia ta, nie może być wykorzystywana dla usług telemedycyny ani e-governmentowych.

Wymaga infrastruktury kabli miedzianych.

Posiada ograniczone pasmo przepustowości, również w dół sieci i często nie zapewnia aktualnych wymagań użytkowników na pasmo.

Zagrożenia

•

•

Istnieje ryzyko, że po wdrożeniu tej technologii dostępowej zostanie ona potraktowana jako technologia docelowa i w krótkim czasie stanie się przestarzała.

W polskich warunkach infrastruktura miedziana

Strona 124 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

telefoniczna.

jest najczęściej w posiadania TP i pomimo zaleceń UKE istnieje ryzyko blokady tego dostępu. Źródło: opracowanie własne.

TABELA NR. 43. DOSTĘP FITL Mocne strony • • • • •

•

Słabe strony

Technologia dostępowa zapewniająca obecnie najszybszy transfer do sieci Internet.

Zapewnia duże pasmo przepustowości zarówno w dół sieci jak i w górę sieci.

Technologia przyszłościowa, zapewniająca stale rosnące zapotrzebowanie na pasmo przepustowości.

Zapewnia skalowalność warstwy dostępowej zgodnie z potrzebami użytkowników.

Ze względu na symetryczny transfer zapewnia obsługę wszystkich rodzajów usług internetowych, w tym także usług telemedycznych, teleedukacji, i egovernmentowych oraz usług strumieniowych typu broadcastowego i unicastowego.

Okres amortyzacji najbardziej kosztownej części systemu, czyli kabli światłowodowych jest nie mniejszy niż 20 lat, co zmniejsza koszty operacyjne (OPEX).

•

•

Technologia najbardziej kosztowna ze względu na konieczność budowy kabli światłowodowych, choć koszty urządzeń technologii optycznych maleją znacząco z każdym rokiem (średnio o 50% co 9 miesięcy). Duże koszty CAPEX. Ze względu na budowę kabli światłowodowych wymaga długiego czasu wdrażania.

Szanse •

•

Zagrożenia

Technologia docelowa, gdyż obecnie nie istnieje lepsza od niej. Zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej w okresie 2007–2013 może być współfinansowana z funduszy europejskich.

Wyeliminuje wszystkie obszary potencjalnego wykluczenia cyfrowego. Dla przyspieszenia działań budowlanych możliwa jest implementacja sieci na zasadzie „Zaprojektuj i wybuduj”, co znacznie przyspieszy jej realizację.

Zasadnicza, a zarazem najbardziej kosztowna część tej sieci (infrastruktura budowlana) może być współużytkowana przez wielu operatorów telekomunikacyjnych, na zasadzie konkurencji a nie monopolu, co obniży ceny za usługi oferowane dla użytkowników.

•

Istnieje duże ryzyko, że czas niezbędny dla zbudowania infrastruktury kabli światłowodowych może być dłuższy od całego okresu finansowania.

Źródło: opracowanie własne.

TABELA NR. 44. DOSTĘP BEZPRZEWODOWY Mocne strony • •

• •

Technologia dostępowa do sieci Internet sprawdzona przez wielu operatorów.

Może być implementowana zarówno w pasmach licencjonowanych (WiMax, BFWA), jak i pasmach nielicencjonowanych (WiFi) oferując dostęp typu Point to Point, Point to Multipoint czy struktury typu Mesh.

Zapewnia najszybszy czas wdrożenia i dostępu do rynku TTM. Poza infrastrukturą budowlaną (maszty i punkty kolokacji) najtańsza technologia dostępowa, niewielki CAPEX.

Słabe strony • • •

•

Ze względu na koszty kanałów radiowych w pasmach licencjonowanych generować może znaczne koszty operacyjne OPEX. W pasmach nielicencjonowanych można napotkać na różne konkurencyjne sieci radiowe. Łącza backhaulowe powinny być realizowane z wykorzystaniem światłowodów. W przypadkach, gdy dla budowy łączy backhaulowych będą wykorzystane technologie radiowe wymagane będą radiolinie o dużej przepływności.

Dla implementacji „Last Mile” nie powinny być stosowane technologie radiowe pracujące na zasadzie rywalizacji o dostęp (CSMA/CA), co z

Strona 125 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

• • • •

zasady zwiększa koszt realizacji takiej sieci.

Może być realizowana zarówno przez dużych jak i małych ISP. Może realizować dostęp symetryczny.

Może być wykorzystywany zarówno dla backhauli, jak i „Last Mile”.

Przy aktualnym rozwoju urządzeń radiowych zapewnia szerokie pasmo przepustowości pozwalające oferować większość usług internetowych (poza usługami strumieniowymi).

Szanse

• •

Zagrożenia

Dostęp radiowy jest najlepszym rozwiązaniem dostępowym na początkowym etapie wdrażania usług internetowych.

Pozwoli zrealizować początkowe plany eliminacji obszarów wykluczonych cyfrowo w tych obszarach, gdzie nie istnieje żadna infrastruktura kablowa (miedziana ani światłowodowa).

•

• •

W pasmach nielicencjonowanych istnieje zagrożenie interferencji budowanej sieci z sieciami innych operatorów i stąd degradacja parametrów sieci.

Fobia niektórych społeczności, która dotyczy instalacji urządzeń radiowych może znacząco wydłużać proces implementacji sieci.

Brak własnych masztów zmuszać będzie do poddzierżawy tych masztów, co często stanowi znaczny problem (zwiększa koszty operacyjne OPEX) lub wręcz uniemożliwia realizację instalacji radiowej w jakiejś lokacji.

Źródło: opracowanie własne.

Sieć dostępowa NGN została zobrazowana w załączniku nr 9 do Studium Wykonalności.

IX.1.3. ANALIZA MOŻLIWYCH WARIANTÓW BUDOWY SIECI INTERNET DLA MAZOWSZA Założeniem budowy sieci szerokopasmowej „Internet dla Mazowsza” jest budowa infrastruktury, która umożliwi operatorom ostatniej mili budowę swoich sieci dostępowych. Siec budowana w ramach projektu musza spełniać warunki neutralności technologicznej i otwartości, a operatorzy ostatniej mili będą z niej korzystać na zasadzie równego dostępu. Lokalizacje miejscowości pod węzły zostały wyznaczone na podstawie warunkowego dostępu zobrazowanego w punkcie IV.4

Analiza rozwiązań w warstwie pasywnej Na podstawie złożonych algorytmów matematycznych (algorytm Kruskala) łącząc wszystkie miasta gminne w drzewa powiatowe uzyskano pierwsze szacunkowe dane dotyczące budowy sieci Internet Dla Mazowsza na obszarze całego województwa. Szczegółowa metodyka zawarta jest w załączniku nr 3 W późniejszych etapach topografia sieci była optymalizowana pod kątem konkretnego wariantu budowy sieci.

Jednak założenia matematyczne wyliczające optymalne relacje zostały utrzymane na etapie całego trasowania sieci. Na podstawie algorytmu rozwiązującego „problem komiwojażera” określono pierwszy pierścień sieci szkieletowej łączący wszystkie miasta powiatowe.

Poniższa tabela przedstawia zebrane obliczenia wynikające z wymiarowania i trasowania sieci w metryce drogowej zgodnie z algorytmami opisanymi powyżej.

Strona 126 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

TABELA NR. 45. WSTĘPNE WYMIAROWANIE SIECI DYSTRYBUCYJNEJ IDM. Powiat

Algorytm Komiwojażera

Algorytm Kruskala

białobrzeski

67

47

ciechanowski

150

107

garwoliński

173

138

gostyniński

74

39

grodziski

79

47

grójecki

163

113

kozienicki

191

92

legionowski

46

27

lipski

94

63

łosicki

86

59

makowski

139

105

miński

139

109

mławski

147

109

nowodworski

91

53

ostrołęcki

206

146

ostrowski

177

135

otwocki

87

62

piaseczyński

88

63

płocki

390

198

płoński

190

123

pruszkowski

43

32

przasnyski

117

77

przysuski

92

65

pułtuski

116

75

radomski

188

155

siedlecki

193

157

sierpecki

120

69

sochaczewski

114

73

Strona 127 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

sokołowski

102

71

szydłowiecki

66

36

warszawski zachodni

95

60

węgrowski

125

97

wołomiński

142

107

wyszkowski

120

75

zwoleński

83

44

żuromiński

106

59

żyrardowski

58

32

4657

3119

Suma powiaty

Źródło: opracowanie własne.

TABELA NR. 46. WSTĘPNE WYMIAROWANIE SIECI SZKIELETOWEJ. Szkielet sieci

Algorytm Komiwojażera

MAZOWIECKIE

1897 km Źródło: opracowanie własne.

Na podstawie wyników wstępnego wymiarowania sieci Internet Dla Mazowsza można było założyć minimalny koszt inwestycji do dalszych prac analitycznych. Biorąc po uwagę pokrywanie się tras drogowych dla sieci szkieletowej i dystrybucyjnej wstępne oszacowanie długości planowanej sieci określono na 4 000 km.

Porównanie z planowanym budżetem inwestycji wykazało, że istniej możliwość realizacji założonych celów projektu w planowanym budżecie projektu. Należy zaznaczyć, że wymiarowanie z algorytmów dotyczyło relacji drogowych pomiędzy miejscowościami, docelowo podczas projektowania sieci używano długości relacji powiększonych o współczynnik budowy sieci w metryce drogowej.

Na podstawie przyjętych metod wymiarowania sieci Internet Dla Mazowsza można przedstawić schemat wymiarowania sieci.

Strona 128 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 35. SCHEMAT WYMIAROWANIA SIECI

Na podstawie wyników algorytmu wymiarowania sieci określono: • • • • • •

lokalizacje węzłów dystrybucyjnych, relacje pomiędzy węzłami dystrybucyjnymi, długość sieci dystrybucyjnej, lokalizacje węzłów szkieletowych, relacje pomiędzy węzłami szkieletowymi, długość sieci szkieletowej.

Wymiarowanie sieci przeprowadzono dla kilku wariantów realizacji projektu.

Analiza wariantów sieci : Na podstawie zebranych informacji o możliwościach interwencji w ramach sieci Internet Dla Mazowsza oraz opracowanej metodologii projektowania sieci przystąpiono do analizy możliwych wariantów realizacji projektu Internet Dla Mazowsza. Analizie poddano pięć warianty techniczne budowy sieci Internet Dla Mazowsza.

Od początku projektu założono, że nie będzie budowany rurociąg i kable do węzła zlokalizowanego w Warszawie. Analiza rynku telekomunikacyjnego wykazała, że jest dużo możliwości dzierżawy włókien światłowodowych na „wejściu” do Warszawy, większość operatorów telekomunikacyjny posiada swoje kable w Warszawie. Koszt budowy sieci w mieście Warszawa przekracza koszty dzierżaw w tym zakresie oraz jest bardzo utrudniony techniczne z powodu bardzo wysokiej urbanizacji miasta. Stąd w tabelach budowy sieci jest zawsze pozycja dzierżawy włókien światłowodowych w modelu IRU (ang. Indefeasible Right of Use – nieodwołalne prawo użytkowania).

Strona 129 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Sieci w ramach IRU na odcinkach: • • •

Warszawa-Ząbki Warszawa-Józefów Warszawa-Łomianki

Łączna długość odcinków dzierżawionych na potrzeby wejścia do Warszawy to 40 km.

Analizę wariantów budowy sieci przeprowadzono dwuetapowo: Etap 1. Analiza budowy sieci na poziomie województwa, oszacowanie kosztów minimalnych inwestycji; Etap 2. Analiza budowy sieci na poziomie województwa, oszacowanie kosztów rzeczywistych inwestycji.

Po każdym etapie koszt inwestycji był porównywany z planowanym budżetem projektu. W przypadku znaczącego przekroczenia budżetu wariant nie podlegał dalszej analizie szczegółowej powiatowej.

Warianty infrastruktury planowanej do budowy została oparta o założenia: Sieć szkieletowa oparta ma być na rurociągu złożonym z czterech rur o średnicy zewnętrznej fi 40. Węzły sieci szkieletowej mają być połączone kablem światłowodowym 48- włóknowym zakończonym na przełącznicach optycznych w pomieszczeniach węzłów.

Sieć dystrybucyjna oparta ma być na rurociągu złożonym z dwóch rur o średnicy zewnętrznej fi 40. Węzły sieci dystrybucyjnej mają być połączone ze szkieletem sieci kablem światłowodowym 48- włóknowym zakończonym na przełącznicach optycznych w pomieszczeniach węzłów. W przypadku końcowych odcinków sieci gdzie z węzła dystrybucyjnego nie jest zasilany następny węzeł sieci proponuje się budowę kabla 12 włókowego. Kable te mogą być zakańczane w przełącznicach w pomieszczeniach węzłów lub w studniach kablowych w mufie światłowodowej z polem komutacyjnym w przypadku węzła końcowego.

Sieć współbieżna na terenach gdzie w jednym rurociągu będą umieszczone sieć szkieletowa i dystrybucyjna należy wybudować rurociąg złożony z czterech rur o średnicy zewnętrznej fi 40 tak jak dla sieci szkieletowej. Na odcinkach sieci współbieżnej należy zabudować kable 96- włóknowe zajmując jeden otwór rurociągu.

Węzły szkieletowe - przewidziano do budowy trzy rodzaje węzłów szkieletowych, dokładne parametry węzłów opisane w rozdziale dotyczącym urządzeń aktywnych sieci Internet Dla Mazowsza. Węzły szkieletowe mogą być zlokalizowane w pomieszczeniu lub w kontenerze telekomunikacyjnym.

Węzły dystrybucyjne - przewidziano do budowy dwa rodzaje węzłów dystrybucyjnych. Pierwszy rodzaj (TYP A) węzła zawiera osprzęt aktywny i pasywny, węzeł zasila kolejne węzły w drzewie sieci. Węzły dystrybucyjne typu A mogą być zlokalizowane w pomieszczeniu lub w kontenerze telekomunikacyjnym.

Drugi rodzaj (TYP B) węzeł końcowy z którego nie są zasilane kolejne węzły. W tym typie węzła zabudowano tylko osprzęt pasywny który zostanie zlokalizowany w studniach kablowych lub szafkach zewnętrznych.

IX.1.4. ANALIZA MOŻLIWYCH WARIANTÓW REALIZACJI SIECI Wariant 1: Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych oraz sieci dla JST Założenia sieci Internet Dla Mazowsza obejmowały budowę sieci w celu realizacji projektu dostarczenia Internetu szerokopasmowego na obszarach białych i szarych, a także doprowadzenie łączy na potrzeby jednostek samorządu terytorialnego, w obszarach białych, szarych i czarnych.

Pierwszy wariant analizy technicznej obejmował realizację obu zadań poprzez budowę własnych rurociągów i sieci światłowodowej na terenie całego Województwa Mazowieckiego.

Strona 130 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Na podstawie algorytmów zaprojektowano sieć dystrybucyjną łączącą wszystkie miejscowości gminne. Na podstawie drzew powiatowych tworzących trzon sieci dystrybucyjnej w powiatach dołączono lokalizacje węzłów dystrybucyjnych planowanych do podłączenia w ramach sieci Internet Dla Mazowsza.

RYSUNEK NR. 36. WIZUALIZACJA PRZEBIEGÓW SIECI, LOKALIZACJI WĘZŁÓW IDM ORAZ LOKALIZACJI WĘZŁÓW DLA JST NA TERENIE WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO DLA WARIANTU 1. BUDOWY SIECI.

Źródło: opracowanie własne.

Przebieg sieci i lokalizacja węzłów w wariancie 1: Budowa sieci światłowodowej w wariancie pierwszym przewiduje podłączenie do sieci • •

300 miejscowości gminnych, 264 węzłów sieci dystrybucyjnej.

TABELA NR. 47. PODZIAŁ FUNKCYJNY LOKALIZACJI WĘZŁÓW ZE WZGLĘDU NA FUNKCJE W TOPOLOGII SIECI. Lokalizacje węzłów - funkcja

Liczba

Szkielet

5

Szkielet - dystrybucja

31

Szkielet – dystrybucja - JST

6

Strona 131 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Dystrybucja

210

Dystrybucja - JST

17

JST

277

Suma lokalizacji

546 Źródło: opracowanie własne.

Węzły ze względu na swoją funkcję w topologii sieci podzielono na: • • •

węzły szkieletowe, węzły dystrybucyjne typ A – standardowy węzeł dystrybucyjny aktywny, węzły dystrybucyjne typ B – węzły na zakończeniach gałęzi drzew powiatowych, wyposażone tylko w osprzęt pasywny.

Wszystkie węzły zlokalizowane w miejscowościach gminnych „czarnych” na potrzeby sieci łączących instytucje publiczne zostały zaprojektowane jako węzły dystrybucyjne typu B. Węzły mogą być zlokalizowane w pomieszczenia lub specjalnych kontenerach telekomunikacyjnych.

TABELA NR. 48. RODZAJE WĘZŁÓW PLANOWANE DO BUDOWY. Budowa węzłów

j.m.

Liczba

Węzły sieci szkieletowej

szt.

42

Węzły sieci dystrybucyjnej TYP A

szt.

66

Węzły sieci dystrybucyjnej TYP B

szt.

438

Źródło: opracowanie własne.

TABELA NR. 49. DŁUGOŚĆ TRAS W WARIANCIE PIERWSZYM. Budowa sieci światłowodowej

j.m.

Liczba

Budowa sieci szkieletowej

km

540

Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna)

km

1 550

Budowa sieci dystrybucyjnej

km

2 000

Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza)

km

920

SUMA BUDOWA

km

5 010

Dzierżawa sieci IRU

km

40

SUMA IRU

km

40

Źródło: opracowanie własne.

Łączna długość planowanej sieci światłowodowej do budowy w wariancie pierwszym wynosi 5 010 km. Na podstawie wstępnych wyliczeń oszacowano koszty budowy sieci (560 773 000,00 zł brutto) w wariancie pierwszym oraz przyrównano do planowanego budżetu inwestycji.

Na podstawie wstępnego oszacowanie kosztów inwestycyjnych koniecznych do poniesienia w ramach budowy własnej rurociągów i sieci światłowodowej odrzucono możliwość budowy sieci w wariancie 1. Koszt inwestycji przekraczał planowany budżet projektu, dlatego też zaniechano dalszej analizy szczegółowej budowy sieci w wariancie 1.

Strona 132 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Wariant 2. Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM oraz sieci dla JST z wykorzystaniem IRU Planowany wariant drugi sieci Internet Dla Mazowsza wykorzystujący model IRU będzie oparty na technologii budowy sieci przy pomocy kabli światłowodowych i łączenia przy ich pomocy fizycznych lokalizacji na terenie powiatów w jedną strukturę logiczną. Sieć szkieletowa oraz znaczna część sieci dystrybucyjnej powstanie w oparciu o włókna światłowodowe dzierżawione w modelu IRU (ang. Indefeasible Right of Use – nieodwołalne prawo użytkowania).

Planowanie wykorzystanie istniejącej sieci światłowodowej poprzez dzierżawę włókien światłowodowych poprzedzone zostało konsultacjami z operatorami sieci światłowodowych oraz zapytaniami w zakresie dzierżawy włókien na terenie województwa.

RYSUNEK NR. 37. RELACJE ŚWIATŁOWODOWE PRZEKAZANE DO WYKORZYSTANIA W MODELU IRU.

Źródło: opracowanie własne.

Dokonano analizy wykorzystania możliwej do pozyskania w trybie IRU. W wyniku analizy stwierdzono, że nie można wykorzystać dzierżaw włókien do budowy spójnej sieci szkieletowej i dystrybucyjnej. Przedstawione odcinki nie mogą tworzyć spójnych pierścieni sieci, a częściowa budowa i częściowa dzierżawa powodowałaby bardzo duży wzrost kosztów sprzętu aktywnego koniecznego do obsługi ruchu w węzłach kolokacji sieci.

Dodatkowo większość przedstawionych relacji zakończona jest w miejscowościach gminnych lub powiatowych.

Jak można się było spodziewać brak jest infrastruktury w obszarach objętych interwencją projektu. W związku z

Strona 133 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

powyższym zadecydowano, że sieć dzierżawiona może być wykorzystana do podłączenia lokalizacji Jednostek Samorządu Terytorialnego w miejscowościach gminnych i powiatowych.

Dodatkowo zaplanowano budowę sieci dla węzłów sieci Internet Dla Mazowsza oraz podłączenie wszystkich miejscowości gminnych na trasie sieci.

Przebieg sieci i lokalizacja węzłów w wariancie 2: Budowa sieci światłowodowej w wariancie drugim przewiduje podłączenie do sieci • •

101 miejscowości gminnych, 264 węzłów sieci dystrybucyjnej.

Na podstawie założeń do sieci oraz przebiegów tras kablowych określono liczbę węzłów możliwych do podłączenia siecią światłowodową w ramach wariantu drugiego.

TABELA NR. 50. PODZIAŁ FUNKCYJNY LOKALIZACJI WĘZŁÓW ZE WZGLĘDU NA FUNKCJE W TOPOLOGII SIECI. Lokalizacje węzłów - funkcja

Liczba

Szkielet

5

Szkielet - dystrybucja

31

Szkielet – dystrybucja - JST

6

Dystrybucja

210

Dystrybucja - JST

17

JST

78

Suma lokalizacji

347 Źródło: opracowanie własne.

Strona 134 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 38. WIZUALIZACJA PRZEBIEGÓW SIECI, LOKALIZACJI WĘZŁÓW IDM ORAZ LOKALIZACJI WĘZŁÓW DLA JST NA TERENIE WOJEWÓDZTWA DLA WARIANTU 2 BUDOWY SIECI.

Źródło: opracowanie własne.

TABELA NR. 51. RODZAJE WĘZŁÓW PLANOWANE DO BUDOWY. Budowa węzłów

J.m.

Liczba

Węzły sieci szkieletowej

szt.

42

Węzły sieci dystrybucyjnej TYP A

szt.

66

Węzły sieci dystrybucyjnej TYP B

szt.

239

Źródło: opracowanie własne.

W przypadku projektu Internet Dla Mazowsza model dzierżawy zastosowano do 790 km sieci dystrybucyjnej.

Ponadto planuje się budowę 3 740 km własnej sieci optycznej na terenie całego Województwa Mazowieckiego.

Strona 135 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

TABELA NR. 52. DŁUGOŚĆ TRAS W WARIANCIE DRUGIM. Budowa sieci światłowodowej

J.m.

Liczba

Budowa sieci szkieletowej

km

540

Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna)

km

1 330

Budowa sieci dystrybucyjnej

km

1 050

Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza)

km

820

SUMA BUDOWA

km

540

Dzierżawa sieci IRU

km

3 740

SUMA IRU

km

790

Źródło: opracowanie własne.

Na podstawie wstępnych wyliczeń oszacowano koszty budowy sieci (465 013 370,00 zł brutto) w wariancie 2 oraz przyrównano do planowanego budżetu inwestycji.

Na podstawie wstępnego oszacowanie kosztów inwestycyjnych koniecznych do poniesienia w ramach budowy własnej rurociągów i kosztów dzierżaw oraz analizy funkcjonalności takiego modelu odrzucono możliwość budowy sieci w wariancie drugim.

Zaproponowane rozwiązanie polegające na wykorzystaniu istniejących zasobów (model IRU), posiada duże ograniczenia funkcjonalne ze względu na brak relacji światłowodowych w wielu obszarach interwencji projektu.

W związku z tym trudno jest nich oprzeć spójną topologię sieci światłowodowej.

Wariant 3. Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM z wykorzystaniem podbudowy sieci energetycznej Koncepcja zakłada budowę własnej sieci światłowodowej opartej na kablach światłowodowych podwieszanych na słupach istniejącej linii energetycznej średniego i niskiego napięcia. Aby nawiązać się do istniejących sieci energetycznych przewiduje się budowę sieci kablowej od węzłów sieci szkieletowych projektu Internet Dla Mazowsza do lokalizacji wskazanych przez właściciela podbudowy słupowej jako punkty styku sieci. Także w przypadku zakończenia sieci należy wybudować przyłącza z podbudowy słupowej do lokalizacji węzłów dystrybucyjnych sieci Internet Dla Mazowsza. Przewidywane jest wykorzystanie podbudowy słupowej w zakresie budowy sieci szkieletowej i dystrybucyjnej.

W przypadku instalacji kabli na podbudowie słupowej należy zabudować kable światłowodowe napowietrzne z linką nośną. W zależności od topologii sieci zabudowane zostaną kable 12, 48, 96 włóknowe.

W wariancie trzecim zakłada się, że wszystkie połączenia kablowe światłowodowe będą budowane w zależności od możliwości w technologii doziemnej lub podwieszanej. Pozostanie dzierżawa odcinków podejściowych do węzła w Warszawie.

Na etapie przygotowania projektu próbowano konsultować przebiegi sieci z właścicielami sieci energetycznych w celu określenia możliwości dzierżawy podbudowy słupowej. Mimo wstępnego zainteresowania tematem nie udało się uzyskać wiążących odpowiedzi na plany wykorzystania podbudowy słupowej, a także nie udało się zebrać relacji i map przebiegów sieci energetycznej. Jednak mając na uwadze, że sieć energetyczna jest obecna w większości miejscowości województwa oszacowano koszty budowy na podstawie założonej topologii sieci przyjmując następujące założenia : •

100% długości sieci szkieletowej realizowanej w technologii podwieszanej, Strona 136 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

•

20% wydłużenie relacji podwieszanej,

•

40% długości sieci dystrybucyjnej realizowanej w technologii podwieszanej.

RYSUNEK NR. 39. WIZUALIZACJA SIECI, LOKALIZACJI WĘZŁÓW IDM BUDOWANYCH W RAMACH WARIANTU 3.

Źródło: opracowanie własne.

Na podstawie założeń podłączono do nowobudowanej sieci 264 węzły dystrybucyjne sieci Internet Dla Mazowsza planowane do budowy w obszarach interwencji.

TABELA NR. 53. FUNKCJE LOKALIZACJI WĘZŁÓW ZE WYLĘGU NA FUNKCJE W TOPOLOGII SIECI. Lokalizacje węzłów - funkcja

Liczba

Szkielet

5

Szkielet - dystrybucja

37

Dystrybucja

227

Suma lokalizacji

269 Źródło: opracowanie własne.

Strona 137 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

TABELA NR. 54. RODZAJE WĘZŁÓW PLANOWANE DO BUDOWY W WARIANCIE TRZECIM. Budowa węzłów

J.m.

Liczba

Węzły sieci szkieletowej

szt.

42

Węzły sieci dystrybucyjnej TYP A

szt.

66

Węzły sieci dystrybucyjnej TYP B

szt.

161

Źródło: opracowanie własne.

Na podstawie map topograficznych i projektowanych tras kablowych obliczono liczbę kilometrów sieci konieczną do wybudowania w ramach wariantu 3.

TABELA NR. 55. DŁUGOŚĆ TRAS – WARIANT 3.

Budowa sieci światłowodowej

J.m.

Liczba

Budowa sieci szkieletowej podwieszonej

km

539

Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna) podwieszonej

km

1 639

SUMA SIEĆ NAPOWIETRZNA

2178

Budowa sieci dystrybucyjnej ziemnej

km

632

Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza) ziemnej

km

984

SUMA SIEĆ ZIEMNA

1616

Dzierżawa sieci IRU

km

40

SUMA IRU

km

40

Źródło: opracowanie własne.

Łączna długość planowanej sieci światłowodowej wynosi 3 843 km, w tym dzierżawa IRU 40 km dotyczy wejścia siecią kablową do Warszawy.

Zabudowa kabli na podbudowie energetycznej umożliwia szybką realizację przedsięwzięcia budowy sieci jednak pociąga za sobą późniejsze koszty opłaty za dzierżawę tej infrastruktury, co skutkuje dużą zależnością kosztów eksploatacyjnych wybudowanej sieci w zależności od planów właściciela infrastruktury słupowej.

Koszty utrzymania sieci światłowodowej na podbudowie słupowej są wyższe o ok. 20% od kosztów w sieciach doziemnych. Dodatkowo należy uwzględnić opłatę za dzierżawę słupów energetycznych. Koszt dzierżawy jednego słupa waha się od 6 do 20 zł netto miesięczne w zależności od właściciela.

TABELA NR. 56. SZACUNKOWE KOSZTY DZIERŻAWY SŁUPÓW. Szacunkowe koszty dzierżawy słupów

J.m.

Liczba

Długość sieci światłowodowej podwieszanej

km

2178

Średnie odległości między słupami

m

50

Liczba słupów do dzierżawy

szt.

4356

zł

10

Koszt dzierżawy słupa

Strona 138 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

MIESIĘCZNY KOSZT DZIERŻAWY (NETTO)

zł

43 560

Źródło: opracowanie własne.

Na podstawie wstępnego oszacowanie kosztów (341 407 845,12 zł brutto) inwestycyjnych koniecznych do poniesienia w ramach budowy własnej rurociągów i przyszłych kosztów dzierżaw infrastruktury słupowej wariant trzeci został odrzucony ze względu na wysokie koszty utrzymania sieci.

Wariant 4. Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM Założenia sieci Internet Dla Mazowsza obejmowały budowę sieci w celu realizacji projektu dostarczenia Internetu szerokopasmowego na obszarach białych i szarych, a także doprowadzenie łączy na potrzeby jednostek samorządu terytorialnego w obszarach białych, szarych i czarnych.

Ze względu na ograniczone koszty projektu zaproponowano czwarty wariant realizacji projektu obejmujący budowę własnej sieci światłowodowej oraz węzłów dystrybucyjnych sieci na obszarach możliwych do interwencji białych i szarych bez podłączania wszystkich gmin w tym JST. Pod kątem trasowania przebiegów sieci światłowodowej wariant oparty został na drzewach powiatowych z wariantu pierwszego, jednak ze względu na zmianę podejścia do interwencji możliwe było dokonanie dużej optymalizacji przebiegów światłowodowych tym samym ograniczając koszty budowy sieci.

Strona 139 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 40.. WIZUALIZACJA SIECI, SIECI LOKALIZACJI WĘZŁÓW IDM BUDOWANYCH W RAMACH RAM WARIANTU 4.

Źródło: opracowanie własne.

Na podstawie optymalizacji tras z wariantów poprzednich i założeń sieci zaprojektowano przyłączenie do nowobudowanej sieci 275 węzłów dystrybucyjnych sieci Internet Dla Mazowsza, planowanych do budowy w obszarach interwencji.

TABELA NR. 57.. PODZIAŁ FUNKCYJNY LOKALIZACJI WĘZŁÓW ZEE WYLĘGU NA FUNKCJE W TOPOLOGII SIECI. Lokalizacje węzłów - funkcja

Liczba

Szkielet

2

Szkielet - dystrybucja

40

Dystrybucja

235

Suma lokalizacji

277 Źródło: opracowanie własne.

Strona 140 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

TABELA NR. 58. RODZAJE WĘZŁÓW PLANOWANE DO BUDOWY. Budowa węzłów

J.m.

Liczba

Węzły sieci szkieletowej

Szt.

42

Węzły sieci dystrybucyjnej TYP A

Szt.

66

Węzły sieci dystrybucyjnej TYP B

Szt.

169

Źródło: opracowanie własne.

Węzły ze względu na swoją funkcję w topologii sieci podzielono na: • • •

węzły szkieletowe; węzły dystrybucyjne typ A – standardowy węzeł dystrybucyjny aktywny; węzły dystrybucyjne typ B – węzły na zakończeniach gałęzi drzew powiatowych, wyposażone tylko w osprzęt pasywny.

Na podstawie map topograficznych i projektowanych tras kablowych obliczono liczbę kilometrów sieci konieczną do wybudowania w ramach wariantu czwartego.

TABELA NR. 59. DŁUGOŚĆ TRAS – WARIANT 4.

Budowa sieci światłowodowej

J.m.

Liczba

Budowa sieci szkieletowej

km

490

Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna)

km

1 490

Budowa sieci dystrybucyjnej

km

840

Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza)

km

780

SUMA BUDOWA

km

3 600

Dzierżawa sieci IRU

km

40

SUMA IRU

km

40

Źródło: opracowanie własne.

Łączna długość planowanej sieci światłowodowej wynosi 3 640 km. W tym dzierżawa IRU 40 km dotyczy wejścia siecią kablową do Warszawy. Na podstawie wstępnych wyliczeń oszacowano koszty budowy sieci w wariancie 4 oraz przyrównano do planowanego budżetu inwestycji. Podkreślić należy, że przyjęcie na etapie studium wykonalności wykorzystania dzierżawy IRU dla 40 km nie oznacza, że istniejąca infrastruktura nie będzie wykorzystywana w ramach realizacji projektu. Przeciwnie, zarówno projektanci, jak i Operator Infrastruktury, będą mieli zapewnioną możliwość wykorzystania istniejącej infrastruktury technicznej, własnej lub innych podmiotów. Jeżeli więc istniejąca infrastruktura będzie spełniała wymagania dla sieci IDM i będzie mogła być nabyta na potrzeby projektu na warunkach atrakcyjniejszych niż wybudowanie nowej infrastruktury, to nie będzie przeszkód do jej wykorzystania. Zastrzec jednocześnie trzeba, że analizy w studium wykonalności dowodzą, iż budowa sieci światłowodowej IDM na podbudowie energetycznej, jak również pozyskanie prawa dzierżawy istniejącej infrastruktury (kanalizacji kablowej, ciemnych włókien), co do zasady nie jest optymalne ekonomicznie i technologicznie z punktu widzenia budowy, utrzymania i celów projektu IDM. Zaproponowane rozwiązanie polegające na budowie własnej sieci światłowodowej na terenie całego województwa łączącej nowobudowane węzły dystrybucyjne sieci Internet Dla Mazowsza okazało się najbardziej opłacalne pod względem technicznym i inwestycyjnym. Dzięki budowie własnej sieci można uzyskać spójną sieć szkieletową i dystrybucyjną łatwą w utrzymaniu i eksploatacji. Na podstawie wstępnego oszacowanie kosztów Strona 141 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

inwestycyjnych koniecznych do poniesienia w ramach budowy własnej rurociągów i kosztów dzierżaw oraz analizy funkcjonalności takiego modelu wariant 4 został rekomendowany do dalszych analiz.

Na podstawie analizy przychodów operatora oraz podaży i popytu na rynku, na którym planowana jest interwencja zdecydowano się poszerzyć zakresu budowy sieci o sieć NGA (FTTB) zlokalizowaną w większych miastach na trasie sieci.

Wariant 5. Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM oraz sieci NGA (FTTB) w wybranych miastach W projekcie IDM możliwe jest realizowanie sieci NGA poprzez: •

Wariant FTTB – budowa węzła

W wariancie tym zostaną wybudowane gęsta siec światłowodowa oferujące usługi NGA w obszarach na których tych usług nie ma, następnie operatorzy telekomunikacyjni poprzez swoje sieci budynkowe dalej będą dystrybuować sygnał do klienta końcowego za pomocą wybudowanej przez nich sieci. Koncepcja wykorzystania tego wariantu zakłada wybudowanie sieci światłowodowej łączących węzły dystrybucyjne (szafy uliczne, węzły szkieletowe) z węzłami światłowodowymi zlokalizowanymi na budynkach, blokach, domach jednorodzinnych (bezpośrednio w pobliżu skupiska domów jednorodzinnych). Tam operatorzy ostatniej mili budować będą wewnętrzne sieci dostępowe i oferować usługi klientom końcowym.

RYSUNEK NR. 41. SCHEMAT SIECI DOSTĘPOWEJ NGA W TECHNOLOGII FTTB

W ramach wariantu 5 wybrano 33 miast leżących na trasie sieci dystrybucyjnej i szkieletowej oraz w jej pobliżu, których liczba mieszkańców wynosiła 2 – 30 tysięcy. Założenie liczby mieszkańców zostało przyjęte na podstawie opłacalności budowy sieci NGA na terenach miejskich oraz na podstawie wskaźników gęstości zaludnienia.

Budowa sieci światłowodowej w wariancie 5 przewiduje podłączenie do sieci: • •

308 węzłów sieci dystrybucyjnej, 33 obszarów NGA.

Strona 142 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 42. WIZUALIZACJA SIECI, LOKALIZACJI WĘZŁÓW IDM ORAZ NGA BUDOWANYCH W RAMACH WARIANTU 5.

Źródło: opracowanie własne.

Na podstawie optymalizacji tras z wariantów poprzednich i założeń sieci zaprojektowano przyłączenie do nowobudowanej sieci 308 węzłów dystrybucyjnych sieci Internet Dla Mazowsza, planowanych do budowy w obszarach interwencji oraz 33 obszarów NGA planowanych do budowy w obszarach możliwych do interwencji NGA. TABELA NR. 60. PODZIAŁ FUNKCYJNY LOKALIZACJI WĘZŁÓW ZE WZGLĘDU NA FUNKCJE W TOPOLOGII SIECI. Lokalizacje węzłów – funkcja

Liczba

Szkielet – techniczne węzły

4

Szkielet – dystrybucja

42

Dystrybucja

266

Strona 143 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Suma lokalizacji

312 Źródło: opracowanie własne.

TABELA NR. 61. RODZAJE WĘZŁÓW PLANOWANE DO BUDOWY. Budowa węzłów

J.m.

Liczba

Węzły sieci szkieletowej

szt.

42

Węzły sieci dystrybucyjnej TYP A

szt.

90

Węzły sieci dystrybucyjnej TYP B

szt.

147

Węzły dystrybucyjne NGA oraz sieci dostępowe FTTB

szt.

33

Źródło: opracowanie własne.

Węzły ze względu na swoją funkcję w topologii sieci podzielono na: • • •

węzły szkieletowe, węzły dystrybucyjne typ A – standardowy węzeł dystrybucyjny aktywny, węzły dystrybucyjne typ B – węzły na zakończeniach gałęzi drzew powiatowych, wyposażone tylko w osprzęt pasywny.

Na podstawie map topograficznych i projektowanych tras kablowych obliczono liczbę kilometrów sieci konieczną do wybudowania w ramach wariantu 5.

TABELA NR. 62. DŁUGOŚĆ TRAS - WARIANT 5.

Budowa sieci światłowodowej

J.m.

Liczba

Budowa sieci szkieletowej

km

542

Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna)

km

1 385

Budowa sieci dystrybucyjnej

km

713

Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza)

km

1000

SUMA BUDOWA

km

3 640

Dzierżawa sieci IRU

km

40

SUMA IRU

km

40

Źródło: opracowanie własne.

Łączna długość planowanej sieci światłowodowej wynosi 3 680 km, w tym dzierżawa IRU 40 km dotyczy wejścia siecią kablową do Warszawy. Podkreślić należy, że przyjęcie na etapie studium wykonalności wykorzystania dzierżawy IRU dla 40 km nie oznacza, że istniejąca infrastruktura nie będzie wykorzystywana w ramach realizacji projektu. Przeciwnie, zarówno projektanci, jak i Operator Infrastruktury, będą mieli zapewnioną możliwość wykorzystania istniejącej infrastruktury technicznej, własnej lub innych podmiotów. Jeżeli więc istniejąca infrastruktura będzie spełniała wymagania dla sieci IDM i będzie mogła być nabyta na potrzeby projektu na warunkach atrakcyjniejszych niż wybudowanie nowej infrastruktury, to nie będzie przeszkód do jej wykorzystania. Zastrzec jednocześnie trzeba, że analizy w studium wykonalności dowodzą, iż budowa sieci światłowodowej IDM na podbudowie energetycznej, jak również pozyskanie prawa dzierżawy istniejącej infrastruktury (kanalizacji kablowej, ciemnych włókien), co do zasady nie jest optymalne ekonomicznie i technologicznie z punktu widzenia budowy, utrzymania i celów projektu IDM. Strona 144 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

W ramach wariantu 5 wybrano 33 miast leżące na trasie sieci dystrybucyjnej i szkieletowej, których liczba mieszkańców wynosiła 2 – 100 tysięcy. Założenie liczby mieszkańców zostało przyjęte na podstawie opłacalności budowy sieci NGA na terenach miejskich oraz na podstawie wskaźników gęstości zaludnienia.

TABELA NR. 63. MIASTA WYBRANE DO PROJEKTU. Lp

Nazwa

Gmina

Powiat

1 Sobolew

Sobolew

garwoliński

Ludność 4439

2 Żelechów

Żelechów

garwoliński

4133

3 Nowe Miasto nad Pilicą

Nowe Miasto nad Pilicą

grójecki

3856

4 Garbatka-Letnisko

Garbatka-Letnisko

kozienicki

3532

5 Lipsko

Lipsko

lipski

5723

6 Łosice

Łosice

łosicki

7207

7 Maków Mazowiecki

Maków Mazowiecki

makowski

9814

8 Różan

Różan

makowski

2625

9 Kałuszyn

Kałuszyn

miński

2938

10 Nasielsk

Nasielsk

nowodworski

7418

11 Brody

Pomiechówek

nowodworski

2595

12 Kadzidło

Kadzidło

ostrołęcki

4748

13 Myszyniec

Myszyniec

ostrołęcki

2980

14 Małkinia Górna

Małkinia Górna

ostrowski

6241

15 Bielsk

Bielsk

płocki

2812

16 Drobin

Drobin

płocki

2935

17 Wyszogród

Wyszogród

płocki

2728

18 Raciąż

Raciąż

płoński

4660

19 Pułtusk

Pułtusk

pułtuski

19096

20 Pionki

Pionki

radomski

19351

21 Jedlnia-Letnisko

Jedlnia-Letnisko

radomski

4498

22 Skaryszew

Skaryszew

radomski

4135

23 Wierzbica

Wierzbica

radomski

4620

24 Sierpc

Sierpc

sierpecki

18653

25 Teresin

Teresin

sochaczewski

2609

26 Sokołów Podlaski

Sokołów Podlaski

sokołowski

18509

27 Leszno

Leszno

warszawski zachodni

4130

28 Dziekanów Leśny

Łomianki

warszawski zachodni

2672

29 Słupno

Radzymin

wołomiński

3161

30 Jasienica

Tłuszcz

wołomiński

3290

31 Duczki

Wołomin

wołomiński

3459

32 Żuromin

Żuromin

żuromiński

8760

33 Mszczonów

Mszczonów

żyrardowski

6306

Źródło: opracowanie własne.

Oszacowane koszty budowy sieci NGA oparte zostały o model wypracowany w Urzędzie Komunikacji Elektronicznej przy założeniu poddaniu analizie 25 losowo wybranych miast w Polsce; poniżej lista miast w modelu UKE:

Strona 145 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 43. LISTA MIAST W MODELU UKE.

Źródło: Urząd Komunikacji Elektronicznej „Opis modelu kalkulacji kosztów sieci NGA dla wybranych miast w Polsce”.

Model sieci NGA wymiaruje i szacuje koszty sieci dla wszystkich wytypowanych miast, wyliczając średni koszt inwestycji i eksploatacji sieci.

Ogólna koncepcja modelu sieci NGA Ogólna koncepcja modelu sieci NGA zakłada podział miast na klastry, dla których następnie zwymiarowano sieć NGA. RYSUNEK NR. 44. SIEĆ ŚWIATŁOWODOWA DLA MNIEJSZYCH MIEJSCOWOŚCI.

Źródło: opracowanie własne.

Strona 146 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 45. SIEĆ ŚWIATŁOWODOWA DLA WIĘKSZYCH MIEJSCOWOŚCI.

Źródło: opracowanie własne.

TABELA NR. 64. ZAŁOŻENIA PROJEKTOWE NGA. NGA liczba podłączonych gospodarstw

8 640

koszt NGA na jedno gospodarstwo domowe

2 620,00 zł

50% gospodarstw w zasięgu sieci NGA

86 403

10% penetracji w obszarze zasięgu sieci NGA

8 640

koszt budowy obszaru NGA per potencjalny klient koszt podłączenia klienta

620,00 zł 2 000,00 zł

całkowity koszt budowy obszarów NGA (brutto)

53 569 860,00 zł Źródło: opracowanie własne.

Strona 147 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Podsumowanie: Optymalnym modelem realizacji projektu jest wariant 5, który proponowany jest do budowy regionalnej sieci szerokopasmowej na terenie całego województwa. Połączenie nowobudowanych węzłów dystrybucyjnych sieci IDM (część szkieletowo-dystrybucyjna projektu) oraz budowa w wybranych 33 miejscowościach sieci NGA w technologii FTTB (część dostępowa projektu) - okazało się najbardziej opłacalne pod względem technicznym i ekonomicznym przy założeniu największego stopnia eliminacji wykluczenia cyfrowego. W wyniku analiz przychodów operatora oraz podaży i popytu na rynku na którym planowana jest interwencja wyliczono że, wariant ten jest możliwy do realizacji oraz zapewnia odpowiedni poziom przychodów operatora.

IX.1.5. ANALIZA WARIANTÓW W CZĘŚCI AKTYWNEJ Struktura topologiczna pasywnej światłowodowej warstwy fizycznej dla Mazowieckiej Sieci Szerokopasmowej przedstawia wariant 5 . Struktura ta pokazuje wszystkie budowane w ramach realizowanego projektu, łącza światłowodowe, zarówno dla szkieletu sieci jak i dla dostępu. Z dostępnych w sieci Internet Dla Mazowsza łączy światłowodowych utworzona będzie najlepsza struktura topologiczna sieci Internet Dla Mazowsza.

Najlepszą strukturą topologiczną sieci zbudowanej z włókien światłowodowych jest struktura pierścienia dwuwłókowego. Struktura taka, z jednej strony, znacząco ułatwia zarządzanie ruchem transferowanym w sieci, a z drugiej zapewnia również (co jest chyba nawet ważniejsze od łatwości zarządzania ruchem) wysoki poziom 13 niezawodności budowanych sieci .

Rozważając topologię włókien sieci Internet Dla Mazowsza nie udało się znaleźć jednego pierścienia przechodzącego przez wszystkie węzły szkieletu, dlatego poszukiwano struktury wielo pierścieniowej, którą można byłoby wykorzystać do budowy sieci szkieletowej na bazie dostępnych włókien światłowodowych.

Wybierając odpowiednie pierścienie w sieci Internet Dla Mazowsza starano się, ze wszystkich dostępnych włókien światłowodowych, wybrać takie włókna, które po pierwsze, minimalizują liczbę wszystkich pierścieni w sieci, po drugie, obejmują możliwie największą liczbę węzłów szkieletowych, a po trzecie, w swojej strukturze zawierają wybrane węzły rdzeniowe. Optymalnym, rekomendowanym rozwiązaniem topologii dla sieci Internet Dla Mazowsza jest struktura sieci, jaką przedstawia rysunek poniżej.

13

Ming-Jun Li i inni. Transparent Optical Protection Ring Architectures and Applications. Journal of Lightwave Technology.

Strona 148 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 46. TRZY PIERŚCIENIE WYBRANE JAKO TOPOLOGIA WARSTWY FIZYCZNEJ SIECI INTERNET DLA MAZOWSZA.

Źródło: opracowanie własne.

Z powyższego rysunku wynika, że proponowana struktura topologiczna szkieletowej sieci zbudowana jest z trzech pierścieni: pierścienia pierwszego oznaczonego na rysunku kolorem żółtym, pierścienia drugiego oznaczonego kolorem niebieskim oraz pierścienia trzeciego oznaczonego kolorem zielonym. Część węzłów sieci szkieletowej (węzłów dystrybucyjnych) znajduje się poza tymi trzema pierścieniami. Na rysunku są to węzły umieszczone w relacjach oznaczonych kolorem jasno fioletowym. Węzły rdzeniowe, których główną rolą jest zbieranie ruchu z poszczególnych pierścieni oraz przesyłanie tego ruchu do punktu (węzła) w Warszawie umieszczone powinny być w węzłach znajdujących się na relacjach, należących do dwóch pierścieni. Taka lokacja węzłów rdzeniowych pozwoli na przesyłanie ruchu do węzła centralnego w Warszawie.

Założono, że węzły rdzeniowe zainstalowane zostaną w węzłach szkieletowych następujących lokacji: Nowe Przybojewo, Krawcowizna, Józefów. Każdy z węzłów rdzeniowych znajduje się w dwóch pierścieniach optycznych, co pozwala połączyć te węzły kanałami optycznymi z interfejsami o przepustowości 10 Gb/s (10 Gigabit Ethernet) lub, gdyby zaszła taka potrzeba, interfejsami 40 Gb/s, pomiędzy sobą oraz z węzłem w Strona 149 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Warszawie. Zakłada się, że kanały optyczne w poszczególnych pierścieniach będą pracowały z protekcją 1 + 1.

Jak wynika z zaprezentowanej topologii pierścieni każde dwa węzły rdzeniowe wraz z węzłem w Warszawie tworzą trójwęzłową sieć zupełną. Technologicznie, węzły rdzeniowe będą zaimplementowane na bardzo wydajnych routerach IP MPLS (połączonych w warstwie transportowej sieci Internet Dla Mazowsza kanałami optycznymi), które będą w stanie obsłużyć ruch pochodzący (przesyłany) od (do) wszystkich węzłów dostępowych sieci Internet Dla Mazowsza.

Ponieważ pozostałe węzły warstwy szkieletowej sieci Internet Dla Mazowsza pełnić będą jedynie funkcje dystrybucyjne (agregacyjne), stąd do węzłów rdzeniowych będą dołączone interfejsami optycznymi 10 Gb/s.

Każdy węzeł szkieletowy będzie dołączony, różnymi drogami optycznymi (również z protekcją 1 + 1), do dwóch (z trzech) węzłów szkieletowych, zapewniając w ten sposób, zapewnienie warunku redundancji dostępu węzłów szkieletowych do węzłów rdzeniowych sieci. Od strony warstwy dostępowej węzły dystrybucyjne będą obsługiwały relacje do obszarów dostępowych i będą przyłączone do punktów dostępowych w gminach kanałami optycznymi. W odróżnieniu od węzłów rdzeniowych, które muszą być zrealizowane w technologii IP MPLS, węzły szkieletowe (wypełniające jedynie funkcje agregacyjne i dystrybucyjne) mogą być zrealizowane, bądź na routerach IP MPLS, bądź na switchach klasy Metro Ethernet.

Wszystkie węzły dostępowe lub dystrybucyjne znajdujące się poza pierścieniami sieci Internet Dla Mazowsza będą połączone wydzielonymi włóknami sieci światłowodowej wykorzystując interfejsy optyczne instalowanych urządzeń aktywnych. Struktura topologiczna sieci dostępowej będzie strukturą drzewiastą, w większości sieci nawet gwiaździstą. Co prawda struktura drzewiasta sieci dostępowej nie gwarantuje żadnego poziomu niezawodności sieci, ale jest to struktura najtańsza, a uszkodzenie jakiegoś łącza światłowodowego, spowoduje co najwyżej odłączenie od sieci niewielkiej grupy użytkowników. Warunek braku zapewnienia parametrów niezawodnościowych dla użytkowników przyłączonych do węzłów warstwy dostępowej sieci Internet Dla Mazowsza powinien być zapisany w abonenckiej umowie SLA o poziomie świadczenia usług w sieci.

Warianty rozwiązań w warstwie aktywnej Najważniejszą decyzją, która musi być podjęta już na początku procesu projektowania sieci (ściślej szkieletu tej sieci) jest to, czy sieć ta zawierać będzie optyczną warstwą transportową. Wykorzystanie warstwy transportowej w szkielecie sieci pozwala na efektywne zarządzanie ruchem w sieci, zapewnia wysoki poziom niezawodności sieci (protekcja kanałów na poziomie warstwy L1) oraz daje lepsze wykorzystanie kosztownych zasobów sieci jakimi są routery IP / MPLS. Optyczna warstwa transportowa pozwala również zmodyfikować sposób transferu ruchu IP, wykorzystując tańszą technologie Ethernet.

W przypadku, gdy w szkielecie sieci nie zamierzamy implementować optycznej warstwy trzyportowej, wówczas cała odpowiedzialność za transport informacji oraz jej niezawodność spada na routery IP / MPLS, co powoduje, że routery te są nieefektywnie wykorzystane, a jak zostanie to dalej pokazane, zasoby obliczeniowe routerów IP / MPLS są w znacznej części przeznaczane na zapewnienie niezawodności transferu.

Wykorzystanie optycznej warstwy transportowej.

W warstwie szkieletowej zainstalowane zostały urządzenia optyczne DWDM, za pośrednictwem których zrealizowane są połączenia pomiędzy głównymi miastami regionu oraz urządzenia IP, które realizują wymianę danych pomiędzy routerami.

Dla wykorzystania zalet, jakie posiadają urządzenia xWDM (CWDM lub DWDM), należy zainstalować system optyczny na pierścieniu dwu-włóknowym. Na obu tych włóknach instalowane są urządzenia optyczne nazywane optycznymi multiplekserami (krotnicami) Add-Drop (OADM). W pierścieniu dwu-włóknowym jedno włókno pełni rolę toru (łącza) roboczego, a drugie toru zapasowego. Istotą takiego sposobu pracy systemu optycznego jest to, że system ten pełni funkcje transportowe oraz zabezpiecza tor roboczy, wykorzystując mechanizmy protekcji toru. Protekcja kanału (toru) roboczego polega na tym, że w przypadku uszkodzenia tego toru następuje automatyczne przełączenie ruchu na tor zapasowy. W zależności od sposobu realizacji tego Strona 150 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

zabezpieczenia czas przełączania może być różny. Najprostszą z realizacyjnego punktu widzenia, a jednocześnie najłatwiejszym i najszybszym sposobem protekcji jest protekcja 1 + 1. Protekcja ta polega na tym, że dla każdej relacji w obu włóknach zestawione są kanały optyczne, po których transmitowane są informacje. Do urządzenia OADM doprowadzany jest jednocześnie sygnał z obu włókien, a odbiornik wybiera sygnał o większym poziomie.

W przypadku zaniku tego sygnału natychmiast przełącza się na sygnał w drugim włóknie.

RYSUNEK NR. 47. STRUKTURA FIZYCZNA OPTYCZNEJ WARSTWY TRANSPORTOWEJ.

Źródło: opracowanie własne.

Oprócz zalet związanych z protekcją takie rozwiązanie pozwala efektywnie realizować transfer informacji pomiędzy węzłami. Zostanie to zilustrowane na przykładzie sieci pokazanej na rysunku poniżej.

RYSUNEK NR. 48. STRUKTURA FIZYCZNA OPTYCZNEJ WARSTWY TRANSPORTOWEJ

Źródło: opracowanie własne.

Każdy router pokazany na tym rysunku jest faktycznie zestawem dwóch urządzeń, mianowicie: krotnicy OADM oraz routera IP/MPLS. Wyobraźmy sobie, że w rozważanej sieci istnieją dwa punkty styku IXP (węzły sieci rdzeniowej) z globalnym Internetem. Zakładając, że instalowany system xWDM posiada wystarczają liczbą kanałów optycznych, możliwe jest zbudowanie, na bazie fizycznego pierścienia, dwu gwiaździstej, logicznej

Strona 151 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

warstwy szkieletowej, w której każdy węzeł szkieletu sieci jest dołączony bezpośrednim kanałem optycznym z obydwoma węzłami IXP, czyli rdzenia sieci.

Zaletą struktury wielo gwiaździstej jest to, że efektywnie pozwala ona zarządzać transferem ruchu w sieci. Jeżeli routery sieci szkieletowej są połączone z węzłami rdzenia sieci bezpośrednimi kanałami, wówczas ruch z węzłów warstwy szkieletowej jest kierowany do węzłów rdzenia kanałem bezpośrednim. Z zaprezentowanych rozważań wynika, że do zbudowania sieci o strukturze wielo gwiaździstej potrzebny jest odpowiedni system DWDM (spełniający warunek na liczbę kanałów optycznych) oraz urządzenia komutacyjne (routery IP/MPLS lub switche Ethernet).

Wykorzystanie systemu transportu optycznego DWDM, jako swoistej warstwy wirtualizacyjnej oddzielającej topologię fizyczną sieci od jej logicznej architektury pozwala na łatwą optymalizację transferu ruchu. Pomimo tego, że topologia fizyczna sieci szkieletowej IDM jest strukturą wielo pierścieniową, która zrealizowana została na zbudowanych lub pozyskanych na zasadzie IRU, włóknach światłowodowych, to wykorzystanie optycznego systemu transmisyjnego pozwala stworzyć, na bazie fizycznego pierścienia, dowolną, topologiczna strukturę logiczną sieci.

W sieci projektu Internet Dla Mazowsza wyróżnione zostały trzy węzły rdzeniowe zainstalowane w lokacjach, które stanowią styki dla dwóch różnych pierścieni. Dla w pełni pewnego sposobu transferu danych pomiędzy węzłami rdzeniowymi należałoby połączyć te węzły w topologię pełnej kraty (Mesh) wydajnymi łączami (kanałami optycznymi). Dla istniejącej w sieci IDM topologii kabli światłowodowych struktura pełnej kraty jest niemożliwa do uzyskania, bo węzły rdzenia sieci znajdują się w trzech różnych pierścieniach. Pozostałe węzły sieci szkieletowej IDM pełnią jedynie odpowiednio funkcje agregacyjne i dystrybucyjne i na poziomie warstwy dystrybucyjnej obsługują transfer danych do (z) punktów dostępowych umieszczonych na obszarze IDM (np. w gminach województwa mazowieckiego). Na poziomie warstwy szkieletowej, wszystkie węzły sieci będą dołączone, różnymi drogami optycznymi, do dwóch (z trzech) węzłów szkieletowych, zapewniając w ten sposób, zachowanie warunku redundancji łączy do węzłów rdzeniowych.

Warstwa szkieletowa bez optycznej warstwy transportowej Wariant sieci szkieletowej zbudowanej bez warstwy optycznej, a jedynie na routerach IP/MPLS zakłada budowę sieci rdzeniowej z wykorzystaniem transportu opartego wyłącznie na tych routerach. Stałość topologii fizycznej pierścienia rdzeniowego oraz ograniczona liczba dostępnych włókien światłowodowych (dwie pary włókien pozyskane na zasadzie IRU dla relacji w rdzeniu sieci) pomiędzy sąsiednimi węzłami rdzeniowymi, wymusza w tym wariancie wykorzystanie w każdym węźle wysokowydajnej platformy IP/MPLS, z interfejsami IP o przepustowości nie mniejszej niż 40 Gbps z możliwością ich rozbudowy do interfejsów 100 Gbps. Każdy z węzłów szkieletowych powinien być wyposażony w odpowiednią liczbę interfejsów 10 Gbps dla dołączania warstwy dostępowej. Warstwa rdzeniowa pełni w tym przypadku także rolę warstwy agregacyjnej i dlatego wszystkie węzły szkieletowe posiadają równorzędny status.

Konieczność wykorzystania interfejsów 40 Gbps dla połączenia routerów IP/MPLS wynika stąd, że w takiej sieci transfer pakietów pomiędzy każdą parą węzłów odbywa się z wykorzystaniem kolejno routerów wszystkich węzłów pośrednich znajdujących się pomiędzy komunikującymi się węzłami. Oznacza to, że ruch tranzytowy przechodzący przez poszczególne routery jest sumą ruchu z innych węzłów nadawczych kierowanych do węzła odbiorczego. Ponieważ dla każdej relacji tworzona jest również ścieżka backupowa, która rezerwuje w sieci identyczne zasoby co ścieżka główna, stąd takie rozwiązanie silnie obciąża zasoby sieci szkieletowej. W przypadku, gdy w sieci komunikować się mają ze sobą dwa najbardziej oddalone od siebie węzły, wtedy ruch generowany przez router nadawczy przechodzi przez wszystkie routery pośrednie znajdujące się na drodze do routera odbiorczego absorbując zasoby każdego tych routerów. Transfer ruchu tranzytowego w takiej powoduje duże obciążenie routera oraz wymaga szybkich interfejesów.

Zasadniczą zaletą sieci pracującej według wariantu – sieć szkieletowa na routerach IP/MPLS jest pełne ujednolicenie warstwy transportowej. Eliminacja warstwy pośredniej (urządzenia DWDM) upraszcza Strona 152 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

zarządzanie oraz redukuje koszty utrzymania infrastruktury. Dla dobrze zaprojektowanej sieci początkowa pojemność systemu może okazać się wystarczająca przez cały prognozowany okres funkcjonowania infrastruktury, co pozwoli na uniknięcie konieczności rozbudowy systemu.

RYSUNEK NR. 49. IMPLEMENTACJA SIECI SZKIELETOWEJ W TECHNOLOGII IP/MPLS

Źródło: opracowanie własne.

Do wad sieci pracującej w tym wariancie wymienić należy: •

•

•

•

wysokie koszty implementacji – korzystanie w początkowym okresie rozwoju technologii, z najbardziej zaawansowanych rozwiązań technologicznych, dostępnych aktualnie na rynku, powoduje konieczność ponoszenia znacznych wydatków inwestycyjnych; w przypadku, gdy okaże się, że szkielet sieci nie jest wystarczająco wydajny i zajdzie potrzeba zwiększenia przepustowości w rdzeniu sieci, konieczna będzie wymiana interfejsów 40 Gbps na szybsze, co może pociągać również za sobą dosyć wysokie, dodatkowe koszty inwestycyjne; ponieważ wszystkie usługi świadczone w sieci muszą być oparte tylko na bazie IP/MPLS (nie dysponujemy innymi zasobami sieci), stąd nie ma możliwości oferowania innych usług np. usług transportu optycznego, zaproponowana struktura nie jest strukturą hierarchiczną, co oznacza, że wszystkie węzły (routery) sieci muszą mieć taką samą wydajność (ze względu na tranzyt ruchu).

Podsumowanie: Analizując powyższe warianty budowy sieci pod względem kryteriów: zestawu usług hurtowych przyjętych a analizie popytu projektu, wymaganej przepustowości, technologii transmisji, neutralności technologicznej przyjęto, że najlepszym rozwiązaniem będzie rozwiązanie oparte na rozwiązaniu wykorzystującym optyczną warstwę transportowa.

Rozważając dalszą analizę urządzeń aktywnych wykorzystujących optyczna warstwę transportową poddano analizie dwa rozwiązania : 1.

2.

IP/SDH/DWDM IPoDWDM

DWDM (ang. Dense Wavelength Division Multiplexing), to sieć optyczna oparta o zwielokrotnienie falowe, umożliwiające na równoczesny I niezależny transport wielu kanałów optycznych o różnych długościach fali , w jednym medium transmisyjnym jakim jest włókno światłowodowe. IPoDWDM to technologia pozwalająca na posadowieniu warstwy IP bezpośrednio na optycznej warstwie transportowej, z uwzględnieniem ramkowania.

Strona 153 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Pozwala to na pominięcie warstwy SONET/SDH, wykorzystywanej w przypadku klasycznej sieci DWDM. Dzięki temu wyeliminowano szereg urządzeń komunikacyjnych (takich jak transpondery), a także ujednolicona została płaszczyzna sterowania warstwą optyczną oraz IP. Brak warstwy SDH, oznacza jednak brak mechanizmów protekcji i odtwarzania, co rekompensuje protokół MPLS (Multiprotocol Label Switching), posiadający wystarczające mechanizmy korekcji przetwarzanego sygnału. Protokół MPLS dodaje również do pakietów nagłówki adresowe, na podstawie których sieci decydują i ustalają adres docelowy danego pakietu. Istotną zaletą struktury IPoDWDM jest również asymetryczność transmisji, co pozwala na dużo efektywniejsze wykorzystanie dostępnych kanałów i minimalizuje straty wynikające z ograniczeń symetrycznego SDH. Dzięki uproszczonej strukturze IPoDWDM, uzyskuje się spadek kosztów inwestycyjnych oraz kosztów operacyjnych sieci. Mniejsza ilość urządzeń to mniejsze zużycie energii, oszczędność miejsca, łatwiejsze diagnozowanie i przełączanie tras pakietów w sieci w przypadku awarii (mechanizmy pre-FEC, Re-Route, hitles FRR switching) czy zmniejszenie ryzyka awarii na drodze pakietów od warstwy IP do DWDM. W przypadku IPoDWDM stosuje się również modulację DPSK+, która umożliwia transmisję sygnału 40Gb/s w takim samym kanale, w którym możliwe było by przesłanie 10Gb/s w przypadku IP/SDH/DWDM. RYSUNEK NR. 50. RÓŻNICE MIĘDZY BUDOWĄ SIECI IP/SDH/DWDM A IPODWDM

Źródło: opracowanie własne.

Podsumowanie TABELA NR. 65. PODSUMOWANIE ZALET I RÓŻNIC TECHNOLOGII IP/SDH/DWDM ORAZ IPODWDM IP/SDH/DWDM

IPoDWDM

Mechanizmy protekcji oferowane przez warstwę SDH

Zarządzanie siecią z poziomu jednego systemu

Zarządzanie ruchem oraz rekonfiguracja sieci z poziomu IP/MPLS

Wykorzystanie mechanizmów protekcji MPLS FRR i korekcji błędów pre-FEC

Duże możliwości związane z zestawianiem połączeń, monitorowaniem oraz bieżącym zarządzaniem

IPoDWDM wspiera przepustowości 10 oraz 40Gb/s oraz jest rozwijana w kierunku 100G

Wymaga stosowania kosztownych transponderów (co zwiększa koszty CapEx oraz OpEx)

Redukcja CapEx (eliminacja transponderów, wzrost przepustowości, protekcja na poziomie IP) co znacząco zmniejszy koszty w przypadku przyszłej rozbudowy sieci Redukcja OpEx (zmniejszenie punktów awarii, zmniejszenie

Strona 154 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

poboru energii oraz ograniczenie miejsca wymaganego do zainstalowania urządzeń, ułatwione zarządzanie siecią, ujednolicenie infrastruktury) Źródło: opracowanie własne.

IX.2. ARCHITEKTURA SIECI W WARSTWIE PASYWNEJ IX.2.1. TOPOLOGIA SIECI, MEDIUM TRANSMISYJNE I CZYNNIKI KOSZTOWE W rozważanej Regionalnej Sieci Szerokopasmowej przyjęto układ hierarchiczny biorąc pod uwagę koszty związane z późniejszą eksploatacją sieci: w tym lokalizację i usuwanie uszkodzeń, elastyczność w zarządzaniu ruchem, równomierne obciążenie sieci oraz elastyczność w rozbudowie i rekonfiguracji sieci. W zakładanej sieci szerokopasmowej wydzielono warstwę szkieletową i warstwę dystrybucyjną, która ma na celu agregację ruchu z węzłów dystrybucyjnych oraz dalej poprzez warstwę szkieletową, dostępu poprzez punkty styku do globalnej sieci Internet.

RYSUNEK NR. 51. OTOCZENIE ROZPATRYWANEJ INWESTYCJI

Źródło: Na podstawie Poradnika dla samorządowców Budowa sieci szerokopasmowych – projekt techniczny, budowa i eksploatacja sieci – E.W. Gaca, K.J. Heller, P.M. Marchelek, wydanego przez Fundację Wspomagania Wsi, Warszawa 2009 ISBN:978-83-60600-62-7

Przyjęte rozwiązanie hierarchiczne w odróżnieniu od jednopoziomowego umożliwia rozdział funkcjonalny poszczególnych warstw sieci w zależności od pełnionych zadań. Sama już realizacja połączeń pomiędzy węzłami, w których znajdują się elementy warstwy aktywnej sieci może być realizowane w trzech podstawowych wariantach: IRU – zarówno radiowe jak i kablowe, radiowym i kablowym. W wariancie IRU – Nieodwołalnego Prawa Używania wykorzystywane są zasoby pasywne innych operatorów telekomunikacyjnych. Należy przy tym zauważyć, że w praktyce pozyskanie relacji na zasadach IRU jest możliwe jedynie szkieletowej przypadku, gdy ktoś posiada tam swoje zasoby, co jest najbardziej prawdopodobne w relacjach najczęściej używanych. W praktyce oznacza to zwykle odcinki sieci szkieletowych. IRU powinno spełniać warunki długookresowego nabycia uprawnień do wyłącznego użytkowania infrastruktury – ciemne Strona 155 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

włókna, kanalizacja teletechniczna. W ramach technik radiowych do dyspozycji jest technika łączy satelitarnych satelitarny oraz radiowych łączy naziemnych. W obydwu przypadkach należy posiadać rezerwację częstotliwości, pasmo, oraz wymagane zezwolenia i pozwolenia związane z budową i użytkowaniem radiowych urządzeń nadawczonadawczo odbiorczych. W technice kablowej mamy do dyspozycji dyspozycji połączenia w oparciu o kable miedziane lub światłowodowe – z uwagi na pole zastosowania połączenia w oparciu o kable miedziane nie będą rozpatrywane ze względu na dyskwalifikujące tę technikę ograniczenia w przepustowości. Możliwości transmisji oparte na kablach miedzianych są, bowiem nie adekwatne do potrzeb współczesnych sieci szkieletowych i dystrybucyjnych.

RYSUNEK NR. 52.. WARIANTY POŁĄCZENIA POŁĄCZENI WĘZŁÓW WARSTWY AKTYWNEJ YWNEJ SIECI SZEROKOPASMOWEJ SZEROKOP

Źródło: opracowanie własne.

Kable ble światłowodowe mogą być ułożone w poszczególnych relacjach w dwóch wariantach, jako kable naziemne lub jako kable doziemne. W obydwu przypadkach wymagane jest prawo drogi. Każda z wymienionych technik może być stosowana wymiennie lub w połączeniu, tak żeby żeby zapewnić realizację zakładanego celu.

Przewidywany rozwój zapotrzebowania na przepustowość pokazuje, że rośnie ono bardzo szybko. Z prawa Nielsena wynika, że już w roku 2012 będą potrzebne sieci dostępowe o przepustowości 100 Mb/s ze względu na dostępnee na rynku usługi. Oznacza to, że planowana infrastruktura powinna zapewnić takie parametry.

Typowa skala czasowa planowania inwestycji w pasywną infrastrukturę telekomunikacyjną to horyzont 20-30 20 lat, a zatem jakakolwiek budowana obecnie sieć powinna być przygotowana na takie przepływności.

Proponowana siec z jednej strony ma zaspokoić zapotrzebowanie na przepływności w chwili, gdy będzie wybudowana (lata 2012 – 2013), a z drugiej strony powinna być przygotowana pod przepływności oczekiwane w okresie następnych 20-30 lat.

Poniżej oszacowania zapotrzebowania na łącze z uwzględnieniem usług telewizyjnych – proszę jednak zwrócić uwagę, ze nawet „szybki Internet” w okolicy roku 2007 sięga 10 Mb/s!

Strona 156 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 53. UPROSZCZONY ALGORYTM WYZNACZANIA TOPOLOGII SIECI

Strona 157 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 54. ZAPOTRZEBOWANIE NA PRZEPŁYWNOŚĆ ŁĄCZA DOSTĘPOWEGO

Źródło: Networld

W oparciu o wyznaczone cele przedsięwzięcia polegającego na wyeliminowaniu wykluczenia cyfrowego, stworzeniu warunków pod rozwój szerokopasmowych sieci dostępowych w obszarach zdefiniowanych, jako białe i szare, do określenia sposobu realizacji topologii fizycznej sieci można skorzystać z przedstawionego Rysunek nr. 53. Uproszczony algorytm wyznaczania topologii sieci algorytmu.

Po wyznaczeniu obszarów inwestycyjnych i określeniu potencjału popytowego wyliczona zostaje wymagana przepływność pomiędzy węzłami sieci. Przepływność będzie rzutowała na technologię, w jakiej powinna zostać zrealizowana relacja, a dalej na stopień zabezpieczenia, jakim powinna się charakteryzować ze względu na ruch.

Biorąc pod uwagę fakt, iż projekt nie będzie dysponował nieskończonymi środkami finansowymi oraz czas realizacji jest ograniczony każdy krok iteracji przy wyznaczeniu optymalnej topologii sieci powinien być odniesiony do budżetu przewidzianego na wykonanie danego zadania. Przy wyborze i dopasowaniu poszczególnych rozwiązań należy mieć na uwadze: • • • • • • • • • •

TCO – całkowity koszt posiadania – koszty związane z inwestycją oraz koszty utrzymania i obsługi, wymagania ruchowe, architektura logiczna sieci, wymagania ciągłości ruchu i bezpieczeństwa, wymagania jakości usług – QoS (ang. Quality of Service), możliwość realizacji z wykorzystaniem umów IRU, faktyczne możliwości uzyskania prawa drogi, lokalizację potencjalnych punktów styku – IXP lokalizację węzłów sieci, wymagania kontraktowe – SLA (ang. Service Level Agreement), zarówno po stronie dostawców (punkty styku IXP) jak i odbiorców usług – Operatorów Sieci Dostępowych – OSD (ISP – Internet service provider),

Nawet mając na względzie bardzo wysoki poziom dofinansowania inwestycji oraz niekomercyjny charakter sieci, należy zwrócić uwagę na możliwości utrzymania tej sieci po wybudowaniu, w perspektywie, co najmniej 20 lat.

Strona 158 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Biorąc pod uwagę powyższe wymagania, należy wyznaczyć optymalny punkt, który określi topologię sieci oraz da odpowiedź, jaką z dostępnych technik należy zastosować dla danej relacji w sieci. Współpraca architekta sieci warstwy aktywnej z architektem sieci warstwy pasywnej jest kluczowa do osiągnięcia oczekiwanych efektów ekonomiczno-technicznych, technicznych, oraz trwałości technologicznej zrealizowanego przedsięwzięcia. Przy każdym kroku iteracji wyznaczona topologia fizyczna sieci powinna zostać odniesiona do budżetu, jakim dysponuje projekt, oraz do kosztu posiadania – TCO. Mając na uwadze sposób finansowania projektu, przy podejmowaniu decyzji, co do sposobu realizacji topologii sieci należy zwrócić zwrócić szczególną uwagę na koszty operacyjne (OPEX) przyjętego rozwiązania. Może się, bowiem okazać, że atrakcyjna z inwestycyjnego punktu widzenia architektura sieci jest bardzo kosztowna w utrzymaniu.

TABELA NR. 66.. CHARAKTERYSTYKA CHARAKTERY POSZCZEGÓLNYCH TOPOLOGII SIECI

Topologia

Schemat

Zalety

Wady •

Magistrala

Gwiazda

• • •

najmniejsza długość kabli, elastyczna architektura, łatwa w rozbudowie

• • •

większa przepustowość, łatwy do modyfikacji układ kabli, małe prawdopodobieństwo uszkodzenia całego systemu, prosta diagnostyka i usuwanie problemów

•

Drzewo

Pierścień

• • •

prosty układ okablowania, łatwa w rozbudowie możliwość optymalizacji liczby fizycznych połączeń – redukcja połączeń poprzez agregację ruchu

• •

mała całkowita długość kabla, podwyższone bezpieczeństwo połączeń w przypadku odpowiedni technik odpowiednich transmisyjnych – redundancja połączeń kablowych, łatwa rozbudowa z poziomu jednego pierścienia do wielu pierścieni i dalej w kierunku kraty

• •

Siatki/kraty

• • •

niezawodna, brak kolizji, możliwość przesyłu wieloma ścieżkami, redundantna

•

• •

•

trudna w diagnostyce i usuwaniu błędów, przepustowość zależna od zastosowanej techniki dostępu do łącza pojedynczy aktywny punkt rozdzielczy, awaria powoduje wyłączenie elementu sieci, natomiast awaria awari punktu centralnego powoduje awarię całej sieci, duża liczba połączeń - tym samym znaczny koszt budowy

• • •

brak redundancji połączeń, trudniejsza diagnostyka uszkodzeń, przepustowość na danym poziomie hierarchii drzewa uzależniona od zagregowanego ruch z gałęzi

•

w przypadku niewłaściwych technik transmisyjnych - uszkodzenie pojedynczego połączenia może zablokować całą ca sieć, trudniejsza diagnostyka połączeń, utrudniona inżynieria ruchu, ograniczona elastyczność

• • • • • •

kosztowna budowa - liczba połączeń, kosztowna inżynieria ruchu, diagnostyka i zarządzanie wymagające wyspecjalizowanych złożonych systemów

Określenie topologii sieci, wymaga weryfikacji założeń, co do przewidywanego ruchu, stopnia zabezpieczenia sieci przed awariami (zerwanie połączenia w danej relacji), oraz budżetu, budżetu, jaki można przeznaczyć na jej wybudowanie. Po wyborze topologii zgodnie z przyjętymi założeniami oraz o podaną w Tabela nr. 66.

Charakterystyka styka poszczególnych topologii sieci charakterystyką, zweryfikować należy możliwości realizacji.

Przy realizacji sieci szerokopasmowych w standardzie operatorskim, w układzie hierarchicznym: szkielet dystrybucja, dobiera się topologię sieci tak, aby znaleźć właściwy kompromis pomiędzy wcześniej już Strona 159 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

wymienionymi parametrami, do których należą między innymi TCO, bezpieczeństwo oraz QoS. Dla warstwy szkieletowej rekomenduje się budowę pierścienia, co stanowi pogodzenie kosztów inwestycji z niezawodnością proponowanego rozwiązania. Przy czym w miarę rozwoju sieci należy dążyć do migracji z topologii sieci do topologii kraty. Dla warstwy dystrybucyjnej rekomenduje się topologię drzewa, jako znacznie tańszą od topologii pierścienia czy gwiazdy. W miarę rozwoju sieci, oraz zapotrzebowania na usługi – topologię drzewa poprzez zamykanie dróg transmisyjnych powinno migrować się w kierunku pierścieni, co znacznie zwiększy poziom niezawodności sieci.

W praktyce w pierwszym kroku poszukiwań sprawdzana jest możliwość realizacji inwestycji z wykorzystaniem 14 umów IRU z działającymi na danym terenie operatorami telekomunikacyjnymi oraz innymi dysponentami zasobów telekomunikacyjnych. Przy czym należy mieć na uwadze fakt, iż nie zawsze interesująca nas relacja może być wybudowana o rozwiązanie IRU z jednym operatorem, wówczas przewidzieć trzeba sposób połączenia odcinków pozyskanych w ramach IRU, tak żeby utworzyć pełną relację. Z punktu widzenia całego projektu ma to istotne znaczenie, obniża ryzyko inwestycyjne – wykorzystanie już istniejących relacji, w sposób racjonalny eksploatowana jest istniejąca – nadmiarowa infrastruktura innych operatorów, eliminuje przypadki nieuzasadnionego zwielokrotnienia relacji. Przy zawieraniu umów IRU z operatorem danego łącza, należy przede wszystkim precyzyjnie wskazać przedmiot umowy i jakie przyjmowane są przez strony obowiązki.

Szczególną uwagę należy zwrócić na gwarantowane przez dysponenta infrastruktury SLA oraz na sposób likwidacji awarii.

Jako podstawowe: • • •

gwarancja, co najmniej 20 letniej umowy IRU, możliwość udostępniania innym podmiotom wynajętych relacji w ramach umów IRU, ma to związek z możliwością zarządzania siecią poprzez model BOM lub OI, jednorazowej opłaty za przedmiot umowy

Dla rozwiązań radiowych, należy zweryfikować założenia ruchowe w danej relacji i skonfrontować je z możliwościami technicznymi oraz z kosztem budowy. Jeśli spełnione zostaną założenia ruchowo-finansowe, należy dodać do oceny aspekt eksploatacyjno-utrzymaniowy, a przede wszystkim koszt rezerwacji i użytkowania częstotliwości, zaś w przypadku łączy satelitarnych dodatkowo koszty wynajmu transponderów. W części technicznej należy zweryfikować koszty przeglądów i konserwacji wież, masztów oraz systemów antenowych, które zgodnie z prawem wymagają okresowych przeglądów i konserwacji. Przed przystąpieniem do realizacji łącza radiowego do dobrych praktyk należy zweryfikowanie możliwości usytuowania anten w ramach istniejącej infrastruktury innych operatorów, a w przypadku braku takiej możliwości – weryfikacji czasu uzyskiwanego przy budowie wież i masztów na danym terenie. Przy czym należy mieć na uwadze fakt, że wynajem infrastruktury obcej znacząco zwiększa koszty eksploatacyjne – OPEX. Z uwagi na liczne protesty mieszkańców z terenu gminy, w której ma zostać wybudowana wieża lub maszt, planowana inwestycja może znacznie się wydłużyć. Ważnym elementem przy planowaniu budowy przęseł radiowych w danej relacji jest zapewnienie widoczności anten LoS – ang. Line of Sight. Jest to o tyle ważne, że nie ma gwarancji, że nic w przyszłości nie zaburzy widoczności np. budowa nowego wieżowca, dźwigi podczas budowy etc.

Podstawowe czynniki kosztowe: Łącze radiowe naziemne: • • • • • 14

planowanie radiowe, liczba przęseł – uwarunkowana sytuacją terenową, przyznaną częstotliwością i pasmem, lokalizacje pod instalacje systemów antenowych i sprzętu transmisji radiowej, w przypadku braku możliwości instalacji systemów antenowych na istniejącej podbudowie (maszty, wieże innych operatorów, kominy, wysokie budynki) - budowa własnych wież, masztów, projekt łącza radiowego,

Działającymi w ramach ustawy Prawo telekomunikacyjne.

Strona 160 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

• •

• • • • • • •

procedury przygotowania wniosku o pozwolenie na budowę, wraz z uzgodnieniami i pozwoleniami, w szczególności właścicieli działek, zakup sprzętu transmisyjnego, toru antenowego, anten, systemu mocowania anten, oświetlenia i sygnalizacji, wież, masztów, (w terenie niedostępnym – budowa drogi dojazdowej) ogrodzeń, systemów zasilania awaryjnego, budowa i instalacja sprzętu, licencja na pasmo, opłata roczna za pasmo, opłata za energię elektryczną, opłata za dzierżawę lokalizacji, utrzymanie podbudowy oraz systemu antenowego i odgromowego: przeglądy, konserwacja, naprawy, utrzymanie i konserwacja urządzeń transmisji radiowej.

Łącze kablowe: Analiza wyboru w oparciu o warianty prawa drogi.

Dla łączy kablowych zrealizowanych w oparciu o kable podwieszane: • • • • • • •

koszt uzyskania prawa drogi (zakłady energetyczne, linie: kolejowe, tramwajowe, trolejbusowe, telekomunikacyjne itp.), projekt instalacji kabla podwieszanego, zakup materiału i osprzętu, instalacja, roczne opłaty związane z prawem drogi, utrzymanie i konserwacja, naprawy wynikające z awarii sieci (koszty oszacowane na podstawie prawdopodobnej liczby awarii sieci na każde 100 km rocznie).

Dla łączy kablowych zrealizowanych w oparciu o kable doziemne: • • • • • • •

dzierżawa lub budowa otworu kanalizacji teletechnicznej, projekt techniczny, procedury przygotowania wniosku o pozwolenie na budowę, w tym wszelkie niezbędne uzgodnienia, zakup materiału i osprzętu, instalacja, utrzymanie i konserwacja, naprawy wynikające z awarii sieci (koszty oszacowane na podstawie prawdopodobnej liczby awarii sieci na każde 100 km rocznie).

Z uwagi na uwarunkowania związane z przeznaczeniem sieci – przenoszenie ruchu innych operatorów w ramach szkieletu sieci szerokopasmowego dostępu do Internetu, do połączenia węzłów sieci i punktów dystrybucyjnych, o ile nie będzie możliwe uzyskanie dzierżawy łączy w oparciu o IRU, wybrano technikę 15 kablową, światłowodową z włóknami zgodnymi z ITU G.652 lub ITU G.652D. Nie zwalnia to jednak z analizy zastosowania technik radiowych w racjonalnie uzasadnionych przypadkach.

Przystępując do projektowania sieci szerokopasmowej należy mieć na uwadze dynamiczny rozwój usług. Prawo Nielsena mówiące o tym, że liczba wymagających klientów będzie wzrastać o 50 % rocznie lub też podwajać się, co 21 miesięcy powinno rzutować na planowane sieci oraz zapewnić odpowiednią rezerwę przepływności.

Korzystając z zestawienia zawartego w opracowaniu brytyjskiego regulatora – Ofcom, łatwo zauważyć, że linię podziału pomiędzy aktualnymi technikami dostępu CGA – ang. Current Generation Access, a dostępem 15

ITU – ang. International Telecommunication Union – za wikipedią, Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny, organizacja ustanowiona w celu standaryzowania oraz regulowania rynku telekomunikacyjnego i radiokomunikacyjnego, założona 17 Maja 1865 roku w Paryżu

Strona 161 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

następnej generacji – NGA ang. Next Generation Access, przyjęto na poziomie usługi telewizji wysokiej rozdzielczości. Planując sieć w perspektywie 20-30 lat należy mieć na uwadze jej zdolność do obsługi usług, które mogą powstać w tym horyzoncie czasowym. Przy takich założeniach relacje wybudowane w oparciu o techniki radiowe mogą być rozpatrywane jedynie, jako tymczasowe.

W niniejszym opracowaniu przedstawione zostaną możliwości realizacji wojewódzkiej sieci szkieletowej i dystrybucyjnej z wykorzystaniem światłowodu, jako medium transmisyjnego. Technika światłowodowa jest bardzo dobrze zakorzeniona na polskim rynku, pierwsze pilotażowe instalacje miały miejsce w 1979. Przez trzydzieści ostatnich lat, a w szczególności w czasie dynamicznego rozwoju cyfrowej telekomunikacji w Polsce, zgromadzono olbrzymie doświadczenie w realizacji projektów w oparciu o technikę światłowodową. Rynek dostawców, producentów oraz firm wykonawczych należy uznać za głęboki, co dodatkowo uatrakcyjnia stosowanie tej techniki do łączenia węzłów sieci ze względu na konkurencyjność cenową i jakościową elementów sieci oraz dostępności specjalistów do ich instalacji, integracji i późniejszego utrzymania.

RYSUNEK NR. 55. PRZEPŁYWNOŚCI DLA CGA I NGA WG RAPORTU OFCOM

Źródło: Networld

Dla potrzeb tego opracowania przyjęto, jako linię podziału pomiędzy siecią aktywną i pasywną, złącza na przełącznicy optycznej (patrz Rysunek 65 - dla sieci opartej o światłowody), przy czym do elementów sieci pasywnej zaliczono budynki, pomieszczenia, szafy uliczne, kanalizację teletechniczną, kable, osprzęt kablowy i akcesoria.

Do sieci pasywnej włączono również systemy sygnalizacji i alarmu pożaru, systemy gaszenia pożaru, systemy sygnalizacji włamania i napadu oraz systemy kontroli dostępu, systemy bezprzerwowego zasilania w tym UPS i agregaty prądotwórcze wraz z automatyką. W przypadku, gdy obiekt jest zasilany z dwóch niezależnych źródeł decyzja o inwestycji w zestaw zasilania awaryjnego podlegać będzie indywidualnej analizie. W ramach sieci 16 17 pasywnej dostarczone powinny być szafy 19” 42U w zespołach pokrywających potrzeby własne jednostki samorządu terytorialnego - JST jak również pod potrzeby ewentualnych kolokacji.

16

Norma ANSI/EIA – 310-D-1992

17

U – 1 3/4cala=4,445 cm, w jednostkach tych podaje się modularną wysokość sprzętu i osprzętu teleinformatycznego, oraz rozmiarów stojaków, w których sprzęt ten jest montowany

Strona 162 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Pomieszczenia węzłów sieci szkieletowej i kluczowe węzły sieci dystrybucyjnej zlokalizowane w budynkach, wyposażyć należy w podłogę teletechniczną (tam gdzie jest to technicznie uzasadnione) oraz systemy organizacji i prowadzenia kabli. Z uwagi na wymagania sprzętu warstwy aktywnej, co do temperatury i wilgotności powietrza, pomieszczenia te powinny być wyposażone w systemy klimatyzacji. Wymagania temperaturowo-wilgotnościowe wilgotnościowe odnoszę się również do szaf zewnętrznych. Wymiarowanie parametrów paramet pomieszczeń wraz z systemami towarzyszącymi odbywa się na etapie projektowania węzła. Przy czym szczególną uwagę należy zwróć na aspekty zasilania (zainstalowana moc urządzeń), zagadnienia środowiskowe (hałas pochodzący od urządzeń sieci aktywnej oraz klimatyzatorów). Projekt powinien również uwzględniać potrzeby ewentualnej rozbudowy węzłów w przyszłości pod potrzeby własne i kolokacji.

RYSUNEK NR. 56.. PODZIAŁ POMIĘDZY WARSTWĄ W AKTYWNĄ, A PASYWNĄ SYWNĄ SIECI

Źródło: Opracowanie własne

IX.2.2. STRUKTURA SIECI KABLOWEJ KABL Bez względu na to, w jaki sposób zostanie ułożony tor światłowodowy, – jako linie napowietrzne, doziemne w kanalizacji teletechnicznej, doziemne w kanalizacji ściekowej lub burzowej, doziemne, czy też doziemne umieszczane w asfaltowej nawierzchni dróg – w każdej z tych instalacji pojawią się elementy zamieszczone na Rysunek nr. 57.

Podstawowy tor światłowodowy w warstwie pasywnej rozpoczyna się i kończy na przełącznicy optycznej, gdzie, jako punkt rozdzielający sieć aktywną od pasywnej w torze transmisyjnym uznaje się złącze na panelu przełącznicy. Rozpoczynając drogę od tego złącza, następnym elementem jest elastyczny sznur ur połączeniowy – z ang. nazywany, pigtail’em, łączy on złącze na panelu z kablem wewnątrz budynkowym lub zewnętrznym (w sieciach szkieletowych jak i dystrybucyjnych wykonywany jest metodą spawania). Złącze to umieszczone jest na specjalnie zaprojektowanej do tego celu tacce, która pozwala na uporządkowane i odpowiednie oznaczenie złączy i światłowodów jak również umożliwia odpowiednie ułożenie i zabezpieczenie nieosłoniętych włókien. Bezpośrednie zakończenie kabla wewnątrzwewnątrz budynkowego, czy też zewnętrznego na panelu przełącznicy optycznej nie jest w praktyce stosowane ze względów bezpieczeństwa połączeń oraz z uwagi na aspekt utrzymaniowy i rekonfiguracyjny wykonanych połączeń. W sytuacjach, w których przełącznica optyczna jest umieszczona w budynku, a kable kabl przebiegają Strona 163 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

przez pomieszczenia tego budynku (ułożone w kanałach, czy wyłożone na drabinkach kablowych) wówczas z kabla zewnętrznego należy przejść na kabel wewnątrz budynkowy ze względów przeciwpożarowych i technologicznych (dopuszczalny promień gięcia kabla np. podczas wykładania w pionach teletechnicznych przy zmianie kierunku prowadzenia).

RYSUNEK NR. 57. UPROSZCZONY SCHEMAT ŚWIATŁOWODOWEJ SIECI PASYWNEJ

Źródło: Opracowanie własne

W sytuacjach, kiedy kabel zakończony jest w szafie zewnętrznej, przejścia na kabel wewnętrzny nie wykonuje się. Z uwagi na znaczne odległości w relacjach pomiędzy węzłami, tory światłowodowe składają się z odcinków.

Odcinki łączone są techniką spawania, każdy ze spawów jest osłonięty specjalną tuleją, a następnie zgodnie z zaprojektowaną kolejnością ułożony na tacce. Całość zamknięta jest w hermetycznej osłonie kablowej (mufie).

Z uwagi na narażenie odcinków kabla na przerwanie, przy każdym złączu pozostawia się odpowiedni zapas kabla, który można w razie potrzeby wykorzystać, zapas kabla umożliwia również wyprowadzenie złącza ze studni, wykopu, czy zdjęcie ze słupa i umieszczenie go w wozie technicznym w celu zmiany konfiguracji, wykonania nowych spawów, zainstalowanie kolejnego kabla i dospawania do wolnych włókien. Sprzęt służący do wykonania trwałych połączeń włókien światłowodowych jest sprzętem precyzyjnym i musi być użytkowany w odpowiednich warunkach.

W przypadku realizacji doziemnej, złącza kablowe umieszcza się w studniach kablowych mocując je do ścian studni przy pomocy odpowiednich obejm, natomiast zapasy kabla pozostawia się w zwojach na specjalnych stelażach lub w przeznaczonych do tego celu kasetach. Dla realizacji napowietrznych, złącza mocuje się do słupów, a należyty zapas pozostawia się na specjalnie przygotowanych do tego celu stelażach. Należy przy tym pamiętać, że jakość wykonania nie tylko samych spawów, ale również odpowiedniego ułożenia kabla, umocowania złącza będzie rzutowała na niezawodność ruchu w danej relacji. Ciągłość usług jest jednym z podstawowych parametrów umów z klientami szkieletowej sieci szerokopasmowej. Czas poświęcony na usunięcie awarii również gra niebagatelną rolę w umowach pomiędzy stronami.

Ze względu na cechy kabla światłowodowego podczas jego instalowania, należy zwrócić szczególną uwagę na sposób jego transportu, układania, przygotowana do zaciągania, promieni gięcia, oraz sposobu zabezpieczenia przed niepożądanym uciskiem, zakleszczeniem, naciskiem. Tam gdzie ze względów sytuacyjnych, wymagana Strona 164 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

jest zmiana kierunku kabla, wówczas przy instalacjach doziemnych z reguły ustawia się tzw. studnię kierunkową, w której dodatkowo pozostawia się zapas w zwoju o dopuszczalnym przez producenta promieniu.

RYSUNEK NR. 58. PRZYKŁADOWA TOPOLOGIA SIECI PIERŚCIEŃ-DRZEWO

Źródło: Opracowanie własne

Z uwagi na poziom przenoszonego ruchu przez kable światłowodowe oraz kontraktowe warunki zapewnienia ciągłości usług, aspekty związane zabezpieczeniem połączeń światłowodowych przed przypadkowym uszkodzeniem odgrywają niebagatelną rolę w całym systemie szeroko rozumianego bezpieczeństwa sieci. Do podstawowych elementów biernego systemu zabezpieczeń, należą kanalizacja teletechniczna pierwotna i wtórna z odpowiednimi oznaczeniami (wykonanymi w fazie produkcji) etykiety, oznaczenia kierunkowe, oznaczenia kabla – wykonane w fazie produkcji, taśmy ostrzegawcze z przewodami umożliwiającymi dokładną lokalizację przebiegu kabli światłowodowych w rozwiązaniach doziemnych. W polskich realiach informacja o braku elementów metalowych, a w szczególności miedzianych może stanowić dodatkowe zabezpieczenie przed ewentualną kradzieżą.

Rysunek nr. 58 przedstawia schematycznie realizowaną topologię sieci. Wyróżniono na nim podstawowe elementy: sieć szkieletową – agregującą ruch i umożliwiającą dostęp do punktów styku, co wiąże się z dostępem do sieci krajowej i dalej do międzynarodowej/globalnej, oraz schematycznie drzewo wraz z gałęziami sieci dystrybucyjnej. Dla potrzeb tego opracowania pokazano węzły, punkty dystrybucyjne i złącza.

Zarówno sieć szkieletową jak i dystrybucyjną przedstawia się w układzie uproszczonym, rozwiniętym, logicznym, bądź geodezyjnym w zależności od potrzeb i adresata przekazu. Dla reprezentantów warstwy aktywnej znaczenie ma przede wszystkim układ logiczny sieci oraz informacje o możliwościach fizycznych połączeń (relacja i parametry techniczne toru optycznego – charakterystyka toru, tłumienność, liczba złączy).

Dla grup utrzymaniowych to przed wszystkim możliwość lokalizacji sieci w terenie (mapy geodezyjne, domiary, ewentualnie informacje z GPS) oraz aktualny dokładny opis kabla, wraz z jego szczegółową rozpisaną na włókna metryką – numer kabla, relacja, rozwinięcie kolorów, przypisanie włókien do poszczególnych torów, charakterystyka włókna, liczba spawów, odległości złączy od przełącznicy optycznej – odległość optyczna, odległość „kablowa”. Jeszcze innych informacji będzie oczekiwał dział sprzedaży – a mianowicie informacji o dostępnych otworach kanalizacji wtórnej, wolnych ciemnych włóknach, wolnych kolorach, transmisji -  (lambda długość fali w transmisji DWDM), etc..

TYPOWE ROZWINIĘCIE POD WZGLĘDEM RODZAJÓW ZŁĄCZ DLA SIECI ŚWIATŁOWODOWEJ POKAZANO NA

Rysunek nr. 59. Wyróżniono złącza przelotowe i rozgałęźne. Przy wyborze dostawcy osłon (muf) należy zwrócić szczególną uwagę na koszt związany z ich eksploatacją: otwarcie złącza, możliwości jego rozbudowy poprzez dołożenie kolejnych kabli światłowodowych, dołożenia tacek, na których zostaną wyłożone złącza pochodzące z Strona 165 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

nowego kabla, łatwości rekonfiguracji istniejących złącz w pozostałych kasetach. Jak również czasu potrzebnego 18 do otwarcia i zamknięcia złącza. Wszystkie te elementy będą wpływały na całkowity koszt posiadania - TCO .

RYSUNEK NR. 59. RODZAJE ZŁĄCZY W GAŁĘZI SIECI

Źródło: Opracowanie własne

Na polskim rynku jest wielu producentów, którzy specjalizują się w elementach wspomagających należyte wykonanie instalacji kabla światłowodowego i właściwego zgodnego z wymaganiami oznakowania. Tak jak już wcześniej wspomniano technologia montażu traktów światłowodowych w Polsce jest już bardzo dobrze znana, a kultura i świadomość techniczna ekip instalacyjnych zapewnia wymaganą, jakość i kompletność montażu. Świadczyć mogą o tym dobrze udokumentowane wymagania w ramach Polskich Norm, czy norm 19 zakładowych . Prowadzona metryka toru światłowodowego z reguły zawiera informacje o ekipach montażowych wraz z imieniem i nazwiskiem osoby obsługującej złącze światłowodowe. Praktyka ta dodatkowo wpływa, na jakość i staranność wykonania spawów oraz właściwego zamknięcia i umieszczenia złącza w studni czy zawieszenia na słupie.

Sieć szkieletowa w układzie pierścieniowym powinna opierać się o węzły ulokowane w specjalnie przygotowanych do tego celu pomieszczeniach, natomiast węzły sieci dystrybucyjnej mogą być lokowane w budynkach lub szafach zewnętrznych.

IX.2.3. BUDOWA TRAKTÓW OPTYCZNYCH Budowę sieci szkieletowej i dystrybucyjnej można oprzeć o trzy podstawowe rozwiązania technologiczne z wykorzystaniem techniki światłowodowej: 18

TCO – z ang. Total Cost of Ownership

19

Zestawienie ważniejszych norm i wymagań można znaleźć w Poradniku dla samorządowców Budowa sieci szerokopasmowych – projekt techniczny, budowa i eksploatacja sieci – E.W. Gaca, K.J. Heller, P.M.Marchelek, wydanego przez Fundację Wspomagania Wsi, Warszawa 2009 ISBN:978-83-60600-62-7

Strona 166 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

• • •

budowa kabli doziemnych z wykorzystaniem kanalizacji kablowej lub nie, budowa z zastosowaniem mikro-kabli, budowa linii napowietrznych.

IX.2.3.a. Budowa traktów optycznych z wykorzystaniem kabli doziemnych Budowa kabli doziemnych – jest to rozwiązanie tradycyjne, od wielu lat stosowane w telekomunikacji, znane wykonawcom robót. Oznacza to, że proces inwestycyjny jest czytelny dla każdej ze stron i dobrze opisany w normach i zaleceniach. Kable doziemne układa się z reguły wzdłuż dróg krajowych wojewódzkich i powiatowych. W celu realizacji inwestycji należy przygotować projekt oraz zdobyć wszelkie niezbędne pozwolenia i uzgodnienia. Uzyskanie prawa drogi, oraz uzgodnienia z właścicielami gruntów stanowią element ryzyka związany z czasem realizacji inwestycji, jak również z dodatkowymi opłatami wykupu prawa drogi, rekompensatami za zniszczone uprawy rolne podczas realizacji inwestycji. Stąd też w relacjach, które rokują rozwój, należy rozważyć ułożenie większej liczby rur HDPE Ø32-40mm, bowiem koszt materiału w stosunku do całego wysiłku inwestycyjnego jest niewspółmierny. Na Rysunek nr. 60 pokazano jeden z wielu rodzajów kabla światłowodowego doziemnego, w tym przypadku jest to kabel w pełni dielektryczny.

RYSUNEK NR. 60. PRZYKŁAD KABLA DOZIEMNEGO

Źródło: Telefonika Kable S.A.

Kable doziemne charakteryzują się konstrukcją o zwiększonej odporności na ścieranie, są odporne na działanie naprężeń wzdłużnych i poprzecznych, powłoka kabla jest odporna na ścieranie oraz na oddziaływanie promieniowania UV. Zabezpieczone są przed wnikaniem wilgoci oraz wzdłużnej penetracji wody poprzez wypełnienie tub żelem hydrofobowym. Na zewnętrznej powłoce kabla naniesiony jest nadruk z typem kabla oraz znaczniki metryczne ułatwiające pracę z kablem. Dodatkowe inne informacje, które mają zostać nadrukowane należy wyspecyfikować w zamówieniu – mogą to być informacje np. wskazujące na właściciela kabla w sposób jawny lub zakodowany. Taki dodatkowy nadruk ułatwia szybką lokalizację i identyfikację właściwego kabla, szczególnie w miejscach gdzie w jednej zbiorczej kanalizacji przebiegają kable różnych relacji i należą do różnych operatorów.

Konstrukcja kabla doziemnego: RYSUNEK NR. 61. PRZEKRÓJ POPRZECZNY KABLA DOZIEMNEGO

a. b. c. d. e. f. g. h. i.

centralny element wytrzymałościowy, tuba, włókno optyczne, wkładka polietylenowa, ośrodek kabla, uszczelnienie ośrodka, wzmocnienie z włókien aramidowych, nitki do rozrywania powłoki, powłoka polietylenowa.

Źródło: Telefonika Kable S.A.

Strona 167 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

IX.2.3.b. Budowa traktów optycznych z zastosowaniem mikrokabli Mikrokable drogowe Ze względu na dynamiczny rozwój telekomunikacji i presję czasu w procesach inwestycyjnych opracowano metody pozwalające na układanie kabli światłowodowych w warstwie asfaltu dróg. Metoda ta polega na nacięciu jezdni i ułożeniu specjalizowanego kabla światłowodowego w tym nacięciu. Tak ułożony kabel uszczelnia się zgodnie z przygotowaną technologią, która stanowi część całego rozwiązania.

Technologiczna głębokość nacięcia uzależniona jest od grubości powłoki masy bitumicznej i waha się od 6-15 cm. Jednak nacina się nie więcej niż 2/3 całej grubości powłoki tak, aby nie naruszać struktury nawierzchni drogi. Systemy mikrokabli drogowych instalowane są w tempie ok. 1 km dziennie.

RYSUNEK NR. 62. PRZYKŁADOWY KABEL DO INSTALACJI W NAWIERZCHNI DRÓG

Źródło: Corning Cable Systems Ltd.

Mikrokable doziemne oraz instalowane w kanalizacji wtórnej Do przygotowanej z rur PVC mikrokanalizacji wdmuchiwane są włókna światłowodowe o specjalnej konstrukcji.

Metoda mikrokanalizacji pozwala znacznie obniżyć zaangażowanie podczas układania traktów optycznych.

Nadal jednak pozostaje część związana z ułożeniem samej mikrokanalizacji, prawa drogi, udostępnienia przez stronę trzecią dostępu do kanalizacji teletechnicznej, lub budowy własnej. Dalej jednak, w zależności od potrzeb można w sposób elastyczny zdecydować o liczbie włókien, które w danym momencie mają zostać zainstalowane. Takie podejście rzutuje na obniżenie kosztów początkowych inwestycji.

Instalacja traktów optycznych może być dostosowana do wymagań oraz potrzeb obecnych jak i przyszłych użytkownika końcowego – rozwiązanie to wykorzystywane jest głównie w aplikacjach FTTx. Ponadto: • • •

znacznie zmniejsza się liczba spawów, co skraca czas instalacji oraz zmniejsza jej koszty; upraszcza proces projektowania sieci; zwiększa efektywność instalacji oraz możliwość rozbudowy sieci w przyszłości.

Mikrokanalizacja, w którą wdmuchiwane są światłowody, obejmuje rozwiązania wewnątrzbudynkowe oraz zewnętrzne.

Mikrokable kanalizacyjne Dla obszarów zabudowanych, tam gdzie istnieje instalacja kanalizacji burzowej, opracowano specjalną konstrukcję kabla, który może zostać wprowadzony do kanalizacji, a następnie naciągnięty pomiędzy studzienkami kanalizacji. Zapas kabla, który pozostał po naciągnięciu, układa się w zwoje i powiesza we włazach wejściowych. Schematyczne rozwiązanie z zastosowaniem mikrokabli kanalizacyjnych przedstawiono na Rysunek nr. 63.

Strona 168 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 63. UPROSZCZONY SCHEMAT INSTALACJI KABLA W KANALIZACJI BURZOWEJ

Źródło: Corning Cable Systems Ltd.

Cechy charakterystyczne okablowania: • •

prosta i szybka instalacja brak konieczności ingerowania w strukturę kanału, relatywnie niski koszt instalacji.

IX.2.3.c. Budowa traktów optycznych oparta o kable napowietrzne W zależności od zastosowania kable napowietrzne można podzielić na samonośne i owijane, dielektryczne i z elementami metalowymi. Do podstawowych typów należą: • • • • • •

GWWop – Ground Wire Wraped optical – optyczny kabel owijany, ADSS – All Dielectric Self supporting – dielektryczny kabel samonośny, OPGW – Optical Ground Wire – kabel w lince odgromowej, OPPC – Optical phase Conductor – kabel w lince fazowej, ADL – All Dielectic Lashed – dielekryczny kabel podwieszany, Samonośny kabel ósemkowy.

Kable GWWop – charakteryzują się niewielkim rozmiarem, elastycznością i brakiem szczególnych wymagań odnośnie wytrzymałości. Kabel jest całkowicie dielektryczny. Wytrzymałość zapewniona jest przez przewód, wokół którego kabel światłowodowy jest owijany. Kable GWWop stosuje się przede wszystkim przy przewodach odgromowych linii wysokiego napięcia. Instalowanie kabli owijanych wymaga specjalistycznych urządzeń owijających.

Kable typu ADSS - przeznaczone do podwieszania na podporach linii energetycznych oraz trakcji kolejowej i tramwajowej oraz podczepiania lub owijania na linkach odgromowych lub fazowych linii energetycznej. Są one w pełni dielektryczne, odporne na zakłócenia elektromagnetyczne oraz zabezpieczone przed wnikaniem wilgoci i wzdłużną penetracją wody. Dzięki zastosowaniu centralnego dielektrycznego elementu wytrzymałościowego i wzmacniającego z włókien aramidowych są także odporne na działanie naprężeń wzdłużnych oraz poprzecznych.

Strona 169 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Konstrukcja kabla: RYSUNEK NR. NAPOWIETRZNEGO

a. b. c. d. e. f. g. h. i. j.

64.

PRZEKRÓJ

KABLA

centralny element wytrzymałościowy, dielektryczny pręt FRP, luźna tuba z żelem hydrofobowym, włókno optyczne, wkładka polietylenowa, ośrodek kabla, suche uszczelnienie ośrodka, nitki do rozrywania powłoki, powłoka wewnętrzna, włókna aramidowe, powłoka zewnętrzna.

Źródło: Telefonika Kable S.A.

Kable OPGW – tor światłowodowy zrealizowany jest we wnętrzu linki odgromowej. Podczas instalacji dotychczasowa linka odgromowa linii wysokiego napięcia zastępowana jest nową linka odgromową wewnatrz której znajduje się kabel światłowodowy. Rozwiązanie to stosuje się głównie w liniach 110kV i wyżej, należy jednak pamiętać że jest to rozwiązanie stosunkowo drogie, jednak w sytuacji wymiany linki odgromowej, której eksploatacje przewiduje się na ok. 20 lat, inwstycja zaczyna być interesująca pod względem ekonomicznym, bowiem dodatkowy koszt związany z torem światłowodowym w lince odgromowej w stosunku do kosztu całego przedsięwzięcia jest znikomy.

Kable OPPC – w tej technologi wykonywane są przewody fazowe linni energetycznych. Przewód fazowy zitegrowany jest z rdzeniem z włókien światłowodowych. Rozwiązanie to stosuje się wszędzie tam gdzie np. wykorzystano już linkę odgromową, lub ze względów technicznych nie jest możliwe zastosowanie technologii ADSS, lub też dana relacja jest bardzo atrakcyjna dla operatorów telekomunikacyjnych poszukujących ciemnych włókien. Rozwiązanie to znajduje zastosowanie przede wszystkim w liniach powyżej 110kV. Kable ADL – dielektryczne kable podczepiane charakteryzują się niewielkim rozmiarem oraz relatywnie małym ciężarem. Ze względu na charakter instalacji są to kable do dużej wytrzynałości na naprężenia mechaniczne.

Kable ADL podwiesza się na podporach lini energetycznych lub telekomunikacyjnych, na liniach trakcji kolejowych, tramwajowych lub trolejbusowych.

Kabel napowietrzny samonośny – ósemkowy.

Podobnie jak kabel ADL – kabel ósemkowy może być podwieszony na słupach linii telefonicznych, a w wykonaniu, w którym centralnym elementem wytrzymałościowym jest dielektryk również na słupach trakcji kolejowych, tramwajowych, trolejbusowych i liniach energetycznych średnich i niskich napięć (SN, NN).

Projektowanie traktów optycznych z wykorzystaniem kabli napowietrznych jest bardzo elastyczne ze względu na ich różnorodność i możliwości aplikacyjne. Przystępując do projektowania można zastosować analizę wariantową dobierając drogę przejścia w danej relacji w zależności od prawa drogi jaką będzie dysponował inwestor oraz związanych kosztów z danym rozwiązaniem.

Strona 170 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Konstrukcja kabla: RYSUNEK NR. 65. PRZEKRÓJ KABLA SAMONOŚNEGO SAMON

a. b. c. d. e. f. g. h. i.

centralny element wytrzymałościowy, dielektryczny pręt FRP, tuba, włókno optyczne, wkładka polietylenowa, ośrodek kabla, suche uszczelnienie ośrodka, nitki do rozrywania powłoki, powłoka, element nośny,

Źródło: Telefonika Kable S.A.

IX.2.3.d. Analiza poszczególnych rozwiązań W Tabela nr. 67 w oparciu o charakterystyczne cechy poszczególnych typów rozwiązań budowy traktów optycznych podano ich zalety i wady. Należy jednak pamiętać, że w procesie projektowania będą brane różne czynniki a analiza formalno-kosztowa kosztowa z reguły będzie miała decydujący wpływ na podjętą decyzję, co do wyboru sposobu realizacji poszczególnych torów optycznych.

TABELA NR. 67.. I WADY POSZCZEGÓLNYCH POSZCZEGÓLN ROZWIĄZAŃ BUDOWY TRAKTÓW OPTYCZNYCH OPTYCZN Rodzaj kabla

Zalety

Wady

Kable doziemne

Duża pojemność kabla. Proces budowy jest znany bardzo dobrze projektantom i wykonawcom.

Dodatkowo, jeśli właścicielem prawa drogi jest JST wówczas znacznie ograniczone jest ryzyko związane z czasem trwania inwestycji i nieprzewidzianymi dodatkowymi kosztami. Ułożone kable wraz z zapasowymi rurami HDPE umożliwiają w przyszłości szybki rozwój i elastyczne dostosowanie sieci do potrzeb.

Kable doziemne ze swojej natury narażone są na nieświadome uszkodzenie związane zwią z pracami budowlano-instalacyjnymi. instalacyjnymi. Ułożenie kabli doziemnych wzdłuż dróg przy wytężonych pracach modernizacyjnych wpływa na zwiększone zagrożenie ich uszkodzenia.

Podczas projektowania a w szczególności podczas procesu uzgodnień mogą wystąpić opóźnienia opóźnie przy pozyskiwaniu zgody właścicieli oraz dodatkowe koszty związane z uzyskaniem prawa drogi..

Kable napowietrzne: GWWop, ADSS, OPGW, OPPC, ADL,"8",

Budowa odcinka wymaga uzgodnień jedynie z jednostkami będącymi właścicielami infrastruktury, którzy wyrażą ażą zgodę na zainstalowanie

Przebieg trasy kabla jest uzależniony od przebiegu linii energetycznej, telefonicznej, trakcji tramwajowej lub trolejbusowej. W przypadku linii energetycznej. zakończenia kabla zazwyczaj realizowane jest w GPZGPZ

Strona 171 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

kabla

Mikrokable drogowe

Mikrokable wdmuchiwane

Mikrokable kanalizacyjne

tach. Dodatkowo każdy z wymienionych dysponentów realizuje lub planuje wzbogacenie swojej infrastruktury o trakty światłowodowe, co może rzutować na chęć podjęcia współpracy. Tak jak w przypadku kabli doziemnych, również instalacje napowietrzne są narażone na uszkodzenia, w tym wypadku może to być wiatr, szadź, oblodzenie, spadające gałęzie, nieświadoma kradzież (brak miedzi).

Podstawowe zalety to możliwość elastycznego prowadzenia instalacji.

Szybka instalacja, w porównaniu z innymi rozwiązaniami mała ilość prac budowlanych.

W przypadku wielu dróg w kraju, na których rozpoczyna się remonty uzyskanie zgody na tego typu prace może być niemożliwe. Technologia, w której budowane są drogi to niejednokrotnie technologia niskonakładowa – droga wymaga ponownego remontu w ciągu następnych paru lat, inwestycję kablową planuje się na 20-30 lat.

Stosunkowo mała liczba wykonanych w kraju instalacji rzutuje na poziom akceptacji tego typu instalacji wśród polskich drogowców.

Możliwość elastycznego prowadzenia instalacji. Szybka instalacja, mała ilość prac budowlanych. Niewielkie zniszczenia w otoczeniu

Warunkiem jest zainstalowanie mikrokanalizacji w istniejących otworach kanalizacji teletechnicznej, lub też wybudowanie jej od podstaw. Maksymalna odległość, na jaką wdmuchiwane są światłowody w tej technologii to ok. 2 km.. Stosowane przede wszystkim w terenach zurbanizowanych.

Brak ingerencji w infrastrukturę. Łatwy dostęp do obiektów w procesie inwestycyjnym i eksploatacyjnym.

Nie uciążliwa instalacja.

Stan kanalizacji deszczowo-burzowej, która niejednokrotnie nie jest instalacją nową może z uwagi na planowane remonty i rozbudowy uniemożliwiać prowadzenie prac kablowych. W przypadku planowych, czy awaryjnych remontów kabel kanalizacyjny narażony jest na uszkodzenia. Kolumny remontowe w Polsce nie są jeszcze szeroko zapoznane z wymaganiami, jakie stawiają kable światłowodowe. Brak świadomości może być przyczyną wielu awarii.

Źródło: Opracowanie własne

Dwa pierwsze rozwiązania są w Polsce stosowane z powodzeniem od wielu lat. Technika mikrokabli jest stosunkowo młoda i została przygotowana głównie z myślą o sieciach dostępowych w aplikacjach typu FTTx. Biorąc pod uwagę pole zastosowań oraz możliwość budowy w oparciu o takie rozwiązanie sieci NGA, technika mikrokabli będzie doskonałym uzupełnieniem sieci szkieletowej i dystrybucyjnej. Natomiast na potrzeby sieci szkieletowych i dystrybucyjnych na etapie projektowania należy skoncentrować się na rozwiązaniach opartych o kable doziemne prowadzone w rurach HDPE oraz tam gdzie to możliwe zainstalować kable światłowodowe na istniejącej podbudowie energetycznej.

W zestawieniach poniżej podano orientacyjny koszt włókna światłowodowego w odniesieniu do liczby włókien w kablu doziemnym oraz cenę kabla doziemnego w zależności od liczby włókien. Z rysunku poniżej wynika, że w okolicach 44-50 włókien uzyskuje się najniższą cenę włókna w kablu, dalszy wzrost liczby włókien nie powoduje spadku jego kosztów.

Strona 172 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 66. CENA WŁÓKNA ŚWIATŁOWODOWEGO W KABLU OTK

Cena włókna w kablu światłowodowym Cena włókna w PLN/km

800 700 600 500 400 300 200 100 4 10 16 22 28 34 40 46 52 58 64 70 76 82 88 94 100 106 112 118 124 130 136 142

0

Liczba włókien w kablu światłowodowym Źródło: TF Kable - cennik wydanie XI ważny od 16.11.2009

Stąd, też podczas analizy oraz wyznaczenie liczby włókien w zależności od warstwy sieci (szkieletowa, dystrybucyjna) oraz od poziomu komercyjnej atrakcyjności danej relacji należy mieć na uwadze powyższe powiązanie pomiędzy kosztem inwestycji, ceną kanalizacji, kabla i włókna światłowodowego. Przeprowadzenie końcowej analizy wrażliwości modelu kosztowego inwestycji pod względem liczby wolnych otworów kanalizacji – pod wynajem, wolnych włókien (ciemne włókna), niewątpliwie ułatwi trudny proces decyzyjny.

RYSUNEK NR. 67. PRZYKŁADOWA CENA KABLA ŚWIATŁOWODOWEGO W ZALEŻNOŚCI OD LICZBY WŁÓKIEN

Cena kabla światłowodowego Cena kabla w Pln/km

50 000 40 000 30 000 20 000 10 000

4 10 16 22 28 34 40 46 52 58 64 70 76 82 88 94 100 106 112 118 124 130 136 142

0

Liczb włókien w kablu światłowodowym Źródło: TF Kable - cennik wydanie XI ważny od 16.11.2009

Należy wziąć pod uwagę fakt, że podane na wykresach ceny włókna, czy kabla światłowodowego są cenami katalogowymi. Przy zamówieniach związanych z budową sieci szkieletowej i dystrybucyjnej każdy z producentów stosuje znaczne rabaty związane z warunkami handlowymi, a w szczególności z łączną długością zamówionego kabla. Upusty te nie rzadko sięgają poziomu 70-75% ceny katalogowej.

Strona 173 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

IX.2.4. OSPRZĘT KABLOWY I ELEMENTY EL INFRASTRUKTURY Y KABLOWEJ Dokonując wyboru osprzętu kablowego należy mieć na uwadze jego dostępność w kraju, łatwość obsługi, koszt poszczególnych elementów, które podlegają wymianie podczas eksploatacji. eksploatacji. Przy wyborze osprzętu sugeruje się podejście oceny kosztu w ujęciu całkowitego kosztu posiadania.

RYSUNEK NR. 68. OSŁONA ZŁĄCZA

a. b. c. d. e. f.

pokrywa, tacka z wyłożonymi włóknami spawy włókien w tulejach osłonowych tuby wolny port kablowy port kablowy

Źródło: Tyco Electronics

Elementami związanymi z osłoną złącza są: • • •

uchwyty złącz, stelaże i kasety służące do magazynowania, organizacji i ochrony zapasów kablowych, etykiety, tabliczki i oznaczenia informacyjno infor – ostrzegawcze.

Elementami związanymi z budową kanalizacji teletechnicznej są: • • • • • • • •

rury kanalizacji pierwotnej, rury kanalizacji wtórnej, rury osłonowe, mikrokanały, taśmy ostrzegawcze z nadrukiem „uwaga kabel światłowodowy” oraz elementami umożliwiającymi detekcję, systemy uszczelnień kanalizacji, studnie kablowe, słupki oznaczeniowe.

Obecnie realizowane sieci kablowe budowane są w oparciu o kanalizację 4-otworową 4 otworową z rur HDPE o średnicy ø40. Wynika to z faktu, że największy czynnik kosztowy budowy budowy odcinka kablowego stanowią roboty ziemne, a nie koszt samej rury. Wolne kanały mogą być wykorzystane przy rozbudowie lub przeznaczone pod dzierżawę Studnie kablowe powinny być instalowane w miejscach, w których następuje rozdział relacji lub zdecydowana zdecydow zmiana kierunku kabla światłowodowego.

W instalacjach wewnątrz-budynkowych budynkowych elementami zwiększającymi bierne bezpieczeństwo sieci są: • •

drabinki, kanały, osłony służące do układania i organizacji kabli, uszczelnienia między-kondygnacyjne. kondygnacyjne.

Planując realizację ację inwestycji, należy zrównoważyć poziom ochrony biernej sieci z możliwością wystąpienia zagrożeń i tak dobrać dostępne środki, aby zminimalizować potencjalne uszkodzenie sieci.

Strona 174 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

IX.2.5. DOKUMENTACJA, INWENTARYZACJA I PASZPORTYZACJA Realizacja sieci musi być dokumentowana na każdym etapie jej budowy, poczynając od koncepcji i założeń projektowych, dalej właściwego projektu pozwalającego na uzyskanie pozwolenia na budowę, projektu wykonawczego po dokumentację powykonawczą i inwentaryzacyjną. Do realizacji zadań projektowych i dokumentacyjnych można podchodzić na wiele sposobów. Warto jednak skorzystać z już opracowanych standardów i wytycznych. Zostały one opracowane na poziomie Norm Zakładowych i obejmują wszystkie potrzebne aspekty budowy warstwy pasywnej. W załączniku nr 4 załączono zebrane przez Zakład Doświadczalny Budownictwa Łączności ważniejsze normy zakładowe odnoszące się do budowy sieci w warstwie pasywnej.

W realizacji sieci szkieletowej i dystrybucyjnej istotnym elementem jest system dokumentowania i archiwizowania zrealizowanych relacji. Potrzeba dostępu do dokumentacji nie kończy się, bowiem wraz z zakończeniem procesu inwestycyjnego, właściwa numeracja (przykładową numerację pokazano na ), archiwizacja takich informacji jak fabryczne metryki kabla wraz z charakterystykami tłumienności, protokoły odbiorów wraz z pomiarami tłumienności poszczególnych odcinków i złącz, budżetowana i aktualna tłumienność torów optycznych.

RYSUNEK NR. 69. PRZYKŁADOWA NUMERACJA DRZEWA SIECI DYSTRYBUCYJNEJ

Źródło: Opracowanie własne

Dokumentacja zebrana w okresie inwestycyjnym będzie stanowiła punkt wyjścia do dalszych prac eksploatacyjno-utrzymaniowych objętych systemem paszportyzacji istniejących zasobów. Dołożenie należytej staranności w utrzymaniu całego systemu archiwalno - dokumentacyjnego będzie rzutowało na koszt wywiązywania się z umów z klientami (warunki zapewnienia ciągłości dostawy usługi, udzielenia odpowiedzi na zapytania klientów związane z dostępnością zasobów sieci pasywnej). System paszportyzacji związany z Strona 175 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

warstwą pasywną wchodzi w skład całego systemu zarządzania zasobami firmy (ang. Inventory Management System).

Biorąc pod uwagę te wymagania już na etapie wstępnych założeń do projektu należy podjąć decyzję, co do przyjęcia systematycznego, sparametryzowanego systemu oznaczeń. Synchronizacja podejścia w warstwie pasywnej i aktywnej znacznie ułatwi komunikację pomiędzy jednostkami.

Faza eksploatacyjna charakteryzuje się znaczną dynamiką związaną z obsługą klienta, ale jest też obciążona wypadkami losowymi takimi jak uszkodzenia poszczególnych relacji. Jednoznaczne i przejrzyste oznaczenie poszczególnych relacji, będzie miało bezpośredni wpływ na czas weryfikacji dostępności interesujących klienta relacji, czy to na poziomie otworu w kanalizacji teletechnicznej, włókna w kablu, czy też „koloru”. Służby utrzymaniowe w celu lokalizacji i usunięcia uszkodzenia otrzymają jasną i precyzyjną informację, co do celu działania tym samym będą mogły wywiązać się z reżimów wyznaczonych przez SLA. Przystępując do realizacji tak szerokiego przedsięwzięcia, jakim jest Regionalna Sieć Szerokopasmowa, należy rozważyć sposób, w jaki będą realizowane zadania związane z wymaganą paszportyzacją sieci i późniejszym zarządzaniem jej zasobami. Na rynku jest w chwili obecnej wiele rozwiązań z tego zakresu zaczynających się od zakupu własnej platformy paszportyzacji po usługi wyniesione do podmiotów specjalizujących się w tym zakresie.

RYSUNEK NR. 70. ODLEGŁOŚCI I PUNKTY GRANICZNE

Źródło: Opracowanie własne

Bardzo istotne jest zdefiniowanie odległości dla poszczególnych typów prac oraz późniejszych rozliczeń podczas budowy sieci pasywnej. Na pokazano schematycznie najważniejsze punkty w relacji z odległościami. Dla danego toru optycznego największą odległość będzie miała droga optyczna pomierzona przy pomocy reflektometru optycznego – OTDR z uwagi na technologiczne zapasy kabla, oraz nieuniknione falowanie włókna Strona 176 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

światłowodowego w jego wnętrzu. Następną pomierzoną odległością będzie długość kabla, pomiar będzie wynikał z odczytu znaczników metrycznych naniesionych przez producenta w ostatniej fazie produkcji kabla. W procesie inwentaryzacji pomierzona będzie również długość kanalizacji teletechnicznej oraz długości prac ziemnych lub napowietrznych.

Nie powinien dziwić fakt, że porównanie tych wszystkich odległości da różny wynik. Różnica będzie wynikała w przypadku kabli doziemnych z falowania włókna w światłowodzie, kabla w kanalizacji teletechnicznej i kanalizacji teletechnicznej w wykopie. W przypadku linii napowietrznych z falowania włókna światłowodowego 20 w kablu , oraz ugięcia podwieszonego kabla zgodnie z długością krzywej łańcuchowej.

Biorąc pod uwagę wymienione powyżej aspekty na szczególną uwagę zasługują normy budowy sieci szerokopasmowej miasta Wrocławia. Zawierają one pełen zestaw wymaganych parametrów, które są nieodzowne w prawidłowym zaprojektowaniu i wykonaniu i przygotowaniu sieci do eksploatacji.

IX.2.6. DOBÓR LICZBY WŁÓKIEN W KABLU ŚWIATŁOWODOWYM W zależności od warstwy sieci pasywnej liczba włókien w kablu będzie się zmieniała. Zmiana będzie uzależniona od potrzeb transmisyjnych, atrakcyjności relacji pod względem przyszłej rozbudowy i potencjalnego zainteresowania klientów dzierżawą ciemnych włókien. W kablu należy wziąć pod uwagę również rezerwę na potrzeby własne.

IX.2.6.a. Warstwa szkieletowa Uwzględniając cenę za włókno oraz możliwości zwielokrotnienia przy pomocy dostępnego na rynku sprzętu, rekomenduje się zastosowanie w szkielecie, kabla o pojemności 48 włókien przyjmując tę pojemność, jako pojemność wyjściową.

Uzasadnienie dla kabla 48-włóknowego w szkielecie: cena za włókno jest optymalna w stosunku do wielkości kabla; krotność osprzętu światłowodowego 12/24/48 – ułatwione rozszycie kabla w węźle szkieletowym; zapas może być wykorzystany dla zabezpieczenia potrzeb szkieletu w przyszłości; wydzierżawienie ciemnych włókien na zasadzie IRU daje możliwość szybkiego zwrotu nakładów poniesionych na budowę szkieletu sieci.

IX.2.6.b. Warstwa dystrybucyjna Do punktu dystrybucyjnego należy doprowadzić kabel o pojemności minimum 12 włókien. Planowane wykorzystanie włókien w kablu światłowodowym w punkcie dystrybucyjnym: 8 włókien na potrzeby dzierżawy „ciemnego włókna”, 2 włókna na potrzeby transmisyjne – własne, 2 włókna rezerwowe.

20

W opracowaniu „Planning broadband Network infrastructure – a reference model” Ole Brun Madsen I Tahir M. Ruiz przyjęli długość kabla światłowodowego jako odległość między dwoma węzłami wymnożoną przez pierwiastek kwadratowy z dwóch.

Strona 177 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

IX.2.7. PODSUMOWANIE Rekomenduje się zbudowanie część pasywnej Regionalnej Sieci Szerokopasmowej IDM w oparciu o infrastrukturę światłowodową prowadzoną kablami doziemnymi, a tam gdzie to możliwe z wykorzystaniem kabli napowietrznych podwieszanych. Przy czym, tak jak wielokrotnie wspominano, w pierwszym kroku należy zawsze zweryfikować możliwość dzierżawy w oparciu o umowy IRU. Szkielet sieci - węzły szkieletu w stanie wyjściowym zostaną połączone kablami światłowodowymi o 48-iu włóknach, zaciągnięte do kanalizacji teletechnicznej zbudowanej z mikrokanalizacji, o liczbie mikrotub nie mniejszej niż 4 lub 4 rur HDPE o średnicy ø40, lub podwieszone na liniach energetycznych. W celu szybszej realizacji inwestycji rekomenduje się wydzierżawienie odcinków kanalizacji teletechnicznej lub włókien w relacjach, gdzie trasa szkieletu sieci będzie pokrywała się z istniejącą kanalizacją lub siecią innych operatorów na zasadach IRU. Sieć warstwy dystrybucyjnej - łącząca węzły sieci szkieletowej z punktami dystrybucyjnymi, zostanie zrealizowana z wykorzystaniem kabla światłowodowego prowadzonego mikrokanalizacji o liczbie mikrotub nie mniejszej niż 4 lub w 2-otworowej kanalizacji z rur HDPE o średnicy ø40, lub kabla napowietrznego prowadzonego w oparciu o istniejącą podbudowę. Przekrój stosowanego kabla światłowodowego w relacji węzeł szkieletowy - punkty dystrybucyjne będzie wynosił 48-m włókien. Rozdział kabla na kable o mniejszych przekrojach będzie zrealizowany z wykorzystaniem osłon złączy światłowodowych instalowanych w studniach kablowych. Do każdego punktu dystrybucyjnego zostanie doprowadzony kabel światłowodowy o przekroju nie mniejszym niż 12-cie włókien. W celu szybszej realizacji inwestycji rekomenduje się wydzierżawienie odcinków kanalizacji teletechnicznej lub włókien w relacjach, gdzie trasa szkieletu sieci będzie pokrywała się z istniejącą kanalizacją lub siecią innych operatorów na zasadach IRU. Odcinki współbieżne sieci szkieletowej i dystrybucyjnej – odcinki, dla których pokrywa się trasa przebiegu sieci szkieletowej i dystrybucyjnej. Na tych odcinkach planuje się zaciąganie kabla, o 96-ciu włóknach. Pozwoli to na optymalizację związaną z kosztem kabla światłowodowego oraz utrzyma na trasie przebiegu odcinka szkieletowego 4 otwory kanalizacji teletechnicznej pod przyszłą rozbudowę lub wynajem. Każdorazowo należy jednak sprawdzić czy długość odcinka przebiegu współbieżnego uzasadnia takie rozwiązanie – koszt dodatkowych złączy.

RYSUNEK NR. 71. WIZUALIZACJA SPOSOBU BUDOWY WARSTWY DYSTRYBUCYJNEJ

Strona 178 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

BUDOWA SIECI FTTB W 33 WYBRANYCH MIASTACH

Szkielet sieci - węzły szkieletu (połączenia pomiędzy szafami OLT) połączone kablami światłowodowymi o 24-iu włóknach, zaciągnięte do kanalizacji teletechnicznej zbudowanej z mikrokanalizacji o liczbie mikrotub nie mniejszej niż 4 lub z rur HDPE o średnicy ø40. W celu szybszej realizacji inwestycji rekomenduje się wydzierżawienie odcinków kanalizacji teletechnicznej lub włókien w relacjach, gdzie trasa szkieletu sieci będzie pokrywała się z istniejącą kanalizacją lub siecią innych operatorów na zasadach IRU. Sieć warstwy dystrybucyjnej - łącząca węzły sieci szkieletowej OLT z punktami dystrybucyjnymi ONU, zostanie zrealizowana z wykorzystaniem kabla światłowodowego prowadzonego mikrokanalizacji o liczbie mikrotub nie mniejszej niż 2 lub w kanalizacji z rur HDPE o średnicy ø40, lub kabla napowietrznego prowadzonego w oparciu o istniejącą podbudowę. Do każdego punktu dystrybucyjnego ONU zostanie doprowadzony kabel światłowodowy o przekroju nie mniejszym niż 12-cie włókien.

W ramach powstałej sieci powstaną lokalizacje: • • •

centrum zarzadzania siecią oraz centrum zapasowe, węzły sieci szkieletowej, węzły dystrybucyjne, węzły dystrybucyjne FTTB

Centrum Zarządzania siecią.

Centrum zarządzania infrastrukturą siecią IDM zlokalizowane zostanie w budynku użyteczności publicznej Centrum powinno obejmować następujące aspekty: • • • • •

centralną bazę autoryzacyjną, zapewniającą jednolite zarządzanie dostępem do urządzeń, hierarchizację uprawnień oraz rejestrację i rozliczanie działań operatorów; mechanizmy zarządzania zdarzeniami, uwzględniające ich automatyczną korelację, analizę przyczyny wystąpienia itp.; mechanizmy aktywacji usług w oparciu o zdefiniowane profile; mechanizmy zarządzania przepływami i inżynierią ruchu; narzędzia diagnostyczne sieci MPLS o analizy niezgodności konfiguracji; o śledzenia zasobów; o analizy ścieżek przełączania.

W ramach Centrum Zarządzania Infrastrukturą należy przewidzieć infrastrukturę sprzętową oraz odpowiednie pakiety programowe. W ramach infrastruktury sprzętowej konieczne jest zastosowanie: • • • •

dedykowanych urządzeń dostępowych (przełączniki LAN); urządzeń ochrony styku z siecią IDM (firewall, IPS); platform serwerowych na potrzeby systemów aplikacyjnych; infrastruktury SAN (przełączniki, macierze dyskowe) do obsługi aplikacji..

W skład systemu zarządzania wchodzą: • •

sieć systemu zarządzania, która służy do zbierania i przesyłania danych z i do urządzeń sieciowych; centrum zarządzania, w którym zainstalowane będą systemy zarządzania, czyli sprzęt i oprogramowania służące do administrowania urządzeniami sieci i usługami oraz utrzymania urządzeń.

Strona 179 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Ponieważ centrum zarządzania jest elementem krytycznym (niesprawność centrum może spowodować upadek całej sieci), stąd dobra praktyka wymaga instalacji dwóch centrów (podstawowego i rezerwowego), ulokowanych w dwóch różnych lokacjach. Oba centra muszą się komunikować w czasie rzeczywistym stale synchronizując swoje dane.

W sieci IP MPLS, centrum zarządzania powinno realizować następujące funkcje: obsługiwać ruch WWW, zarządzać elementami sieci, gromadzić kopie zapasowe niezbędnych danych oraz wykonywać wszystkie inne czynności wymagane w normalnych warunkach pracy. W przypadku awarii centrum podstawowego, jego funkcje powinno przejąć centrum rezerwowe.

Z punktu widzenia zainstalowanych urządzeń oba centra są w pełni zduplikowane i wyposażone w serwery do zarządzania poszczególnymi elementami sieci, które w określonych odstępach czasu, wymieniają nawzajem informacje dotyczące parametrów ustawień poszczególnych urządzeń sieciowych oraz aktualne dane konfiguracyjne (synchronizują swoje dane).

W skład centrum zarządzania siecią IP MPLS powinny wchodzić następujące grupy serwerów: • • •

serwery zarządzające pracą urządzeń sieciowych oraz usługami MPLS, uniwersalny serwer zarządzający (IP, IPX, SNMP), serwer przetwarzający dane o ruchu w sieci (generowanie statystyk).

Dane zbierane przez serwery zarządzające muszą być archiwizowane, w czasie rzeczywistym, na urządzeniach pamięci masowych, a proces tworzenia kopii zapasowych powinien być nadzorowany przez specjalizowany serwer kopii zapasowych oraz zainstalowane na tym serwerze oprogramowanie.

Wszystkie urządzenia znajdujące się w obydwu centrach zarządzania (podstawowym i rezerwowym) muszą być identyczne z dokładnością do topologii logicznej centrów. Serwery zarządzające powinny być zgromadzone w dedykowanym do tego celu segmencie sieciowym (wewnętrznej sieci lokalnej podmiotu zarządzającego siecią).

Jedynie serwery zbierające oraz przetwarzających dane o ruchu w sieci, znajdować się będą poza segmentem sieci, gdyż muszą być podłączone bezpośrednio do urządzeń rdzeniowych. Lista niezbędnych serwerów zainstalowanych w centrach zarządzania (dla zarządzania siecią IP MPLS) obejmuje: • • • • • • • • • • •

serwer zarządzający urządzeniami sieciowymi; uniwersalny serwer zarządzający (IP, IPX, SNMP); serwer monitoringu i analizy strumieni ruchowych (NetFlow); serwer zarządzający siecią MPLS; serwer zbierający dane o ruchu serwer przetwarzający dane o ruchu w sieci (dla generowania statystyk); serwer zarządzający zaporami ogniowymi (Firewall); serwer z oprogramowaniem zarządzającym sondami IPS/IDS; serwer uwierzytelniający; serwer zarządzający komponentami bezpieczeństwa sieci; w przypadku, gdy w sieci oferowana będzie usługa telefonii IP (VoIP) to w centrach zainstalowany musi być serwer zapewniający obsługę łączności fonicznej w sieci IP.

Ponieważ centrum zarządzania stanowi bardzo krytyczny element, nie tylko ze względu na fizyczne uszkodzenia, ale również na możliwość ataku zewnętrznego intruza, stąd niezbędne jest zabezpieczenie styku centrum zarządzania – nadzorowana sieć (stanowiąca równocześnie sieć zarządzania). Styki takie muszą być zainstalowane w lokacjach obydwu centrów – podstawowego i rezerwowego.

W najbardziej ogólnym przypadku struktura styku centrum zarządzania – sieć rdzeniowa IP MPLS zawierać musi następujące urządzenia: •

urządzenia stanowiące bramę pomiędzy rdzeniem sieci, a serwerami centrów zarządzania, w skład których wchodzi: switch z funkcjonalnością routera, firewall oraz sonda IDS/IPS. Brama stanowi jedyną drogę dla komunikacji sieć rdzeniowa - centrum zarządzania; Strona 180 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

• •

•

•

dodatkowy moduł firewalla, który powinien zapewniać ochronę dostępu do zasobów wewnętrznych centrum; dodatkowa sonda IDS/IPS, która podobnie jak dodatkowy moduł firewalla, chroni zasoby wewnętrzne centrum przed niepowołanym dostępem. Ze względu na duży wolumen wymienianego ruchu zainstalowana sonda powinna zapewniać odpowiednią wydajność; switch warstwy (switch L2), który stanowi moduł pośredniczący pomiędzy punktem bramą a siecią LAN Ethernet centrum zarządzania. Powinien być on wyposażony w odpowiednią liczbę portów ethernetowych 10/100/1000 Base T, wynikających z konfiguracji centrum; dołączenie centrum zarządzania do bramy powinno odbywać się za pośrednictwem switcha z funkcjonalnością ”content switching”. Integralną część tego switcha stanowi moduł rozkładu obciążenia (Content Switching, Load Balancing) realizujący zadania rozdziału obciążenia pomiędzy wybranymi grupami serwerów centrum zarządzania.

Ponadto sprawne działanie sieci wymaga realizacji co najmniej kilku niezależnych punktów styku z sieciami ogólnokrajowymi czy międzynarodowymi operatorów komercyjnych. W sieci IDM będą realizowane2 punkty styku (Warszawa, Józefów) zestawione z 3 różnymi operatorami.

Punkty styku powinny być szczegółowo określone na etapie projektu technicznego. Można jeszcze wtedy przeprowadzić proces negocjacji z operatorami.

Węzły będące stykiem z operatorami zapewniającymi dostęp do Internetu powinny zapewniać redundantny, wydajny, skalowalny i bezpieczny dostęp do światowych zasobów sieciowych. Najważniejszymi zadaniami oraz oczekiwaniami wobec takiego węzła są: • • •

możliwość wymiany informacji routingowej zgodnie z protokołem BGP z dużą ilością sieci zewnętrznych; wirtualizacja zasobów sieci; obsługa protokołu IPv6.

Ze względu na wymagania stawiane urządzeniom w węźle, muszą być to urządzenia klasy operatorskiej.

Routery wchodzące w skład węzła muszą dysponować mechanizmami zwiększającymi ich niezawodną pracę: • • •

zapewniać redundancję na poziomie urządzeń (2 urządzenia); posiadać redundantne matryce przełączające; posiadać wydajny i bezpieczny software.

Węzły sieci szkieletowej Węzły sieci szkieletowej będą posiadać odpowiednia ilość miejsca aby możliwa była dzierżawa innym operatorom na lokalizacje własnych urządzeń aktywnych.

Węzły szkieletu sieci najlepiej zlokalizować w pomieszczeniach znajdującym się w istniejącym budynku, lub w przypadku braku możliwości w kontenerze.

Wyposażenie węzła szkieletu sieci powinno obejmować: • • • • • • •

System sygnalizacji pożaru System sygnalizacji włamania i napadu z kontrolą dostępu System zasilania bezprzerwowego składający się z UPS’a oraz agregatu prądotwórczego Zespół szaf dystrybucyjnych 19” 42U wym. 660x800mm Przełącznica optyczna Urządzenia aktywne sieci szkieletowej Klimatyzację

Strona 181 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

W ramach węzłów szkieletowych wyróżnić można 3 rodzaje konfiguracji: •

węzeł szkieletowy podstawowy: Realizowane funkcje: o o o

agregacja ruchu z sieci dystrybucyjnej za pomocą routera MPLS, z wykorzystaniem łącz 1GbE, 10GbE, realizacja optycznej warstwy transportowej DWDM, przyjmowanie ruchu z routera MPLS z wykorzystaniem portów nx10GbE.

RYSUNEK NR. 72. SCHEMAT POŁĄCZEŃ PODSTAWOWEGO WĘZŁA SZKIELETOWEGO

Źródło: Opracowanie własne

•

węzeł szkieletowy z łączem skrośnym: Realizowane funkcje: o agregacja ruchu z sieci dystrybucyjnej za pomocą routera MPLS, z wykorzystaniem łącz 1GbE, 10GbE, o realizacja optycznej warstwy transportowej DWDM, o przyjmowanie ruchu z routera MPLS z wykorzystaniem portów nx10GbE, o obsługa dodatkowego łącza skrośnego w DWDM, które ma służyć lepszemu rozkładowi ruchu oraz dodatkowemu zabezpieczeniu łączy szkieletowych, węzły te łączą pierścienie sieci IDM.

RYSUNEK NR. 73. SCHEMAT POŁĄCZEŃ WĘZŁA SZKIELETOWEGO Z POŁĄCZENIEM SKROŚNYM

Źródło: Opracowanie własne

•

Węzeł szkieletowy z punktem styku Realizowane funkcje: Strona 182 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

o o o o o

agregacja ruchu z sieci dystrybucyjnej za pomocą routera MPLS, z wykorzystaniem łącz 1GbE,10GbE, realizacja optycznej warstwy transportowej DWDM, przyjmowanie ruchu z routera MPLS z wykorzystaniem portów nx10GbE, peering z punktem wymiany ruchu lub inną siecią wojewódzką.

Dystrybucja sygnału do wszystkich pierścieni sieci.

RYSUNEK NR. 74. SCHEMAT POŁĄCZEŃ WĘZŁA SZKIELETOWEGO Z PUNKTEM STYKU

Punkt wymiany ruchu IXP

Źródło: Opracowanie własne

Węzły sieci dystrybucyjnej Węzły sieci dystrybucyjnej są to węzły wyposażone w infrastrukturę pasywną. W każdym z węzłów należy zainstalować jedną szafę teleinformatyczną (stojącą lub wiszącą) o wysokości szyny montażowej minimum 15U, szerokości 600mm i głębokości minimum 500 mm. Głównym zadaniem szafy jest zapewnienie ochrony dla zamontowanego w niej sprzętu. W lokalizacjach gdzie nie będzie to możliwe można zakończyć kabel w studni SK-6 w mufie z polem komutacyjnym, w przypadku gęstej sieci FTTb zakończenia zostaną zrealizowane za pomocą muf światłowodowych budynkowych lub szafek budynkowych zlokalizowanych na zewnątrz budynku lub wewnątrz.

Przyszły rozwój sieci Z czasem sieć będzie podlegała rozbudowie z uwagi na rosnące potrzeby transmisyjne. Stąd, też już na etapie projektowania pierwszej propozycji topologii sieci należy przewidzieć jej dalszy rozwój i rozbudowę w kierunku topologii pierścienia i dalej kraty zwiększając tym samym możliwości konfiguracyjne poprzez uelastycznienie sieci jak i bezpieczeństwo związane z ciągłością ruchy w przypadku awarii np. związanej z uszkodzeniem kabla światłowodowego.

Ze względów praktyczno-ekonomicznych zakładanym sposobem realizacji połączeń w sieci jest struktura pierścienia w warstwie szkieletowej i drzewa w warstwie dystrybucyjnej. Poszczególne typy konfiguracji zostały opisane w Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.. Dalszy sposób i prowadzenie rozbudowy będzie wynikał z aktualnych potrzeb w poszczególnych obszarach sieci i możliwości inwestycyjnych.

IX.2.8. REALIZACJA CELÓW PROJEKTU W wyniku zrealizowania Projektu IDM –– będą osiągnięte następujące efekty w odniesieniu do obszaru Województwa: Strona 183 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

•

•

•

73 miejscowości klasyfikowanych jako białe-NGA znajdzie się w zasięgu węzła IDM, co stworzy dostęp do usług NGA dla dodatkowych 226705 osób, a tym samym % liczby ludności na obszarach białychNGA zmniejszy się o 4,2 %, tj. spadnie z 40,4 % do 44,6 % ogółu ludności – w efekcie realizacji Projektu możliwość dostępu NGA obejmie w sumie 63,7 % ogółu ludności, 4340 miejscowości klasyfikowanych jako białe-podstawowe (kategoria 1 z tabeli 1) znajdzie się w zasięgu węzła IDM, co stworzy możliwość podstawowego dostępu szerokopasmowy do Internetu dla dodatkowych 772585 osób, % liczby ludności zamieszkującej na obszarach białych-podstawowych zmniejszy się o 14,2 %, tj. spadnie do 6,8 % (obszary inne niż białe podstawowe będą stanowiły 79 %) – w efekcie realizacji Projektu możliwość podstawowego szerokopasmowego dostępu do Internetu obejmie w sumie 93,2 % ogółu ludności, 609 miejscowości klasyfikowanych jako szare-podstawowe problematyczne (kategoria 2 z tabeli 1), co oznacza, że 240178 osób na obszarach szarych-podstawowych problematycznych znajdzie się w zasięgu węzła IDM, a tym samym liczba ludności na obszarach szarych-podstawowych problematycznych spadnie do 5,5 % ogółu ludności.

Infrastruktura IDM będzie mogła być wykorzystywana również przez administrację publiczną, oczywiście zgodnie z przepisami o zamówieniach publicznych. Dzięki temu możliwe stanie się wdrażanie i korzystanie z powszechnie dostępnych e-usług, (w tym między innymi e-administracji, e-edukacji, e-zdrowia).

Szerokopasmowy dostęp do Internetu na terenie całego Województwa umożliwi wyrównanie dysproporcji w rozmieszczeniu firm, przyczyni się do wzmocnienia roli położonych peryferyjnie obszarów Województwa.

Realizacja Projektu wpłynie na zmniejszenie drenażu wysoko wykwalifikowanych kadr z obszarów o niższym wynagrodzeniu. Szerokopasmowy Internet umożliwi pracę zdalną, telepracę osobom, które dotychczas ze względów finansowych decydowały się opuszczać miejsce zamieszkania. Upowszechnienie szerokopasmowego dostępu do Internetu będzie bodźcem do rozwoju nowoczesnej elektronicznej gospodarki i elektronicznej administracji w regionie, a w konsekwencji sprzyjać będzie rozwojowi dziedzin gospodarki opartej na wiedzy a nie na przetwórstwie bogactw naturalnych Wśród korzyści Projektu IDM należy wymienić: Aktywizację społeczności lokalnych poprzez: •

•

•

•

•

wzrost publikacji internetowych na temat społeczności lokalnej i regionalnej (Aktywność w tym zakresie przejawiają głównie samorządy terytorialne, tworząc i prowadząc portale urzędowe zawierające szereg informacji o charakterze popularyzatorskim, promocyjnym i informacyjnym na temat gmin, powiatów i województw. Obserwuje się jednak również bardzo dużą aktywność osób prywatnych i organizacji pozarządowych w w/w zakresie), oddolne otwarcie na nowe rynki zbytu i usługi (Korzystanie z Internetu pozwala na obniżenie kosztów wejścia na nowe rynki, które to wejście jest zwykle zbyt kosztowne dla mniejszych firm o nierozwiniętym potencjale inwestycyjnym), włączenie się w globalną sieć powiązań (Sieć internetowa praktycznie nie stawia ograniczeń w stymulowaniu powiązań zarówno gospodarczych, jak i wymiany doświadczeń pomiędzy samorządami, czy też organizacjami pozarządowymi. Osiągane pod tym względem korzyści mogą mieć charakter wymiany gospodarczej), ułatwienie mieszkańcom załatwiania spraw administracyjnych, wszelkich innych formalności oraz zaspokojenie potrzeb informacyjnych, analitycznych i edukacyjnych za pomocą technologii informatycznych (Częściowo korzyści z tym związane można wycenić. Trudno jednak skwantyfikować korzyści wynikające ze skali możliwości dostarczanych w tym zakresie przez zasoby Internetu), poprawa działania organizmu społecznego (Internet znacznie ułatwia prowadzenie dialogu pomiędzy uczestnikami życia gospodarczego i społecznego. Pod tym względem dostęp do Internetu pozytywnie wpływa na rozwój społeczeństwa obywatelskiego),

Strona 184 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

•

•

•

nowe inwestycje z zakresu IT w gminie/powiecie (Dostęp do Internetu stymuluje aktywność zarówno samorządów, jak i przedsiębiorców w zakresie rozwijania nowych technologii ICT i ich wdrażania, co z kolei może przekładać się na dodatkowe korzyści społeczne), zwiększenie konkurencji w zakresie usług dostępowych i usług społeczeństwa informacyjnego świadczonych z wykorzystaniem tej infrastruktury (Korzyść ta związana jest z jednym z ważniejszych celów realizacji projektu. Obecnie rynek usług dostępowych w Województwie jest niedoskonały, funkcjonuje na nim monopol niektórych operatorów lub też praktycznie brak rynku), uwolnienie i rozwój przedsiębiorczości (Generalnie należy stwierdzić, że podstawową korzyścią społeczną związaną z rozwojem usług dostępowych do Internetu jest rozwój gospodarczy związany nie tylko z obniżeniem kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, co częściowo zostało wycenione, ale także z podniesieniem konkurencyjności przedsiębiorstw, poziomu konkurencji i możliwościami konkurowania na większym rynku).

Zmiany na rynku pracy: • •

• •

• • •

podniesienie poziomu usług świadczonych przez instytucje rynku pracy (Korzyść związana głównie z udostępnianiem ofert pracy on-line), zmniejszenie poziomu bezrobocia (Bardzo trudna w ewaluacji do kwantyfikacji korzyść związana z wpływem dostępu do Internetu na zmniejszenie poziomu bezrobocia, wydaje się jednak uzasadniona.

W Internecie można odnaleźć oferty pracy niedostępne w innych źródłach, ale przede wszystkim nabycie umiejętności pracy z Internetem ułatwia znalezienie pracy oraz otwiera możliwości pracy na odległość), zmniejszenie migracji zarobkowej (Ta korzyść również związana jest z rozwojem telepracy będącej także jedną z kategorii wycenianych korzyści), podniesienie poziomu wykształcenia obywateli (Głównie poprzez e-learningowe kursy, szkolenia, a także formy edukacji szkolnej. Często barierą w podjęciu dalszej nauki nie jest wiedza i umiejętności, ale budżet domowy niepozwalający na naukę poza miejscem zamieszkania lub pracy), ułatwienie aktywności osób niepełnosprawnych i nowe perspektywy w dostępie do pracy (Korzyść również związana z telepracą), uelastycznienie rynku pracy, powstanie nowych dziedzin działalności gospodarczej opartych na nowoczesnych technologiach informatycznych i telekomunikacyjnych.

Podniesienie poziomu edukacji: •

• •

• • • • •

dostęp do materiałów naukowych i dydaktycznych (edukacyjnych) z Internetu (Obserwuje się powstawanie coraz większej liczby portali systematyzujących zasoby elektroniczne związane z określonymi dziedzinami wiedzy i nauki. Coraz powszechniej rozwija się również digitalizacja zasobów piśmienniczych i umieszczanie ich elektronicznych form w sieci internetowej), możliwość organizacji zajęć interaktywnych (e-learning), rozszerzenie oferty szkoleń na odległość (Korzyści związane z e-learningiem będą nabierać na skali, ale także poprawia się jakość szkoleń on-line. Szkolenia na odległość ze względu na obniżenie kosztów wdrożenia, co zostało częściowo wycenione, mogą być oferowane w dziedzinach, które nie są przedmiotem szkoleń tradycyjnych), umożliwienie sprawdzania ocen szkolnych dzieci przez rodziców.

Usprawnienie lokalnego samorządu: poprawa jakości obsługi mieszkańców i przedsiębiorców (Klient urzędu może np. mieć szybki dostęp do informacji o stanie zaawansowania jego sprawy), wzrost liczby usług publicznych świadczonych za pośrednictwem Internetu (Rozwój usług dostępowych do Internetu stymuluje rozwój e-urzędu), stworzenie warunków do standaryzacji gromadzenia danych administracyjnych, komunikowanych treści oraz mechanizmów komunikacji.

Strona 185 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Wdrożenie nowoczesnych usług telemedycznych: • • • • •

możliwość pozyskania informacji o dostępności lekarzy specjalistów, możliwość pozyskania informacji o dyżurach placówek szpitalnych, możliwość pozyskania informacji o lekach. uwolnienie popytu na szerokopasmowy dostęp oraz usługi realizowane z wykorzystaniem szerokopasmowego, szybszy rozwój infrastruktury.

IX.2.9. ZAŁOZENIA ORGANIZACYJNE OPERATORA INFRASTRUKTURY Zasady funkcjonowania Operatora Infrastruktury 1.

Założenia organizacyjne odnośnie Operatora Infrastruktury

Model funkcjonowania Operatora Infrastruktury przewiduje, że za zarządzanie wybudowaną infrastrukturą, utrzymywaniem jej w stanie zdatnym do eksploatacji oraz świadczenie usług telekomunikacyjnych podmiotom trzecim – operatorom sieci dostępowych i dostawcom usług szerokopasmowych dla mieszkańców i instytucji województwa mazowieckiego, będzie odpowiedzialny Operator Infrastruktury, podmiot niezależny od Beneficjenta. Z zakresu działalności Operatora Infrastruktury wyłączono możliwość świadczenia usług (detalicznych) użytkownikom końcowym na obszarze województwa zarówno z wykorzystaniem infrastruktury teleinformatycznej stanowiącej wkład własny podmiotu publicznego, jak również w oparciu o infrastrukturę własną lub innych operatorów telekomunikacyjnych. Celem tego założenia była jak najmniejsza ingerencja w rynek telekomunikacyjny oraz stworzenie efektu zachęty dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych świadczących usługi dostępowe w regionie zagrożonym „wykluczeniem cyfrowym”, a przez to umożliwienie szerszego i tańszego dostępu do Internetu mieszkańcom oraz instytucjom tego regionu.

2.

Sposób funkcjonowania sieci

Interwencja publiczna w ramach projektu polega na wybudowaniu infrastruktury teleinformatycznej, będącej własnością publiczną, a następnie udostępnieniu jej wszystkim zainteresowanym na jednakowych zasadach, angażując w tym celu podmiot zwany Operatorem Infrastruktury (OI).

3.

Zasady funkcjonowania Operatora Infrastruktury

Przyjęto model organizacyjny to tzw. operator operatorów, (ang. carrier’s carrier), gdzie administracja województwa jest inwestorem i właścicielem infrastruktury, natomiast eksploatacja i zarządzanie siecią oraz świadczenie usługi użytkownikom hurtowym (przedsiębiorcom telekomunikacyjnym, którzy będą świadczyli usługi detaliczne użytkownikom końcowym) powierzone jest podmiotowi zewnętrznemu posiadającemu właściwe kompetencje, doświadczenie i narzędzia techniczne (systemy OSS i BSS). Zapewnienie infrastruktury teleinformatycznej i łącz internetowych sfinansowanych ze środków publicznych pozwala na obniżenie progu wejścia na rynek oraz kosztów funkcjonowania podmiotów świadczących usługi dostępowe i mogących w wyniku interwencji dostarczyć usługi użytkownikowi końcowemu na terenach pozbawionych dostępu do takich usług. Projektowany model interwencji nie wymaga od administracji zaangażowania technicznego w utrzymanie i zarządzanie siecią, pozwala jednak na kontrolę właścicielską w celu takiego wykorzystywania sieci, aby uzyskane zostały oczekiwane skutki społeczne podejmowanej interwencji.

4.

Status prawny Operatora Infrastruktury

Operator infrastruktury musi być przedsiębiorcą telekomunikacyjnym. Prowadzić będzie działalność telekomunikacyjną związaną z dostarczeniem usług telekomunikacyjnych a także udostępnianie infrastruktury powstałej w wyniku realizacji projektu.

Przedsiębiorcą telekomunikacyjnym jest podmiot uprawniony do wykonywania działalności w zakresie telekomunikacji na podstawie właściwych przepisów.

Strona 186 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Operator infrastruktury będzie operatorem hurtowym nie będzie dostarczać usług detalicznych użytkownikom końcowym.

5.

Szczegółowa analiza umocowań prawnych Operatora Infrastruktury

Operatorem Infrastruktury będzie przedsiębiorca telekomunikacyjny w rozumieniu Prawa Telekomunikacyjnego, odpowiedzialny za przygotowanie infrastruktury teleinformatycznej do świadczenia usług telekomunikacyjnych, jej utrzymanie, zarządzanie i eksploatację oraz dokonywanie niezbędnych nakładów i inwestycji, w zakresie w jakim czynności te zmierzają do zachowania celu w jakim ta infrastruktura została wybudowana.

Uwzględnione akty prawne: • • • • • • • • • • • • • •

6.

ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa j.t. Dz.U. 01.142. 1590 ze zm. [u.s.w.]; ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej Dz.U. 97.9.43 ze zm. [u.g.k.]; ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych Dz.U.05.249.2104 ze zm.; ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Dz.U.05.14.114; ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego j.t. Dz.U. 08.88.539; ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym Dz.U.09.19.100 [ ustawa o p.p.p.]; ustawa o koncesji na roboty budowlane lub usługi z dnia 9 stycznia 2009 r. Dz.U.19.101 [ u.k.r.b.u ]; ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. prawo zamówień publicznych j.t.Dz.U.07.223.1655 [u.z.p.]; ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej Dz.U.07.155.1095 j.t. ze zm.; ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji Dz.U.02.171.1397 j.t. ze zm.; ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej Dz.U.07.59.404 j.t., ze zm [ u.p.p.]; Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 marca 2009 r. w sprawie wzoru ogłoszenia o koncesji na usługi zamieszczanego w Biuletynie Zamówień Publicznych Dz.U.09.39.311; ustawa z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych Dz.U.00.94.1037, ze zm. [k.s.h.]; ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny Dz.U.64.16.93 ze zm. [k.c.].

Umowa cywilno-prawna o partnerstwie publiczno-prywatnym jako forma udostępnienia infrastruktury teleinformatycznej przedsiębiorcy telekomunikacyjnemu

Podstawowym przedmiotem stosunków cywilno-prawnych, opartych o model partnerstwa publicznoprywatnego, pomiędzy Samorządem Województwa Mazowieckiego a Operatorem Infrastruktury jest określenie zasad wspólnej realizacji przedsięwzięcia polegającego na przygotowaniu infrastruktury teleinformatycznej do świadczenia usług telekomunikacyjnych, jej utrzymanie, zarządzanie i eksploatacja oraz dokonywanie niezbędnych nakładów i inwestycji dla zachowania celu w jakim ta infrastruktura została wybudowana tj. dostępu do usług szerokopasmowych dla 90 % gospodarstw domowych i 100% przedsiębiorców w województwie, co stanowi element polityki rozwoju województwa w zakresie utrzymania i rozbudowy infrastruktury technicznej o znaczeniu wojewódzkim, poprzez udostępnienie na warunkach dzierżawy przez Województwo, jako podmiot publiczny, Operatorowi Infrastruktury składnika majątkowego, stanowiącego wkład własny, w postaci infrastruktury teleinformatycznej, przy czym Partner Prywatny przyjmując na siebie obowiązki określone umową jest uprawniony jest do korzystania i pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa wyłącznie w granicach określonych w umowie.

Zadanie zrealizowane w ramach projektu Internet dla Mazowsza stanowi szeroko pojęte zadanie publiczne Samorządu Województwa w ramach prowadzonej polityki rozwoju regionalnego województwa, której elementem jest między innymi, rozbudowa infrastruktury technicznej o znaczeniu wojewódzkim. W związku z powyższym, w zakresie przyszłego zarządzania infrastrukturą techniczną oraz wykonywania czynności Strona 187 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

operatorskich przez Operatora Infrastruktury, mamy do czynienia z zagadnieniem gospodarowania majątkiem województwa a nie powierzeniem usług komunalnych innym, dozwolonym przez prawo podmiotom.

Przewidywana umowa o partnerstwie publiczno-prywatnym, jako umowa cywilnoprawna, zawarta pomiędzy Samorządem Województwa a Operatorem Infrastruktury tj. przedsiębiorcą telekomunikacyjnym w rozumieniu ustawy prawo telekomunikacyjne, będzie określała zasady realizacji wspólnego przedsięwzięcia jakim jest przygotowanie Infrastruktury teleinformatycznej do świadczenia usług telekomunikacyjnych, jej utrzymanie, zarządzanie i eksploatacja oraz dokonywanie niezbędnych nakładów i inwestycji dla zachowania celu w jakim ta infrastruktura została wybudowana, poprzez udostępnienie na warunkach dzierżawy przez Województwo, jako podmiot publiczny, Operatorowi Infrastruktury składnika majątkowego w postaci Infrastruktury teleinformatycznej, przy czym Partner Prywatny przyjmując na siebie obowiązki określone umową uprawniony jest do korzystania i pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa wyłącznie w granicach w niej określonych.

Zakładany zakres umowy, częściowo odpowiada umowie dzierżawy w kształcie nadanym przez art. 693 do 709 k.c., i został sformułowany w oparciu o zasadę swobody umów określoną w art. 3531 k.c., w myśl której strony zawierające umowę mogą kształtować stosunek prawny według swego uznania, pod warunkiem, że jego treść lub cel nie sprzeciwiają się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Umowa ta będzie zawierała obligatoryjne postanowienia przewidziane ustawą o p.p.p. .

Umowa zawarta z operatorem infrastruktury, zarówno w zakresie oddania do użytkowania sieci teleinformatycznej jak i nałożonych na niego obowiązków, stanowi kolejny etap wykonawczy, następujący po zakończeniu przez województwo inwestycji w postaci sieci teleinformatycznej i może zostać prawidłowo zrealizowany wyłącznie w warunkach optymalizacji wyboru Operatora Infrastruktury oraz zapewnienia kontroli prawidłowości wykorzystywania przez niego powierzonego majątku województwa, co zapewnia zastosowanie procedury przewidzianej ustawą o koncesji na roboty budowlane lub usługi oraz prawidłowe ukształtowanie stosunków umownych.

Należy w tym miejscu raz jeszcze podkreślić, że przewidywana umowa nie polega na powierzeniu operatorowi jakichkolwiek zadań własnych samorządu a jest jedynie metodą do zrealizowania wyżej wskazanych zadań, których zakres ma charakter bardzo ogólny a zarazem mieści się w definicji przedsięwzięcia, wprowadzonej ustawą o p.p.p. Projekt umowy został zobrazowany w załączniku nr 11.

7.

Zasady wyboru partnera prywatnego w oparciu o wytyczne Komisji Europejskiej dotyczące partnerstwa publiczno-prywatnego

Odnosząc się do zagadnienia procedury wyboru partnera prywatnego należy przede wszystkim wskazać, iż zastosowanie procedury wyboru Operatora Infrastruktury wynika z ustawy o partnerstwie publiczno prywatnym i ustawy o koncesjach na roboty budowlane i usługi.

Partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) w myśl wytycznych jest partnerstwem między sektorem publicznym oraz prywatnym do celu przedstawienia projektu lub świadczenia usługi tradycyjnie świadczonej przez sektor publiczny. PPP uznaje, iż obie strony czerpią pewne korzyści, odpowiednie do stopnia realizowania przez nie określonych zadań. Przez umożliwienie każdemu z sektorów robienia tego, co potrafi najlepiej, usługi oraz infrastruktura publiczna są realizowane w sposób najbardziej efektywny gospodarczo.

W prawie wspólnotowym nie ma określonej definicji PPP. Każdy rodzaj uzgodnień jest określony na mocy szczegółowego ustawodawstwa wspólnotowego dotyczącego struktur funkcjonalnych oraz zamówień publicznych.

Podejście Unii Europejskiej do PPP wynika z faktu, iż często partnerstwo jest zawiązywane i realizowane przy wykorzystaniu środków funduszy strukturalnych. W związku z tym Komisja Europejska kładzie nacisk na zachowanie generalnych zasad wykorzystywania tych środków. W tym celu opracowała szereg instrukcji i zaleceń które powinny być brane pod uwagę przy tworzeniu partnerstw publiczno prywatnych.

Strona 188 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

W zakresie współfinansowania przedsięwzięć ze środków funduszy strukturalnych z punktu widzenia Unii Europejskiej kluczowymi zagadnieniami są wymogi w zakresie stosowania PPP: • • • • • • • • • 8.

Zapewnienie otwartego dostępu do rynku i konkurencji Chronienie interesu publicznego; Zapewnienie pełnej zgodności między uzgodnieniami PPP a regułami pomocy państwa; Określenie właściwego poziomu dotacji; Wybór najodpowiedniejszego rodzaju PPP; Powodzenie i czynniki ograniczające; Harmonogram Zamówienia publiczne Procedury udzielania zamówień publicznych Usługi świadczone przez Operatora Infrastruktury

Oferta Operatora Infrastruktury będzie obejmowała warunki świadczenia następujących usług: • • • •

dostęp do warstwy pasywnej sieci (w tym m.in. dostęp do kanalizacji); dostęp do okablowania, w szczególności dzierżawa ciemnych włókien i pasma (lambdy) dostęp do warstwy aktywnej sieci (w tym m.in. dostęp do publicznej sieci Internet); usługi sieci prywatnych VPN (w warstwie 2 oraz w warstwie 3 – czyli IPVPN), w tym tranzyt pomiędzy siecią operatora sieci dostępowej, a siecią szkieletową operatorów telekomunikacyjnych. Świadczenie tej usługi uzależnione jest od wyposażenia przez Operatora Infrastruktury węzłów zakańczających sieć dystrybucyjną w odpowiednie urządzenia aktywne).

W związku z tym, że Operator Infrastruktury prowadzić będzie działalność telekomunikacyjną polegającą zarówno na świadczeniu usług telekomunikacyjnych, dostarczaniu publicznych sieci telekomunikacyjnych, jak i udogodnień towarzyszących objęty będzie prawami i obowiązkami wynikającymi z ustawy Prawo telekomunikacyjne.

Dla wprowadzeniu przejrzystości relacji OI ze wszystkimi usługobiorcami wyklucza się możliwości dostarczania przez OI usług (detalicznych) użytkownikom końcowym na obszarze Województwa zarówno z wykorzystaniem infrastruktury teleinformatycznej stanowiącej wkład własny podmiotu publicznego, jak również w oparciu o infrastrukturę własną lub innych operatorów telekomunikacyjnych.

OI ma świadczyć usługi jedynie innym operatorom. Ze względu na fakt, iż na ruch telekomunikacyjny przechodzący przez jego sieć składać się będą pakiety tworzące treść indywidualnych komunikatów użytkowników końcowych, a także powiązane z nimi dane transmisyjne, zrodzi to konieczność przestrzegania, wynikających z Prawa Telekomunikacyjnego, obowiązków dotyczących ochrony tajemnicy telekomunikacyjnej i ochrony danych użytkowników, z obowiązkiem retencji (przechowywania) danych transmisyjnych dotyczących abonentów i użytkowników końcowych włącznie.

OI będą też obciążać obowiązki na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego.

9.

Opłaty za usługi hurtowe

Operator Infrastruktury (OI) będzie działał w konkretnych warunkach rynkowych, jednak jego infrastruktura będzie wybudowana ze środków publicznych, co oznacza, że mógłby, jeśli pozwolą na to warunki rynkowe, określać opłaty dla operatorów sieci dostępowych w innych warunkach niż robią to operatorzy komercyjni, którzy w opłatach i cenach pobieranych z rynku muszą odzyskać zainwestowane środki, które często pochodzą ze środków pozyskanych z rynków finansowych.

Podstawową zasadą, mającą wpływ na sposób ustalania opłat jest otwartość dostępu do sieci, co w praktyce ma oznaczać umożliwienie korzystania z niej wszystkim operatorom i dostawcom usług telekomunikacyjnych.

Pośredni wpływ dla technicznej realizacji zasady otwartości dostępu do sieci ma też obowiązek zachowania Strona 189 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

neutralności technologicznej. Otwartość dostępu do sieci oznacza w szczególności zapewnienie warunków umożliwiających podmiotom korzystającym z tej sieci konkurowanie pomiędzy sobą i z operatorami oferującymi usługi detaliczne. Tak rozumiana otwartość obowiązuje przez cały okres trwania umowy pomiędzy właścicielem – Województwem, a Operatorem Infrastruktury. Jeżeli wobec OI zostanie wydana w przyszłości decyzja Prezesa UKE określająca, że zajmuje on znaczącą pozycję rynkową w rozumieniu Prawa telekomunikacyjnego i zostaną na niego nałożone obowiązki regulacyjne w zakresie ustalania cen hurtowych, nie zniesie to postanowień umowy z Województwem w zakresie otwartości sieci, ponieważ mają one znaczenie ogólniejsze.

10. Ustalanie opłat OI w poszczególnych grupach usług W projekcie IDM przyjęto, że OI będzie świadczył takie grupy usług hurtowych, które najmniej ingerują w rynek obsługiwanych operatorów, zostawiając im jak najwięcej miejsca na konkurowanie przedsiębiorczością i innowacyjnością na poziomie bardziej zaawansowanych usług i aplikacji. Dla potrzeb ustalenia poziomu cen usług świadczonych przez OI zakłada się, że będą to następujące grupy hurtowych usług dostępu do infrastruktury: • dzierżawa kanalizacji, • dzierżawa ciemnych włókien, • usługa kolokacji w węzłach szkieletowych, • dzierżawa „jasnych” włókien (lambda), • usługi transmisyjne w najpopularniejszych protokołach MPLS oraz Ethernet, • usługa hurtowego dostępu do sieci Internet.

Uszczegółowienie znajduje sie w załaczniku nr 6 11. Zasady obliczania opłat hurtowych Dla określania warunków rynkowych, przy złożonych rynkach produktowych, dla określenia czy dany podmiot nie wykorzystuje swojej przewagi rynkowej, można zastosować tzw. test hipotetycznego monopolu (HMT), który polega na analizie, czy hipotetyczny monopolistyczny dostawca produktu mógłby dla własnej korzyści utrzymywać niewielką, ale trwałą nadwyżkę cenową. Ma to oczywiście ścisły związek z cenową elastycznością popytu na usługi świadczone przez danego przedsiębiorcę – popyt ten może być mniej lub bardziej elastyczny.

W przypadku popytu nieelastycznego, można mówić o sytuacji dużego zniekształcenia konkurencji. Odwrotnie będzie w przypadku popytu elastycznego, charakterystycznego dla rynku, na którym panuje konkurencja.

Biorąc pod uwagę warunki budowy nowoczesnej szerokopasmowej sieci szkieletowej i sieci dystrybucyjnych z wykorzystaniem środków publicznych, przewaga OI na rynku wojewódzkim może być znacząca. Oznacza to, że stosowane przez niego opłaty i ceny powinny podlegać kontroli. Najlepiej przygotowany merytorycznie do tego typu kontroli w telekomunikacji jest regulator rynku telekomunikacyjnego UKE. Kontrolę nadużywania pozycji rynkowej przez OI, w tym kontrolę cen stosowanych przez tego operatora zapewni również, w zakresie swoich właściwości UOKiK. Do oszacowań poziomu opłat, które będzie stosował OI wykorzystuje się metodykę sprawdzoną na regulowanych rynkach telekomunikacyjnych, w oparciu o rozliczenia pomiędzy operatorami. Trzeba jednocześnie brać pod uwagę złożony wpływ zmian, wynikających z rozwoju rynku i nowych rozwiązań technicznych.

Podstawą funkcjonowania rynku telekomunikacyjnego powinno być maksymalne zaspokojenie potrzeb zgłaszanych przez rynek przy najbardziej efektywnym wykorzystaniu istniejących zasobów. Jednym ze sposobów do spełnienia tego założenia jest rozwój konkurencji i dążenie do pełnej równowagi rynkowej (rynku idealnego).

Ceny usług telekomunikacyjnych powinny z jednej strony odzwierciedlać koszty świadczonych usług (brak jest ekonomicznych argumentów do świadczenia usług poniżej kosztów przeciętnych), z drugiej strony nie powinny stanowić bariery w dostępie do usług (brak jest ekonomicznego uzasadnienia dla osiągania rentowności na Strona 190 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

wyjątkowo wysokim poziomie). Stosują się tu trzy reguły ustalania cen, które mają zastosowanie również w sektorze telekomunikacyjnym i których przestrzeganie wydaje się odpowiadać na powyższe postulaty efektywnościowe: • • •

ustalenie górnego progu cenowego dla ochrony konsumentów (dotyczy to szczególnie usług powszechnych lub usług mających wpływ na ceny usług powszechnych); ustalenie dolnego progu cenowego dla ochrony przedsiębiorstw przed zniszczeniem przez niskie, nie pokrywające kosztów przeciętnych ceny; dążenie do standaryzacji w dziedzinie ustalania cen za świadczone usługi.

Te podstawowe zasady mogą mieć zastosowanie nie tylko przy ustalaniu cen ale również przy ustalaniu opłat związanych z łączeniem sieci telekomunikacyjnych.

W przypadku usług dodatkowym czynnikiem sprzyjającym w stosowaniu optymalnych rynkowo cen jest konkurencja.

Opłaty za usługi hurtowe pobierane przez operatora nowo budowanej infrastruktury telekomunikacyjnej, w normalnych warunkach rynkowych, z jednej strony muszą zapewniać zwrot z poniesionej inwestycji, z drugiej zaś muszą odpowiadać warunkom rynkowym. Na regulowanym rynku telekomunikacyjnym opłaty za dostęp do infrastruktury pobierane przez istniejącego (tzw. zasiedziałego) operatora o znaczącej pozycji rynkowej, chociaż powinny być ustalane na podstawie rzeczywistych kosztów, z reguły są ustalane przez regulatora, który stara się te koszty oszacować na podstawie dostarczonych mu danych, starając się równocześnie stworzyć warunki dla rozwoju konkurencji. Rozważając, czy nowopowstały operator ma szanse oferować swoją nową infrastrukturę po cenie korzystnej dla alternatywnych SP, należy przeanalizować metody ustalania cen przez regulatora. Jeżeli podstawa ustalania opłat za usługi hurtowe przez regulatora są koszty, to opłaty pobierane przez OI mogą być niższe, ponieważ między innymi nie muszą go obciążać koszty amortyzacji, ani koszty obsługi kredytów inwestycyjnych – infrastruktura obsługiwana przez OI zostanie wybudowana ze środków publicznych.

W ustalaniu opłat za korzystanie z infrastruktury przedsiębiorcy teoretycznie mają pewną dowolność: •

• •

mogą ustalić stawki odzwierciedlające tendencje cenowe na rynku detalicznym: płaskie stawki (ang. flat fees pricing), ceny proporcjonalne do wykorzystania sieci (ang. usage pricing), albo taryfy 21 dwuczęściowe (ang. two-part tariff pricing) ; mogą też pobierać opłaty uwzględniające długość udostępnianych linii, czy liczby lat, przez którą dany fragment sieci ma być udostępniany; dodatkowo też właściciel sieci może oprzeć koszt udostępniania infrastruktury wyłącznie na koszcie jej budowy, co będzie jednoznaczne ze zróżnicowaniem cen za jednolite usługi w zależności m.in. od warunków geograficznych.

Wybór metody ustalania opłat będzie zależeć od dopuszczalności danego rozwiązania pod kątem prawnym (uwzględniając np. prawo konkurencji), a także od rodzaju popytu na usługi. W przypadku usług dostępu najczęściej popyt ten jest jednak mieszany, co skutkuje pewnymi trudnościami w jednoznacznym ustalaniu wysokości pobieranych opłat.

Do ustalenia wysokości opłat można stosować rożne metody, poniżej przedstawiono ich podstawowe cechy. W przypadku pierwszej metody przedstawiono stosowane stawki opłat przez TP S.A. wybrane z ofert ramowych jakie musi ten operator przygotować jako wykonanie nałożonych na niego obowiązków regulacyjnych. Druga metoda może być zastosowana po oszacowaniu kosztów budowy infrastruktury i oszacowaniu popytu na usługi operatora infrastruktury.

Metoda benchmarkingu W warunkach niewielkiej konkurencji, braku równowagi rynkowej, kiedy trudno mówić o rynkowych mechanizmach ustalania cen, a także ograniczonej wiedzy o rzeczywistym wpływie poszczególnych czynników kosztowych organy regulacyjne często posługują się wzorcowymi modelami struktur cenowych i opłat 21

Skander Essegaier, Sunil Gupta, Z. John Zhang, Pricing Access Services, Marketing Science 2002, vol.21, No.2, Spring 2002, pp. 139-159

Strona 191 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

rozliczeniowych stosowanych na innych rynkach, przenosząc na rynki lokalne biorąc pod uwagę uwarunkowania prowadzenia działalności gospodarczej w danym kraju.

Porównania rynkowe (benchmarking) pozwalają ominąć złożone obliczenia kosztów, bądź opracowanie skomplikowanego modelu kosztowego przy braku pełnej wiedzy analitycznej o wszystkich wskaźnikach i uwarunkowaniach. Wykorzystuje się w tym celu pośrednio różne modele kształtowania opłat rozliczeniowych, w tym również metody kosztowe, prowadzące do wyrównania warunków gospodarczych prowadzenia działalności. Przyjęcie takiego modelu wymusza jednocześnie na operatorach optymalizację działań, gdyż warunki brzegowe określone przez regulatora na podstawie porównań rynkowych stymulują zmianę podejścia.

Przy kształtowaniu opłat rozliczeniowych na danym rynku należy brać przede wszystkim pod uwagę: • • • • • •

poziom cen usług telekomunikacyjnych; stopień zrównoważenia cen usług telekomunikacyjnych; metody naliczania opłat za usługi telekomunikacyjne; przeciętne opłaty rozliczeniowe stosowane w kraju; przeciętne opłaty stosowane w krajach o zbliżonym poziomie rozwoju, w tym w szczególności rozwoju usług telekomunikacyjnych (gęstość telefoniczna, wielkość ruchu generowanego w sieci); udział opłat rozliczeniowych za udostępnienie sieci w cenach połączeń telekomunikacyjnych.

Przyjęcie takich podstawowych warunków kształtowania opłat rozliczeniowych powinno pozwolić na względnie proste określenie optymalnego poziomu stawek i zasad rozliczeń dla danego rynku usług telekomunikacyjnych.

Benchmarking stawek rozliczeniowych za połączenia międzysieciowe może być oparty o porównania ze stawkami rozliczeniowymi innych operatorów, również w innych krajach. Metoda ta wymaga szczegółowego przeanalizowania stosowanych stawek rozliczeniowych w relacji do wysokości i struktury taryf telekomunikacyjnych stosowanych przez poszczególnych operatorów. W przypadku porównań międzynarodowych metoda ta wymaga przeanalizowania opłat stosowanych w wytypowanych, z punktu widzenia rozwoju telekomunikacji, dostępności technicznej i ekonomicznej do usług, krajach, które takie dane udostępniają. Wymaga ona również szczegółowej analizy mechanizmów naliczania cen detalicznych (np. czas rzeczywisty, opłata za zestawienie połączenia, opłata za przepływność, opłaty za przekazane bajty, itd.).

Zaletą zastosowania tej metody wobec OI jest stosunkowo prosty sposób jej wdrożenia, polegający na określeniu przez właściciela sieci, przy ewentualnej pomocy organu regulacyjnego zakresu opłat lub cen (korytarza) zalecanych lub obowiązujących w umowach o połączeniach międzysieciowych. Metoda ta nie wymaga trudnych, pracochłonnych i często arbitralnych sposobów ustalania kosztów, pozwala również na pewną elastyczność w regulowaniu sektora działających na rynku operatorów. Jest to szczególnie istotne w przypadku określania korytarza opłat rozliczeniowych. Operator zachowa możliwość doprecyzowania zasad i stawek rozliczeniowych w umowach, pod warunkiem, że wynegocjowane opłaty mieszczą się w zaleconym lub narzuconym mu przedziale. Gdyby operator chciał wyjść poza ten korytarz opłat powinien być zobowiązany do przekonującego uzasadnienia takiej konieczności. Zastosowanie benchmarkingu pozwala zatem wykorzystać najlepsze doświadczenia podobnych rynków i jednocześnie wymusić na operatorze szczegółowe obliczenie kosztów poszczególnych usług telekomunikacyjnych, konieczne do badania opłacalności świadczonych usług, bo w przeciwnym razie może nie osiągnąć zakładanej rentowności lub zbankrutować.

Dla określenia takiego zalecanego korytarza można zastosować tzw. podstawowy benchmarking. Ogranicza się on w zasadzie do następujących czynności: • • • • •

wybrania do porównań operatorów publikujących swoje opłaty i ceny; zestawieniu opłat rozliczeniowych; dokonania pewnej standaryzacji tych opłat w celu ich porównywalności w przypadku opłat z rynków innych krajów; przeliczenia stawek na jedną walutę, w przypadku analizowania opłat z innych krajów; oszacowania przedziału (korytarza) opłat rozliczeniowych, przyjmując następujące parametry: o opłata najniższa i opłata najwyższa – są to zewnętrzne granice zakresu, Strona 192 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

o

opłata najniższa i najwyższa, po odrzuceniu opłat skrajnych, znacząco odbiegających od innych.

W przypadku wychodzenia opłat lub cen Operatora Infrastruktury (OI) poza wyznaczony „korytarz” regulator rynku może zastosować tzw. „szczegółowy benchmarking”.

Polega on na doprowadzeniu do warunków porównywalności opłat rozliczeniowych stosowanych przez wybranego lub wybranych operatorów do warunków prowadzenia działalności telekomunikacyjnej przez danego operatora i na podstawie tak wyliczonych opłat, określenia konkretnych opłat lub cen do wprowadzenia.

W tym celu należy: • • • •

wyselekcjonować operatora lub operatorów, których opłaty rozliczeniowe mają być estymowane; wybrać czynniki, które mają lub mogą mieć wpływ na wysokość opłat rozliczeniowych; oszacować procentowy wpływ każdego czynnika na opłatę rozliczeniową u operatora docelowego; wyliczyć opłatę rozliczeniową na podstawie następującego wzoru: ORp = ORx * (1+E1) * (1+E2) * (1+E3) itd.,

w którym poszczególne skróty oznaczają: ORp – poszukiwana stawka rozliczeniowa, ORx – stawka rozliczeniowa operatora „x”, który jest porównywany z danym operatorem, Ei – wpływ danego czynnika „Ei” na stawkę rozliczeniową.

Liczba czynników mających wpływ na wysokość opłaty rozliczeniowej lub ceny nie powinna być zbyt dużą.

Należy ograniczyć się tylko do podstawowych czynników. Przeciętnie wybiera się około 5–7 czynników, które są estymowane i które mają podstawowy wpływ na opłatę rozliczeniową albo na cenę detaliczną, np.: przeciętna stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału, stopień zurbanizowania obszaru, poziom cyfryzacji sieci, wielkość generowanego ruchu, poziom kosztów, itd.

Przy stosowaniu metody porównań rynkowych benchmarkingu bardzo istotne jest dokładne sprecyzowanie usługi, której opłata lub cena jest analizowana tak aby były porównywane usługi tożsame a nie tylko zbliżone.

Uzupełniającą metodą do metody szczegółowego benchmarkingu może być metoda retail minus polegająca na odjęciu od ceny detalicznej stosowanej za daną usługę marży przedsiębiorcy telekomunikacyjnego świadczącego daną usługę detaliczną i jego kosztów przypisanych do tej usługi. Stwierdzenie to wynika z następującego wzoru: Cena detaliczna = marża detaliczna + koszt usługi przedsiębiorcy detalicznego + opłata dla Operatora Infrastruktury (OI) Metoda retail minus może być metodą uzupełniającą do metody benchmarking w przypadku usług, dla których brak jest na rynku wystarczających danych dotyczących opłat za udostępnienie danej usługi przez Operatora Infrastruktury (OI).

Zastosowanie metody benchmarking i metody retail minus wymaga bardzo precyzyjnego opisania usługi hurtowej, która jest analizowana i usługi detalicznej, która jest świadczona z wykorzystaniem danej usługi hurtowej.

Jednorazowe dokonanie analizy i zaproponowanie opłaty nie jest jednak wystarczające. Ze względu na dynamiczny charakter zmian na rynku telekomunikacyjnym przy konstruowaniu opłat operatora infrastruktury należy także pamiętać o konieczności okresowej weryfikacji poprawności tych opłat.

W tym celu niezbędne będzie zobowiązanie Operatora Infrastruktury przez właściciela infrastruktury (województwo) do prowadzenia szczegółowej księgowości kosztowej, z podziałem na poszczególne usługi, aby umożliwić analizę finansową. Nałożenie takich obowiązków w drodze przepisów ustawy Prawo

Strona 193 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

telekomunikacyjne przez regulatora rynku – Prezesa UKE do czasu przeprowadzenia przez niego odpowiednich analiz rynków nie będzie możliwe.

Prowadzenie tego rodzaju księgowości regulacyjnej według zasad znormalizowanych praktyką regulacyjną, wynikającą z ustawy Prawo telekomunikacyjne (art. 49 – art. 54) i rozporządzenia w sprawie rachunkowości kosztowej, wydanego na podstawie delegacji z art. 51, powinno pozwolić kontrolować zasady ustalania i stosowania systemu opłat, z podziałem na poszczególne usługi, a także okresowo weryfikować je również z poziomu właściciela infrastruktury. Warunki umowy zawartej pomiędzy właścicielem (Województwem) a Operatorem Infrastruktury (OI) będą dawały podstawy do wyegzekwowania od Operatora Infrastruktury (OI) przygotowywania tego typu danych w zadanym formacie. W przypadku stwierdzenia nadmiernych zysków Operatora Infrastruktury możliwe będzie dokonanie korekty poprzez zmianę wysokości opłaty dzierżawnej za korzystanie z infrastruktury wojewódzkiej (tzw. Klauzula clawback). Taka weryfikacja powinna odbywać się w cyklu rocznym.

22

Szczegółowe cenniki obecnie świadczonych usług z wyżej wymienionych przedstawia tabela 105 . Warto zwrócić jednak uwagę, że od opłat cennikowych stosowane są różnego rodzaju upusty (1%-5%) – np. dla każdego łącza dedykowanego stosuje się upust podstawowy w wysokości 5%. Ponadto ceny narzucone przez UKE są cenami maksymalnymi i zdarza się, że TP S.A. uwalnia pętle abonencką taniej niż oferta ramowa UKE. Przykładem tego może być podpisana pod koniec 2008 r. umowa z operatorem internetowym CETI, według której za uruchomienie usługi na jednym aktywnym łączu CETI zapłaci o 70% mniej, niż przewiduje cennik oferty ramowej. Zniżki dotyczą też opłaty abonamentowej (16%-55%).

Zalety metody benchmarkingu: • • •

szybko i łatwa w aplikacji; nie wymaga specjalnych przeliczeń; ułatwia konkurowanie cenowe między operatorami.

Wady metody benchmarkingu: • • •

metoda nie uwzględnia ekonomii skali czy subaddytywności kosztów, z którą możemy mieć do 23 czynienia na rynku telekomunikacyjnym ; konkurencja staje się konkurencją o charakterze cenowym, co (jak pokazuje dotychczasowe doświadczenie) nie zawsze przekłada się na efekty rynkowe w takim stopniu, jak należałoby oczekiwać; zastosowanie naśladownictwa może doprowadzić do sytuacji, w której ceny nie pokryją kosztów (które w przypadku budowy sieci są zróżnicowane w zależności np. od gęstości zaludnienia, czy warunków geograficznych).

Metoda kosztowa Metoda ustalania cen na podstawie kosztów wydaje się podejściem dużo trafniejszym w kontekście ustalania opłat za wykorzystanie infrastruktury. Zapewni ona możliwość zróżnicowania opłat za dostęp wg obiektywnego kryterium, jakim jest koszt budowy konkretnego fragmentu sieci.

Można w tym przypadku zastosować formułę wykorzystującą marżę brutto, stosując wzór: c=(m/s)+k gdzie: m – marża brutto, s - planowana liczba sprzedanych produktów (jeśli dany fragment sieci udostępniać można kilku przedsiębiorcom telekomunikacyjnym, należy to uwzględnić w tym rachunku), 22

Oferty Ramowe TP

23

Richard P. McLean, An approach to the pricing of broadband telecommunications services, Telecommunication Systems 2 (1994) 159184.

Strona 194 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

k – jednostkowy koszt zmienny.

Podstawowym minusem tej metody jest jej koncentracja na kosztach zmiennych, które w przypadku rynku telekomunikacyjnego mają proporcjonalnie dużo mniejsze znaczenie od kosztów stałych, związanych z budową 24 konkretnych odcinków sieci .

Problem ten usuwa metoda nazywana „koszt plus”. Uwzględnia ona wszystkie koszty, jakie związane są ze świadczeniem danej usługi i dopiero wówczas nakłada się marżę. W związku z tym, stosowanym w tym przypadku wzorem będzie: c= k*(1+m) gdzie: k- koszt jednostkowy, m- marża.

W rozwiązaniu tym uwzględnić należy jeszcze fakt, że koszty zwracać się będą długookresowo, a nie jednorazowo. W związku z tym jednostkowy koszt rozłożyć trzeba na lata, w których wykorzystywana będzie sieć, tak żeby zwrot z inwestycji następował systematycznie (rokrocznie) – np. przez 10-12 lat.

Marża w obu przypadkach mogłaby być ustalana wg formuły WACC: Formuła WACC wg UKE:

WACC =

re E D * + rd * 1− t D + E D+E

E – kapitał własny, D – kapitał obcy, re – koszt kapitału własnego, rd – koszt kapitału obcego, t – stopa podatkowa, koszt kapitału własnego:

re = r f + β (rm − r f

)

gdzie: rf - stopa wolna od ryzyka, DP - premia za ryzyko udostępnienia kapitału obcego dla branży telekomunikacyjnej.

Dla Operatora Infrastruktury (OI) można przyjąć że kapitał obcy (D) będzie bliski zeru, gdyż nie uwzględni się w nim wartości majątku, którego właścicielem jest Samorząd.

D= Dcałkowity – Dsamorzadów OI będzie mógł tylko wliczyć kapitał obcy, który sam pozyska, no i oczywiście kapitał własny E. Formuła się nie zmienia, parametry zewnętrzne można przyjmować jak to robi UKE co roku dla TP S.A. 12. Zasady rozliczeń międzyoperatorskich W celu połączenia sieci szerokopasmowej z zasobami światowego Internetu konieczne jest połączenie z punktem wymiany ruchu. Podstawowe formy wymiany ruchu to: • •

peering; tranzyt.

24

Na co zwracano uwagę już wielokrotnie w literaturze przedmiotu, (przykład Pricing Access Services, Skander Essegaier, Sunik Gupta, John Zhang, Marketing Science, 2002, vol.21 No.2.)

Strona 195 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Peering polega na darmowej wymianie ruchu pomiędzy sieciami operatorów oraz ich klientami.

RYSUNEK NR. 75. POŁĄCZENIE SIECI ZA POMOCĄ PEERINGU

Źródło: Opracowanie własne

W ramach peeringu operatorzy X i Y wymieniają się ze sobą i swoimi klientami ruchem. Operator X nie ma dostępu do sieci Operatora Z. W przeciwieństwie do peeringu, tranzyt to płatna wymiana ruchu. Operator nadrzędny tranzytuje ruch od podłączonego operatora i jego klientów do wybranych części lub całości sieci Internet wykorzystując do tego własne łącza peeringowe i tranzytowe.

RYSUNEK NR. 76. POŁĄCZENIE SIECI ZA POMOCĄ USŁUGI TRANZYTU

Źródło: Opracowanie własne

W ramach Tranzytu Operator Y daje Operatorowi X możliwość wymiany ruchu z Operatorem Z poprzez własne łącza międzyoperatorskie.

Strona 196 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

W zależności od metod połączenia sieci ze światowym Internetem wyróżnia się trzy typy sieci: • • •

Tier 1 – sieć, która poprzez łącza peeringowe ma dostęp do całego Internetu; ma możliwość sprzedawania Tranzytu, nie kupując go od nikogo; Tier 2 – sieć posiada łącza peeringowe z wieloma dużymi sieciami, ale aby mieć dostęp do całości Internetu kupuje tranzyt ruchu u innych operatorów; Tier 3 – sieć która nie posiada własnych łączy peeringowych, a ze światowym Internetem łączy się za pomocą usługi Tranzytu.

W Polsce obecnych jest wielu operatorów Tier 2 oraz kilku Tier 1. Są to zazwyczaj duzi operatorzy telekomunikacyjni. Ceny oferowane przez nich za tranzyt ruchu IP są na poziomie europejskim i wahają się w granicach 1 euro za 1 Mb w zależności od zakupionej przepustowości.

Wielu dużych operatorów krajowych wymienia się ruchem bezpłatnie na zasadach peeringu w punktach wymiany ruchu zlokalizowanych na terenie całej Polski. Do największych punktów wymiany ruchu na terenie Polski należą: PL-IX, WRIX, PIX, ICM-IXP, WIX, GIX. 13. Model rozliczeń z Samorządem Zgodnie z przyjętymi założeniami jedyną kategorią przychodów dla samorządu województwa będzie czynsz dzierżawny płacony przez Operatora Infrastruktury. W ramach analizy przeprowadzono symulację i porównanie trzech wariantów dotyczących sposobu naliczania czynszu dzierżawnego Operatora Infrastruktury: a.

I wariant: Opłata dzierżawna = [%] * Przychód (z mechanizmem CLAWBACK)

b.

II wariant: Opłata dzierżawna = [%] * Zysk

c.

III wariant (z okresem ochronnym, tj. przy zysku OI większym od 0) Opłata dzierżawna = [%] * Przychód (z okresem ochronnym)

Jako najbardziej optymalny z punktu widzenia rozliczeń finansowych z województwem rekomenduje się wariant I. Przemawia za tych chęć stworzenia mechanizmu motywującego Operatora Infrastruktury do jak najbardziej efektywnego zarządzania powierzonym mu majątkiem. Opłata proporcjonalna do zysku może zachęcać OI do nadmiernego zawyżania kosztów, aby zminimalizować zysk, a tym samym obniżyć odprowadzane opłaty. Koszty mogą podlegać wprawdzie kontroli, ale stosowanie mechanizmów kontrolnych jest też kosztowne i pracochłonne. Znacznie prostszym mechanizmem, uniemożliwiającym jakiekolwiek zaniżanie opłat, jest przyjęcie jako podstawy naliczania przychodu. Wariant III – stosowanie okresu ochronnego – ma podobną wadę co odprowadzanie części zysku – zawyżając koszty OI może przeciągać okres ochronny przez bardzo długi czas. Stąd rekomendujemy wariant I - najprostszy, a jednocześnie przynoszący największe korzyści samorządowi.

Strona 197 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

X. ANALIZA FINANSOWA X.1.

ZAPROPONOWANA ANALIZ

METODOLOGIA

PRZEPROWADZENIA

X.1.1. PRZYJĘTE ZAŁOŻENIA PRZEPROWADZANYCH ANALIZ Opracowana analiza dla projektu kluczowego Internet dla Mazowsza, znajdującego się w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych dla RPO WM 2007-2013, została oparta na „Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód” zatwierdzonych 27 września 2011 roku przez Ministra Rozwoju Regionalnego. W obszarze założeń makroekonomicznych poniższa analiza oparta została na dokumencie „Warianty rozwoju gospodarczego Polski (wersja z 19 lipca 2011 r.)”.

Analiza została utworzona na podstawie poniższych założeń: • •

• • • • •

•

•

• • •

bazowano na metodologii przepływów pieniężnych netto, zwanej Discounted Cash Flow (DCF), analizę finansową przeprowadzono z punktu widzenia zarówno samorządu województwa – właściciela infrastruktury, jak i podmiotu gospodarczego (Operator Infrastruktury) oraz sporządzono analizę skonsolidowaną dla projektu, analizę sporządzono wykorzystując ceny stałe, stopa użyta do dyskonta wyniosła 5% (zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Rozwoju Regionalnego dla analiz sporządzonych w cenach stałych), analizę sporządzono w cenach netto, gdyż Wnioskodawca posiada prawną możliwość odzyskania podatku VAT, nakłady inwestycyjne zaprezentowano w układzie kwartalnym oraz rocznym dla każdego roku ich ponoszenia, nakłady inwestycyjne zaprezentowano w podziale na ceny netto, wartość podatku od towarów i usług oraz ceny brutto jak również w podziale na koszty kwalifikowalne, koszty niekwalifikowalne oraz koszty całkowite, przyjęto 20-letni okres odniesienia dla niniejszej analizy, biorąc pod uwagę długoterminowy okres wpływu projektu na otoczenie i ekonomiczny okres użytkowania infrastruktury, na co wskazują zapisy „Przewodnika do Analizy kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych” przygotowanego przez Dyrekcję Generalną ds. Polityki Regionalnej, następującej treści „Prognozy dotyczące przyszłości projektu powinny być formułowane dla okresu odpowiadającego jego ekonomicznemu okresowi użytkowania, a także wystarczająco długiego, aby uwzględnić jego prawdopodobny wpływ średnio- i długoterminowy”, wartość rezydualna według „Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód" Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (wersja z 27 września 2011 roku) została określona jako „wartość środków trwałych netto uzyskanych na etapie realizacji projektu lub w okresie jego eksploatacji, wynikająca z nakładów inwestycyjnych na realizację projektu oraz nakładów odtworzeniowych, ustalona na koniec ostatniego roku okresu odniesienia przyjętego do analizy, tj. roku 2029.” analiza została sporządzona w zł, przy zachowaniu zasad rzetelności oraz ostrożnej wyceny, rokiem obrotowym w niniejszej analizie jest rok kalendarzowy, bazując na informacjach zawartych w rozdziale 7.5 Metody analizy finansowej w zależności od kategorii „Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód” dokonano weryfikacji możliwości rozdzielenia strumienia przychodów projektu od przychodów Wnioskodawcy oraz kosztów projektu od kosztów Wnioskodawcy. Zarówno przychody jak i również koszty projektu będą ewidencjonowane na Strona 198 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

wyodrębnionych kontach księgowych dedykowanych dla projektu. Możliwe było wyodrębnienie zarówno przychodów projektu od przychodów Wnioskodawcy oraz kosztów od kosztów Wnioskodawcy. W związku z powyższym, podjęto decyzję o sporządzeniu analizy za pomocą metody standardowej - ujęto zarówno wpływy i wypływy pieniężne generowane przez projekt. Zrezygnowano jednocześnie z wykorzystania metody złożonej oraz modelu różnicowego.

X.1.2. PRZYJĘTE ZAŁOŻENIA ANALIZY FINANSOWEJ Realizacja projektu „Internet dla Mazowsza” ma na celu przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu mieszkańców województwa mazowieckiego. Projekt jest najważniejszym projektem z kilku projektów kluczowych województwa w obszarze PRIORYTETU II „e-Rozwój Województwa Mazowieckiego”.

Sporządzając analizę projektu bazowano na założeniach makroekonomicznych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, które zostały udostępnione przez Ministerstwo Gospodarki w dokumencie „Warianty rozwoju gospodarczego Polski (wersja z 19 lipca 2011 r.)”. Wnioskodawca oparł całą analizę na wariancie podstawowym, zawartym w dokumencie, który zawiera zbliżone do rzeczywistych poziomy parametrów ekonomicznych. Jednocześnie wartości prognozowane zbliżone są do prognoz przygotowywanych dla Polski przez niezależne podmioty z Unii Europejskiej.

Dodatkowo poza założeniami wynikającymi z dokumentu „Warianty rozwoju gospodarczego Polski (wersja z 19 lipca 2011 r. )” założono: • •

•

stawkę VAT dla nakładów inwestycyjnych na poziomie 22% w 2010 roku i 23% w latach 2011-2014, wielkość kursu USD/PLN na poziomie 3,0000 (założony kurs jest minimalnie wyższy niż średnioważony kurs dolara w złotych liczony za I kwartał 2010 roku, który wynosi 2,8841 zł; podkreślić również należy, iż podczas prowadzenia postępowań planuje się przesunięcie ryzyka kursowego z samorządu na dostawcę sprzętu IT). indeks wskaźnika realnego wzrostu cen energii elektrycznej przyjęto na poziomie 102% ; wartość indeksu jest niezmienna w całym okresie prognozy,

Podstawowe założenia do modelu ujęto w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 1.

Założenia-projekt w tabelach 1-5.

X.2.

NAKŁADY INWESTYCYJNE NA REALIZACJĘ PROJEKTU

Wnioskodawca określił nakłady inwestycyjne bazując na wiedzy osób związanych z branżą dłuższy czas, własnym doświadczeniu (realizacja licznych projektów we własnym zakresie lub zlecenie jednostkom podległym) oraz na porównaniu cen obowiązujących na rynkach danych usług. Rzeczowa realizacja projektu rozpocznie się w czwartym kwartale 2010 roku a zakończy w czwartym kwartale 2014 roku. Prognozowany okres ponoszenia nakładów inwestycyjnych obejmie 17 kwartałów. Zakupy części aktywnej sprzętu odbywać się będą w walucie polskiej, zatem nie ma konieczności ustalania rezerwy na różnice kursowe – ryzyko kursowe będzie ponosić dostawca sprzętu.

W okresie realizacji i organizacyjne:

projektu

zaplanowane

zostały

następujące

działania

inwestycyjne

Prace przygotowawcze: • •

przygotowanie studium wykonalności, Program Funkcjonalno-Użytkowy wykonanie inwentaryzacji z aktualizacją Strona 199 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Budowa sieci światłowodowej: Projekt sieci światłowodowej – założono zaprojektowanie 3640 kilometrów sieci, Budowa sieci szkieletowej, Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna), Budowa sieci dystrybucyjnej, Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza), Dzierżawa sieci IRU – założono dzierżawę 40 kilometrów już istniejącej sieci od operatora na okres 20 lat, Centrum Zarządzania Siecią – koszty związane z budową i wyposażeniem CZS, Budowa Centrum Zarządzania Siecią, Wyposażenie Centrum Zarządzania Siecią, Oprogramowanie Centrum Zarządzania Siecią, Adaptacja lokalizacji węzłów – koszty związane z założoną liczbą adaptacji.

Adaptacja węzłów szkieletowych, Adaptacja węzłów dystrybucyjnych C1, Adaptacja węzłów dystrybucyjnych C2, Zakup kontenerów, Węzły szkieletowe – sprzęt aktywny: Zakup 32 sztuk węzłów szkieletowych B1, Zakup 3 sztuk węzłów szkieletowych A2, Zakup 1 węzła szkieletowego A1, Zakup 6 sztuk węzłów szkieletowych A3, Węzły dystrybucyjne – sprzęt aktywny: Zakup 103 sztuk węzłów dystrybucyjnych C1.

Koszt budowy sieci NGA – budowa sieci nowej generacji (doprowadzenie sieci światłowodowej do budynku): Część pasywna, Część aktywna, Pozostałe koszty projektu: Inżynier kontraktu, Obsługa prawna – pomoc m.in. przy przeprowadzeniu postepowań przetargowych, przygotowaniu SIWZ-u na poszczególne działania w projekcie, Audyt zewnętrzny – koszty audytu realizacji projektu zgodnie z wytycznymi, Analizy, opinie i ekspertyzy – koszty związane m.in. z przygotowaniem analiz dopuszczających powieszenie kabla światłowodowego na istniejące słupy energetyczne, przeprawy mostowe itp.

Wydatki na promocję projektu – koszt m.in.: opracowanie loga, konferencji, reklamy w telewizji, gazetach, Internecie, zakup materiałów reklamowych, tablic informacyjnych do oznaczenia robót w trakcie realizacji projektu, zakup metalowych tablic informacyjnych umieszczonych przy każdym z węzłów itd.

W budżecie projektu przewidziano koszt adaptacji ok. 312 lokalizacji na węzły na terenie Województwa Mazowieckiego. Dokładna lokalizacja każdego węzła zostanie określona na późniejszym etapie w programie funkcjonalno-użytkowym. Ze względów technicznych nie da się przypisać liczby pomieszczeń do liczby węzłów systemem 1:1. Ostateczna liczba pomieszczeń zostanie ustalona na podstawie konsultacji z gminami, bibliotekami, OSP. W obszarze działań inwestycyjnych ważną pozycję stanowią koszty związane z zakupem sprzętu aktywnego, który jest niezbędny w całym procesie budowy sieci.

Strona 200 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi wydatków kwalifikowalnych w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Mazowieckiego do wydatków kwalifikowalnych zaliczono również koszty: inżyniera kontraktu, obsługi prawnej, audytu zewnętrznego, analiz, opinii i ekspertyz, promocji projektu.

Głównym celem projektu jest zapewnienie do końca 2013 roku możliwości dostępu do Internetu dla 90% mieszkańców Mazowsza i 100% podmiotów gospodarczych w obszarach wykluczenia cyfrowego, podniesienie konkurencyjności gospodarczej i społecznej w układzie regionalnym i krajowym, poszerzenie wiedzy z zakresu możliwości wykorzystania Internetu przez mieszkańców Mazowsza, zapobieganie zjawisku wykluczenia cyfrowego oraz zainicjowanie działań, które wyrównają szanse rozwojowe. Taka struktura projektu powiązana jest z odpowiednią promocją projektu, na którą składają się m.in.: opracowanie logotypu, organizacja konferencji, reklama w telewizji, gazetach, Internecie, zakup materiałów reklamowych, tablic informacyjnych do oznaczenia robót w trakcie realizacji projektu, zakup metalowych tablic informacyjnych umieszczonych przy każdym z węzłów itd.

W ujęciu czasowym nakłady inwestycyjne (w kwotach brutto) będą ponoszone w następujących wielkościach: •

Rok 2010 – 2 440 000,00 zł,

•

Rok 2011 – 3 433 053,00 zł,

•

Rok 2012 – 32 564 230,32 zł,

•

Rok 2013 – 271 735 155,93 zł,

•

Rok 2014 – 183 166 960,44 zł,

W sumie nakłady inwestycyjne brutto projektu wyniosą 493 339 399,69 zł. Koszty kwalifikowalne, zgodnie z Zasadami kwalifikowania wydatków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013, wynoszą 401 105 203,00 zł. Koszty niekwalifikowalne wynoszą 92 234 196,69 zł.

Nakłady inwestycyjne ujęto w podziale na kwoty netto, podatek VAT, kwoty brutto. Uzasadnieniem jest prawna możliwość odzyskania podatku VAT przez Beneficjenta, tj. samorząd województwa mazowieckiego. Możliwość taką daje fakt, iż jednostka w ramach wykonywanych zadań będzie działała jako podatnik VAT (umowa cywilnoprawna np. użyczenia, dzierżawy) i w takim bowiem przypadku przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego od podatku należnego związanego z wykonywaniem czynności opodatkowanych art. 15, 86 ust. 1 – 2 ustawy z dnia 11 marca 2004r.o podatku od towarów i usług Dz. U. Nr 54 z 2004r. poz.535 z póź. zm.

Nakłady inwestycyjne w podziale na lata, kwoty netto, podatek VAT i kwoty brutto oraz nakłady inwestycyjne w podziale na koszty kwalifikowane i niekwalifikowane pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 2. Obliczenia własne w tabeli 1. Plan i harmonogram całkowitych nakładów inwestycyjnych (z wyodrębnieniem VAT, w podziale na koszty kwalifikowalne i niekwalifikowalne) - prezentacja w ujęciu kwartalnym.

X.3.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROJEKTU

X.3.1. OKREŚLENIE POZIOMU DOFINANSOWANIA Projekt generujący dochód, w rozumieniu art. 55 ust. 2 Rozporządzenia Komisji Europejskiej Nr 1083/06 definiowany jest, jako „jakąkolwiek operację obejmującą inwestycję w infrastrukturę korzystanie, z której podlega opłatom ponoszonym bezpośrednio przez korzystających lub jakąkolwiek operację pociągającą za sobą sprzedaż gruntu lub budynków lub dzierżawę gruntu lub najem budynków, lub jakiekolwiek inne odpłatne świadczenie pieniężne”. Głównym celem projektu jest zapewnienie do końca 2013 roku możliwości dostępu do Internetu dla 90% mieszkańców Mazowsza i 100% podmiotów gospodarczych w obszarach wykluczenia cyfrowego, podniesienie konkurencyjności gospodarczej i społecznej w układzie regionalnym i krajowym,

Strona 201 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

poszerzenie wiedzy z zakresu możliwości wykorzystania Internetu przez mieszkańców Mazowsza, zapobiec zjawisku wykluczenia cyfrowego oraz zainicjować działania, które wyrównają szanse rozwojowe.

Wnioskodawca powoła specjalny podmiot (operatora infrastruktury), który będzie zarządzał siecią szkieletową i będzie świadczył usługi sprzedaży hurtowej usług dostępu do Internetu lokalnym operatorom tzw. „Ostatniej mili”. Operatorzy Ci będą świadczyć usługi dostępu do Internetu użytkownikom końcowym. Wnioskodawca będzie pobierał roczną rentę dzierżawną od operatora infrastruktury. Wysokość renty będzie regulowana mechanizmem claw – back.

Zgodnie z „Wytycznymi w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód” Ministerstwa Rozwoju Regionalnego z dnia 15 stycznia 2009 roku, Rozdział 7 – Analiza finansowa, Podrozdział 6 – Obliczanie wartości dofinansowania z funduszy UE, i faktem występowania pomocy publicznej w projekcie w rozumieniu art. 87 TWE – w projekcie do obliczenia wielkości dofinansowania przyjęto stopę dofinansowania określoną dla danego działania w szczegółowym opisie priorytetów danego programu operacyjnego tj. 85 %.

Obliczenie wysokości dofinansowania z funduszy UE pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 2. Obliczenia własne w tabeli 12. Wielkość dofinansowania z funduszy UE.

X.3.2. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROJEKTU Koszty całkowite projektu pt. „Internet dla Mazowsza” docelowo dofinansowane będą w 69,11% z funduszy europejskich. Pozostałe 30,89% kosztów całkowitych dofinansowane będą ze środków własnych Wnioskodawcy i zabezpieczone w odpowiedniej uchwale. Wnioskodawca zamierza skorzystać z możliwości prefinansowania projektu (wnioski o zaliczkę), jednakże w analizie ostrożnie założono, iż dotacja otrzymywana będzie transzami w formie refundacji na podstawie poniesionych w poprzednim kwartale wydatków. W analizie przyjęto założenie, iż dotacja pojawi się na wyodrębnionym rachunku bankowym Wnioskodawcy w okresie 3 miesięcy od poniesienia kosztów (pod koniec kwartału następującego po kwartale rozliczanym). Jeżeli okres wpływu dotacji będzie dłuższy, wówczas Wnioskodawca zapewni niezbędne środki na bieżącą realizację projektu we własnym zakresie.

W podziale kosztów kwalifikowalnych na środki własne i środki z UE zachowano zasadę proporcjonalności w całym okresie projektu, uwzględniając decyzję Instytucji Zarządzającej w zakresie odejścia od zasady proporcjonalności w danych latach projektu.

Koszty zarządzania projektem w latach 2011-2014 stanowić będą koszty kwalifikowalne.

Poziom dofinansowania wyniesie 85% wartości kosztów kwalifikowalnych.

Wnioskodawca, w trakcie realizacji projektu, nie zamierza posiłkować się finansowaniem zewnętrznym. W poniżej tabeli wielkości kredytów i pożyczek w poszczególnych latach wynoszą 0 zł.

Strukturę źródeł finansowania projektu pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 2. Obliczenia własne w tabeli 11. Źródła finansowania inwestycji.

Strona 202 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

X.4.

PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY – KALKULACJA PRZYCHODÓW

X.4.1. PRZYCHODY OPERATORA INFRASTRUKTURY Wśród przychodów możliwych do uzyskania w wyniku eksploatacji wybudowanej sieci szerokopasmowej można wyróżnić następujące: 1.

Przychody z tytułu świadczenia usług transmisyjnych NGA,

2.

Przychody z tytułu dzierżawy kanalizacji teletechnicznej,

3.

Przychody z tytułu dzierżawy włókien światłowodowych,

4.

Przychody z tytułu kolokacji,

5.

Przychody z usługi dzierżawy Lambdy,

6.

Przychody z usługi Ethernet 1Gb,

7.

Przychody z usługi Ethernet 100Mb,

8.

Przychody z usługi MPLS 100Mb,

9.

Przychody z usług detalicznych dla JST.

Zgodnie z przyjętą koncepcją organizacyjną projektu Internet Dla Mazowsza Operator Infrastruktury będzie świadczył wszystkie swoje usługi operatorom sieci dostępowych (OSD) obsługujących odbiorców końcowych – indywidualnych oraz instytucje i przedsiębiorstwa. Prognozy: przychodów z tytułu świadczenia usług transmisyjnych, przychodów z usługi Ethernet 1Gb, przychodów z usługi Ethernet 100Mb, przychodów z usługi MPLS 100Mb, zostały przygotowane w odrębnym opracowaniu, a w załączonych arkuszach kalkulacyjnych uwzględniono ich wynik.

W zakresie udostępnienia infrastruktury pasywnej sieci możliwe są dwie podstawowe kategorie usług: dzierżawa kanalizacji teletechnicznej i dzierżawa ciemnych włókien światłowodowych. Projekt nie przewiduje wykorzystania radiowych technologii bezprzewodowych w warstwie szkieletowej, w związku z czym nie przewidziano przychodów z tytuły udostępnienia masztów telekomunikacyjnych.

Poziom zapotrzebowania na usługi dzierżawy kanalizacji teletechnicznej oraz włókien światłowodowych jest zależny od potencjału rynkowego i technicznego operatorów działających na obszarze objętym inwestycją.

Dlatego też dla potrzeb modelu finansowego przyjęto bezpieczne założenia dotyczące długości dzierżawionych kanalizacji oraz włókien światłowodowych.

Dla wszystkich kategorii dzierżawy przyjęto jednakowy sposób wyznaczania przychodów poprzez procentowe określenie poziomu sprzedaży w stosunku do posiadanej infrastruktury pasywnej, tj. do całkowitej długości wybudowanej sieci transmisyjnej lub ilości wybudowanych węzłów transmisyjnych.

W przypadku dzierżawy kanalizacji teletechnicznej założony poziom sprzedaży usług zaczyna się od 2,5% długości sieci w 2015, powoli rośnie do wysokości 10% w roku 2026 i pozostaje taki do końca okresu analizy (rok 2029). Stawkę dzierżawy za kilometr przyjęto na poziomie 900 zł.

Przyjęty poziom sprzedaży usług dzierżawy włókien światłowodowych jest wyższy, co wynika z różnicy funkcjonalności dla potencjalnych odbiorców. Po wydzierżawieniu włókien praktycznie natychmiast można uruchomić usługi transmisyjne, instalując jedynie niezbędne urządzenia aktywne. W przypadku dzierżawy kanalizacji niezbędny jest znacznie bardziej złożony i kosztowny proces inwestycyjny związany z ułożeniem kabla światłowodowego w wydzierżawionej kanalizacji. Dzierżawą kanalizacji teletechnicznej są zainteresowani więksi operatorzy i to przeważnie na obszarach miejskich, natomiast ciemne włókna światłowodowe są także dzierżawione w celu dojścia do obiektów umieszczonych w terenie pozamiejskim. Przy tym podstawową Strona 203 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

jednostką dzierżawy jest para włókien, których w danym kablu może być od kilkunastu do kilkudziesięciu.

Oznacza to, że sumaryczna długość dzierżawionej sieci jest znacznie dłuższa niż w przypadku kanalizacji.

Tak więc w przypadku dzierżawy ciemnych włókien założono poziom sprzedaży zaczynający się od 5% w 2015 roku. Przyjęto także dosyć ostrożny, ale stały wzrost poziomu sprzedaży i przychodów z tego tytułu w całym analizowanym okresie, aż do przekroczenia progu połowy (52%) dzierżawionej długości sieci światłowodowej w roku 2029. Stawkę dzierżawy za kilometr przyjęto na poziomie 220 zł miesięcznie dla dzierżawionej pary włókien w szkielecie oraz na poziomie 110 zł miesięcznie dla dzierżawionej pary włókien w dystrybucji.

Osobną kategorią przychodów z tytułu udostępnienia majątku powstałego w wyniku realizacji inwestycji są usługi kolokacyjne. Nie są to typowe usługi związane z udostępnieniem zasobów pasywnych sieci, ale ich istota sprowadza się do udostępniania fizycznej przestrzeni i/lub urządzeń technicznych w celu umieszczenia i podłączenia niezbędnego sprzętu przez operatorów lokalnych przyłączających swoje sieci abonenckie do projektowanej sieci.

Dla potrzeb budowy modelu finansowego przyjęto wyraźnie większy niż w poprzednich usługach procentowy poziom sprzedaży w stosunku do ilości węzłów transmisyjnych (punktów wyposażonych w urządzenia aktywne z możliwym świadczeniem usług kolokacji) – potencjalnych miejsc kolokacji. Wynika to z możliwości infrastruktury i potrzeb operatorów, jakie pojawiają się w momencie przyłączenia się lokalnych operatorów do węzłów sieci wybudowanej w ramach projektu Internet Dla Mazowsza. Realizacja punktu styku przez lokalnych operatorów stwarza im jednocześnie warunki techniczne do lokowania swoich urządzeń aktywnych w węzłach transmisyjnych projektowanej sieci. Założony poziom sprzedaży zaczyna się od wykorzystania na potrzeby kolokacji 30 % węzłów transmisyjnych w 2015 roku i stale rośnie do poziomu 200% do końca okresu analizy (rok 2029). Przekroczenie progu 100% wynika z możliwości przyłączenia do pojedynczego węzła transmisyjnego więcej niż jednego operatora lokalnego.

Dodatkowo przewiduje się uzyskanie przychodów z usługi dzierżawy Lambdy oraz przychodów z usług detalicznych dla JST. Szczegółowe informacje dotyczące przyszłego popytu na usługi oraz prognozowanych przychodów Operatora Infrastruktury uzyskiwanych w projekcie Internet Dla Mazowsza pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 2. Obliczenia własne w tabeli 6. Projekcje kształtowania się wielkości sprzedaży (dla projektów generujących przychody ze sprzedaży usług/produktów/wyrobów) oraz w tabeli 7. Projekcje kształtowania się poziomu przychodów operacyjnych.

X.5.

PRZYCHODY SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Z REALIZACJI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA

Zgodnie z przyjętymi założeniami jedyną kategorią przychodów dla Samorządu Województwa Mazowieckiego uzyskiwanych w wyniku realizacji projektu Internet Dla Mazowsza będzie opłata za prawo do korzystania i pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa - infrastruktury teleinformatycznej przekazanej, jako wkład własny Samorządu Województwa Mazowieckiego (dalej jako ‘czynsz dzierżawny’) płacona przez Operatora Infrastruktury.

W ramach analizy, w celu uniknięcia nadmiernej rekompensaty dla Operatora infrastruktury, przyjęto następujący sposób naliczania czynszu dzierżawnego Operatora Infrastruktury: Czynsz dzierżawny = [%] * Przychód (z mechanizmem CLAWBACK) Za proponowanym mechanizmem przemawia „chęć” stworzenia mechanizmu motywującego Operatora Infrastruktury do jak najbardziej efektywnego zarządzania powierzonym mu majątkiem. Dla potrzeb analizy modelowej przyjęto procent od przychodów na poziomie 9%.

Strona 204 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

W rzeczywistości procentowy poziom opłat zostanie określony w wyniku postępowania o wyłonienie Operatora Infrastruktury. Ostateczna korekta czynszu dzierżawnego Operatora Infrastruktury w ramach proponowanego mechanizmu dokonywana jest po zamknięciu roku obrachunkowego. Dokonuje się wtedy również korekty nadpłat według następującego algorytmu: •

• •

maksymalny dopuszczalny wskaźnik procentowy EBITDA (E_max) wyliczany jako średnia wskaźników EBITDA dla spółek giełdowych z GPW z sektora telekomunikacyjnego według wzoru EBITDA średnia = suma (Przychód – Kosz + Amortyzacja + Podatki)/suma (Przychody); dla zamkniętego okresu obrachunkowego wyliczana jest rzeczywisty wskaźnik procentowy EBITDA E_proc; jeżeli procentowy wskaźnik EBITDA jest większy niż dopuszczalna E_max to OI jest zobowiązany dopłacić kwotę CLAWBACK = (E_proc – E_max) * Przychód.

Algorytm ten realizuje rekomendowany przez Komisję Europejską mechanizm CLAWBACK. W analizie modelowej zaproponowano graniczny wskaźnik EBITDA/Przychody, na poziomie 26,2% (wartość wskaźnika powinna zostać zaktualizowana w momencie procedury przetargowej na wybór OI).

Suma przychodów Samorządu Województwa Mazowieckiego z tego tytułu płaconego przez Operatora Infrastruktury, w okresie prognozy wynosi 114 559 287,21 zł. W proponowanym rozwiązaniu zawarta jest realizacja wytycznej Komisji Europejskiej dotyczącej zagwarantowania, że wybrany oferent nie otrzyma nadmiernej rekompensaty, jeśli popyt na dostęp szerokopasmowy na obszarze korzystającym z pomocy wzrośnie powyżej przewidywanych poziomów.

Szczegółową prognozę przychodów Samorządu Województwa Mazowieckiego z wykorzystaniem mechanizmu CLAWBACK pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 2. Obliczenia własne w tabeli 9. Kalkulacja renty dzierżawnej.

X.6.

PROGNOZA KOSZTÓW EKSPLOATACYJNYCH

X.6.1. NAKŁADY ODTWORZENIOWE Niniejszy projekt ma charakter projektu kosztowego, gdyż oprócz zakupu środków trwałych, występują w nakładach inwestycyjnych pozycje kosztowe, które będą ujmowane w rachunku zysków i strat.

Nakładami inwestycyjnymi, które będą podlegać amortyzacji są: • • • • • • • • • • • • • • • •

Budowa sieci szkieletowej Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna) Budowa sieci dystrybucyjnej Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza) Centrum Zarządzania Siecią – budowa Centrum Zarządzania Siecią – wyposażenia Centrum Zarządzania Siecią - oprogramowanie Adaptacja pomieszczeń - Węzeł szkieletowy Adaptacja pomieszczeń - Węzeł dystrybucyjny C1 Adaptacja pomieszczeń - Węzeł dystrybucyjny C2 Adaptacja pomieszczeń – Kontener Sprzęt aktywny - Węzeł szkieletowy B1 Sprzęt aktywny - Węzeł szkieletowy A2 Sprzęt aktywny - Węzeł szkieletowy A1 Sprzęt aktywny - Węzeł szkieletowy A3 Sprzęt aktywny - Węzeł dystrybucyjny C1 Strona 205 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

• •

Budowa sieci NGA - część aktywna Budowa sieci NGA - część pasywna

W projekcie pojawiają się nakłady odtworzeniowe, których dodatnie wartości przypadają na lata 2020-2022, 2026 i 2028-29. W okresie trwałości projektu odtworzeniu ulegną środki trwałe, których okres amortyzacji wynosi 5 lat i 7 lat.

Szczegółowe wielkości prognozowanych nakładów odtworzeniowych pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 2. Obliczenia własne w tabeli 3. Plan nakładów odtworzeniowych.

X.6.2. KALKULACJA KOSZTÓW OPERACYJNYCH Z założeń projektu wynika, że Samorząd Województwa będzie właścicielem infrastruktury wybudowanej w projekcie, a Operator Infrastruktury będzie dzierżawcą wybudowanej sieci. Operator Infrastruktury wyłoniony w postępowaniu przetargowym odpowiadał będzie za zaprojektowanie, wybudowanie i użytkowanie powstałej sieci.

Koszty operacyjne ponoszone przez Operatora Infrastruktury, wynikające ze specyfiki niniejszego kategorie projektu, ujęto w poniższych grupach kosztów rodzajowych: • • • • • •

Materiały i energia, Usługi obce, Podatki i opłaty, Wynagrodzenia, Narzuty na wynagrodzenia, Pozostałe koszty rodzajowe.

Do kosztów materiałów i energii zaliczono m.in: • • • • •

Paliwo do samochodów, Utrzymanie samochodów, Materiały eksploatacyjne, Materiały biurowe, Energia elektryczna dla węzłów szkieletowych: B1, A2, A1, A3,dla węzłów dystrybucyjnych C1 oraz dla Centrum Zarządzania Siecią,

Do kosztów usług obcych zaliczono m.in.: usługi telefoniczne, szkoleniowe, komunalne, konserwację sieci, dzierżawę nieruchomości i pomieszczeń, serwis urządzeń aktywnych, audyt teleinformatyczny infrastruktury i audyt finansowy, ubezpieczenie pojazdów, leasing pojazdów, wynajem powierzchni biurowej oraz koszt zakupu pasma na obszary. Do kosztów wynagrodzeń zaliczono m.in.: wynagrodzenie osoby zarządzającej, wynagrodzenie specjalistów (obsługi technicznej) i administratorów sieci, obsługi administracyjnej. Powyżej wymienione koszty zostaną pokryte z przychodów Operatora Infrastruktury.

Do głównych kosztów operacyjnych ponoszonych przez samorząd zaliczamy: ubezpieczenie majątku, opłata za prawo do drogi i podatek od nieruchomości.

Szczegółowa kalkulacja kosztów operacyjnych została pokazana w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 2. Obliczenia własne w tabeli 8. Projekcje kształtowania się poziomu kosztów operacyjnych, z zaznaczeniem tych kosztów operacyjnych które ponosi samorząd. Pozostałe koszty pokazane w tabeli są ponoszone przez Operatora Infrastruktury.

Strona 206 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Dodatkowo w przypadku samorządu Województwa Mazowieckiego będącego właścicielem wybudowanej infrastruktury do głównych kosztów operacyjnych zaliczamy amortyzację. Ze względu na fakt, iż nowopowstała infrastruktura teletechniczna będzie własnością samorządu, nakłady odtworzeniowe będą również pokrywane przez samorząd. Wartości amortyzacji w poszczególnych latach to suma amortyzacji nakładów inwestycyjnych i amortyzacji nakładów odtworzeniowych, poszczególnych pozycji. Zbiór tych pozycji to suma środków trwałychi wartości niematerialnych i prawnych, których zakupy planowane są w projekcie.

Wartości netto poszczególnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wyliczono na podstawie wartości początkowej w danym roku, do której dodano wartość nakładów inwestycyjnych i wartość nakładów odtworzeniowych w danym roku, oraz od której odjęto sumę amortyzacji nakładów inwestycyjnych i amortyzacji nakładów odtworzeniowych w danym roku.

Kalkulację poziomu amortyzacji oraz wartości netto poszczególnych środków trwałych ujęto w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 2. Obliczenia własne w tabeli 4. Plan amortyzacji i wartość netto.

X.6.3. ZAPOTRZEBOWANIE NA KAPITAŁ OBROTOWY Struktura realizacji niniejszego projektu wiąże się z występowaniem kapitału obrotowego po stronie Operatora Infrastruktury. Model budowy sieci pozwala na założenie braku występowanie zapasów. Należności oszacowano na podstawie założonego wskaźnika rotacji należności w wysokości 61 dni, a zobowiązania oszacowano na podstawie wskaźnika rotacji zobowiązań o wartości 30 dni.

Niniejszy projekt zaczyna generować przychody ze sprzedaży w latach 2015-2029. W związku z powyższym wyliczono poziom zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto będący różnicą pomiędzy okresem spływu należności a okresem regulowania zobowiązań.

Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 2. Obliczenia własne w tabeli 10. Projekcje kształtowania się poziomu kapitału obrotowego.

X.7.

BILANS PROFORMA, RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT PROFORMA ORAZ RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH PROFORMA

Struktura niniejszego projektu definiuje przygotowanie: • • •

Bilansu proforma, rachunku zysków i strat proforma, rachunku przepływów pieniężnych proforma dla inwestora, tj. Samorządu Województwa Mazowieckiego, Bilansu proforma, rachunku zysków i strat proforma, rachunku przepływów pieniężnych proforma dla Operatora Infrastruktury, Bilansu proforma, rachunku zysków i strat proforma, rachunku przepływów pieniężnych proforma dla projektu.

X.7.1. BILANS PROFORMA DLA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Wnioskodawca ma status jednostki samorządu terytorialnego i nie jest zobligowany do prowadzenia sprawozdawczości w formatach wskazanych w ustawie o rachunkowości a dedykowanych przedsiębiorstwom.

Strona 207 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Wnioskodawca prowadzi sprawozdawczość w oparciu o ustawę o finansach publicznych. Niemniej jednak na potrzeby niniejszego projektu, został sporządzony proforma rachunek zysków i strat dla projektu, proforma bilans dla projektu oraz proforma rachunek przepływów pieniężnych dla projektu. Ze względu na sporządzenie analizy metodą standardową nie sporządzano ww. dokumentów w wariancie „Wnioskodawca bez projektu” oraz „Wnioskodawca z projektem”. Dokumenty sporządzono za okres obowiązywania prognozy. Prognozą objęto tylko przychody i koszty, które wpływają na projekt.

Dodatkowo założono, że Samorząd, jako beneficjent i właściciel infrastruktury zbudowanej w projekcie, będzie ponosił koszty nakładów inwestycyjnych na środki trwałe oraz będzie ponosił koszty nakładów odtworzeniowych, związanych z odtworzeniem środków trwałych w 20-letnim okresie odniesienia w projekcie.

W związku ze strukturą realizacji projektu część nakładów inwestycyjnych zaprezentowana została w środkach trwałych. Pozostałe nakłady inwestycyjne mają charakter kosztowy i będą ujęte bezpośrednio w rachunku zysków i strat dla Samorządu Województwa Mazowieckiego. Aktywa obrotowe stanowić będą głównie środki pieniężne, ustalone w prognozie przepływów pieniężnych.

Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania składają się z zobowiązań krótkoterminowych podmiotu, wynikających z działalności operacyjnej. Nierozliczoną dotację zaprezentowano w rozliczeniach międzyokresowych.

Prognozę bilansu Samorządu Województwa Mazowieckiego pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3. Wyniki w tabeli 5. Pro forma bilans majątkowy - Projekt UE [zł.] – SAMORZĄD.

X.7.2. RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT PROFORMA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Rachunek zysków i strat został przygotowany w układzie porównawczym. Środki unijne otrzymane w postaci dotacji zaprezentowane zostaną memoriałowo w pozostałych przychodach operacyjnych. Prognozę rachunku zysków i strat Samorządu pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3.

Wyniki w tabeli 4. Pro forma rachunek zysków i strat - Projekt UE [zł.] - SAMORZĄD. Koszty usług obcych w rachunku zysków i strat wynikają z nakładów inwestycyjnych ponoszonych przez Samorząd, które mają charakter kosztowy (faktury za usługi zewnętrzne). Ponadto Wnioskodawca będzie ponosił także koszty operacyjne dotyczące opłat w pasie drogowym, ubezpieczenia majątku oraz podatku od nieruchomości.

X.7.3. RACHUNEK

PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO

PROFORMA

SAMORZĄDU

Rachunek przepływów pieniężnych Samorządu został przygotowany metodą pośrednią. Prognozę rachunku przepływów pieniężnych pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3.

Wyniki w tabeli 6. Pro forma rachunek przepływów pieniężnych - Projekt UE [zł.] – SAMORZĄD.

X.7.4. BILANS PROFORMA DLA OPERATORA INFRASTRUKTURY Ze struktury niniejszego projektu wynika, że Operator Infrastruktury nie będzie ponosił nakładów inwestycyjnych na środki trwałe. Zarówno nakłady inwestycyjne, jak i nakłady odtworzeniowe ponoszone są przez Samorząd Województwa Mazowieckiego. Bilans Operatora Infrastruktury uwzględnia m.in.: należności Strona 208 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe, kapitał własny, zobowiązania krótkoterminowe. Dodatkowo założono, że: •

• •

kapitał własny w wysokości 20 000 000 zł w 2010 roku – kapitał własny we wskazanej wysokości umożliwi płynną działalność Operatora Infrastruktury bez konieczności posiłkowania się zewnętrznym finansowaniem. należności krótkoterminowe, wynikają z okresu spływu należności określonego na poziomie 61 dni, zobowiązania krótkoterminowe, wynikają z okresu spływu zobowiązań na poziomie 30 dni.

Opracowanie bilansu dla Operatora Infrastruktury pozwala określić minimalne parametry firmy, która będzie w stanie prowadzić działalność na wybudowanej sieci.

Prognozę bilansu Operatora Infrastruktury pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3. Wyniki w tabeli 2. Pro forma bilans majątkowy - Projekt UE [zł.] – OPERATOR.

X.7.5. RACHUNEK

ZYSKÓW INFRASTRUKTURY

I

STRAT

PROFORMA

DLA

OPERATORA

Rachunek zysków i strat został przygotowany w układzie porównawczym. W rachunku zysków i start uwzględniono m.in.: przychody ze sprzedaży produktów i usług i koszty operacyjne Operatora (energia, materiały, wynagrodzenia, usługi obce – do których zaliczamy czynsz dzierżawny z mechanizmu CLAWBACK).

Prognozę rachunku zysków i strat Operatora Infrastruktury pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3. Wyniki w tabeli 1. Pro forma rachunek zysków i strat - Projekt UE [zł.] – OPERATOR.

X.7.6. RACHUNEK

PRZEPŁYWÓW INFRASTRUKTURY

PIENIĘŻNYCH

PROFORMA

OPERATORA

Rachunek przepływów pieniężnych Operatora Infrastruktury został przygotowany metodą pośrednią. Prognozę rachunku przepływów pieniężnych pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3. Wyniki w tabeli 3. Pro forma rachunek przepływów pieniężnych - Projekt UE [zł.] – OPERATOR.

X.7.7. BILANS PROFORMA DLA PROJEKTU (SKONSOLIDOWANY) Bilans dla Projektu został opracowany poprzez zsumowanie bilansu Samorządu Województwa Mazowieckiego oraz Operatora Infrastruktury. Bilans dla Projektu pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3. Wyniki w tabeli 8. Pro forma bilans majątkowy - Projekt UE [zł.] – SKONSOLIDOWANY.

X.7.8. RACHUNEK

ZYSKÓW (SKONSOLIDOWANY)

I

STRAT

PROFORMA

DLA

PROJEKTU

Rachunek zysków i strat został przygotowany w układzie porównawczym. Został opracowany poprzez zsumowanie rachunku zysków i strat Samorządu Województwa Mazowieckiego oraz Operatora Infrastruktury.

Rachunek zysków i strat dla Projektu pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3. Wyniki w tabeli 7. Pro forma rachunek zysków i strat - Projekt UE [zł.] – SKONSOLIDOWANY. Strona 209 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

X.7.9. RACHUNEK

PRZEPŁYWÓW (SKONSOLIDOWANY)

PIENIĘŻNYCH

DLA

PROJEKTU

Rachunek przepływów pieniężnych dla Projektu został przygotowany metodą pośrednią. Został opracowany poprzez zsumowanie rachunku przepływów pieniężnych Samorządu Województwa Mazowieckiego oraz Operatora Infrastruktury. Prognozę rachunku przepływów pieniężnych pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3. Wyniki w tabeli 9. Pro forma rachunek przepływów pieniężnych - Projekt UE [zł.] - SKONSOLIDOWANY.

X.8.

FINANSOWA EFEKTYWNOŚĆ INWESTYCJI - FNPV/C, FRR/C

Finansowa wartość bieżąca netto z inwestycji (FNPV/C – z inwestycji) została wyliczona przy zastosowaniu następujących pozycji: •

•

Financial

Net

Present

Value

kosztowych: o Początkowe nakłady inwestycyjne, o Inwestycje odtworzeniowe, o Koszty działalności operacyjnej, przychodowych: o Przychody ze sprzedaży netto, o Wartość rezydualna projektu.

Nakłady inwestycyjne zostały przyjęte zgodnie z informacjami zawartymi w podrozdziale „Nakłady inwestycyjne na realizację projektu”. Koszty działalności operacyjnej przyjęto zgodnie z informacjami zawartymi w podrozdziale pt. „Kalkulacja kosztów operacyjnych”. Z kosztów operacyjnych usunięto amortyzację, która de facto jest kosztem, ale nie jest wydatkiem pieniężnym. Wartość rezydualna w projekcie wynosi 140 717 104,57 PLN. Szczegółową kalkulację FNPV/C przedstawiono w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3. Wyniki w tabeli 10. Finansowa efektywność inwestycji - FNPV/C, FRR/C.

X.9.

FINANSOWA EFEKTYWNOŚĆ KAPITAŁU - FNPV/K, FRR/K

Finansowa efektywność kapitału została skalkulowana poprzez dwie główne pozycje: •

Wpływy: przychody operacyjne, wartość rezydualna

•

Wydatki: koszty operacyjne bez amortyzacji, koszty finansowania: w tym odsetki, spłaty kredytów, krajowy wkład publiczny, krajowy wkład prywatny.

Finansowa efektywność kapitału została skalkulowana dla: •

Projektu, co pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3. Wyniki w tabeli 11. Finansowa efektywność kapitału - FNPV/K, FRR/K dla projektu,

•

Samorządu, co pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3.

Wyniki w tabeli 12. Finansowa efektywność kapitału - FNPV/K, FRR/K dla Samorządu,

•

Operatora, co pokazano w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3. Wyniki w tabeli 13. Finansowa efektywność kapitału - FNPV/K, FRR/K dla Operatora.

Strona 210 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

X.10. TRWAŁOŚĆ PROJEKTU Projekt pt. „Internet dla Mazowsza” generuje przychody w ujęciu finansowym od 2015 roku. Co do zasady poziom przychodów pokrywa koszty operacyjne z wyjątkiem pierwszych lat po uruchomieniu sprzedaży (Operator Infrastruktury zdobywa klientów osiągając poziom docelowy) oraz lat, w których ponoszone są znaczne nakłady odtworzeniowe. Docelowo Operator Infrastruktury generował będzie nadwyżkę przychodów nad kosztami. W okresie trwałości projektu Operator będzie pokrywał ewentualne ujemne przepływy w ramach kapitałów własnych. Nie wyklucza się możliwości uregulowania zabezpieczenia trwałości projektu w umowie pomiędzy Operatorem Infrastruktury a Samorządem.

Wnioskodawca zabezpieczył środki na pokrycie wkładu własnego w następujący sposób: • •

•

•

Część wydatków kwalifikowalnych, nie pokrytych z dotacji, Wnioskodawca pokryje ze środków własnych na podstawie przyjętej uchwały, Wartość podatku od towarów i usług, docelowo zostanie odzyskana z Urzędu Skarbowego, jednakże istnieje konieczność prefinansowania tych wydatków ze środków własnych – nakłady inwestycyjne ponoszone będą w latach 2010 – 2014 a rozliczenie podatku VAT z Urzędem Skarbowym odbywać się będzie kwartalnie z założeniem, iż wpływ podatku naliczonego będzie w kwartale następującym po kwartale ponoszenia wydatków. Przesunięcie pomiędzy momentem zapłaty podatku VAT a momentem jego odzyskania z Urzędu nie zostało przedstawione w tabelach dot. sprawozdania finansowego dla Samorządu, ze względu na fakt, iż zgodnie z wytycznymi MRR tabele te są opracowane w wartościach netto, W związku z możliwością wystąpienia przesunięć pomiędzy wydatkowaniem nakładów inwestycyjnych a otrzymaniem refundacji może zaistnieć konieczność utworzenia rezerwy na prefinansowanie refundacji. Prawdopodobieństwo konieczności skorzystania z rezerwy można zminimalizować poprzez zaliczkowanie wydatków w projekcie. W analizie założono pesymistyczny wariant, w którym zaliczkowanie nie będzie dostępne. Projekt „Internet dla Mazowsza” jest największym projektem kluczowym w województwie zatem z bardzo dużym prawdopodobieństwem spodziewamy się zaliczkowania refundacji na maksymalnym poziomie, tj. 95% całości dofinansowania. W związku z powyższym niezbędne rezerwy na pokrycie przesunięcia refundacji w stosunku do wydatkowania środków będą znacznie niższe, Ze względu na zużycie ekonomiczne części środków trwałych, zaistnieje konieczność ich odtworzenia.

W niniejszej analizie przyjęto założenie, iż nakłady odtworzeniowe ponosić będzie Wnioskodawca, tj.

Samorząd Województwa. Nie można wykluczyć przerzucenia ciężaru ponoszenia nakładów odtworzeniowych bezpośrednio na podmiot, który mógłby w drodze przetargu nabyć wybudowaną infrastrukturę teletechniczną.

Analizując trwałość Wnioskodawcy należy podkreślić, iż samorząd województwa mazowieckiego jest jednostką, której ryzyko bankructwa (a tym samym zagrożenie realizacji projektu) jest praktycznie zerowe. Wskaźnik łącznego długu do dochodu oraz wskaźnik rocznej spłaty łącznego zadłużenia osiągają bardzo bezpieczne wartości. Dodatkowo najważniejsze wskaźniki spełniają zapisy właściwej ustawy, w szczególności: •

•

relacja długu Województwa do dochodów w latach 2010-2029 nie przekroczy limitu określonego w art. 170 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 roku o finansach publicznych (60% prognozowanych dochodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego w danym roku), Relacje kwoty obciążeń budżetu Województwa z tytułu: spłat rat kredytów i pożyczek, wykupu papierów wartościowych emitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego, potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez jednostkę samorządu terytorialnego poręczeń oraz gwarancji, mieszczą się w latach 2010-2029 w granicach określonych w art. 169 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 roku o finansach publicznych (15% prognozowanych dochodów).

Strona 211 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Nie istnieją żadne racjonalne przesłanki świadczące o tym, iż realizacja projektu może być zagrożona ze względu na brak zachowania trwałości. W okresie trwałości pokrycie kosztów operacyjnych ponoszonych przez Samorząd jest możliwe w momencie wynegocjowania z Operatorem odpowiedniej stawki czynszu dzierżawnego. W innej sytuacji Samorząd zabezpieczy odpowiednie środki w odpowiedniej uchwale na dany rok budżetowy w celu pokrycia kosztów operacyjnych związanych z wybudowaną infrastrukturą w projekcie.

XI. ANALIZA EKONOMICZNA PROJEKTU XI.1. WSKAŹNIKI ENPV/C I ERR/C Celem projektu jest przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu mieszkańców województwa mazowieckiego.

Ujemna finansowa wartość bieżąca netto z inwestycji zostanie zrekompensowana poprzez korzyści w ujęciu ekonomicznym.

Analizę sporządzono za pomocą analizy kosztów – korzyści (Cost and Benefits Analysis – CBA). W analizie wykorzystano wartości analizy dla projektu bez dofinansowania, wprowadzając następujące korekty: •

Dodano oszczędności związane z eliminacją kosztów organizacji szkoleń stacjonarnych (e-learning),

•

Dodano oszczędności czasu urzędników związane z możliwością załatwiania części spraw urzędowych online (e-urząd),

•

Dodano oszczędności pracodawców związane z ograniczeniem powierzchni biurowej (dot. Telepracy pracowników),

•

Dodano korzyści związane z możliwością handlu w sieci (e-handel),

•

Dodano oszczędności związane z pobudzeniem konkurencji na obszarach szarych,

•

Podatku od nieruchomości,

•

Nie wystąpiły inne korekty, które mogłyby zniekształcić wyniki analizy ekonomicznej.

Korzyści ekonomiczne szacowano w taki sposób, aby uniknąć dublowania ich z korzyściami finansowymi płynącymi dla Beneficjentów projektu. Korzyści ekonomiczne w niniejszym projekcie identyfikowano i kalkulowano pod kątem ich wpływu na pozostałe grupy pośrednio objęte projektem.

Nie korygowano efektu podatkowego dla nakładów inwestycyjnych, nakładów odtworzeniowych oraz kosztów operacyjnych (głównie materiałów i energii, usług oraz pozostałych kosztów rodzajowych), o 22% i 23% podatek od towarów i usług ze względu na sporządzenie analizy w cenach netto. Nie dokonano również korekty tzw. „shadow prices” gdyż występuje ograniczona dostępność specjalistów niezbędnych do realizacji oraz utrzymania projektu, zaś ceny przyjęte w analizie odzwierciedlają średnie ceny rynkowe. Szczegółowe kalkulacje korzyści zewnętrznych dokonano przyjmując poniższe bardzo ostrożne założenia.

Korzyści społeczne kalkulowano opierając się w każdym możliwym przypadku na danych obiektywnych. Przy kalkulacji korzyści społecznych korzystano głównie z wyników badania prowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny pn. „Wykorzystanie technologii informacyjno-(tele)komunikacyjnych w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 2011 r.”. Oprócz wyników badania korzystano z baz danych GUS ustalając m.in. wysokość przeciętnego wynagrodzenia w administracji, liczbę ludności w makroregionie obejmującego woj. mazowieckie, proporcję liczby ludności w województwie do liczby ludności w makroregionie, itp. Jednocześnie korzystano z innych powszechnie obowiązujących źródeł, np. prawo pracy, określając minimalną powierzchnię biurową wymaganą odpowiednimi przepisami. Założenia, dla których nie można było zidentyfikować obiektywnych źródeł, oszacowano na podstawie obserwacji rynku.

Każdą z korzyści społecznych ustalono, jako iloczyn poszczególnych mnożników. Oszczędności związane z elearningiem określono jako korzyść dla firm szkoleniowych, które nie będą musiały ponosić kosztów wynajmu Strona 212 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Sali, cateringu, trenera itp. Zgodnie z danymi zawartymi w badaniu GUS określono poziom oszczędności związany z przeprowadzeniem kursów w formie e-learningowej (zamiast formy stacjonarnej). Iloczyn wskaźnika dostępności kursów, oszczędności kursów, poziomu penetracji rynku oraz ludności objętej projektem umożliwił kalkulację oszczędności z tytułu e-learningu.

Oszczędności dot. e-urząd-u skalkulowano jako czas pracy, który urzędnicy zaoszczędzą dzięki realizacji przez Beneficjentów projektu spraw urzędowych elektronicznie. Poziom oszczędności określono jako iloczyn liczby ludności objętej projektem, ilości przeciętnie załatwianych spraw przez petenta, średnią długość załatwienia sprawy oraz odsetka ludności załatwiającej sprawy Online, średniej pensji pracowników w sekcji L oraz ilości godzin pracy w miesiącu.

Oszczędności dot. telepracy określono jako korzyści pracodawcy związane z oszczędnością powierzchni biurowej na skutek pracy telepracowników. Poziom oszczędności określono iloczynem osób zainteresowanych telepracą, minimalną powierzchnią na pracownika, średnim miesięcznym czynszem m2 biura, odsetkiem osób, które deklarują zainteresowanie telepracą i faktycznie się nią zajmą oraz współczynnikiem korygującym ludność objętą projektem w stosunku do mieszkańców województwa (korzyści kalkulowano tylko dla ludności objętej projektem).

Kolejną oszczędnością są zwiększone obroty sklepów internetowych związane z e-handlem. Poziom korzyści wyliczono jako iloczyn poziom oszczędności na zakupach, odsetku kupujących, łącznej wartości e-sprzedaży w regionie i współczynniku korygującym dla liczby ludności objętej projektem.

Oszczędności związane z pobudzeniem konkurencji na obszarach szarych oparto na raporcie pt. „Analiza cen usług dostępu szerokopasmowego świadczonych przez operatorów we własnych sieciach oraz w ramach umów BSA/LLU”. Ustalono, iż w związku z pojawieniem się dostawcy hurtowego dostępu do Internetu, na obszarach szarych nie problematycznych pojawi się realna konkurencja i poziom cen zacznie spadać. Przyjęto, że poziom oszczędności równy będzie różnicy między stawką maksymalną a stawką minimalną dla Beneficjenta korzystającego z łącza 6Mbps w ramach umowy BSA/LLU. Korzyść skalkulowano jako iloczyn różnicy poziomów cen, liczby gospodarstw domowych na obszarach szarych (iloraz liczby ludności na obszarach szarych oraz wskaźnika wielkości gospodarstwa domowego w województwie), poziomu penetracji rynku i ilości miesięcy w roku, dla których Beneficjent ponosi opłaty.

W związku z tym prognozowane korzyści społeczne, których osiągnięcie na wysokim poziomie mierzonym wskaźnikami efektywności ekonomicznej należy traktować jako uzasadnienie podjęcia inwestycji z ogólnospołecznego punktu widzenia, zostały przyporządkowane do wskazanych priorytetów rozwoju społeczeństwa informacyjnego.

Analizę ekonomiczną realizowanego projektu dokonano wg metodologii Analizy kosztów i korzyści (Cost Benefit Analysis). Metodologia analizy kosztów i korzyści opiera się na analizie efektywności finansowej projektu, która stanowi punkt wyjścia dla analizy CBA. W ramach przeprowadzonej analizy kosztów i korzyści, przepływy finansowe projektu uzupełnione są o wycenione w wartościach pieniężnych strumienie korzyści społecznoekonomicznych netto z punktu widzenia ostatecznych beneficjentów (tzw. efekty zewnętrzne). Korekta dotycząca efektów zewnętrznych ma na celu ustalenie wartości negatywnych i pozytywnych skutków projektu (odpowiednio kosztów i korzyści zewnętrznych). Ponieważ efekty zewnętrzne, z samej definicji, następują bez pieniężnego przepływu, nie są one uwzględnione w analizie finansowej, w związku z czym muszą zostać oszacowane i wycenione. W przypadku, gdy wyrażenie ich za pomocą wartości pieniężnych będzie niemożliwe, zostaną one skwantyfikowane w kategoriach materialnych w celu dokonania oceny jakościowej.

Oszacowanie i wycena zidentyfikowanych korzyści społecznych zostało przeprowadzone w kategoriach odnoszących się do w/w priorytetów rozwoju społeczeństwa informacyjnego z pominięciem e-medycyny, dla którego to priorytetu nie udało się ustalić uzasadnionej podstawy szacunków i wyceny. Dodatkowo uwzględniono dwa bloki korzyści społecznych dotyczących komunikacji przez Internet jako substytutu komunikacji tradycyjnej telefonicznej oraz komunikacji przez Internet jako substytutu prasy papierowej.

Włączenie do analizy tych zagadnień jest uzasadnione z uwagi na skalę zjawiska zastępowania komunikacją Strona 213 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Internetową komunikacji tradycyjnej telefonicznej oraz korzystania z zasobów Internetu zamiast kupowania prasy papierowej, czy też generalnie poszukiwania wiedzy o świecie współczesnym, wydarzeniach w kraju i na świecie, informacji specjalistycznych branżowych, czy też informacji o charakterze medialnym. Obie korzyści związane z dostępem do Internetu odnoszą się szczególnie do zachowań gospodarstw domowych.

Wszystkie zidentyfikowane korzyści społeczne zostały wyrażone w postaci oszczędności generowanych przez korzystanie z Internetu w gospodarstwach domowych oraz przedsiębiorstwach i urzędach administracji państwowej i samorządowej.

Przy wycenie korzyści społecznych identyfikowanych jako oszczędności wynikające z korzystania z Internetu w gospodarstwach domowych lub przedsiębiorstwach i instytucjach administracji publicznej przyjmowano jako podstawę wartości szacowane jako minimalne z punktu widzenia przeciętnych oszczędności. Takie założenie daje pewność, że skoro przyjęto wartości minimalne, a analiza kosztów i korzyści wykazuje dodatnie wskaźniki efektywności ekonomicznej ENPV, ERR i B/C, to realizacja projektu z punktu widzenia ogólnospołecznych korzyści jest uzasadniona. Ze względu na trudność w ustaleniu dynamiki wzrostu lub spadku wartości oszczędności w czasie i duże ryzyko niedoszacowania lub przeszacowania dynamiki założono, że przyjęte wartości nie będą się zmieniać w czasie. Trudność w prognozowaniu dynamiki związana jest przede wszystkim z faktem, że projekt będzie realizowany na dużym obszarze terenów wiejskich, rozwój usług związanych z Internetem jest bardzo dynamiczny, a w Polsce brak jakiekolwiek odniesienia do innego projektu o podobnej skali interwencji.

Kalkulacja ekonomicznej wartości bieżącej netto oraz ekonomicznej wewnętrznej stopy zwrotu została przedstawiona w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3. Wyniki w tabeli 14.

Ekonomiczna analiza kosztów i korzyści Projekt UE [zł.].

Wyniki analizy ekonomicznej wskazują, iż projekt powinien zostać dofinansowany. Ekonomiczna zdyskontowana wartość netto wynosi 293 700 341,90 PLN. Ekonomiczna wewnętrzna stopa zwrotu wynosi 13,24%. Ekonomiczne wskaźniki efektywności projektu zawiera poniższa tabela.

TABELA NR. 68. . PREZENTACJA WSKAŹNIKÓW EFEKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ ENPV ORAZ ERR

Stopa dyskontowa

5,5%

Ekonomiczna zaktualizowana wartość netto (ENPV) 293 700 341,90 Ekonomiczna wewnętrzna stopa zwrotu (ERR)

13,24%

Źródło: Opracowanie własne.

Oprócz głównych korzyści ekonomicznych, które można wycenić czy skwantyfikować w sposób wiarygodny przy dostępie do właściwych badań i danych statystycznych, realizacja projektu niesie za sobą również korzyści ekonomiczne o charakterze niefinansowym. Do głównych korzyści ekonomicznych o charakterze niefinansowym projektu Internet dla Mazowsza możemy zaliczyć:

• • •

wzrost możliwości działań promocyjnych małych i średnich firm (tzn. „okno na świat” w zakresie PR,

• • • • • •

zaspokojenie potrzeb informacyjnych i poznawczych społeczeństwa,

obniżenie kosztów wejścia na nowe rynki mikro, małych i średnich firm z terenów wykluczenia, możliwość realizacji globalnych powiązań (stymulowanie powiązań gospodarczych pomiędzy samorządami itp.), polepszenie dialogu w społeczeństwie – budowa i rozwój „społeczeństwa opartego na wiedzy”, zwiększenie aktywności samorządów w zakresie budowy usług IT na obszarach wiejskich, rozwój przedsiębiorczości poprzez możliwość konkurowania na większym rynku, możliwość wzrostu wskaźnika telepracy, nabycie umiejętności pracy z Internetem i ułatwienie znalezienia pracy, Strona 214 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

• •

umożliwienie podniesienia poziomu wykształcenia obywateli,

•

powstanie nowych dziedzin działalności gospodarczej opartych na nowoczesnych technologiach informatycznych i telekomunikacyjnych,

• •

możliwość rozwoju e-learningu na zajęciach w szkołach podstawowych i gimnazjach,

•

rozwój kompetencji w zakresie e-medycyny – dostęp społeczeństwa do najnowszych informacji na temat leczenia, leków, badań klinicznych,

• •

spadek cen usług dostępu do Internetu;

ułatwienie aktywności osób niepełnosprawnych i nowe perspektywy w dostępie do pracy (Korzyść również związana z telepracą),

możliwość pozyskania informacji o dostępności lekarzy specjalistów, dyżurach placówek szpitalnych i przychodniach,

uwolnienie popytu na szerokopasmowy dostęp oraz usługi realizowane z wykorzystaniem Internetu szerokopasmowego;

W obszarze kosztów społecznych niekwantyfikowanych mogą pojawić się niepoliczalne koszty związane z nadużyciami w korzystaniu z zasobów Internetu, do których zaliczamy m.in.: • • • •

przestępstwa związane z kradzieżami (systemy bankowe, własności intelektualnej), przestępstwa związane z pornografią, w tym szczególnie niebezpiecznej – pornografii dziecięcej, koszty związane z piractwem komputerowym, zastąpienie spędzania czasu w gronie rówieśników poprzez czas korzystania z Internetu, co może wpłynąć na stopniową izolację społeczną, jak również na zdrowie,

Natężenie występowania kosztów społecznych będzie zależne od skuteczności wdrożenia programów przeciwdziałających nadużyciom internetowym oraz skutkom nadmiernego korzystania z Internetu przez młodzież przez samorządy czy organizacje NGO. Jednocześnie widać wyraźną przewagę korzyści ekonomicznych o charakterze niefinansowym w stosunku do ewentualnych kosztów ekonomicznych o charakterze niefinansowym.

Dodatkowo w zakresie wpływu realizacji projektu na obszar korzyści i kosztów ekonomicznych związanych z ochroną środowiska, w przypadku budowy sieci szerokopasmowej korzyści ekonomiczne związane z ochroną środowiska niwelują ewentualne koszty ekonomiczne związane z ochroną środowiska. W związku z tym nie prognozowano korzyści i kosztów ekonomicznych związanych z ochroną środowiska.

XI.2. WSKAŹNIK B/C Zgodnie z wytycznymi wyliczono wskaźnik korzyści do kosztów. Dane do kalkulacji przyjęto na podstawie analizy ekonomicznej.

Przychody w analizie ekonomicznej bez dyskontowania wyniosły 2 121 484 663,01 PLN, natomiast koszty w analizie ekonomicznej bez dyskonta wyniosły 1 247 844 338,99 PLN. Obie pozycje poddano dyskontowaniu 5,5% stopą dyskontową. Zdyskontowane przychody wyniosły 1 072 156 215,34PLN podczas, gdy dyskontowane koszty wyniosły 778 455 873,44 PLN. Wskaźnik B/C dla zdyskontowanych wartości wyniósł 1,38.

Ze względu na ostrożne szacowanie założeń dla analizy ekonomicznej, w rzeczywistości korzyści wynikające z realizacji niniejszego projektu, mogą być znacznie wyższe.

Strona 215 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XII.

ANALIZA WRAŻLIWOŚCI XII.1. ANALIZA WRAŻLIWOŚCI – FNPV/C, FRR/C

Analiza wrażliwości została przeprowadzona w oparciu o analizę finansową zakładając zmiany następujących determinant wskaźników efektywności: • • • • • • • •

Zmiany nakładów inwestycyjnych, Zmiany nakładów odtworzeniowych Zmiany kosztów materiałów i energii, Zmiany kosztów usług obcych, Zmiany wysokości podatków i opłat, Zmiany wysokości wynagrodzeń z narzutami, Zmiany poziomu przychodów ze sprzedaży usług, Zmiany stopy dyskontowej.

Analizowano zmiany finansowej wartości bieżącej netto (FNPV/C) i wewnętrznej stopy zwrotu (FRR/C) przy założeniu zmian poszczególnych parametrów o +/- 1% oraz założeniu ceteris paribus.

Szczegółowe wyniki analizy wrażliwości dla FNPV/C ujęto w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 2. Obliczenia własne w tabeli 14.1 Analiza wrażliwości - FNPV/C Szczegółowe wyniki analizy wrażliwości dla FRR/C ujęto w pliku Excel „Analiza finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 2. Obliczenia własne w tabeli 14.2 Analiza wrażliwości - FRR/C

XII.2. ANALIZA WRAŻLIWOŚCI – ENPV, ERR Analiza wrażliwości została przeprowadzona w oparciu o analizę ekonomiczną zakładając zmiany następujących determinant wskaźników efektywności: • • • • • • • • • • • • •

Zmiany nakładów inwestycyjnych, Zmiany nakładów odtworzeniowych Zmiany kosztów materiałów i energii, Zmiany kosztów usług obcych, Zmiany wysokości podatków i opłat, Zmiany wysokości wynagrodzeń z narzutami, Zmiany poziomu przychodów ze sprzedaży usług, Zmiany stopy dyskontowej, Zmianę oszczędności związanych z eliminacją kosztów organizacji szkoleń stacjonarnych (e-learning), Zmianę oszczędności czasu urzędników związanych z możliwością załatwiania części spraw urzędowych online (e-urząd), Zmianę oszczędności pracodawców związanych z ograniczeniem powierzchni biurowej (dot. Telepracy pracowników), Zmianę korzyści związanych z możliwością handlu w sieci (e-handel), Zmianę oszczędności związanych z pobudzeniem konkurencji na obszarach szarych,

Analizowano zmiany ekonomicznej zaktualizowanej wartości netto (ENPV) i ekonomicznej wewnętrznej stopy zwrotu (ERR) przy założeniu zmian poszczególnych parametrów o +/- 1% oraz założeniu ceteris paribus.

Szczegółowe wyniki analizy wrażliwości dla ENPV ujęto w pliku Excel „Analiza_finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3. Wyniki w tabeli 15.1 Analiza wrażliwości dla ENPV. Szczegółowe wyniki analizy wrażliwości dla ERR ujęto w pliku Excel „Analiza_finansowa_Internet dla Mazowsza” w arkuszu 3. Wyniki w tabeli 15.2 Analiza wrażliwości dla ERR. Strona 216 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XII.3. WNIOSKI Z ANALIZY WRAŻLIWOŚCI – FNPV/C Zgodnie z wytycznymi zalecanym kryterium ogólnym jest uwzględnianie tych zmiennych lub parametrów, w przypadku których bezwzględna zmienność rzędu 1% w odniesieniu do najlepszego oszacowania skutkuje odpowiednią zmiennością NPV nie mniejszą niż 1% (jeden punkt procentowy) (tzn. elastyczność równa jest jedności lub większa). Według powyższego kryterium do głównych parametrów, mających wpływ na zmianę FNPV/C zaliczamy: • • •

Zmianę nakładów inwestycyjnych (elastyczność większa od jedności), Zmianę kosztów usług obcych (elastyczność większa od jedności), Zmiana przychodów ze sprzedaży usług (elastyczność większa od jedności).

XII.4. WNIOSKI Z ANALIZY WRAŻLIWOŚCI – ENPV Zgodnie z wytycznymi zalecanym kryterium ogólnym jest uwzględnianie tych zmiennych lub parametrów, w przypadku których bezwzględna zmienność rzędu 1% w odniesieniu do najlepszego oszacowania skutkuje odpowiednią zmiennością ENPV nie mniejszą niż 1% (jeden punkt procentowy) (tzn. elastyczność równa jest jedności lub większa).Według powyższego kryterium do głównych parametrów, mających wpływ na zmianę ENPV zaliczamy: • • •

Zmianę nakładów inwestycyjnych, Zmianę przychodów ze sprzedaży usług, Zmianę stopy dyskontowej.

XII.5. ANALIZA RYZYKA W OBSZARZE FINANSOWYM Według wytycznych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego „Wytyczne w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód” z dnia 27 września 2011 roku: „analiza ryzyka polega na przypisaniu krytycznym zmiennym zidentyfikowanym na etapie analizy wrażliwości właściwego rozkładu prawdopodobieństwa i oszacowaniu rozkładu prawdopodobieństwa finansowych i ekonomicznych wskaźników efektywności i trwałości projektu.”

Biorąc pod uwagę kolejne zapisy powyższych wytycznych treści „należy zaznaczyć, że w niektórych przypadkach (np. brak historycznych danych na temat podobnych projektów) sformułowanie prawidłowych wniosków co do rozkładu prawdopodobieństwa krytycznych zmiennych może się okazać dość trudne. W takich przypadkach należy sporządzić przynajmniej jakościową ocenę ryzyka, aby podeprzeć wyniki analizy wrażliwości.”, oraz uwzględniając innowacyjność rozwiązań związanych z budową NGA w projekcie i wyniki analizy wrażliwości, zdecydowano się na jakościową ocenę ryzyka w zakresie zmiennych krytycznych.

Jakościową ocenę ryzyka przeprowadzono w obszarze FNPV/C. TABELA NR. 69. OCENA RYZYKA DLA FNPV/C

Rodzaj zmiany

Wpływ

Prawdopodobieństwo wystąpienia

Zmiana nakładów inwestycyjnych

Średni

Niskie

Zmiana kosztów usług

Średni

Niskie

Zmiana przychodów ze sprzedaży usług

Duży

Średnie

Źródło: Opracowanie własne

Prawdopodobieństwo zmiany poziomu nakładów inwestycyjnych założonych w niniejszej analizie jest niewielkie. Uzasadnieniem przyjętego poziomu prawdopodobieństwa jest fakt, iż Wnioskodawca przed Strona 217 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

sporządzeniem budżetu projektu dokładnie zweryfikował bieżące ceny podobnych usług. Ponadto dzięki zastosowaniu postępowania przetargowego przy zakupie środków trwałych, Wnioskodawca prawdopodobnie uzyska pewne oszczędności lub będzie miał możliwość nabycia środków trwałych o wyższych parametrach lub uzyskać pewne bonusy. Ponadto na drodze przetargu, Wnioskodawca powinien przenieść ryzyko walutowe na dostawcę usług. W związku z powyższym ryzyko zmiany poziomu nakładów inwestycyjnych można uznać, jako akceptowalne.

Podobny wpływ na FNPV/C, jak wpływ zmiany nakładów inwestycyjnych, niesie za sobą zmiana kosztów usług obcych. Analiza została sporządzona w cenach stałych (przy wyeliminowaniu inflacji), zatem możliwość zmiany cen usług wystąpić może jedynie w ramach koszyka dóbr i usług. Niewątpliwie będą rosły ceny energii (w związku z urealnieniem poziomu cen w Polsce do poziomu cen w Unii) oraz koszty wynagrodzeń z narzutami (w presją płacową – koszty wynagrodzeń minimalnie determinują finansową wartość bieżącą netto z inwestycji).

W analizie założono prawdopodobne wzrosty tych wartości, zaś odchylenie cen obrazuje ich wzrost ponad poziom przyjęty w analizie. Prawdopodobieństwo wzrostu kosztów usług obcych jest małe.

Najmocniej na finansową wartość bieżącą netto wpływa zmiana poziomu przychodów ze sprzedaży usług.

Prawdopodobieństwo zmiany przychodów jest średnie. Podkreślić jednak należy bezpieczne podejście do szacowania poziomu przychodów i do analizy popytu. Ze względu na założenie bardzo bezpiecznych wartości, w praktyce nie można wykluczyć uzyskania przychodów wyższych o kilka procent niż przychody wykazane w analizie. Prawdopodobieństwo wzrostu przychodów jest umiarkowane. Natomiast prawdopodobieństwo wygenerowania niższych przychodów, od założonych w analizie jest niskie. Wprawdzie trudno wyobrazić sobie reakcji konkurencji na realizowany projekt, ale podkreślić należy, iż głównym konkurentem (monopolistą) na obszarze interwencji jest Telekomunikacja Polska S.A. Z uwagi na konieczność wyodrębnienia w Telekomunikacji struktur sprzedaży hurtowej oraz struktur sprzedaży detalicznej oraz na postrzeganie Telekomunikacji, jako monopolisty przez znaczną część potencjalnych odbiorców usług, spodziewać się można, iż popyt na usługi świadczone przez Wnioskodawcę nie powinien drastycznie spaść w porównaniu do wartości bezpiecznie założonych w niniejszej analizie.

XII.6. OKREŚLENIE GŁÓWNYCH WARTOŚCI WYŁĄCZAJĄCYCH Zgodnie z wytycznymi wartość wyłączająca zmiennej to wartość, jaką musiałaby przyjąć zmienna, aby wskaźnik FNPV wyniósł 0 lub, bardziej ogólnie, aby wynik projektu sytuował się poniżej minimalnego poziomu akceptowalności.

Podczas analizy wrażliwości dla FNPV ustalono, że do głównych wartości wyłączających zaliczamy: • • •

spadek nakładów inwestycyjnych o ok. 91,88 %, co jest nierealne i w związku z tym analizowanie takiej zmiany pod względem prawdopodobieństwa wystąpienia nie jest celowe, spadek kosztów usług obcych o ok. 97,26 %, co jest nierealne i w związku z tym analizowanie takiej zmiany pod względem prawdopodobieństwa wystąpienia nie jest celowe, wzrost przychodów ze sprzedaży usług o ok. 171,6 %, jednakże prawdopodobieństwo wystąpienia takiej zmiany jest stosunkowo niskie.

Strona 218 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XIII.

ANALIZA DGC XIII.1. WYBÓR

WARIANTU EKONOMICZNIE

NAJBARDZIEJ

KORZYSTNEGO

Podsumowanie kluczowych parametrów identyfikujących poszczególne warianty prezentujemy w tabeli poniżej.

TABELA NR. 70. DOTARCIE DO ODBIORCÓW, NAKŁADY INWESTYCYJNE I KOSZTY OPERACYJNE – WARIANTY I, IV, V

Wyszczególnienie

Oczekiwana liczba odbiorców Nakłady rocznie (GD, SOHO i ENTERPRISE) inwestycyjne [PLN]

Całkowite koszty operacyjne w okresie referencyjnym [PLN]

Wariant V

611 110

401 105 203

742 365 556

Wariant IV

475 967

357 195 603

816 602 112

Wariant I

475 967

444 620 000

1 224 903 167

Źródło: Opracowanie własne.

Jedną z metod stosowanych w analizie opcji dla porównania oraz wyboru rozpatrywanych wariantów jest obliczenie wskaźnika dynamicznego kosztu jednostkowego (DGC). DGC pokazuje relację zdyskontowanych kosztów generowanych przez projekt (nakłady inwestycyjne, koszty eksploatacyjne) do zdyskontowanego efektu dla całego okresu analizy (w omawianym projekcie okres analizy obejmuje lata 2010 - 2029). DGC jest jedną z miar pokazujących jednostkowy koszt osiągnięcia danego efektu.

Wskaźnik DGC obliczany jest wzorem:

KI t + KE t (1 + i ) t = t = 0t = n .

EE t ∑ t t = 0 (1 + i ) t=n

DGC = p EE

∑

KIt – nakłady inwestycyjne poniesione w danym roku, KEt – koszty eksploatacyjne poniesione w danym roku, i – stopa dyskontowa, t – rok, przyjmuje wartości od 0 do n, gdzie 0 jest rokiem, w którym ponosimy pierwsze koszty, natomiast n jest ostatnim rokiem, działania instalacji, EEt – miara rezultatu.

Do obliczenia powyższych wartość wykorzystano: •

wielkość nakładów inwestycyjnych (wartości netto),

•

wielkość kosztów eksploatacyjnych,

•

analiza popytu dla każdego z wariantów (liczba odbiorców jako miara rezultatu).

Dynamiczny koszt jednostkowy jest równy cenie, która pozwala na uzyskanie zdyskontowanych przychodów równych zdyskontowanym kosztom. Inaczej to ujmując, można powiedzieć, że DGC pokazuje, jaki jest techniczny koszt uzyskania jednostki efektu realizacji projektu. Koszt ten jest wyrażony w złotówkach na jednostkę efektu projektu (w tym przypadku efektem projektu będzie liczba odbiorców).

Kalkulacje Dynamicznego kosztu jednostkowego, przedstawiono w poniższej tabeli.

Strona 219 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

TABELA NR. 71. SZCZEGÓŁOWE ZAŁOŻENIA – ANALIZA DGC Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

Nakłady inwestycyjne

2 000 000,00

2 791 100,00

26 474 984,00

220 922 891,00

148 916 228,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

Zdyskontowane nakłady inwestycyjne

2 000 000,00

2 658 190,48

24 013 590,93

190 841 499,62

122 513 749,31

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

Wariant V

Koszty operacyjne

0,00

0,00

0,00

9 432 826,84

19 818 972,28

30 715 224,44

32 898 770,55

35 365 558,64

40 531 708,23

43 539 046,13

46 929 640,26

Zdyskontowane koszty operacyjne

0,00

0,00 0

0,00 0

8 148 430,48 0

16 305 117,54

24 066 182,06

24 549 569,11

25 133 642,26

27 433 455,54

28 065 657,34

28 810 728,14

611110

611110

611110

611110

611110

611110

611110

0

0

0

502 762

478 821

456 020

434 304

413 623

393 927

375 169

Liczba odbiorców

0

Zdyskontowana liczba odbiorców

0

Wskaźnik DGC (PLN / odbiorca)

132,36

Wariant IV Nakłady inwestycyjne Zdyskontowane nakłady inwestycyjne Koszty operacyjne

Zdyskontowane koszty operacyjne Liczba odbiorców Zdyskontowana liczba odbiorców

2 000 000,00

2 791 100,00

26 474 984,00

190 186 171,00

135 743 348,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

2 000 000,00

2 658 190,48

24 013 590,93

164 289 965,23

111 676 388,34

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

10 376 109,52

21 800 869,51

33 786 746,88

36 188 647,61

38 902 114,50

44 584 879,05

47 892 950,74

51 622 604,29

0,00

0,00

0,00

8 963 273,53

17 935 629,30

26 472 800,26

27 004 526,03

27 647 006,48

30 176 801,09

30 872 223,07

31 691 800,95

0

0

0

0

475967

475967

475967

475967

475967

475967

475967

0

0

0

0

391 579

372 933

355 174

338 261

322 153

306 813

292 202

Wskaźnik DGC (PLN / odbiorca)

170,87

Wariant I Nakłady inwestycyjne Zdyskontowane nakłady inwestycyjne Koszty operacyjne

Zdyskontowane koszty operacyjne Liczba odbiorców Zdyskontowana liczba odbiorców

6 891 545,85

104 704 067,35

219 475 377,77

93 082 379,38

20 466 629,66

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

6 891 545,85

99 718 159,38

199 070 637,44

80 408 059,07

16 837 946,87

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

15 564 164,29

32 701 304,26

50 680 120,33

54 282 971,41

58 353 171,76

66 877 318,58

71 839 426,11

77 433 906,43

0,00

0,00

0,00

13 444 910,30

26 903 443,95

39 709 200,40

40 506 789,04

41 470 509,72

45 265 201,64

46 308 334,61

47 537 701,43

0

0

0

0

475967

475967

475967

475967

475967

475967

475967

0

0

0

0

391 579

372 933

355 174

338 261

322 153

306 813

292 202

Wskaźnik DGC (PLN / odbiorca)

244,18

Strona 220 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Wyszczególnienie

2021

2022

2023

2024

2025

2026

2027

2028

2029

SUMA

Wariant V Nakłady inwestycyjne Zdyskontowane nakłady inwestycyjne Koszty operacyjne Zdyskontowane koszty operacyjne Liczba odbiorców Zdyskontowana liczba odbiorców

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

401 105 203,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

342 027 030,34

48 816 262,17

50 360 714,89

51 795 514,88

53 118 972,74

54 065 133,17

54 953 116,92

55 887 894,20

56 698 745,19

57 437 454,46

742 365 555,99

28 541 857,46

28 042 730,46

27 468 267,41

26 828 690,83

26 006 253,47

25 174 656,03

24 383 703,12

23 559 499,73

22 729 951,13

415 248 392,11

611110

611110

611110

611110

611110

611110

611110

611110

611110

9777760

357 303

340 289

324 085

308 652

293 954

279 957

266 625

253 929

241 837

5 721 257,00

Wskaźnik DGC (PLN / odbiorca)

132,36

Wariant IV Nakłady inwestycyjne Zdyskontowane nakłady inwestycyjne Koszty operacyjne Zdyskontowane koszty operacyjne Liczba odbiorców Zdyskontowana liczba odbiorców

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

357 195 603,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

304 638 134,97

53 697 888,39

55 396 786,38

56 975 066,37

58 430 870,01

59 471 646,49

60 448 428,61

61 476 683,62

62 368 619,71

63 181 199,91

816 602 111,59

31 396 043,21

30 847 003,50

30 215 094,15

29 511 559,91

28 606 878,81

27 692 121,63

26 822 073,43

25 915 449,70

25 002 946,25

456 773 231,32

475967

475967

475967

475967

475967

475967

475967

475967

475967

7 615 472,00

278 288

265 036

252 415

240 396

228 948

218 046

207 663

197 774

188 356

4 456 037,00

Wskaźnik DGC (PLN / odbiorca)

170,87

Wariant I Nakłady inwestycyjne Zdyskontowane nakłady inwestycyjne Koszty operacyjne Zdyskontowane koszty operacyjne Liczba odbiorców Zdyskontowana liczba odbiorców

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

444 620 000,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

402 926 348,60

80 546 832,58

83 095 179,57

85 462 599,55

87 646 305,02

89 207 469,73

90 672 642,92

92 215 025,43

93 552 929,56

94 771 799,86

1 224 903 167,38

47 094 064,81

46 270 505,25

45 322 641,22

44 267 339,86

42 910 318,22

41 538 182,45

40 233 110,14

38 873 174,56

37 504 419,37

685 159 846,98

475967

475967

475967

475967

475967

475967

475967

475967

475967

7 615 472,00

278 288

265 036

252 415

240 396

228 948

218 046

207 663

197 774

188 356

4 456 037,00

Wskaźnik DGC (PLN / odbiorca)

244,18

Źródło: Opracowanie własne

Strona 221 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Przeliczone wskaźniki DGC, tj. jednostkowe koszty na odbiorcę zaprezentowano w poniższej tabeli.

TABELA NR. 72. WSKAŹNIKI DGC DLA ROZPATRYWANYCH WARIANTÓW REALIZACJI INWESTYCJI.

Wariant

Wartość wskaźnika DGC (PLN/odbiorca)

Wariant V

132,36

Wariant IV

170,87

Wariant I

244,18 Źródło: Opracowanie własne

W analizie opcji porównano 3 z 5 analizowanych wariantów w analizie technicznej niniejszego studium – to jest: wariant V - Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM oraz sieci NGA w wybranych miastach wariant IV – Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM wariant I - Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych oraz sieci dla JST W analizie DGC nie wzięto pod uwagę wariantu II ( Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM oraz sieci dla JST z wykorzystaniem IRU) i wariantu III (Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM z wykorzystaniem podbudowy sieci energetycznej ), których zastosowanie wykluczyła już analiza techniczna.

W wariancie II zakłada się budowę sieci z wykorzystaniem ciemnych włókien światłowodowych (IRU). W wyniku konsultacji dzierżawy sieci jedynie TP SA odpowiedziało przedstawiając dane inwentaryzacyjne określające relacje światłowodowe możliwe do wydzierżawienia dla projektu IDM. Dokonana analiza wykorzystania przedstawionej sieci IRU uniemożliwia wykorzystanie dzierżawy włókien do budowy spójnej sieci szkieletowej i dystrybucyjnej. Przedstawione odcinki nie mogą tworzyć spójnych pierścieni sieci, a częściowa budowa i częściowa dzierżawa powodowałaby bardzo duży wzrost kosztów sprzętu aktywnego koniecznego do obsługi ruchu w węzłach kolokacji sieci. Dodatkowo większość przedstawionych relacji kończyła się na miejscowościach gminnych lub powiatowych nie dochodząc do obszarów objętych interwencją projektu.

Wariant III zakłada się budowę sieci z wykorzystanie podbudowy energetycznej. Zabudowa kabli światłowodowych na istniejącej podbudowie energetycznej umożliwia szybką realizację przedsięwzięcia, budowy sieci jednak pociąga za sobą późniejsze koszty opłaty za dzierżawę tej infrastruktury, co skutkuje dużą zależnością kosztów opex wybudowanej sieci w zależności od planów właściciela infrastruktury słupowej.

Koszty utrzymania i serwisowania sieci światłowodowej na podbudowie słupowej są wyższe o ok. 20% od sieci doziemnych dodatkowo dochodzi opłata za dzierżawę słupów energetycznych. Koszt dzierżawy słupa waha się 6-20 zł netto miesięczne w zależności od właściciela sieci energetycznej.

Porównanie wartości zaktualizowanej poszczególnych opcji pokazuje, że najniższy koszt przypada na wariant V. Dodatkowo na wybór wariantu V wpłynęło również: •

koszty budowy wariantu I przewyższają budżet środków zaplanowanych na realizacje projektu,

•

W wyniku analizy wariantu IV, stwierdzono że pod względem inwestycyjnym i technicznym ten wariant jest najlepszy. Jednak wynik analizy przychodów operatora oraz podaży i popytu na obszarach interwencji pokazuje, że wariant IV jest nieopłacalny dla potencjalnego operatora infrastruktury, co wiąże się z koniecznością dofinansowania operatora infrastruktury działającego na wybudowanej sieci przez samorząd województwa Mazowieckiego.

•

wariant V zawiera w sobie infrastrukturę wariantu IV poszerzoną o sieci nowej generacji, które zostaną zlokalizowane w dwudziestu miastach wytypowanych do projektu (miasta nie posiadające sieci NGA).

Przychody z poszerzonej infrastruktury pozwolą na pokrycie kosztów operacyjnych operatora Strona 222 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

infrastruktury, co wiąże się z brakiem dofinansowania działalności operacyjnej operatora przez samorząd województwa Mazowieckiego w poszczególnych latach okresu odniesienia.

•

pomimo, że wariant nr 5 jest minimalnie tańszy od wariantu nr 4 posiada nad nim jeszcze jedną istotną przewagę. Dzięki wykorzystaniu technologii NGA możliwe będzie pośrednie dotarcie do większej ilości potencjalnych odbiorców ostatecznych. Wzrost ich liczby spowoduje większy ruch w sieci, większe przychody operatora infrastruktury i tym samym wyeliminuje ryzyko braku zainteresowania operatorów telekomunikacyjnych przetargiem na wybór operatora infrastruktury.

XIV.

ANALIZA WRAŻLIWOŚCI XIV.1. ANALIZA RYZYKA

Ryzyko w projekcie to możliwość wystąpienia w mniejszym lub większym stopniu nieplanowanych okoliczności powodujących m. in. powstanie: • • • •

opóźnień w projekcie; braku realizacji pełnego zakresu projektu; nieuzyskania zakładanych skutków projektu; przekroczenie budżetu projektu.

Ryzyko można określić w postaci wystąpienia pewnej mierzalnej finansowej straty z oszacowanym lub pewnym poziomem prawdopodobieństwa zaistnienia. Stosowane metodyki zarządzania jak np. Prince 2, PMI wskazują, że zarządzanie projektem wymaga również identyfikacji ryzyka, określenia wpływu ryzyka na projekt, jak również przygotowania działań mających na celu eliminowanie czynników mogących wywołać pojawienie się ryzyka lub działań korygujących mających na celu neutralizację skutków wystąpienia ryzyka. Umiejętność identyfikacji ryzyka przez kierownika projektu lub uczestników projektu ma kluczowe znaczenie dla przygotowania planów działań mających eliminować czynniki ryzyka lub neutralizować wystąpienie ryzyka.

Zarządzanie ryzykiem projektu obejmuje procesy identyfikacji, analizowania i odpowiadania na ryzyko w projekcie.

Większość metodyk zarządzania projektami wskazuje, że na proces zarządzania ryzykiem składają się miedzy innymi: • • • • •

identyfikacja ryzyka; jakościowa analiza ryzyka; ilościowa analiza ryzyka; planowanie reakcji na ryzyko; monitorowanie i kontrolowanie ryzyka.

Identyfikacja ryzyka Są to działania, których celem jest wykrycie źródeł ryzyka a następnie ich usystematyzowanie według przyjętych kategorii. Identyfikacja ryzyka jest procesem wykonywanym wielokrotnie podczas planowania, jak i w trakcie realizacji projektu.

Zespół zarządzający ryzykiem otrzymuje listę zidentyfikowanych źródeł ryzyka usystematyzowaną według określonych kategorii oraz spis okoliczności (symptomów, sygnałów ostrzegawczych) wskazujących że wkrótce może dojść, lub że już doszło do wystąpienia niekorzystnego zdarzenia.

Analiza jakościowa ryzyka Głównym zadaniem tej fazy procesu zarządzania ryzykiem jest oszacowanie wielkości prawdopodobieństwa i skutków zaistnienia zidentyfikowanych uprzednio ryzyk. Na tym etapie wykonuje się hierarchizację zidentyfikowanych niebezpieczeństw według ich potencjalnego wpływu na proces realizacji przedsięwzięcia.

Strona 223 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Analiza ilościowa ryzyka Proces ten ma na celu określenie wymiernych wartości wielkości prawdopodobieństwa oraz skutków wystąpienia zdarzeń niekorzystnych zarówno dla poszczególnych czynności projektu, jak i dla całego przedsięwzięcia. Pomiar taki pozwala ustalić w wielkościach wymiernych szansę osiągnięcia celów projektu, określić poziomy niezbędnych rezerw i przeprowadzić szczegółową analizę typu, „co-jeśli”. Ilościowa analiza ryzyka jest poprzedzana badaniami jakościowymi.

Planowanie reakcji na ryzyko Jest to proces opracowywania wariantów postępowania dotyczących czynności zmniejszających zagrożenia i zwiększających potencjalne korzyści dla sformułowanych celów projektowych. Plan reakcji na ryzyko to kluczowy etap procesu zarządzania ryzykiem, gdyż opracowuje się w nim metody reagowania na zdarzenia korzystne i niekorzystne. Skuteczność planowania reakcji na ryzyka zadań zagrożonych ma bezpośredni wpływ na wzrost lub spadek ryzyka realizacji całego projektu. Planowane reakcje muszą być proporcjonalne do skutków wystąpienia niekorzystnych zjawisk, likwidować (lub niwelować) wpływy danego zagrożenia w sposób kosztowo efektywny oraz być realizowane terminowo. Do najbardziej popularnych strategii zalicza się: •

•

•

•

•

unikanie ryzyka - polega na takiej modyfikacji planów realizacji projektu, by zlikwidować dane ryzyko (niestety nie można w praktyce wyeliminować wszystkich zdarzeń, z którymi wiążą się niebezpieczeństwa) albo korzystnie zmienić uwarunkowania z nim związane; transfer ryzyka - to działanie polegające na przeniesieniu skutków wystąpienia ryzyka na inny podmiot. Działanie to jest najskuteczniejsze w obszarze finansów, wiąże się ono zazwyczaj z koniecznością wypłacenia premii podmiotowi przyjmującemu ryzyko (np. ubezpieczenie na wypadek włamania do firmy); łagodzenie ryzyka - to najpowszechniejsza ze wszystkich strategii reagowania na ryzyko. Proces ten polega na podejmowaniu określonych działań prowadzących do zmniejszenia prawdopodobieństwa lub skutków ryzyka; akceptacja ryzyka - polega na przyjęciu i udźwignięciu wszelkich konsekwencji wynikających z ewentualnego wystąpienia niekorzystnego zjawiska. Jest to świadoma decyzja osób zarządzających ryzykiem, by nie wprowadzać żadnych zmian w planie projektu związanych z wystąpieniem danego niekorzystnego zjawiska. tworzenie rezerw (na wypadek wystąpienia ryzyka)

Istnieją dwa podstawowe typy akceptacji ryzyka: aktywna i pasywna. Pasywna akceptacja polega na przyjęciu ryzyka bez podejmowania jakichkolwiek działań w celu rozwiązania problemów jakie się z nim wiążą. Natomiast aktywna akceptacja polega na pogodzeniu się z ryzykiem, ale wymaga stworzenia specjalnego planu działania w razie wystąpienia niekorzystnego zdarzenia, a w niektórych przypadkach tzw. planu odwrotu.

Plan awaryjny - buduje się go tylko dla zidentyfikowanych ryzyk, które mogą pojawić się w trakcie realizacji projektu. Wcześniejsze opracowanie planu awaryjnego może w sposób istotny obniżyć koszty działań podejmowanych w reakcji na wystąpienie danego niekorzystnego zjawiska.

Monitorowanie i kontrola ryzyka Zidentyfikowane ryzyka powinny być poddane nieustannej obserwacji i nadzorowaniu, Powinna być dokonywana identyfikacja nowo powstałych zagrożeń oraz systematycznego oceniania skuteczności podejmowanych działań prewencyjnych. Monitorowanie i kontrola ryzyka dostarcza informacji niezbędnych do podejmowania decyzji wyprzedzających pojawienie się niekorzystnych zdarzeń. Celem monitorowania ryzyka jest ustalenie m. in. czy: • • •

działanie podejmowane w ramach realizacji planów reakcji na ryzyko skutkują oczekiwanymi rezultatami; przyjęte założenia projektu są aktualne; podczas realizacji projektu nie doszło do zmian w szczególnym i ogólnym poziomie ryzyka (np. zgodnie z analizą trendów); Strona 224 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

• •

wystąpiły czynniki wyzwalające zidentyfikowane ryzyka; wystąpiły nowe ryzyka nierozpoznane uprzednio.

Zarządzanie ryzykiem w projekcie Szczegółowe zasady zarządzania ryzykiem powinny zostać opracowane przed rozpoczęciem rzeczowej realizacji projektu. System zarządzania ryzykiem powinien być spójny z przyjęta generalnie metodyką zarządzania całym projektem.

Szczegółowa analiza i identyfikacja ryzyk w projekcie powinna zostać wykonana po podjęciu przez beneficjenta ostatecznej decyzji o rozpoczęciu przygotowań do realizacji projektu i zadań w projekcie. Proces ten powinien być kontynuowany przez cały okres realizacji projektu. Rejestr ryzyk powinien być aktualizowany stosownie do ryzyk występujących w danym etapie inwestycji.

Poniżej przedstawiono ogólny rejestr ryzyk mogących wystąpić w projekcie.

TABELA NR. 73. PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYSTĄPIENIA RYZYKA I OKOLICZNOŚCI WYSTĄPIENIA RYZYK W PROJEKCIE

Ryzyko

1.

Przekroczenie zakładanego poziomu przychodów projektu

2.

Niewłaściwie określone koszty operacyjne utrzymania infrastruktury znacząco obniżające poziom dochodów Operatora Infrastruktury.

3.

Przekroczenie planowanej wartości nakładów inwestycyjnych.

Prawdopodobieństwo Niskie [N] Komentarz – okoliczności wystąpienia ryzyka Średnie [S] Wysokie [W] Ryzyka strategiczne W trakcie eksploatacji projektu może zaistnieć sytuacja, że w wyniku polityki sprzedażowej i warunków rynkowych poziom przychodów Operatora Infrastruktury będzie przekraczał poziom zakładany na podstawie danych zaprezentowanych w Studium Wykonalności.

N Pomniejszy to lukę finansową, a co za tym idzie zmniejszony zostanie poziom dofinansowania. Beneficjent będzie zobowiązany do zwrotu części kwoty dofinansowania.

Nieuwzględnienie niektórych pozycji kosztów utrzymania infrastruktury może spowodować rezygnację potencjalnych operatorów ze świadczenia usług ze względu na niezadowalający W poziom rentowności działalności wynikający z wewnętrznej oceny finansowej przedsięwzięcia.

Założenia techniczne i lokalne uwarunkowania inwestycji w obszarach (warunki prawne, lokalne uwarunkowania techniczne, dodatkowe warunki stawiane przez jednostki samorządu terytorialnego, operatorów) mogą spowodować, że w trakcie realizacji inwestycji budżet niektórych zadań projektu zostanie przekroczony. Po S podpisaniu umowy o dofinansowanie jej renegocjacja zmierzająca do zwiększenia kwoty dofinansowania nie będzie możliwa, w związku z czym beneficjent będzie musiał pokryć zwiększone nakłady z własnych źródeł finansowania.

4.

Negatywna decyzja Komisji Europejskiej o tym, że pomoc publiczna jest niezgodna z zasadami Traktatu lub jest pozytywna decyzja ale tzw. „warunkowa”.

N

Przekroczenie harmonogramu w projekcie skutkujące nieukończeniem realizacji inwestycji w terminie.

W

5.

W przypadku uznania przedsięwzięcia za projekt, w którym występuje pomoc publiczna niezgodna z art. 87 Traktatu, wsparcie finansowe ze środków EFRR może nie zostać przyznane beneficjentowi. Skutkiem tego może być rezygnacja z realizacji projektu w takiej formie jak założono.

W przypadku decyzji „warunkowej” poziom dofinansowania – wysokości wkładu unijnego – może zostać znacząco obniżony lub zostaną określone dodatkowe warunki bądź ograniczenia odnoszące się do zakresu projektu. Może to spowodować wzrost wysokości wkładu własnego, który przekroczy możliwości finansowe beneficjenta i uniemożliwi realizację całego projektu lub pierwotne cele projektu nie będą mogły być zrealizowane i wymagać będą modyfikacji.

Mając na uwadze złożoność przedsięwzięcia istnieje ryzyko przekroczenia harmonogramu na skutek opóźnień uwarunkowanych przygotowaniem inwestycji od strony prawnej, organizacyjnej, technicznej (istotne modyfikacje projektu w trakcie realizacji spowodowanej lokalnymi warunkami w miejscu inwestycji) oraz opóźnieniami rzeczowej realizacji inwestycji (niewłaściwy sposób realizacji inwestycji przez wykonawców i dostawców, zbyt mały potencjał techniczny wykonawców uniemożliwiający realizację

Strona 225 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Ryzyko

Prawdopodobieństwo Niskie [N] Średnie [S] Wysokie [W]

6.

Zmiany kadrowe w strukturach beneficjenta.

S

7.

Brak podmiotów zainteresowanych świadczeniem usług Operatora Infrastruktury lub brak wyboru Operatora Infrastruktury.

S

8.

Zmiany prawa w obszarze specyfiki projektu.

S

Komentarz – okoliczności wystąpienia ryzyka

inwestycji zgodnie z harmonogramem, siła wyższa).

Konsekwencją przekroczenia harmonogramu projektu może być konieczność modyfikacji harmonogramu rzeczowo-finansowego inwestycji i aneksowania umowy o dofinansowanie. Wymaga to również wprowadzenia zmian do rocznych założeń budżetowych i Wieloletnich Planów Inwestycyjnych beneficjenta, zmiany harmonogramu projektu, ponownej analizy relacji i czasów trwania zadań między zadaniami projektu.

Konsekwencją znaczącego przekroczenia harmonogramu może być niezrealizowanie projektu do roku 2015. Wydatki niezrealizowane w tym terminie zgodnie z art. 93 rozporządzenia Rady UE nr 1083/2006 z dnia z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 nie będą refundowane.

W takiej sytuacji pojawi się zagrożenie, że beneficjent nie otrzyma zwrotu wydanych środków, oraz nie będą w stanie spłacić pozaciąganych kredytów na realizację inwestycji.

W roku 2010, w związku z zakończeniem czteroletniej kadencji władz samorządowych wszystkich szczebli odbędą się wybory. Istnieje prawdopodobieństwo, że w związku z tym nastąpią zmiany kadrowe w strukturach organizacyjnych beneficjenta - zmiana kierownictwa na szczeblu organów JST (zarządu województwa, sejmiku województwa), na szczeblu wydziałów urzędu marszałkowskiego i Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. zaangażowanych w realizację projektu i wewnątrz zespołu projektowego beneficjenta. Może to opóźnić realizację projektu ze względu na konieczność zapoznawania się nowych osób z dokumentacją projektu lub poprzez zmianę kierunków działań beneficjenta podjętych przez nowe kierownictwo.

Brak podmiotów chętnych zainteresowanych rolą Operatora Infrastruktury może spowodować opóźnienie uruchomienia sieci, a co za tym idzie opóźnienie w osiągnięciu założonych rezultatów (wskaźników technicznych i rezultatów finansowych). Ustalenie zbyt rygorystycznych kryteriów podmiotowych oraz warunków realizacji przedsięwzięcia w formie partnerstwa publiczno-prywatnego bez wstępnej konsultacji i negocjacji warunków umowy z zainteresowanymi podmiotami w formie przewidzianej ustawą o koncesjach budowlanych może skutkować tym, że zainteresowane podmioty nie będą mogły brać udziału w postępowaniu lub wycofają swoje oferty.

W wyniku przeprowadzonego postępowania może również dojść do braku wyboru jakiegokolwiek podmiotu z przyczyn podmiotowych lub przedmiotowych, czego skutkiem będzie konieczność powtórzenia postępowania w oparciu o zmienione kryteria wyboru lub w zmienionym modelu organizacyjnym (np. DBOT).

Zmiany prawa mogą powodować powstanie nowych obowiązków dotyczących realizacji i eksploatacji inwestycji, nieprzewidzianych w planie przedsięwzięcia i wpływających negatywnie na projekt, włącznie z ograniczeniem jego zakresu lub zwiększającym koszty funkcjonowania. Przykładem jest projektowana obecnie specjalna ustawa o rozwoju sieci telekomunikacyjnych, zmieniająca warunki prowadzenia inwestycji oraz zakres odpowiedzialności jednostek samorządu terytorialnego w zakresie budowy sieci telekomunikacyjnych. Do momentu ogłoszenia i wejścia w życie nie jest znany ostateczny kształt uregulowań ustawy oraz zmian jakie ta ustawa wprowadza w innych aktach normatywnych.

9.

Trudne do przewidzenia trendy gospodarki globalnej oraz regionalnej i zmiany technologii dostępu do Internetu mogące silnie wpłynąć na popyt oraz na przychody Operatora.

10. Rozwój technologii bezprzewodowego dostępu do Internetu oraz sieci nowej generacji 3G oraz 4G.

S

Ryzyko biznesowe przedsięwzięcia polega na możliwości zaistnienia zmiany w otoczeniu społeczno-ekonomicznym oraz ewentualnych zmian w technologiach przesyłowych w telekomunikacji w perspektywie wieloletniej, co może wpłynąć negatywnie na poziom przychodów OI, czyli na możliwość realizowania obowiązku świadczenia usług telekomunikacyjnych wynikających z umowy z beneficjentem bez generowania strat finansowych.

W

Ciągły i stosunkowo szybki rozwój technologii telekomunikacyjnych

Strona 226 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Ryzyko

11.

12.

13.

14.

15.

Prawdopodobieństwo Niskie [N] Średnie [S] Wysokie [W]

Komentarz – okoliczności wystąpienia ryzyka

może spowodować, że nowe technologie bezprzewodowe będą stanowiły poważną konkurencję dla przewodowych sieci dostępowych i popyt użytkowników końcowych na takie usługi będzie ograniczany.

Ryzyka ekonomiczne, finansowe, rynkowe W pierwszym okresie funkcjonowania infrastruktury liczba operatorów lokalnych może nie zapewnić Operatorowi Infrastruktury Brak lub zbyt mała liczba operatorów przychodów na odpowiednim poziomie, ustalonym w trakcie analizy telekomunikacyjnych korzystających z sieci. finansowo-ekonomicznej. Uniemożliwi to OI zapewnienie S funkcjonowania sieci na ustalonym w umowie z Beneficjentem poziomie.

Zbyt niska świadomość korzyści z wykorzystania technologii teleinformatycznych, Internetu i niskie umiejętności w zakresie wykorzystania sieci docelowej grupy odbiorców końcowych (mieszkańcy, przedsiębiorcy) mogą obniżyć popyt na usługi IDM. Zbyt małe zapotrzebowanie odbiorców końcowych Analiza popytu na usługi szerokopasmowe oparta na danych na usługi.

S demograficznych może przedstawiać niedokładne obliczenia dotyczące popytu, co przełoży się na zbyt niskie przychody operatorów a w konsekwencji Operatora Infrastruktury.

Obniżenie cen usług telekomunikacyjnych przez Obniżenie cen usług telekomunikacyjnych przez przedsiębiorców znaczących operatorów telekomunikacyjnych telekomunikacyjnych działających w warunkach konkurencji poniżej cen zakładanych dla usług świadczonych rynkowej ma generalnie pozytywne oddziaływanie dla odbiorców przez OI oraz obniżenie cen wywołane wzrostem końcowych usług. Dla Operatora Infrastruktury skutkować może S konkurencji na rynku usług telekomunikacyjnych. jednak znaczącym spadkiem wartości sprzedaży usług poniżej zakładanego poziomu.

Zasadniczo ryzyko odnosi się wyłącznie do usług polegających na udostępnianiu infrastruktury pasywnej (kanalizacji teletechnicznej, Niezadowalający poziom wykorzystania ciemnych włókien). W pozostałych przypadkach usług infrastruktury IDM przez instytucje publiczne. telekomunikacyjnych instytucje publiczne będą korzystały z usług N operatorów telekomunikacyjnych korzystających z usług OI lub innych operatorów.

Wcześniejsza realizacja działań komplementarnych do IDM, a dotyczących finansowania i budowy sieci W ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych dostępowych (np. Program Operacyjny Innowacyjna opracowano komplementarne działania polegające na wsparciu Gospodarka, Regionalny Program Operacyjny) na samorządów i przedsiębiorców w zakresie rozbudowy lokalnych sieci obszarze objętym projektem. Wykorzystanie sieci dostępowych. Opóźnienie realizacji projektu może spowodować W telekomunikacyjnych innych przedsiębiorców przyłączanie nowobudowanych lokalnych sieci szerokopasmowych do telekomunikacyjnych działających na obszarze sieci szkieletowych pozostałych operatorów telekomunikacyjnych lub projektu. opóźniać budowę sieci lokalnych na tzw. obszarach „białych”.

Stan taki może być wywołany niskim popytem na usługi telekomunikacyjne lub brakiem dostępu do źródeł finansowania takich przedsięwzięć przez zainteresowanych operatorów. Kolejne przyczyny to opór społeczny (w przypadku sieci bezprzewodowych) oraz opór lokalnych „grup interesów” niezainteresowanych tworzeniem sieci dostępowych przez „nowych” operatorów na swoim obszarze.

16.

Niewykonanie sieci dostępowych umożliwiających osiągniecie celów zakładanych w projekcie.

D

17.

Niedoszacowanie wartości zamówienia na budowę infrastruktury.

S

Należy jednak wskazać inne istotne czynniki opóźniające wdrażanie działań komplementarnych obejmujących budowę sieci lokalnych i sieci dostępowych. W przypadku działania 8.4 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka: Zapewnienie dostępu do Internetu na etapie „ostatniej mili”, w ramach którego projekty mogą być realizowane na obszarze całego kraju, istotną barierą jest brak szczegółowej inwentaryzacji obszarów, na których działanie może być wdrażane. Działanie zostało uruchomione w tych województwach, dla których Instytucja Pośrednicząca otrzymała zaktualizowane wyniki inwentaryzacji zasobów sieci szerokopasmowego dostępu do Internetu oraz posiadają znane – co do zasady – miejsca lokalizacji węzłów dystrybucyjnych budowanych w ramach regionalnych sieci szerokopasmowych.

Zbyt optymistyczne założenia finansowe na etapie przygotowania przetargów na wybór wykonawców mogą okazać się nierealne do zrealizowania (zbyt wysokie ceny ofertowe w stosunku do oszacowanej wartości zamówienia i posiadanych środków finansowych).

Strona 227 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Ryzyko

Prawdopodobieństwo Niskie [N] Średnie [S] Wysokie [W]

18.

Utrata płynności finansowania inwestycji przez Generalnego Wykonawcę.

W

Wzrost cen na usługi budowlane i montażowe na rynku telekomunikacyjnym.

N

19.

20.

Brak refundacji poszczególnych wydatków z powodu niezgodności z umową o dofinansowanie lub projektem.

S

21.

Opóźnienie refundacji wydatków.

W

Komentarz – okoliczności wystąpienia ryzyka

Możliwość utraty płynności finansowej Generalnego Wykonawcy skutkującej zaległościami względem podwykonawców oraz dostawców i w efekcie wstrzymaniem prac budowlanych lub montażowych. W skrajnym przypadku może zaistnieć konieczność rozwiązania umowy z wykonawcą i wybór nowego podmiotu.

Wzrost cen na usługi budowlane i montażowe w zakresie inwestycji telekomunikacyjnych w okresie realizacji inwestycji może spowodować konieczność zwiększenia kosztów Generalnego Wykonawcy ponad przyjęte z zawartej umowy z beneficjentem, lub opóźnienie prac przez podwykonawców. Po zawarciu umowy z Generalnym Wykonawcą, ryzyko zmiany cen leży po jego stronie, jednakże ma to również wpływ na realizację inwestycji.

Zamówienia na roboty i dostawy niespójne z umową o dofinansowanie, dokumentacją projektu i nieprawidłowa (niezgodna z umową i wytycznymi, prawem) dokumentacja wydatków (dokumenty księgowe, protokoły odbioru, ewidencje środków trwałych itp.) mogą skutkować nieuzyskaniem refundacji poniesionych wydatków lub koniecznością zwrotu otrzymanych środków w zakresie wydatków uznanych za poniesione niezgodnie z umową o dofinansowanie.

Przedłużająca się weryfikacja dokumentacji wydatków służąca refundacji wydatków przez Instytucję Zarządzającą i Pośredniczącą może zakłócić płynność finansową beneficjenta poprzez konieczność pozyskiwania dodatkowych źródeł bieżącego finansowania inwestycji.

Ryzyka prawne 22.

Opóźnienia w procesie notyfikacji projektu przez Komisję Europejską.

S

Nieprawidłowo przeprowadzona procedura notyfikacji poprzez przekazanie niepełnych lub niewłaściwych informacji o projekcie może uniemożliwić lub opóźnić znacząco rozpoczęcie inwestycji.

Rozporządzenie Rady UE 659/1999 przewiduje, że decyzja Komisji może zostać wydana nawet 20 miesięcy od przekazania kompletnej dokumentacji w przypadku konieczności przeprowadzenia formalnej procedury dochodzenia i wydania decyzji na wniosek Państwa Członkowskiego. Podobny skutek mogą odnieść zastrzeżenia i uwagi wnoszone przez zainteresowane strony, przede wszystkim podmioty nie zainteresowane realizacją projektu.

23.

Opóźnienia wynikające ze stosowania środków odwoławczych przez uczestników postępowań przetargowych.

W

24.

Konieczność zmiany planów zagospodarowania przestrzennego lub uzyskania decyzji lokalizacyjnych.

W

25.

Utrudnienia w pozyskiwaniu praw do dysponowania nieruchomościami na cele budowy infrastruktury

W

26.

Nieterminowe działanie wykonawców i dostawców

27.

Działania Operatora Infrastruktury niezgodne z umową

W

S

Zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych i ustawą o koncesjach budowlanych oferentom przysługuje prawo do wykorzystania środków odwoławczych - w pierwszym przypadku protestu, odwołania do Krajowej Izby Odwoławczej i w obu przypadkach do sądu powszechnego. Szczególnie ta ostatnia forma może znacząco opóźnić wybór podmiotu realizującego zadania w projekcie (np. inżyniera kontraktu, Generalnego Wykonawcy, Operatora Infrastruktury, itp.)

Realizacja inwestycji zgodnie z przyjętym planem może wymagać zmiany miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (trwające przynajmniej 8 miesięcy) lub przeprowadzenia długotrwałych procedur administracyjno prawnych dotyczących uzyskania decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego i uzgodnień właściwych organów administracji. W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w gminie i wszczęcia przez nią procedury przygotowywania tegoż aktu prawa miejscowego, postępowanie w sprawie lokalizacji inwestycji celu publicznego może zostać zawieszone na okres do 12 miesięcy.

Może zaistnieć sytuacja w której dysponenci nieruchomości, podmioty zarządzające obszarami, na których powinna być realizowana inwestycja (np. zarządcy dróg) opóźniają lub nie wyrażają zgody na ich udostępnienie.

Niedotrzymywanie warunków umów przez wykonawców i dostawców w zakresie harmonogramu prac może skutkować opóźnieniami w realizacji inwestycji w obszarach i uruchamianiem poszczególnych relacji sieci.

Operator Infrastruktury może podejmować działania naruszające zasady umowy zawartej z beneficjentem. Naruszenia mogą mieć różny stopień nasilenia i wpływu na realizacje wzajemnych

Strona 228 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Ryzyko

Prawdopodobieństwo Niskie [N] Średnie [S] Wysokie [W]

Komentarz – okoliczności wystąpienia ryzyka

zobowiązań.

28.

Wpływ ogłoszenia upadłości Operatora Infrastruktury na realizacje umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym będzie różny w zależności od tego czy mamy do czynienia z upadłością z opcją zawarcia układu czy też z upadłością likwidacyjną. W przypadku upadłości OI może dojść do sytuacji, w której umowa będzie wykonywana w skrajnych przypadkach do daty wykonaniu układu lub upływu terminu na jaki została zawarta (w zależności od tego, które z powyższych zdarzeń wystąpi wcześniej) pomimo, że jej kontynuowanie nie leży w interesie publicznym. Wystąpienie takiej sytuacji należy ocenić jako mało prawdopodobne, aczkolwiek jak najbardziej możliwe.

Postawienie Operatora Infrastruktury w stan upadłości

29.

Powstanie okoliczności wymagających zmiany założeń projektowych i zmiany projektu technicznego inwestycji.

30.

Utrudnienia w realizacji inwestycji wynikające z uwarunkowań naturalnych terenu województwa Mazowieckiego.

31.

Kumulacja działań w wielu obszarach w tym samym okresie czasu.

32.

Zbyt mały potencjał techniczny i doświadczenie Generalnego Wykonawcy.

33.

Rozszerzenie zakresu inwestycji w trakcie jej trwania w obszarze skutkujące zwiększeniem nakładów inwestycyjnych

34.

Projekt techniczny nie odpowiada celom projektu 35.

Degradacja elementów infrastruktury telekomunikacyjnej sieci.

S

W sytuacji upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego obowiązki Operatora Infrastruktury będą wykonywane przez syndyka masy upadłościowej OI. Należy założyć, że ze względu na specyfikę działalności tego podmiotu będącego przedsiębiorcą telekomunikacyjnym, syndyk będzie dążył do jak najszybszej sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego jako całości, a krąg potencjalnych nabywców ograniczy się do innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych. W przypadku braku zainteresowanych nabyciem przedsiębiorstwa syndyk odstąpi od umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym, co postawi beneficjenta zarówno wobec konieczności rozliczenia z syndykiem nakładów na sieć poczynionych przez OI do daty ogłoszenia upadłości, jak i przed koniecznością wyboru nowego Operatora Infrastruktury.

Ryzyka techniczne Uwarunkowania lokalne (prawne, techniczne, geofizyczne) ujawniające się w chwili przygotowywania projektu technicznego lub wejścia na teren inwestycji, które mogą wpłynąć na konieczność modyfikacji przyjętych założeń technicznych. Inna przyczyna to S zmiany technologiczne (np. nowa generacja urządzeń dostarczanych przez dostawców sprzętu) skutkująca w zmianach typów i parametrów urządzeń lub innych rozwiązań technicznych.

Możliwość wystąpienia utrudnień w realizacji inwestycji wynikających z zagospodarowania i ukształtowania terenu, zastanej roślinności (obszary zabudowane, uzbrojenie terenu, skaliste podłoże, zbiorniki wodne tereny zabagnione i torfowiska, rosnące drzewa, itp.) lub W ograniczeń prawnych (parki narodowe, rezerwaty, biegnący okres gwarancji na nawierzchnię dróg itp.) na planowanym przebiegu linii światłowodowej.

Zespół projektowy (beneficjenta i Inżyniera Kontraktu) będzie zmuszony do realizacji swoich zadań na kilku obszarach inwestycyjnych jednocześnie, co może wpłynąć negatywnie na jakość S nadzoru Generalnym Wykonawcą.

Wykonawca może nie dysponować odpowiednim potencjałem technicznym do realizacji inwestycji poprzez niewystarczającą liczbę zespołów projektowych i roboczych (firm podwykonawców).

S Skutkować to może opóźnieniem prac lub obniżeniem ich jakości.

Osiągnięcie założonych rezultatów może wymagać zwiększenia zakresu inwestycji lub zmianę technologii skutkującą podwyższeniem N nakładów inwestycyjnych.

Projekt techniczny przygotowany przez Wykonawcę może nie odpowiadać celom projektu, co może spowodować zagrożenie dla N osiągnięcia zakładanych wskaźników rezultatów projektu.

Zbyt długi okres pomiędzy zakończeniem robót budowlanych i instalacji infrastruktury a przekazaniem infrastruktury Operatorowi Infrastruktury i rozpoczęciem świadczenia usług może doprowadzić do obniżenia parametrów sieci lub całkowitej utraty funkcjonalności sieci na skutek niewystarczającego dozoru, czego konsekwencją W będzie zniszczenie lub kradzież elementów infrastruktury. Koszty napraw przywrócenia funkcjonalności sieci obciążać będą beneficjenta.

Ryzyka organizacyjne

Strona 229 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Ryzyko

Prawdopodobieństwo Niskie [N] Średnie [S] Wysokie [W]

36.

Konflikty społeczne związane z realizacją inwestycji

S

37.

Przekroczenie ustawowych terminów w postępowaniach administracyjnych

W

Wydłużenie procedury wyboru Generalnego Wykonawcy inwestycji.

W

Ograniczona dostępność i decyzyjność przedstawicieli samorządu terytorialnego i innych organów administracji

S

38.

39.

40.

Brak osób uprawnionych posiadających odpowiednie kwalifikacje do nadzoru lub odbioru inwestycji przez beneficjenta

S

Komentarz – okoliczności wystąpienia ryzyka

Ogólne protesty mieszkańców „przeciwko szkodliwemu wpływowi”, lokalizacji infrastruktury itp. Działania lokalne stron zainteresowanych „opóźnieniem” inwestycji w obszarach. Mieszkańcy i „lokalne grupy interesu” mogą swoimi działaniami zmierzać do zmiany zakresu inwestycji (czasu realizacji, lokalizacji infrastruktury itp.) skutkujące zmianą zakresu przedsięwzięcia lub opóźnieniem realizacji.

Czas trwania procedur administracyjnych na terenie obszarów inwestycyjnych może przekroczyć ustawowo przyjęte terminy.

Wprawdzie procedury administracyjne muszą się toczyć zgodnie z przepisami prawa, ale istnieją czynniki przedłużające czas podejmowania decyzji ponad pierwotnie założony termin (opinie, uzgodnienia, inne czynniki).

Wady specyfikacji istotnych warunków zamówienia i przeciągające się procedury odwoławcze oraz rozstrzyganie sporów na drodze sądowej oferentów mogą spowodować opóźnienia w realizacji harmonogramu projektu.

Zmiany kadrowe i zaangażowanie polityczne członków organów beneficjenta i innych jednostek administracji samorządowej (zarządu, sejmiku) w okresie wyborczym lub na skutek innych wydarzeń społeczno-politycznych może spowodować opóźnienia w podejmowaniu kluczowych decyzji w sprawie projektu.

Pomimo informacji zawartej w Studium Wykonalności, beneficjent na etapie rozpoczęcia inwestycji nie wskazuje osób lub wskazuje osoby o nieodpowiednich kwalifikacjach lub kompetencjach do nadzoru inwestycji lub odbioru przedmiotu umowy. Skutkować to może opóźnieniem realizacji zadań leżącymi po stronie beneficjenta lub nieprawidłowościami w ich realizacji.

Źródło: Opracowanie własne

Strona 230 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

ANALIZA JAKOŚCIOWA, ILOŚCIOWA I PROPONOWANE DZIAŁANIA ZARADCZE (REAKCJA NA RYZYKO) TABELA NR. 74. PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYSTĄPIENIA I WPŁYW RYZYKA NA PROJEKT WRAZ Z PROPONOWANYMI DZIAŁANIAMI ZAPOBIEGAWCZYMI

Rodzaj ryzyka

Prawdopodobieństwo wystąpienia W - wysokie S - średnie N - niskie

Wpływ na projekt wyrażony jako W- Wysoki S – średni N –niski

Planowane działania zaradcze

W

Bieżący monitoring osiąganych wyników finansowych i podjęcie działań zapobiegawczych, być może skutkujących ograniczeniem zakresu projektu w województwie. Ustalenie w umowie zasad regulacji dochodów i czynszu dzierżawnego OI. Opracowanie planu marketingowego dla określonych grup odbiorców usług w przypadku zagrożenia przekroczenia dopuszczalnych dochodów OI.

W

Weryfikacja założeń finansowo ekonomicznych przedsięwzięcia na etapie analizy wykonalności przedsięwzięcia. Konsultacje z potencjalnymi operatorami przed rozpoczęciem procedury wyboru OI. Opracowanie mechanizmów regulacji wysokości czynszu dzierżawnego OI.

Strategiczne

1.

Przekroczenie zakładanego poziomu przychodów projektu W trakcie realizacji projektu może zaistnieć sytuacja, że poziom przychodów będzie przekraczał poziom zakładany w Studium Wykonalności, co powiększy lukę finansową i obniży dopuszczalny poziom finansowania

2.

Niewłaściwie określone koszty operacyjne utrzymania infrastruktury znacząco obniżające poziom dochodów Operatora Infrastruktury.

Nieuwzględnienie niektórych pozycji kosztów utrzymania infrastruktury.

3.

4.

Przekroczenie planowanej wartości nakładów inwestycyjnych.

Negatywna decyzja Komisji Europejskiej o tym, że pomoc publiczna jest niezgodna z zasadami Traktatu lub pozytywna decyzja ale tzw. „warunkowa” W przypadku uznania przedsięwzięcia za projekt, w którym występuje niedozwolona pomoc publiczna, dofinansowanie może nie zostać przyznane lub poziom dofinansowania - wysokości wkładu unijnego może zostać znacząco obniżony.

N

W

S

N

W

W

Wprowadzenie dyscypliny zarządzania kontraktem odnoszącej się do zakresu inwestycji, harmonogramu prac, nakładów inwestycyjnych terminów odbioru częściowego i końcowego. W szczególności rozłożenie postępowań przetargowych i harmonogramu wydatków w przedziale czasu, bieżący monitoring osiąganych wyników finansowych i podjęcie działań zapobiegawczych, skutkujących ewentualnie ograniczeniem zakresu inwestycji, realokacją środków w kolejnych latach lub zwiększeniem budżetu projektu przez beneficjenta.

Wstępna analiza podobnych wdrożeń, co do których KE wydała decyzje pozytywną i analiza wariantów inwestycji w oparciu o akceptowane przez KE modele organizacyjno-ekonomiczne. Zalecany aktywny udział Beneficjenta w procesie prenotyfikacji i notyfikacji i modyfikacji założeń projektu, co do których UOKiK i KE zgłoszą swoje zastrzeżenia. Ze względu na to że jest to pierwsze tego typu i skali przedsięwzięcie zalecane jest zaangażowanie podmiotów eksperckich oraz Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i Urzędu Komunikacji Elektronicznej wspierających Beneficjenta w procesie notyfikacji. Modyfikacja projektu stosownie do ewentualnych zaleceń Komisji Europejskiej.

Uwzględnienie klauzul umownych umożliwiających rozwiązanie umów w przypadku odpadnięcia celu umowy – realizacji projektu IDM

5.

Przekroczenie harmonogramu w projekcie skutkujące nieukończeniem realizacji inwestycji w terminie Zagrożenie, że Województwo nie otrzyma zwrotu wydanych środków ze środków

W

W

Nadzór nad realizacją całej inwestycji przez Inżyniera Kontraktu i Beneficjenta, bieżące monitorowanie postępu prac i powstających czynników zagrożenia (analiza ryzyk) oraz

Strona 231 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Rodzaj ryzyka

6.

7.

Prawdopodobieństwo wystąpienia W - wysokie S - średnie N - niskie

Wpływ na projekt wyrażony jako W- Wysoki S – średni N –niski

Planowane działania zaradcze

EFRR, oraz nie będzie w stanie spłacić kredytów na realizację inwestycji,

sprawne podejmowanie odpowiednich decyzji w strukturach zarządzania projektem .

Zmiany kadrowe w strukturach beneficjenta Zmiana kierownictwa na szczeblu organów JST i wydziałów urzędu marszałkowskiego i Agencji Rozwoju Mazowsza SA zaangażowanych w realizację projektu oraz wewnątrz zespołu projektowego beneficjenta mogą opóźnić realizację projektu ze względu na konieczność zapoznawania się nowych osób z dokumentacją projektu lub poprzez zmianę kierunków działań beneficjenta podjętych przez nowe kierownictwo.

Ustalenie zasad reprezentacji beneficjenta w umowie o dofinansowanie projektu, stosowanie zasady szybkiego wprowadzania nowych osób kluczowych dla projektu w zagadnienia związane z realizacją projektu. Stworzenie „bazy wiedzy„ o projekcie i szczegółowa dokumentacja działań inwestycyjnych. Powołanie zastępcy kierownika projektu ze strony Beneficjenta, zatrudnionego na stanowisku o niższej wrażliwości na zmiany kadrowe niż kierownictwa wydziału i zarządu.

Brak podmiotów zainteresowanych świadczeniem usług Operatora Infrastruktury lub brak wyboru Operatora Infrastruktury Brak podmiotów chętnych zainteresowanych rolą Operatora Infrastruktury może spowodować opóźnienie uruchomienia sieci, a co za tym idzie – opóźnienie w osiągnięciu założonych rezultatów (wskaźników technicznych i rezultatów finansowych).

S

S

S

W

Szczegółowa weryfikacja kryteriów wyboru Operatora Infrastruktury pod względem spełniania ich przez przedsiębiorców działających na rynku telekomunikacyjnym z uwzględnieniem krajów Unii Europejskiej. Rozpowszechnienie informacji o projekcie wśród operatorów krajowych i zagranicznych. Elastyczna procedura przetargowa – oparta o ustawę o koncesjach na roboty budowlane. Konsultacje z potencjalnymi operatorami przed rozpoczęciem procedury wyboru oraz w trakcie jej prowadzenia.

Powtórzenie postępowania w oparciu o zmienione kryteria wyboru lub w zmienionym modelu organizacyjnym (np. DBOT).

Przygotowanie alternatywnego, tymczasowego modelu zarządzania projektem w oparciu o formę prawną podmiotu zarządzającego wynikającą z art. 76 projektu ustawy o rozwoju sieci telekomunikacyjnych.

8.

9.

Zmiany prawa w obszarze specyfiki projektu Zmiany prawa mogą powodować powstanie nowych obowiązków dotyczących realizacji i eksploatacji inwestycji, nieprzewidzianych w planie przedsięwzięcia i wpływających negatywnie na projekt, włącznie z ograniczeniem jego zakresu lub zwiększającym koszty funkcjonowania.

Śledzenie procesu legislacyjnego w trakcie prac nad projektem ustawy o rozwoju sieci telekomunikacyjnych, udział w konsultacjach, przygotowanie zadań z wyprzedzeniem z uwzględnieniem przygotowywanych zmian przepisów.

S

W Uwzględnienie możliwości wdrożenia proponowanych w ustawie rozwiązań prawnych w przypadku wejścia ustawy w życie.

Trudne do przewidzenia trendy gospodarki globalnej oraz regionalnej oraz zmiany technologii dostępu do Internetu mogące silnie wpłynąć na popyt oraz na przychody Operatora

Uwzględnienie w warunkach umownych pomiędzy beneficjentem a OI zasad modyfikacji praw i obowiązków stron umowy na skutek okoliczności nie dających się przewidzieć w chwili zawierania umowy.

S

S

Możliwość zmiany w otoczeniu społeczno ekonomicznym oraz ewentualnych zmian w technologiach przesyłowych w telekomunikacji w perspektywie wieloletniej, wpływających negatywnie na poziom przychodów OI

Strona 232 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Rodzaj ryzyka

10.

Prawdopodobieństwo wystąpienia W - wysokie S - średnie N - niskie

Wpływ na projekt wyrażony jako W- Wysoki S – średni N –niski

Rozwój technologii bezprzewodowego dostępu do Internetu oraz sieci nowej generacji 3G oraz 4G W

S

Nowe technologie bezprzewodowe mogą stanowić wkrótce poważną konkurencję dla stacjonarnych sieci kablowych

Planowane działania zaradcze

Aktywne działania OI na polu pozyskiwania nowych klientów - operatorów telekomunikacyjnych uwzględniające nowe technologie bazujące na sieci szkieletowej IDM. Przygotowanie przez OI planu marketingowego dla operatorów wykorzystujących nowe technologie w zakresie usług dostępowych. Możliwe jest obniżanie kosztów łączy pomiędzy stacjami bazowymi a szkieletem sieci komórkowej dzięki szkieletowi światłowodowemu. Technologie 3G i 4G wymagają podłączenia stacji bazowej do sieci o odpowiedniej przepływności w celu agregacji ruchu.

Ekonomiczne, finansowe, rynkowe

11.

Brak lub zbyt mała liczba operatorów korzystających z sieci Liczba operatorów lokalnych może nie zapewnić Operatorowi Infrastruktury przychodów na odpowiednim poziomie.

12.

Zbyt małe zapotrzebowanie odbiorców końcowych na usługi Zbyt niska świadomość korzyści z wykorzystania technologii teleinformatycznych, Internetu i niskie umiejętności w zakresie wykorzystania sieci docelowej grupy odbiorców końcowych.

13.

Obniżenie cen usług telekomunikacyjnych przez znaczących operatorów Obniżenie cen do wysokości zakładanych dla usług świadczonych przez OI oraz obniżenie cen wywołany wzrostem konkurencji na rynku usług telekomunikacyjnych.

14.

Niezadowalający poziom wykorzystania infrastruktury IDM przez instytucje publiczne

S

S

S

S

S

S

N

N

Konsultacje OI z odbiorcami (klientami) skutkujące dostosowaniem oferty OI do potrzeb rynku, powiązanie działań ISP w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 8.4 ze zbudowaną infrastrukturą, prowadzenie działań promocyjnych i informacyjnych wśród operatorów. Działania promocyjne i marketingowe beneficjenta i Operatora w celu pozyskiwania operatorów telekomunikacyjnych.

Pobudzanie popytu przez akcje promocyjne i edukacyjne w ramach projektu, również wdrażanie projektów w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 8.3, Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Przygotowanie planu promocji projektu.

Stworzenie elastycznych mechanizmów kształtowania czynszu OI w umowie, pozwalające dostosowanie cen usług OI do warunków rynkowych z zachowaniem celów przedsięwzięcia. Jak najwcześniejsze rozpoczęcie działalności w celu ugruntowania pozycji OI na rynku. Analiza działań regulatora względem znaczących operatorów, co do dopuszczalności stosowania cenników naruszających uczciwa konkurencję. Zgłaszanie praktyk stanowiących nieuczciwa konkurencję właściwym organom Państwa.

Prowadzenie akcji informacyjnej i przygotowanie oferty usług skierowanej bezpośrednio do grupy docelowej – instytucji publicznych.

Niski poziom wykorzystania infrastruktury pasywnej przez JST.

15.

Wcześniejsza realizacja działań komplementarnych do IDM, a dotyczących finansowania i budowy sieci dostępowych (np. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, Regionalny Program Operacyjny) na obszarze objętym projektem.

Wykorzystanie sieci telekomunikacyjnych innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych działających na obszarze projektu Opóźnienie realizacji projektu może spowodować przyłączanie nowobudowanych lokalnych sieci szerokopasmowych do sieci szkieletowych pozostałych operatorów.

16.

Niewykonanie sieci dostępowych umożliwiających osiągniecie celów zakładanych w projekcie

W

S

W

S

Opracowanie przez OI planu marketingowego uwzględniającego fakt zakańczania umów zawieranych na czas określony z dotychczasowymi operatorami. Opracowanie przez OI planu marketingowego dla przedsiębiorców rozpoczynających działalność telekomunikacyjną na obszarach „białych”.

Analiza przyczyn braku infrastruktury dostępowej. Modyfikacja oferty OI dla terenów zagrożonych. Prowadzenie akcji promocyjnej przez OI, lokalne władze samorządowe i

Strona 233 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Rodzaj ryzyka

Prawdopodobieństwo wystąpienia W - wysokie S - średnie N - niskie

Wpływ na projekt wyrażony jako W- Wysoki S – średni N –niski

Stan taki może być wywołany niskim popytem na usługi telekomunikacyjne lub brakiem dostępu do źródeł finansowania takich przedsięwzięć przez zainteresowanych operatorów.

17.

18.

19.

20.

21.

Niedoszacowanie wartości zamówienia na budowę infrastruktury Zbyt optymistyczne założenia finansowe na etapie przygotowania przetargów

Utrata płynności finansowania inwestycji przez Generalnego Wykonawcę Możliwość utraty płynności finansowej wykonawcy infrastruktury pasywnej skutkującej wstrzymaniem prac budowlanych lub montażowych Wzrost cen na usługi budowlane i montażowe na rynku telekomunikacyjnym.

Wzrost kosztów Generalnego Wykonawcy ponad przyjęte z zawartej umowy z beneficjentem, lub opóźnienie prac przez podwykonawców.

Brak refundacji wydatków z powodu niezgodności z projektem Nieprawidłowa dokumentacja wydatków może skutkować nieuzyskaniem refundacji poniesionych wydatków lub koniecznością zwrotu otrzymanych środków.

Opóźnienie refundacji wydatków Przedłużająca się weryfikacja dokumentacji wydatków służąca refundacji wydatków może zakłócić płynność finansową beneficjenta

Planowane działania zaradcze

instytucje odpowiedzialne z wdrażanie programów operacyjnych i działań z zakresu budowy infrastruktury dostępowej wśród przedsiębiorców zainteresowanych rozpoczęciem działalności telekomunikacyjnej na tych obszarach.

S

W

Zapewnienie rezerw finansowych w budżecie projektu oraz ustalenie zasad ich uruchamiania, podział zakresów postępowań przetargowych na wybór wykonawców i stopniowe ich uruchamianie.

W

S

Podział inwestycji na etapy uwarunkowane technicznie i funkcjonalnie, rozliczanie częściowe inwestycji po odbiorze etapu. Ustalenie odpowiednich warunków udziału (zdolność finansowa) w postępowaniu przetargowym.

S

Ryzyko zmiany cen po zawarciu umowy z Generalnym Wykonawcą leży po jego stronie. Zaleca się jednak badanie potencjału finansowego Generalnego Wykonawcy przed zawarciem umowy z beneficjentem, a także monitorowanie cen usług na roboty budowlane i montażowe w telekomunikacji i ewentualna modyfikacja założeń budżetowych projektu.

N

S

S

W

N

Weryfikacja opisu przedmiotu zamówień publicznych i oferty wykonawcy. Kontrola zgodności faktur z dokumentacją projektu i zapisami umowy o dofinansowanie.

Wstępna weryfikacja dokumentacji finansowej w trakcie jej tworzenia. Opracowanie wzorów dokumentów w uzgodnieniu z Instytucją Zarządzającą.

Prawne Opóźnienia w procesie notyfikacji projektu przez Komisję Europejską 22.

23.

Nieprawidłowo przeprowadzona procedura notyfikacji poprzez przekazanie niepełnych lub niewłaściwych informacji o projekcie może uniemożliwić lub opóźnić znacząco rozpoczęcie inwestycji.

Opóźnienia wynikające ze stosowania środków odwoławczych przez uczestników postępowań przetargowych

S

W

W

S

Środki odwoławcze w ramach zamówień publicznych mogą znacząco opóźnić

Rozpoczęcie realizacji części zadań o charakterze nieinwestycyjnym (prace projektowe, pozyskiwanie decyzji administracyjnych i uzgodnień) w okresie trwania postępowania w sprawie notyfikacji projektu przez KE. Uwzględnienie rezerw czasowych w harmonogramie projektu i bieżąca modyfikacja w miarę postępu procedury.

Szczegółowa analiza zapisów SIWZ, w tym warunków udziału w postępowaniu, przed ogłoszeniem postępowań. Założenie rezerw czasowych w harmonogramie projektu na przeprowadzenie postępowań z uwzględnieniem możliwych protestów, odwołań do KIO, przesunięcia terminów otwarcia ofert i konieczności unieważnienia postępowania

Strona 234 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Rodzaj ryzyka

24.

25.

Wpływ na projekt wyrażony jako W- Wysoki S – średni N –niski

Planowane działania zaradcze

wybór podmiotu realizującego zadania w projekcie.

i ogłoszenia nowego.

Konieczność zmiany planów zagospodarowania przestrzennego lub uzyskania decyzji lokalizacyjnych Realizacja inwestycji zgodnie z przyjętym planem może wymagać zmiany lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego lub przeprowadzenia długotrwałych procedur administracyjno prawnych.

Ustalenie przez beneficjenta w porozumieniu z właściwym organem administracji samorządowej na etapie planowania obszaru obszarów wymagających takich działań, niezbędnych decyzji oraz czasu ich pozyskiwania z uwzględnieniem w harmonogramie.

Utrudnienia w pozyskiwaniu praw do dysponowania nieruchomościami na cele budowy infrastruktury Dysponenci nieruchomości, podmioty zarządzające obszarami na których powinna być realizowana inwestycja (np. drogi) opóźniają lub nie wyrażają zgody na ich udostępnienie.

26.

Nieterminowe działanie wykonawców i dostawców Niedotrzymywanie warunków umowy przez wykonawcę i dostawcę

27.

Działania Operatora Infrastruktury niezgodne z umową

28.

Prawdopodobieństwo wystąpienia W - wysokie S - średnie N - niskie

Postawienie Operatora infrastruktury w stan upadłości

W

S

W

S

W

W

S

S

S

W

Ustalenie procedur we współpracy z lokalnymi JST. Pośrednictwo JST w rozstrzyganiu sporów. Ustalenie przebiegu inwestycji w oparciu o kryterium jak najmniejszej liczby dysponentów nieruchomości od których wymagana jest zgoda na budowę.

Opracowanie listy obszarów na których realizacja może być zagrożona wraz z ustaleniem przyczyn i ewentualnych alternatywnych lokalizacji inwestycji.

Ustalenie harmonogramu prac, systemu kar umownych i w ostateczności procedury rozwiązania umowy z wykonawcą. Stworzenie listy wykonawców zastępczych. Stały nadzór Inżyniera Kontraktu nad harmonogramem prac wykonawcy.

Określenie w umowie szczegółowych zasad postępowania beneficjenta w przypadku naruszenia warunków umowy.

Ryzyko upadłości Operatora Infrastruktury ponosi w całości beneficjent, które nie ma możliwości skutecznego zabezpieczenia się przed taką ewentualnością w drodze wprowadzenia do umowy stosownych postanowień. Ogłoszenie upadłości może spowodować wymierne straty finansowe związane z brakiem możliwości uzyskania w całości lub części wymagalnego czynszu dzierżawnego jak i w przypadku upadłości likwidacyjnej postawić beneficjenta wobec czasowej konieczności kontynuowania umowy przy współudziale syndyka, co może powodować istotne utrudnienia w osiąganiu celu umowy o partnerstwie. Ogłoszenie upadłości likwidacyjnej OI najprawdopodobniej będzie wiązała się z rozwiązaniem umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym i koniecznością ponownego przeprowadzenia postępowania mającego na celu wyłonienie nowego Operatora Infrastruktury.

Techniczne

29.

Powstanie okoliczności wymagających zmiany założeń projektowych i zmiany projektu Konieczność modyfikacji przyjętych założeń technicznych.

S

S

Opracowanie systemu monitorowania i zgłaszania zmian Inżynierowi Kontraktu w celu aktualizacji harmonogramu i budżetu. Analiza zgodności i dopuszczalności proponowanych zmian w projekcie z umową o dofinansowanie projektu

Strona 235 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Rodzaj ryzyka

Prawdopodobieństwo wystąpienia W - wysokie S - średnie N - niskie

Wpływ na projekt wyrażony jako W- Wysoki S – średni N –niski

Planowane działania zaradcze

w uzgodnieniu z Instytucją Pośredniczącą/Zarządzającą.

30.

31.

32.

Utrudnienia w realizacji inwestycji wynikające z uwarunkowań naturalnych terenu województwa mazowieckiego.

Utrudnienia wynikające z zagospodarowania i ukształtowania terenu, zastanej roślinności lub ograniczeń prawnych

Kumulacja działań w wielu obszarach w tym samym okresie czasu Zespół projektowy (beneficjenta i inżyniera kontraktu) będzie zmuszony do realizacji swoich zadań na kilku obszarach inwestycyjnych jednocześnie.

Zbyt mały potencjał techniczny i doświadczenie Generalnego Wykonawcy Wykonawca może nie dysponować odpowiednim potencjałem technicznym do realizacji inwestycji w obszarze inwestycyjnym.

W

S

S

S

Analiza przebiegu linii światłowodowej pod względem minimalizacji kolizji z utrudnieniami na etapie projektowania infrastruktury pasywnej. W przypadku niemożności uniknięcia kolizji – zastosowanie specjalistycznych technologii budowy linii światłowodowych.

S

Właściwa ocena posiadanych zasobów osobowych beneficjenta i uzyskanie odpowiedniego wsparcia podmiotu eksperckiego w okresie poprzedzającym wybór Inżyniera Kontraktu oraz wsparcie przez inżyniera kontraktu. Elastyczna struktura zespołu zarządzającego projektem umożliwiająca zwiększenie składu osobowego lub przekazanie części zadań Inżynierowi Kontraktu.

S

Przygotowanie przez Inżyniera Kontraktu kryteriów podmiotowych i przedmiotowych udziału w postępowaniu przetargowym w oparciu o rozeznanie rynku wykonawców i wymogi inwestycji pod względem doświadczenia i zaangażowania zasobów wykonawcy odpowiednich do skali i zakresu robot budowlanych.

Rozszerzenie zakresu inwestycji w trakcie jej trwania w obszarze skutkujące zwiększeniem nakładów inwestycyjnych Realizacja inwestycji w celu osiągnięcia założonych rezultatów może wymagać zwiększenia zakresu inwestycji lub zmianę technologii skutkującą podwyższeniem nakładów inwestycyjnych.

N

S

Projekt techniczny nie odpowiada celom projektu Projekt techniczny przygotowany przez wykonawcę może nie odpowiadać celom projektu – zagrożenie dla osiągnięcia zakładanych wskaźników rezultatów projektu.

N

S

35.

Degradacja elementów infrastruktury telekomunikacyjnej sieci Obniżenie parametrów sieci lub całkowita utrata funkcjonalności sieci na skutek niewystarczającego dozoru, czego konsekwencją będzie zniszczenie lub kradzież elementów infrastruktury.

W

W

36.

Konflikty społeczne związane z realizacją inwestycji Ogólne protesty mieszkańców „przeciwko szkodliwemu wpływowi„, lokalizacji infrastruktury itp. Działania lokalne stron zainteresowanych „opóźnieniem”

33.

34.

Analiza skutków zmiany przez beneficjenta i inżyniera kontraktu. Zapewnienie rezerw finansowych w budżecie projektu dla istotnych modyfikacji oraz ustalenie zasad ich uruchamiania.

Szczegółowa weryfikacja projektu inwestycji przygotowanego przez Generalnego Wykonawcę przez Inżyniera Kontraktu i zatwierdzenie projektu przed rozpoczęciem prac w poszczególnych obszarach inwestycyjnych.

Ustalenie zasad zabezpieczenia (dozór, ubezpieczenia) infrastruktury telekomunikacyjnej w okresie przed uruchomieniem świadczenia usług przez Operatora Infrastruktury.

Organizacyjne

S

S

Analiza przyczyn konfliktu. Prowadzenie szeroko rozumianej akcji informacyjnej lub zastosowanie odpowiednich dopuszczalnych prawem środków.

Strona 236 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Rodzaj ryzyka

Prawdopodobieństwo wystąpienia W - wysokie S - średnie N - niskie

Wpływ na projekt wyrażony jako W- Wysoki S – średni N –niski

Planowane działania zaradcze

W

Jak najwcześniejsze wszczęcie postępowań administracyjnych. Bieżący monitoring postępowań i niezwłoczna reakcja w przypadku opóźnień w celu ich uniknięcia.

Zalecany stały kontakt z organami administracji prowadzącymi postępowania.

Zastosowanie środków administracyjnych wynikających z Kodeksu postępowania administracyjnego w przypadku opóźnień leżących po stronie uprawnionych organów administracji.

inwestycji w obszarach.

37.

38.

39.

40.

Przekroczenie ustawowych terminów w postępowaniach administracyjnych Czas trwania procedur administracyjnych na terenie obszarów inwestycyjnych może przekroczyć ustawowo przyjęte terminy.

W

Wydłużenie procedury wyboru Generalnego Wykonawcy inwestycji Wady specyfikacji istotnych warunków zamówienia i przeciągające się procedury odwoławcze oraz rozstrzyganie sporów na drodze sądowej oferentów mogą spowodować opóźnienia w realizacji harmonogramu projektu.

W

S

Ograniczona dostępność i decyzyjność przedstawicieli samorządu terytorialnego i innych organów administracji Zmiany kadrowe i zaangażowanie polityczne członków organów beneficjenta i innych jednostek administracji samorządowej

S

W

Brak osób uprawnionych z odpowiednimi kwalifikacjami do odbioru inwestycji przez beneficjenta beneficjent nie wskazuje osób lub wskazuje osoby o nieodpowiednich kwalifikacjach lub kompetencjach do nadzoru inwestycji lub odbioru przedmiotu umowy.

Bieżące monitorowanie postępu procedur wyłaniania wykonawcy. Ustalenie marginesu czasowego w harmonogramie niezbędnego do wydłużenia postępowania.

Określenie kanałów komunikacji z organami administracji zaangażowanymi w proces inwestycyjny. Określenie delegacji uprawnień organów beneficjenta na poszczególne osoby zgodnie z prawnymi możliwościami.

Określenie zasad reprezentacji beneficjenta w relacjach z inżynierem kontraktu i wykonawcami. Zlecenie części zadań ekspertom zewnętrznym S

S

Źródło: Opracowanie własne

Strona 237 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XV.

ANALIZY SPECYFICZNE DLA DANEGO PROJEKTU I SEKTORA XV.1. ANALIZA POPYTU XV.1.1. ANALIZA POPYTU NA SZEROKOPASMOWY DOSTĘP DO INTERNETU NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO

Przeprowadzenie analizy popytu wymaga uwzględnienia najbardziej specyficznych jego cech. W przypadku popytu na usługi dostępu do Internetu (także szerokopasmowego), cechą taką będzie niejednorodność klientów i ich potrzeb, co z kolei prowadzi do konieczności segmentacji strony popytowej według jednego z kryteriów: • • •

kryterium rentowności – klienci biznesowi i domowi, kryterium miejsca zamieszkania - klienci miejscy i wiejscy, kryterium przeznaczenia zakupionej usługi - klienci hurtowi i detaliczni.

W niniejszym opracowaniu postanowiono zastosować najpopularniejsze kryterium podziału klientów, czyli kryterium rentowności. Otrzymano w ten sposób dwie podstawowe grupy klientów: przedsiębiorstwa oraz gospodarstwa domowe. Jak pokazują ogólnokrajowe badania (np. profilu polskich użytkowników Internetu), popyt na Internet w pierwszej grupie, czyli w przedsiębiorstwach zależy od wielkości firmy i profilu 25 prowadzonej przez nią działalności . Z kolei w gospodarstwach domowych na dostępność i wykorzystanie Internetu wpływ mają takie czynniki jak: miejsce zamieszkania, poziom dochodów, wiek osób znajdujących się w gospodarstwie domowym, czy poziom wykształcenia. Duże znaczenie ma także wysokość popytu w pozostałych krajach Unii Europejskiej – ze względu na wspólnie prowadzoną politykę rozwoju i regulacji rynku ICT, można zakładać, że zainteresowanie Internetem w Polsce osiągnie wyniki zbliżone do uzyskanych w innych krajach wspólnoty.

W związku z powyższym, schemat przeprowadzenia niniejszej analizy popytu na szerokopasmowy Internet w województwie mazowieckim opierał się na przeniesieniu głównych tendencji rozwoju rynku światowego na rynek krajowy, a następnie przejście z poziomu krajowego na poziom wojewódzki (Rysunek nr. 77). Było to możliwe dzięki uchwyceniu podstawowych różnic, charakteryzujących Mazowsze w porównaniu z resztą Polski, czyli m.in. spojrzenie na: • •

strukturę wiekową, podział na mieszkańców miast i wsi,

Ale także uwzględnienie: • • • • •

potencjału gospodarczego Mazowsza (gdzie na 1 mieszkańca przypada 160% średniego krajowego PKB), atrakcyjności Mazowsza na rynku pracy, faktu, że to właśnie na Mazowszu mieści się większość siedzib głównych dużych przedsiębiorstw (np. sektora finansowego), bardzo dużej liczby ośrodków akademickich i naukowych, które nie mogą funkcjonować bez wykorzystywania nowoczesnych technologii, wyższego stopnia wykwalifikowania siły roboczej niż w pozostałej części kraju.

Powoduje to, że elastyczność popytu na usługi dostępu do Internetu w województwie mazowieckim jest niższa niż w innych częściach naszego kraju – użytkownicy nie mogą zrezygnować z tej usługi, gdyż coraz częściej stanowi ona podstawę funkcjonowania w życiu społecznym i gospodarczym.

25

Popyt analizowany w niniejszym opracowaniu koncentruje się na użytkownikach końcowych i w związku z tym nie rozważa popytu wtórnego (czyli popytu na usługę dostępu do Internetu przedsiębiorstw telekomunikacyjnych, chcących odsprzedać tę usługę klientom indywidualnym).

Strona 238 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 77. POŁĄCZENIE SIECI ZA POMOCĄ USŁUGI TRANZYTU

Źródło: Opracowanie własne

Postanowiono wykorzystać wszystkie te determinanty do uchwycenia głównych trendów i symulacji prognoz.

W związku z przyjętą metodologią badań, założono, że: a.

b. c. d. e. f.

Popyt klientów biznesowych na usługę dostępu do Internetu i transmisji danych jest wprost proporcjonalny do wielkości przedsiębiorstwa (przepustowość łącza) oraz zależy od profilu działalności firmy (SLA: stopień bezpieczeństwa usługi, jakość); Popyt na Internet zgłaszany przez gospodarstwa domowe zamieszkujące obszary miejskie jest wyższy od popytu zgłaszanego na obszarach wiejskich; Wykorzystanie Internetu szerokopasmowego jest wyższe w przypadku społeczeństwa uzyskującego wyższy poziom dochodu; Wykorzystanie Internetu spada wraz z wiekiem społeczeństwa (przede wszystkim po 65 roku życia); Na wykorzystanie Internetu wpływ mają umiejętności, czego miernikiem może być poziom wykształcenia; Rozwój szerokopasmowego Internetu w krajach Unii Europejskiej jest dobrym przybliżeniem przyszłego poziomu wysycenia tego rodzaju Internetu w Polsce.

Do wykonania niniejszej analizy posłużono się: • • • •

demograficznymi informacjami statystycznymi pochodzącymi z GUS, danymi na temat rozwoju rynku, zbieranymi i publikowanymi przez UKE, wynikami badań „Diagnoza Społeczna 2009”, w którym przedstawione są zmiany w dostępności i wykorzystaniu technologii ICT przez Polaków (przekrój społeczny, w podziale na województwa), wykorzystywanymi przez Komisję Europejską danymi Eurostatu, pozwalającymi określić trendy międzynarodowe.

Strona 239 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XV.1.2. UŻYTKOWNICY INDYWIDUALNI Podstawą pomiaru popytu indywidualnych użytkowników Internetu w niniejszej analizie są trzy zmienne: liczba ludności, liczba gospodarstw domowych oraz liczba użytkowników Internetu. Ze względu na fakt, że mieszkańcy wsi rzadziej decydują się na korzystanie z szerokopasmowego Internetu, postanowiono rozróżnić ludność pod kątem miejsca zamieszkania. Z dostępem do Internetu w gospodarstwach domowych wiąże się konieczność posiadania komputera. Jak zakłada w swoich analizach UKE: „wzrost liczby komputerów przypadających na gospodarstwo domowe przekłada się na wzrost dostępu do Internetu, jednocześnie potrzeba posiadania dostępu do Internetu wywołuje potrzebę posiadania komputera”. Rośnie też stopień umiejętności wykorzystania posiadanych nowinek technicznych, co zmniejsza dystans pomiędzy posiadaniem a wykorzystaniem poszczególnych technik ICT. Zbieżność tę zobrazuje Rysunek nr. 78. Korzystanie a posiadanie w gospodarstwach domowych z komputerów i internetu w latach 2007-2011..

RYSUNEK NR. 78. KORZYSTANIE A POSIADANIE W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH Z KOMPUTERÓW I INTERNETU W LATACH 2007-2011.

Źródło: Opracowanie własne

TABELA NR. 75. WYPOSAŻENIE I WYKORZYSTANIE TECHNIK ICT W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH W POLSCE.

komputer - wykorzystanie internet - wykorzystanie komputer - wyposażenie internet - wyposażenie

2003 35,5% 24,7% 33,7% 16,9%

2005 43,1% 33,4% 44,5% 25,6%

2007 50,8% 41,8% 53,8% 39,2%

2009 54,5% 50,9% 60,2% 51,4%

Źródło: opracowanie własne na podstawie Diagnoza społeczna, 2003-2009.

Strona 240 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 79. PROCENT GOSPODARSTW DOMOWYCH Z DOSTĘPEM DO INTERNETU W WOJEWÓDZTWACH.

Źródło: Diagnoza społeczna 2011.

W rozbiciu na województwa, wykorzystanie Internetu w gospodarstwach domowych Polsce przedstawia Chociaż mieszkańcy województwa mazowieckiego wcale nie przodują w wykorzystaniu Internetu, to już w wykorzystaniu Internetu szerokopasmowego, zdecydowanie wyprzedzają inne województwa – na 52,5% gospodarstw z Internetem 19,5% ma dostęp szerokopasmowy (Procentowy udział liczby użytkowników końcowych korzystających z dostępu szerokopasmowego w podziale na województwa w 2008.).

RYSUNEK NR. 80. PROCENTOWY UDZIAŁ LICZBY UŻYTKOWNIKÓW KOŃCOWYCH KORZYSTAJĄCYCH Z DOSTĘPU SZEROKOPASMOWEGO W PODZIALE NA WOJEWÓDZTWA W 2008.

Źródło: Społeczeństwo Informacyjne w liczbach, MSWiA, 2009.

Nie bez znaczenia jest poziom zarobków, bo to właśnie zbyt wysokie koszty sprzętu i dostępu są obecnie najczęstszymi przyczynami nieposiadania szerokopasmowego Internetu. Im zamożniejsze społeczeństwo, tym

Strona 241 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

chętniej będzie więc korzystało z szerokopasmowego Internetu, co potwierdzają przedstawione przez Rysunek 36 dane GUS. RYSUNEK NR. 81. GOSPODARSTWA DOMOWE BEZ DOSTĘPU DO INTERNETU WG KWARTYLOWYCH GRUP DOCHODOWYCH (W %).

83%

64%

42%

20%

do 1250 zł

1251-1900 zł

1901-2600 zł

ponad 2600 zł

Źródło: Opracowanie własne

RYSUNEK NR. 82. PRZECIĘTNE MIESIĘCZNE WYNAGRODZENIE BRUTTO W ZŁ (BEZ WYPŁAT NAGRÓD ROCZNYCH).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

RYSUNEK NR. 83. RÓŻNICE W STRUKTURZE WYKORZYSTYWANYCH TECHNIK SZEROKOPASMOWYCH W ZALEŻNOŚCI OD TYPU MIEJSCA ZAMIESZKANIA: GOSPODARSTWA DOMOWE W MIASTACH (DIAGRAM LEWY), GOSPODARSTWA DOMOWE NA TERENACH WIEJSKICH (DIAGRAM PRAWY).

połączenia szerokopasmowe DSL

połączenia szerokopasmowe DSL

inne połączenia szerokopasmowe (np. sieci TV, kablowe)

inne połączenia szerokopasmowe (np. sieci TV, kablowe)

połączenia szerokopasmowe przez telefon komórkowy

połączenia szerokopasmowe przez telefon komórkowy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 2008

Strona 242 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Gospodarstwa domowe wykorzystują różne rodzaje dostępu szerokopasmowego, z których trzy najpopularniejsze (z rozróżnieniem typu miejsca zamieszkania) obrazuje wykres Rysunek 38. Ta ogólnokrajowa tendencja przekłada się na poziom województw – w tym województwa mazowieckiego. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że znacznie większe zróżnicowanie niż na poziomie regionalnym występuje pomiędzy miastami a wsią, gdzie odsetek gospodarstw nie posiadających dostępu do Internetu to odpowiednio 47% i 64%.

Na terenach miejskich obok dostępu typu xDSL, dużą popularnością cieszy się dostęp oferowany w sieciach osiedlowych i przez operatorów kablowych sieci telewizyjnych. W strukturze dostępu na terenach wiejskich ten rodzaj dostępu pojawia się już dużo rzadziej, ustępując miejsca xDSL i dostępowi mobilnemu.

Chociaż nadal największą popularnością cieszy się dostęp stacjonarny, głównie realizowany za pomocą techniki xDSL, to dynamika jego rocznego przyrostu zacznie spadać. Oczekuje się, że szczególnie dużą dynamikę wzrostu odnotuje za to mobilny Internet szerokopasmowy. Wpływa na to zmiana sposobu korzystania z komputerów gospodarstwa domowe coraz częściej decydują się na zakup laptopów, a nie komputerów stacjonarnych.

Rodzaj techniki świadczenia usługi dostępu do Internetu musi za tą tendencją mobilności nadążyć, nic więc dziwnego, że operatorzy oferujący mobilny Internet dbają o coraz lepszy zasięg swojej usługi. Aktualny stan możliwości świadczenia Internetu przez operatorów sieci komórkowych przedstawiono na trzech kolejnych mapach (Rysunek nr. 84, Rysunek nr. 85, Rysunek nr. 86) Co więcej, jak pokazują badania UKE, Internet mobilny zazwyczaj traktowany jest jako substytut Internetu stacjonarnego, a nie tylko jego uzupełnienie. W gospodarstwach domowych może zatem dojść do analogicznej substytucji, jaką od kilku lat obserwuje się w usługach głosowych.

RYSUNEK NR. 84. ZASIĘG USŁUGI BLUECONNECT W SIECI ERA, STAN NA LUTY 2012.

Źródło: strona WWW operatora.

Strona 243 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 85. ZASIĘG USŁUGI IPLUS W SIECI PLUS GSM, STAN NA PAŹDZIERNIK 2009.

Źródło: strona WWW operatora.

RYSUNEK NR. 86. ZASIĘG USŁUGI ORANGE FREE, DANE POBRANE W LUTY 2012

Źródło: strona WWW operatora.

Strona 244 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Analiza map zasięgu szerokopasmowego Internetu oferowanego przez operatorów sieci komórkowych wskazuje, że województwo mazowieckie jest obszarem o jednym z najlepszych zasięgów na terenie całej Polski.

Nawet przy najbardziej zachowawczych prognozach, pozwala to na przyjęcie ogólnokrajowych tendencji rozwoju tego segmentu rynku na Mazowszu – nie pojawią się bowiem obawy niemożliwości zaspokojenia zgłaszanego przez społeczeństwo popytu.

XV.1.3. PRZEDSIĘBIORSTWA KORZYSTAJĄCE Z USŁUGI SZEROKOPASMOWEGO INTERNETU Przedsiębiorstwa, czyli segment klientów biznesowych, w znacznie większym stopniu niż gospodarstwa domowe korzystają z szerokopasmowego Internetu. Jak wspomniano w metodologii przeprowadzonej analizy, wśród klientów biznesowych wydzielić można duże przedsiębiorstwa (najczęściej w formie spółki akcyjnej lub z ograniczoną odpowiedzialnością, małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) oraz mikroprzedsiębiorstwa (osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą - SOHO). Na postawie danych Głównego Urzędu Statystycznego w roku 2011 w województwie mazowieckim funkcjonuje 31763 małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) i 650809 mikroprzedsiębiorstw (SOHO).

Uwzględniając dotychczasowe obserwacje zmian w liczbie przedsiębiorstw w województwie mazowieckim, założyć można, że przyszłe zmiany wynosić będą: • •

1 punkt procentowy na kwartał w segmencie spółek, 0 wśród najmniejszych przedsiębiorstw.

Założony brak zmian w liczbie najmniejszych przedsiębiorstw wynika z faktu, że ten segment jest bardzo wrażliwy na sytuację ogólnogospodarczą kraju – np. w obliczu kryzysu dramatycznie (Rysunek nr. 87) rośnie ilość bankructw (głównie mikroprzedsiębiorstw), z kolei w sytuacji dobrej koniunktury małe przedsiębiorstwa najczęściej się rozwijają i przekształcają w większe (czyli zatrudniające powyżej 10 osób) firmy.

RYSUNEK NR. 87. ZMIANY W LICZBIE ZAREJESTROWANYCH PODMIOTÓW W OBLICZU KRYZYSU GOSPODARCZEGO (POLSKA 2002-2007). podmioty nowe i wykreślone

liczba podmiotów ogółem 4 000 000 3 468 218

3 000 000

3 581 593

3 576 830

270 958 253 519

3 615 621

3 636 039

3 685 608

297 302

295 033

400 000

300 000

261 507 233 520 271 090 242 790

2 000 000

214 778

200 000

194 666

1 000 000

134 943

144 752

2002

2003

100 000

0

0 2004

2005

2006

2007

podmioty gospodarki narodowej ogółem podmioty nowozarejestrowane podmioty wykreślone

Źródło: Raport INE PAN, Gospodarka Polski – prognozy, opinie, maj 2008.

Popyt na Internet zgłaszany przez przedsiębiorstwa zależy od ich wielkości – im większa firma, tym zapotrzebowanie i wykorzystanie Internetu jest większe. Tendencja ta jest bardzo widoczna szczególnie w przypadku analizowanego w niniejszym opracowaniu Internetu szerokopasmowego, co pokazano na rysunku (oś pionowa). Co więcej, wraz ze wzrostem wielkości przedsiębiorstwa, rośnie stopień wykorzystania mobilnego Strona 245 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

dostępu do Internetu szerokopasmowego. Ten rodzaj połączenia traktowany jest wówczas jako uzupełnienie dostępu stacjonarnego, a nie jak w przypadku klientów indywidualnych jako substytut.

RYSUNEK NR. 88. WIELKOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW A WYKORZYSTANIE INTERNETU, 2008.

120

Internet szerokopasmowy (w %) 100

80

przedsiębiorstwa duże przedsiębiorstwa średnie

60 przedsiębiorstwa małe

40

20 88

90

92

94

96

98

100

102

Źródło: Opracowanie własne

Przedsiębiorstwa wykorzystują Internet do coraz większej liczby czynności. Dla przykładu w województwie mazowieckim: 88,7% firm stosuje Internet do kontaktów z administracją publiczną, 78,2% łączy się z bankami, a dla 24,4% jest to metoda szkoleń i edukacji. Dodatkowo, coraz więcej przedsiębiorstw stosuje Internet do promocji swoich produktów i usług oraz jako ważny element sprzedaży (ponad 60% ma swoją stronę WWW).

Ze względu na to, że Internet staje się podstawą w funkcjonowaniu nowoczesnych firm, w przyszłości można zakładać stu procentowe wysycenie przedsiębiorstw tym medium. Dobrym predykatorem popytu w segmencie klientów biznesowych będzie zatem liczba przedsiębiorstw .

XV.1.4. TRENDY ROZWOJOWE W ZAKRESIE ZAPOTRZEBOWANIA NA USŁUGI SZEROKOPASMOWE W niniejszej części opracowania przedstawione są trendy rozwojowe w zakresie zapotrzebowania na usługi szerokopasmowe oraz dokonanie zestawienia danych dotyczących operatorów działających na Mazowszu.

Województwo mazowieckie jest jednym z najbardziej rozwiniętych regionów Polski, wyróżnia się na tle innych części naszego kraju wieloma pozytywnymi aspektami, które mają decydujące znaczenie dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego i powodzenia projektów takich jak Internet Dla Mazowsza. Infrastruktura budowana w ramach projektu przyczyni się do znaczącego wzrostu dostępności sieci, usług oraz wzrostu konkurencyjności na lokalnym rynku. Zmiany te będą znaczące nie tylko dla odbiorców na rynku detalicznym, wśród klientów indywidualnych lub firm, ale przede wszystkim dla sektora administracji publicznej oraz rynku hurtowego, dla którego powstanie sieć, która (zgodnie z założeniami projektu i wytycznymi Komisji Europejskiej) musi spełniać podstawowe warunki: •

•

Warunek neutralności technologicznej, –gwarantuje możliwość dostępu do sieci operatorów wykorzystujących różnorodne technologie, co jednocześnie podnosi atrakcyjność sieci dla operatorów różnej wielkości oraz oferujących różne technologie.

Warunek otwartości – ten warunek gwarantuje równoprawność dostępu dla wszystkich uczestników rynku, co ma niebagatelne znaczenie dla rozwoju konkurencyjności rynku i umożliwi ekspansję operatorów poza obszary zurbanizowane.

Strona 246 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Obecnie ze względu na uwarunkowania historyczne na rynku mamy operatora dominującego (TP S.A.) dysponującego większością ią sieci szkieletowej na terenie województwa oraz kilku mniejszych operatorów, których rozwój uzależniony jest od pozytywnych warunków technicznych w infrastrukturze operatora dominującego. Lokalni ISP starają się budować własne sieci szkieletowe jednak ze ze względu na wysokie koszty i problemy prawno-proceduralne proceduralne ograniczają sie z rozwojem do obszarów miejskich, poza nimi ewentualnie 26 oferując dostęp radiowy. Sytuację obrazuje poniższe zestawienie (dane ogólnopolskie) .

RYSUNEK NR. 89.. UDZIAŁ OPERATORÓW W RYNKU USŁUG SZEROKOPASMOWYCH. OPASMOWYCH.

Źródło: Internetstat.pl .pl na podstawie raportu UKE, styczeń 2009; na wykresie podano nazwy operatorów o udziale minimum 1%.

RYSUNEK NR. 90. ŚREDNIA REDNIA PRĘDKOŚĆ DOSTĘPU DOST SZEROKOPASMOWEGO W KBIT/S. 100 000 90 000 80 000 70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000

Źródło: OECD.

Faktyczny brak dostępności do otwartej i dobrej jakościowo infrastruktury pasywnej, jest czynnikiem ograniczającym rozwój konkurencji oraz powodujący powolny wzrost, jakości parametrów sieci w stosunku do innych krajów świata. Wiele niezależnych między narodowych organizacji na podstawie własnych badań publikuje różnego rodzaju zestawienia i raporty, które jednoznacznie wskazują złą sytuację w naszym kraju. W raporcie OCED, który odnosi się tylko do państw członkowskich tej organizacji, pod względem średniej prędkości dostępu do sieci za nami są tylko dwa kraje (Turcja i Meksyk).

26

Urząd Komunikacji Elektronicznej nie publikuje danych dotyczących rynków wojewódzkich.

Strona 247 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Komisja Europejska w sprawozdaniu z dnia 18 listopada 2009 roku potwierdza dane z raportu OECD, w tym sprawozdaniu daniu widać, że jesteśmy krajem z najwyższym stosunkowo udziałem łącz do 2 Mb/s, a więc o niskiej jak na obecne czasy przepływności.

RYSUNEK NR. 91. PRĘDKOŚĆ DOSTĘPOWA.

Fixed broadband lines by speeds - July 2009 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% BE

BG

CZ

DK

DE

EE

EL

ES

Above 144 Kbps and below 2 Mbps

FR

IE

IT

CY

LV

LT

LU

HU

MT

2 Mbps and above (and below 10 Mbps)

NL

AT

PL

PT

RO

SI

SK

FI

SE

UK

EU

10 Mbps and above

Źródło: OECD. Sprawozdanie KE IP/09/1731 Bruksela, 18 listopada 2009 r.

W regionach gdzie dominuje jeden operator posiadający większość infrastruktury, wyraźnie widać słabość konkurencji, przez co w znacznym stopniu ograniczony jest rozwój wielu nowoczesnych usług i dziedzin gospodarki takich jak e-administrac administracja, e-zdrowie, e-biznes. biznes. Niska przepływność sieci uniemożliwia dostępność do usług takich jak TriplePlay, VoD, Voice over, IP które są dodatkowymi czynnikami powodującymi wzrost zainteresowania dostępem do sieci.

RYSUNEK NR. 92.. PROCENT ŁĄCZ SZEROKOPASMOWYCH SZERO POWYŻEJ 2MB/S.

Źródło: Internetstats.pl na podstawie 2006-2008 2006 2008 IDATE, badanie dla Komisji Europejskiej, 2009 UKE na podstawie danych operatorów.

W Polsce głównym właścicielem infrastruktury kablowej dla najpopularniejszych najpopularniejszych usług szerokopasmowych opartych na technologiach ADSL jest Telekomunikacja Polska S.A., która obecnie posiada 85, 2 % rynku. Inni Strona 248 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

operatorzy sumarycznie posiadają, około 14, 8% co w porównaniu z innymi krajami europejskimi jasno wskazuje na zbyt słabą konkurencję w stosunku do tzw. operatora narodowego.

RYSUNEK NR. 93. UDZIAŁ OPERATORÓW NA RYNKU LINII DSL.

Źródło: Raport KE Broadband access in the EU: situation at 1 July 2009.

Z powodu braku infrastruktury kablowej na polskim rynku bardzo dynamicznie rozwija się dostęp do sieci za pomocą technologii radiowych lub mobilnych. Szczególnie te ostatnie w wielu miejscach województwa Mazowieckiego są jedynym możliwym sposobem połączenia się z siecią, oferowanym użytkownikowi w danej miejscowości. Operatorzy dostępów mobilnych są również zainteresowani rozwojem infrastruktury kablowej np. kanalizacji, ciemnych włókien itp. gdyż jej brak powoduje niemożliwości dalszego rozwoju mobilnego dostępu np. o wyższych parametrach lub oferującego dodatkowe usługi. Na poniższym wykresie pochodzącym z sprawozdania KE wyraźnie widać, że Polska zajmuje pozycję powyżej średniej europejskiej, co z jednej strony jest pozytywnym sygnałem o rynku, natomiast z drugiej wskazuje na konieczność substytucji sieci stacjonarnej sieciami mobilnymi (braki w infrastrukturze kablowej), gdyż telefonia mobilna jest często z powodów technicznych jedynym możliwym medium dostępu do Internetu.

RYSUNEK NR. 94. PENETRACJA MOBILNEGO DOSTĘPU DO SIECI Mobile BB penetration rate - dedicated data service cards/modems/keys July 2009 16,0%

10,8%

12,0%

10,0%

8,3%

8,0%

EU

4,9%

HU

4,7%

CZ

4,7%

ES

4,4%

DE

4,2%

SI

3,8%

RO

3,2%

FR

3,2%

MT

3,20%

EL

2,5%

BE

2,1%

1,8%

NL

1,9% EE

1,6%

LU

1,5%

BG

1,6%

LV

1,3%

1,0%

CY

1,4%

0,5%

0,8%

4,0%

4,5%

6,3%

6,0%

2,0%

13,8%

12,6%

14,0%

PL

IT

UK

0,0% LT

SK

DK

IE

PT

SE

AT

Źródło: Sprawozdanie KE IP/09/1731 Bruksela, 18 listopada 2009 r.

Strona 249 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XV.1.5. ROLA SIECI ORAZ JEJ ODBIORCY Rola Regionalnych Sieci Szerokopasmowych, której przykładem jest Internet Dla Mazowsza polega na doprowadzeniu punktów dostępowych sieci, możliwie najbliżej docelowych grup użytkowników. Wpłynie to zarówno pozytywnie na rozwój konkurencji i umożliwi dostęp do dodatkowych usług oferowanych przez operatorów na terenie całego województwa. Powstanie infrastruktury, która z samego założenia ma być by otwartą na różnych operatorów i technologie dostępowe, umożliwi inwestowanie operatorom gdzie byli potencjalni odbiorcy usług, lecz z powodu zbyt wysokich kosztów inwestycji było to zupełnie nie opłacalne.

Poprzez zbliżenie punktów dostępowych do społeczności społeczności lokalnych rozwinie się rynek usług i wartości dodanych, który do tej pory dla mieszkańców, firm i instytucji poza miastami z powodów technicznych był niedostępny. Sieć taka wychodzi na przeciw potrzeb małych, średnich i dużych operatorów gdyż może zagregować gregować konieczne inwestycje w sieć szkieletową, co znaczącą powinno zoptymalizować koszty działalności przekładając się dla użytkowników końcowych na lepsze parametry dostępowe w lepszych cenach.

RYSUNEK NR. 95. ROLA REGIONALNEJ SIECI SZKIELETOWEJ. Sieć Internet/Krajowe Sieci Telekomunikacyjne Operatorzy Światowi

Internet Dla Mazowsza Województwo

Operatorzy Sieci Dostępowych

Odbiorcy detaliczni

Źródło: Opracowanie własne

Sieć w ramach projektu Internet Dla Mazowsza będzie infrastrukturą, która zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej może być bezpośrednio wybudowana i wykorzystywana w czasie trwałości projektu przez dwie główne grupy odbiorców przyłączonych do niej bezpośrednio. Pierwsza grupa to Instytucje Publiczne, do których może być fizycznie doprowadzona infrastruktura, w jej budynkach mogą być zlokalizowane punkty dostępowe, a co najważniejsze infrastruktura może może być budowana do Instytucji Publicznych w obszarach uznanych za czarne, i w zależności od ostatecznie przyjętego modelu świadczenia usług Operator Infrastruktury nie będzie mógł sprzedawać Instytucja Publicznym usług dostępowych a jedynie będzie mógł je świadczyć pośrednio za pomocą innego operatora, uprawnionego do sprzedaży odbiorcom detalicznym. Druga grupą klientów sieci Internet Dla Mazowsza będą odbiorcy hurtowi, których można podzielić na kilka podstawowych grup:

Strona 250 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 96.. RODZAJE ODBIORCÓW MAZOWIECKIEJ SIECI SZEROKOPASMOWEJ. ZEROKOPASMOWEJ.

Internet Dla Mazowsza

Odbiorcy Hurtowi

Instytucje Publiczne

Duzi Operatorzy

Operatorzy Komórkowi

CATV

ISP Źródło: Opracowanie własne

•

Duzi Operatorzy,

•

Operatorzy komórkowi oraz MVNO,

•

CATV – Operatorzy Telewizji Kablowych,

•

ISP –mali mali oraz średni operatorzy telekomunikacyjni.

Każda z tych grup odbiorców hurtowych charakteryzuje się określonym popytem na konkretne usługi, ale wspólnym elementem umożliwiającym dalszy rozwój biznesu telekomunikacyjnego jest otwarty dostęp do nowoczesnej sieci szkieletowej pokrywający swoim zasięgiem zasięgiem teren województwa. Na obszarze województwa mazowieckiego można zauważyć brak infrastruktury, lub z powodu istnienia tylko jednej infrastruktury, istnieje brak warunków technicznych do rozwoju konkurencji i usług. Wybudowanie kanalizacji oraz sieci światłowodowej łowodowej zaowocuje zmianami i większymi inwestycjami w sieci dostępowe (”ostatnią milę”). Na rynku istnieje duża grupa operatorów zainteresowanych natychmiastowym dostępem do sieci Internet Dla Mazowsza. Dzięki temu jest szansa, że ze względu na wyższą opłacalność opłacalność inwestycji w terenach słabo zaludnionych, może powstać kilka konkurujących z sobą sieci świadczących większe port folio usług. Dla zapewnienia zbytu usług hurtowych konieczne jest zagwarantowanie jak najszerszego spectrum usług hurtowych, z których ch będą mogli skorzystać różnej wielkości oraz rodzaju operatorzy. Można wymienić grupę podstawowych usług telekomunikacyjnych, którymi będą zainteresowani operatorzy w województwie mazowieckim.

Strona 251 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XV.1.6. RYNEK OPERATORÓW W Polsce każdy podmiot gospodarczy, który chciałby prowadzić działalność operatorską powinien dokonać wpisu do ”rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych” prowadzonego przez Urząd Komunikacji Elektronicznej. Podstawą prawną wpisu do rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych jest art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 z późn. zm.) oraz przepisy art.

64 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807); oraz rozporządzenie Ministra Transportu z dnia 9 marca 2007 r. w sprawie wzoru wniosku o wpis lub zmianę wpisu do rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych (Dz. U. Nr 52, poz. 350). Rejestr zgodnie z prawem powinien być bazą wszystkich podmiotów zajmujących się operatorstwem, niestety jest tak tylko w teorii, czego dowodem jest przykład wyciągu z Rejestru Przedsiębiorców Telekomunikacyjnych z dnia 11.01.2010 roku, zawiera 6780 podmiotów gospodarczych, jednak na rynku bardzo często spotykana jest sytuacja, że podmioty wpisane do rejestru nie prowadzą działalności telekomunikacyjnej i sytuacja odwrotna, kiedy podmioty świadczą usługi telekomunikacyjne, ale nie zgłosiły sie do rejestru. Urząd Komunikacji Elektronicznej od kilku miesięcy na swojej stronie internetowej pod adresem, www.mapa.uke.gov.pl zbiera informacje od użytkowników o dostępności usług telekomunikacyjnych pod nazwą „Mapa popytu Internetu i telefonii stacjonarnej”. Ważną informacją wynikająca z tej strony jest podana ilość operatorów świadczących usługi na obszarze województwa mazowieckiego gdyż jest tam wykaz tylko 78 operatorów.

TABELA NR. 76. LISTA OPERATORÓW ŚWIADCZĄCYCH USŁUGI INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO ORAZ TELEFONII STACJONARNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO. Lp.

Operatorzy (78)

1

"BJM" sp. z o.o.

2

"BOLIMOW.NET" Paweł Kwiecień

3

"FORWEB" s.c. Monika Bodetko, Tomasz Pawłowski

4

"IT NET" Karol Chrzanowski

5

"MATCOM" Marcin Sebastian Ziółek

6

"NEPTUN" Marianna Sadowska

7

AIR BITES POLSKA sp. z o.o.

8

ALEXNET S.C. Kondej Adam, Salwa Wojciech

9

ARMA-SAN sp. j. S.J. Bartczuk, W.I. Kownaccy

10

ASTER Sp. z o.o.

11

ATM S.A.

12

ATS sp.j. Marcin Nosek, Sebastian Sumiński, Stanisław Wietrzyński

13

BAIT sp. z o.o.

14

CENTRUM INFORMACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ MINISTERSTWA GOSPODARKI i PRACY

15

CLEARWIRE POLAND sp. z o.o.

16

COMPUTEX TELECOMMUNICATION Sp. z o.o.

Strona 252 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

17

CROWLEY DATA POLAND sp. z o.o.

18

DATACOM S.A.

19

E-UTP.NET Marcin Gondek

20

EASY NET Arkadiusz Merchel

21

EFUZJA Sp. z o.o.

22

ENTERNET Paweł Miazga

23

ESCOM s.c. Jakub Grucelski, Małgorzata Krzemińska

24

ETEL POLSKA sp. z o.o.

25

EXATEL S.A.

26

FIRMA USŁUGOWO-HANDLOWA "RADNET" Bartosz Wurman

27

GVT Sp. z o.o.

28

INTELLIGENT TECHNOLOGIES S.A.

29

INTELNET Sebastian Handzlik

30

INTERDOM Paweł Jesiołowski

31

JJS sp. z o.o.

32

JMDI Jacek Maleszko

33

KABATNET s.c. Lidia Chruszczewska, Zbigniew Niewiarowski, Paweł Trzciński

34

LCS SYSTEMY TELEINFORMATYCZNE Magdalena Żaneta Marczuk

35

MBP I sp. z o.o.

36

MC H&S Karol Czajkowski

37

MEDIAL-NETsp. z o.o.

38

MEDONE Ewa Walczak

39

MNI TELECOM S.A.

40

MULTIMEDIA POLSKA S. A.

41

NAUKOWA I AKADEMICKA SIEĆ KOMPUTEROWA NASK

42

NET-KONT@KT Michał Pawlak, Przemysław Janicki

43

NETIA S.A.

44

NETX AIR NETWORK Piotr Żukowski

45

OPENCOM Sp. z o.o.

46

PC-SERWIS Wojciech Płosaj

47

PETROTEL sp. z o.o.

48

PHU ESAB Krzysztof Tylus

Strona 253 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

49

PLATAN PARK I LEASING Sp. z o.o.

50

PLJ TELECOM Paweł Kurpiewski, Anna Stec

51

POBIEDA.PL Marcin Pobieda

52

POLITECHNIKA RADOMSKA im.Kazimierza Pułaskiego

53

POLKOMTEL S.A.

54

POLSKA TELEFONIA KOMÓRKOWA CENTERTEL sp. z o.o.

55

PROFILINE sp. z o.o.

56

ProgresNet Julita Dudziuk

57

PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE "PORTY LOTNICZE"

58

PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWO-HANDLOWE TELEKOMUNIKACJI Jerzy Kuhn

59

SFERIA S.A.

60

SPRAY S.A.

61

STANSAT Stanisław Grzesik

62

STARDSL Sp. z o.o.

63

STARNET TELECOM sp. z o.o.

64

SUPERMEDIA sp. z o.o.

65

TELEFONIA DIALOG S.A.

66

TELEFONY PODLASKIE S.A.

67

TELEKOMUNIKACJA KOLEJOWA sp. z o.o.

68

TELEKOMUNIKACJA POLSKA S.A.

69

TELEPOLSKA sp. z o.o.

70

TELNAP sp. z o.o.

71

TRICOMP sp. z o.o.

72

UPC POLSKA sp. z o.o.

73

VECTRA S.A.

74

WARSAW WEST GATE sp. z o.o.

75

WIFIKOMPUTER Jacek Pszczółkowski

76

WOLA PARK sp. z o.o.

77

ZAKŁAD ELEKTRONIKI "ISKO" s.c. Jacek Jurczewski, Zbigniew Skibiński, Janina Kamieńska, Andrzej Osuchowski

78

ZEP-TECH sp. z o.o. Źródło: www.mapa.uke.gov.pl.

Powyższa lista pokazuje sytuację panującą na rynku usług telekomunikacyjnych, gdzie z olbrzymiej bazy podmiotów gospodarczych aktywnych i identyfikowanych jest tylko kilkudziesięciu operatorów. Sytuację Strona 254 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

rzetelnego oszacowania potencjału dodatkowo komplikują również sieci tzw. osiedlowe, blokowe, „trzepakowe”, gdzie sąsiedzi udostępniają sobie jedno łącze na kilku mieszkańców nie prowadząc żadnej działalności gospodarczej. Jednak paradoksalnie budowa sieci regionalnej może spowodować ”ucywilizowanie„ i uporządkowanie tego rynku, co przyniesie wymierne korzyści w postaci rozwoju konkurencji i możliwości swobodnego rozwoju niezależnych operatorów. Internet Dla Mazowsza jest również szansą na rozwój firm specjalizujących się, w tzw. usługach około sieciowych do takich można zaliczyć np. portale internetowe, centra hostingu oraz kolokacji, firmy projektujące sieci oraz je budujące. Z punktu widzenia rynku znaczącym faktem jest to, że właścicielem Sieci będzie samorząd, co gwarantuje otwarty dostęp do tej infrastruktury oraz brak preferowanych operatorów czy technologii. Model budowy i zarządzania siecią powstałą w wyniku projektu Internetu Dla Mazowsza powinien również doprowadzić do obniżenia kosztów eksploatacji sieci, optymalizacji kosztów inwestycyjnych operatorów w dłuższej perspektywie umożliwiając obniżenie cen za usługi zwiększając możliwość przychodów z działalności dla operatorów korzystających z infrastruktury sieci regionalnej. Jest jednak również problem ze współpracy z operatorami, którzy nie chcą udzielać informacji, co do planów inwestycyjnych oraz danych popytowych, co umożliwiłoby wybudowanie infrastruktury w najbardziej pożądanych miejscach.

XV.1.7. PROGNOZY Prognozowanie zapotrzebowania na usługi, pasmo lub dostęp jest prowadzonych przez wielu niezależnych analityków rynku, organizacji oraz firm działających na rynku operatorskim. Na podstawie wielu raportów i analiz przewidywany jest wzrost zapotrzebowania na pasmo, wzrost ten został opisany przez tzw. Prawo 27 Nielsena mówiące o wzroście zapotrzebowania na pasmo rok do roku o około 50% przez tzw. zaawansowanych użytkowników, natomiast pozostała część rynku pozostaje 2 do 3 lat za nimi, wzrost zapotrzebowania na pasmo wynika również z pojawiania się nowych usług generujących dodatkowy ruch w sieci, czego przykładem może być np. serwis youtube.com . W Polsce dodatkowym problemem jest również kwestia usieciowienia społeczeństwa. Według raportów takich organizacji jak OECD jesteśmy krajem z jednym z najniższych współczynników penetracji sieci w stosunku do mieszkańców, poniższy raport został opracowany dla członków OECD.

RYSUNEK NR. 97. PENETRACJA DOSTĘPU DO INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO I POPULACJI.

OECD broadband penetration and population densities Population density, 2006 Broadband penetration, June 2009

40 35

600

Broadband penetration (subscribers per 100 inhabitants, June 2009)

500

30 25

Simple correlation = 0.26

20

400 300

15

200

10 100

5 0

0

Source : OECD Źródło: OECD

27

Nielsen Jacob, Nielsen’s Law of Internet Bandwidth. Alertbox for April 5, 1998, retrieved on 2008

Strona 255 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Potwierdzenie powyższych danych można odnaleźć w innych publikacjach, dla naszego kraju również wiarygodne są dane zawarte w sprawozdaniu Komisji Europejskiej z dnia 18 listopada 2009 r. pokazujące niski współczynnik penetracji siecią szerokopasmową. Raporty te pokazując negatywną sytuację rynku, jednocześnie wskazują na olbrzymi potencjał do rozwoju sieci oraz usług oferowanych przez operatorów.

RYSUNEK NR. 98. PENETRACJA SIECI SZEROKOPASMOWEJ W STOSUNKU DO LUDNOŚCI. EU Broadband penetration rate - BB lines per 100 population (July/2009)

45%

MT

EE

UK

FR

DE

32,5%

BE

31,2%

29,4%

SI

29,2%

AT

28,8%

IE

28,3%

CY

23,9%

ES

26,3%

LT

22,1%

CZ

21,8%

PT

21,2%

18,2%

LV

21,0%

17,8%

HU

20,7%

17,6%

PL

17,5%

RO

17,2%

12,8%

BG

14,3%

12,3%

10%

11,9%

15%

15,6%

20%

19,8%

25%

26,2%

30%

30,5%

38,5%

35%

37,2%

40%

5% 0% SK

EL

IT

EU27

FI

LU

SE

DK

NL

Źródło: Sprawozdanie KE IP/09/1731 Bruksela, 18 listopada 2009 r.

Od wielu jest bardzo widoczna tendencja rozwoju w porównaniu danych historycznych widać wyraźnie wzrost dostępności usług szerokopasmowych jednak Polska jest nadal dużo poniżej średniej dla pięciu najbardziej rozwiniętych państw należących do OECD, jednak cały czas wskazując wzrost zarówno pod względem penetracji jak i parametrów sieci.

RYSUNEK NR. 99. PORÓWNANIE PENETRACJI SIECI SZEROKOPASMOWEJ DLA 5 NAJBARDZIEJ ROZWINIĘTYCH PAŃSTW OECD VS POLSKA.

Netherlands

40

Denmark Norway

35

Switzerland Korea Iceland

30

OECD Poland

25 20 15 10 5 0 2001- 2001- 2002- 2002- 2003- 2003- 2004- 2004- 2005- 2005- 2006- 2006- 2007- 2007- 2008- 2008- 2009Q2 Q4 Q2 Q4 Q2 Q4 Q2 Q4 Q2 Q4 Q2 Q4 Q2 Q4 Q2 Q4 Q2 Źródło: OECD

Strona 256 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Analiza tendencji rozwoju sieci obserwowana na rynku od wielu lat wskazuje równocześnie, że ze wzrostem, jakości i technologii dostępowych wzrasta zapotrzebowanie na pasmo, gdyż użytkownicy korzystają z nowych usług szczególnie transmisji video i dźwięku. Dane zbierane przez firmy sieciowe znajdują odzwierciedlenie w raportach takich jak Cisco, Visual Networking Index:, Forecast and Methodology, 2008 -2013 z raportu tego również, że ruch generowany w sieci rośnie i do roku 2013 może ulec pięciokrotnemu zwiększeniu. Potwierdza się również na ten wzrost największy wpływ ma przesył wideo, zapotrzebowanie na dostęp mobilny oraz tzw. digital, multitasking czyli wielozadaniowość. Bardzo interesująca jest metoda zbierania danych gdyż na jej potrzeby zostały opracowane aplikacje między innymi umożliwiające uzyskanie informacji o wielkości własnego ruchu generowanym w sieci. Dane te są nie tylko zbierane z komputerów stacjonarnych lub przenośnych, lecz również z urządzeń mobilnych jak Blackberry lub telefony gsm. Z raportu wynikają również interesujące 28 informacje, ruch IP rośnie lawinowo z 9 eksabajtów (EB ) w roku 2008 do blisko 56 eksabajtów w roku 2013, a kilka lat później wartość ta dojdzie do niewyobrażalnych wartości liczonych w zettabajtach.

RYSUNEK NR. 100. GLOBALNY RUCH IP 2008 – 2013.

Źródło: Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008-2013.

Z powyższej tabeli wynika, że w roku największy wolumen ruchu generowany będzie na Bliskim i Dalekim Wschodzie osiągając wartość 21 eksabajtów, a w tym czasie Europa osiągnie ruch na poziomie 14,5 eksabajtów.

Imponujący jest prognozowany wzrost mobilnego dostępu osiągający 131%.

28

kilobajt to, 103 czyli mnożnik = 10001 , eksabajt to, 1018 czyli mnożnik 10006 a zettabajt 1021 czyli 10007 czyli w informatyce ma to w przybliżeniu 1.180.591.620.717.411.303.424 jest wynikiem działania 270

Strona 257 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 101. GLOBALNY RUCH INTERNETOWY 2008–2013.

Źródło: Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008-2013.

Istotną przyczyną wzrostu zapotrzebowania na pasmo jest rozwój usług wideo, zarówno tych tradycyjnych jak wideo na żądanie (VoD), wideo konferencja jak i dostęp do TV. Drugą grupą usług mających znaczny wpływ na wzrost ruchu są usługi typu P2P, polegające na wymianie plików pomiędzy użytkownikami, istotnym elementem takiego rynku będą również systemy monitoringu opartego na IP tak, aby np. za pomocą jednego centrum monitoringu, nadzorować kilka miast. Projekt Internet Dla Mazowsza budując infrastrukturę pasywną oraz włókna światłowodowe będzie wstanie zapewnić również usługi dla gmin w zakresie bezpieczeństwa.

RYSUNEK NR. 102. WZROST ZAPOTRZEBOWANIA NA PASMO W USŁUGACH KOMUNIKACJI WIDEO.

Wideokomunikacja 400 350 300 250 200

Consumer Video communications

150 100 50 0 2008

2009

2010

2011

2012

2013

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008 -2013.

Strona 258 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Najbardziej spektakularny jednak będzie rozwój usług mobilnego dostępu, który wyniesie, około 131%, czyli w latach 2008 -2013 będzie to 66-krotny wzrost zapotrzebowania na pasmo. Ma to olbrzymie znaczenie dla projektu Internet Dla Mazowsza gdyż do przesyłania tych danych konieczna będzie duża przepływność sieci szkieletowej, której na dzień dzisiejszy nie ma, przez co również słabo rozwijają się usługi mobilne o wyższych parametrach niż np. GPRS lub EDGE. Operatorzy komórkowi będą więc ważnym klientem dla Internetu Dla Mazowsza, stąd warto w ramach projektu lub w kolejnych krokach przewidzieć możliwość doprowadzenia sieci w pobliże masztów oraz ewentualnie budowę własnych masztów na potrzeby usług mobilnych lub radiodostępu.

RYSUNEK NR. 103. MOBILNY DOSTĘP.

Mobilny dostęp 2,5 2 1,5 Mobilny dostęp

1 0,5 0 2008

2009

2010

2011

2012

2013

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008 -2013.

Wzrost ruchu mobilnego w latach 2008 do 2013 wyniesie około 136% w skali całego świata, należy jednak pamiętać, że wzrost ten może być jeszcze bardziej dynamiczny po wejściu na rynek technologii LTE (ang. Long Term Evolution) często nazywaną 4G. Wdrożenie tej technologii i jej rozwój zajmie kilka lat natomiast taka sieć będzie również mogła być zasilana w pasmo z infrastruktury sieci Internet Dla Mazowsza.

RYSUNEK NR. 104. MOBILNY DOSTĘP WZROST PROCENTOWY.

200% 150%

166% 129%

129%

146%

154% 133%

94%

100% 50% 0%

wzrost ruchu mobilnego w latach 2008 - 2013 Północna Ameryka

Zachodnia Europa

Asia i Pacyfik

Japonia

Ameryka Łacińska

Centralna i Wschodnia Europa

Bliski Wschód i Africa Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008 -2013.

Strona 259 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 105. WZROST RYNKU MOBILNEGO W ROZBICIU NA OBSZARY GEOGRAFICZNE.

Ruch mobilny w podziale geograficznym 800

Północna Ameryka

700 Zachodnia Europa

600 500

Asia i Pacyfik

400 300

Japonia

200

Ameryka Łacińska

100 Centralna i Wschodnia Europa

0 2008

2009

2010

2011

2012

2013

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008 -2013.

W najbliższych latach będzie również rosło zapotrzebowanie na pasmo przez tzw. zjawisko cyfrowej wielozadaniowości, polegające na tym, że coraz częściej dostęp do Internetu nie tylko wykorzystywany jest przez telefon komórkowy czy komputer, lecz również coraz więcej różnego rodzaju sprzętu np. gospodarstwa domowego korzysta z sieci przykładem mogą być telewizory, radia, lodówki, monitoring w domu itp., jednak poważne zmiany nastąpią jednak nie na rynku masowym, ale specjalistycznych urządzeń, będzie rozwijał się rynek różnego rodzaju tzw. czujników miejskim, analizatorów, urządzeń telemetrycznych podłączonych bezpośrednio do sieci i również generującej w niej sporo ruchu.

Wraz z pozostałymi segmentami rynku gwałtownie rośnie również rynek biznesowy (korporacyjny) np. w usługach IP VPN/MPLS. Rynek ten do 2013 przyrasta o około 33% z 3, 103 eksabajtów w roku 2008 do 12, 833 eksabajtów w roku 2013. Rozwój tego rynku to oznacza również wzrost możliwych przychodów gdyż zazwyczaj klienci biznesowi oprócz tego, że są bardziej wymagający niż klienci masowi za to są grupą, która więcej płaci, ale również częściej kupuje nowości technologiczne i usługowe.

RYSUNEK NR. 106. WZROST NA RYNKU BIZNESOWYM.

Ruch biznesowy 14 12 10 8 Ruch biznesowy

6 4 2 0 2008

2009

2010

2011

2012

2013

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008 -2013.

Strona 260 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Wzrost ruchu biznesowego w rozbiciu geograficznym wyraźnie wskazuje również regiony świata, które będą się dynamicznie rozwijały ekonomicznie i społecznie.

RYSUNEK NR. 107. WZROST RUCHU NA RYNKU BIZNESOWYM W ROZBICIU NA OBSZARY GEOGRAFICZNE.

Ruch biznesowy geograficznie 6

Północna Ameryka

5

Zachodnia Europa

4

Asia i Pacyfik

3

Japonia

2

Ameryka Łacińska

1

Centralna i Wschodnia Europa

0 2008

2009

2010

2011

2012

2013

Bliski Wschód i Africa

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008 -2013.

W świetle trendów światowych kilka polskich regionów posiada olbrzymi potencjał wzrostowy, wśród nich można właśnie wyróżnić województwo mazowieckie, które w ramach rozwoju obszarów około metropolitalnych ma szansę dalszego szybkiego wzrostu. Na dzień dzisiejszy według danych Głównego Urzędu Statystycznego Mazowieckie znacznie wyprzedza inne województwa w wykorzystaniu technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsiębiorstwach, tak duży odsetek firm korzystających z ICT wymusza na operatorach większa konkurencje nie tylko cenowa, ale również usługową, aby to zapewnić konieczne są kolejne inwestycje w infrastrukturę i właśnie takie oczekiwania może spełnić Internet Dla Mazowsza.

TABELA NR. 77. WYKORZYSTANIE TECHNOLOGII INFORMACYJNO-TELEKOMUNIKACYJNYCH W PRZEDSIĘBIORSTWACH.

Źródło: Główny Urząd Statystyczny

Strona 261 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Według danych OECD widać wyraźnie, że Polska ma nie tylko niską penetracje Internetu, lecz również fakt, że dominująca technologią jest DSL, który zapewnia dostęp szerokopasmowy na liniach miedzianych, i przez to jak i odległość od centrali ma ograniczone możliwości. Sieć regionalna przy wsparciu np. działania 8.4 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, ma szansę wdrożyć inne technologie z zakresu FTTX (ang. Fiber-to-the x) zapewniając dostęp za pomocą światłowodów zarówno dla użytkowników domowych jak i biznesowych.

Rozwój innych technologii umożliwi również rozwój nowych usług.

TABELA NR. 78. DOSTĘP SZEROKOPASMOWY NA 100 MIESZKAŃCÓW (CZERWIEC 2009).

Źródło: OECD

Rozwój usług będzie również następstwem rozwoju treści dostępnych w sieci. Istotne zmiany wymuszające rozwój Społeczeństwa Informacyjnego będziemy obserwować w najbliższych latach. Projekty takie jak e-puap, PL-id, projekty wrót poszczególnych regionów przybliżające e-administracje będą dodatkową siłą wymuszająca popyt na rynku. Ważnymi z punktu widzenia rozwoju zapotrzebowania na dostęp do sieci będą projekty realizowane np. przez Centrum Systemów Informatycznych Ochrony Zdrowia w zakresie e-zdrowia. Projekty takie oprócz podstawowego rozwoju dostępu do baz danych, przyczynią sie do rozwoju usług telekonsultacji, teleoperacji, telediagnostyki, które wymagają ogromnych przepływności pomiędzy użytkownikami.

Województwo mazowieckie jest jednym z niewielu gdzie rynek będzie rósł również ze względu na zmiany demograficzne w naszym kraju. Ostatnie opracowanie Głównego Urzędu Statystycznego przewiduje, że ”Jedynie w pięciu województwach – lubuskim, małopolskim, mazowieckim, pomorskim i wielkopolskim obserwowany będzie okresowy wzrost liczby ludności. Województwo lubuskie będzie powiększało liczbę mieszkańców do 2015 r., wielkopolskie do 2020 r., podczas gdy małopolskie i pomorskie do 2020 r. Najdłużej Strona 262 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

tendencja wzrostowa utrzyma się w województwie mazowieckim – do 2030 r.„ Po tych zmianach szacuje sie, że w województwie mazowieckim będzie około 5, 4% więcej ludności niż obecnie. Co oznacza, że skupiska domostw będą bardziej zagęszczone i taki wzrost ludności powinien spowodować wzrost rynku telekomunikacyjnego.

Projekt Internet Dla Mazowsza wpłynie na wiele aspektów gospodarki i życia mieszkańców, warto wskazać, że taki projekt może przyczynić się do rozwoju Gospodarki opartej na Wiedzy, umożliwi tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach obecnie uznawanych za białe i nie atrakcyjnie inwestycyjnie ze względu na brak infrastruktury. Rozwój sieci przyczyni się do rozwinięcia nowych możliwości edukacyjnych, co powinno spowodować podniesienie poziomu edukacji. Nowoczesna infrastruktura powinna usprawnić działania samorządu lokalnego dając nowe kanały np. do kontaktu z obywatelami. Nie bez znaczenia pozostaje również wpływ na rozwój konkurencji na rynku telekomunikacyjnym, który docelowo może wpłynąć na poziom cenowy świadczonych usług. Projekt taki będzie szansą na przyśpieszenie rozwoju regionalnego w tych obszarach które na dzień dzisiejszy nazywane są obszarami białymi lub szarymi, umożliwiając im zrównanie do poziomu innych lepiej rozwiniętych obszarów.

XV.1.8. MODEL ANALIZY POPYTU NA PODSTAWIE PROJEKTU „INTERNET DLA MAZOWSZA” Analizując sytuacje na rynku usług szerokopasmowych na Mazowszu przeprowadzono szczegółowa analizę popytu usług, które będzie kreowała Operator infrastruktury działając na wybudowanej sieci projektu.

Przygotowując prognozy zapotrzebowania na usługi szerokopasmowe szacowano je bardzo ostrożnościowo, aby bardzo wiarygodnie przedstawić prognozy popytu dla przyszłego operatora infrastruktury. Prognozy zostały oparte zarówno dla podstawowych usług szerokopasmowych (OOM) jak i dla usług NGA w tym dla gęstej sieci FTTB w wybranych 33 miejscowościach na Mazowszu.

Analiza popytu została sporządzona na potrzeby kalkulacji przychodów z usług hurtowych dla projektu IDM. Przychody z usług hurtowych, ujęte w niniejszej analizie, oparto na rodzajach przychodów operatorów detalicznych, gdyż przychody te stanowią pochodną przychodów operatorów ostatniej mili – im większy ruch na etapie ostatniej mili, tym wyższe będą przychody hurtowe OI. Analiza popytu została sporządzona na lata 2012 – 2029. Okres kalkulacji popytu zbieżny jest z okresem analizy finansowej i ekonomicznej projektu IDM. Wprawdzie okres analizy finansowej w projekcie IDM obejmuje lata 2010 – 2029 zgodnie z wytycznymi MRR (rokiem bazowym jest rok złożenia wniosku o dofinansowanie), jednakże niniejsza analiza popytu sporządzona została w roku 2012 zaś w analizie w ubiegłych latach 2010 – 2011 nie występują przychody ze sprzedaży usług. Analizę popytu sporządzono w oparciu o założenia techniczne, ujęte w opracowaniu pt. „Model analizy popytu na usługi szerokopasmowe w województwie mazowieckim i przychodów operatora infrastruktury, elementów jego kosztów operacyjnych związanych ze świadczeniem usługi, oraz analizy popytu na usługi dostępu do sieci szerokopasmowej” sporządzonym w dniu 28 stycznia 2010 roku do nieaktualnej obecnie analizy finansowej dla projektu IDM. W analizie finansowej IDM przyjęto następujące rodzaje przychodów: • • • • • • • • •

z dzierżawy kanalizacji teletechnicznej z kolokacji węzłów z dzierżawy pary włókien w szkielecie z dzierżawy pary włókien w dystrybucji z usługi dzierżawy Lambdy z usługi Ethernet 1Gb z usługi Ethernet 100Mb z usługi MPLS z tytułu świadczenia usług transmisyjnych – ruch NGA Strona 263 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

•

z usług detalicznych dla JST

Rodzaje przychodów, dla których opracowano analizę popytu na bazie rynku hurtowego wylistowano poniżej: • • • • •

z dzierżawy kanalizacji teletechnicznej z kolokacji węzłów z dzierżawy pary włókien w szkielecie z dzierżawy pary włókien w dystrybucji z usługi dzierżawy Lambdy

Poniższe rodzaje przychodów oszacowano bazując na pochodnych z poziomu rynku detalicznego: • • • •

z usługi Ethernet 1Gb z usługi Ethernet 100Mb z usługi MPLS z tytułu świadczenia usług transmisyjnych – ruch NGA (w podziale na usługę Ethernet 1Gb, Ethernet 100Mb, MPLS)

Ponadto oszacowano przychody na usługi detaliczne, świadczone JST.

Zapotrzebowanie na usługę dzierżawy kanalizacji jest bardzo trudne do określenia. Jednak należy się spodziewać stosunkowo niewielkiego zainteresowania tego typu usługą, gdyż z punktu widzenia operatora znacznie atrakcyjniejsza jest np. usługa dzierżawy włókien światłowodowych. Jak wynika z badań przeprowadzonych wśród operatorów działających na terenie Mazowsza najczęstszym przypadkiem, w którym operator jest zainteresowany taką usługą jest budowa sieci dostępowej. W związku z tym największe zainteresowanie tą usługą będzie pojawiało się na obszarach miejscowości, co przekłada się na stosunkowo niewielkie długości dzierżawy.

Podstawą do przyjęcia zakładanej wielkości przychodów z usługi dzierżawy kanalizacji była analiza dostępności infrastruktury (inwentaryzacja), prognozy rozwoju sieci dostępowych w kolejnych latach w oparciu o dostępne dofinansowanie oraz plany inwestycyjne operatorów. Istotnym elementem przy szacowaniu przychodów z tej usługi był również wskaźnik wykorzystania kanalizacji obcej dla potrzeb realizacji sieci dostępowych u jednego z operatorów działających na terenie województwa mazowieckiego. Na podstawie zebranych danych eksperci ustalili wskaźnik wykorzystania kanalizacji IDM przez operatorów na poziomie od 2,5% długości sieci IDM w 2015 roku do 10% w roku 2029. Dla szacowania wysokości przychodów z tytułu dzierżawy kanalizacji teletechnicznej przyjęto zatem udostępnienie operatorom infrastruktury pasywnej rosnąco do poziomu 364 km w 2026 roku a następnie stabilizację na tym poziomie.

Graficzną prezentację ww. Danych przedstawia poniższy rysunek.

Strona 264 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 108. PROGNOZA PRZYCHODÓW Z DZIERŻAWY KANALIZACJI.

350 000,00

400

300 000,00

350 300

250 000,00

250

200 000,00

200 150 000,00

150

100 000,00

100

50 000,00

50

0,00

0

Dzierżawa kanalizaci [PLN]

Długość dzierżawionej kanalizacji [km]

Źródło: Opracowanie własne

Usługa kolokacyjna dostępna będzie we wszystkich węzłach sieci IDM. Zapotrzebowanie na usługi kolokacji jest pochodną wyżej omówionych usług, w tym przede wszystkim dzierżawy ciemnego włókna i dzierżawy lambdy.

Oczywiście można wyobrazić sobie model korzystania z infrastruktury IDM bez korzystania z usług kolokacji, jednak na podstawie przeprowadzonych wywiadów z operatorami taki model nie będzie zbyt popularną praktyką. Analizując rynek operatorów działających na terenie Mazowsza, oszacowano, iż w każdym węźle szkieletowym sieci z usług kolokacji skorzysta jeden operator działający na obszarze lokalnym i jeden operujący w większym obszarze.

Dla potrzeb budowy modelu finansowego przyjęto umiarkowanie optymistyczne założenia, zakładające, że operatorzy przyłączający się do Sieci IDM będą realizować punkty styku, zwłaszcza w pierwszym okresie, w oparciu o przyłączenia kablowe, częściowo tylko wykorzystując możliwości lokowania swoich urządzeń aktywnych w węzłach transmisyjnych projektowanej sieci. Przyjęto, że usługa będzie rozwija się w sposób liniowy – w ostatnim roku prognozy kolokacja będzie stanowić 200% dostępnych węzłów. Oznacza to, że średnio w każdym węźle, urządzenia aktywne będzie posiadało dwóch operatorów.

RYSUNEK NR. 109. PROGNOZA PRZYCHODÓW Z KOLOKACJI WĘZŁÓW.

900 000,00

400

800 000,00

350

700 000,00

300

600 000,00

250

500 000,00

200

400 000,00

150

300 000,00 200 000,00

100

100 000,00

50 0

0,00

Przychody kolokacja [PLN]

Liczba węzłów z usługą kolokacji [szt.]

Źródło: Opracowanie własne

Strona 265 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Popularność usługi dzierżawy ciemnych włókien w sieci dystrybucyjnej wynika przede wszystkim z elastyczności kształtowania oferty przez operatora korzystającego z takiej usługi. Ma ona możliwość transmisji niemal dowolnej przepływności w wydzierżawionym włóknie bez jakiejkolwiek kontroli przez OI. Ponadto ciemne włókna poza transmisją miedzy węzłami mogą być wykorzystywane przez operatorów, jako element sieci dostępowej realizowanej w technologii FTTH/FFTB (np. GPON). Sieci te zyskują coraz większy udział w ogólnej liczbie zakończeń abonenckich, a wielu operatorów – szczególnie oferujących usługi typu triple-play coraz częściej w ogóle odchodzi od rozwiązań opartych na kablach miedzianych na rzecz sieci światłowodowej.

Architektura sieci pasywnych sprawia, że węzeł szkieletowy sieci IDM może być miejscem zlokalizowania OLT, który obejmie swoim zasięgiem większość miejscowości na terenie danego powiatu. Dzięki temu dzierżawiąc parę włókien do poszczególnych punktów dystrybucyjnych operator ma możliwość budowy stosunkowo taniej, a jednocześnie bardzo efektywnej i nowoczesnej sieci dostępowej.

Szacując zapotrzebowanie na usługę należy pamiętać, że wysoka gęstość punktów dystrybucyjnych a co za tym idzie stosunkowo niewielka gospodarstw domowych osób przypadająca na pojedynczy Punkt Dystrybucyjny sprawia, że w danym punkcie dystrybucyjnym swoje usługi będzie świadczyć najczęściej jeden – dwóch operatorów, a w zależności od przyjętej architektury sieci GPON i liczby przyłączonych gospodarstw domowych operatorów będzie wymagał od jednej do kilku par włókien. Punkty, w których operatorów będzie więcej będą stanowiły niewielki odsetek. Dlatego też przyjęto, że docelowo łącza sprzedaż usługi dzierżawy ciemnych włókien najprawdopodobniej będzie oscylować w okolicach 50% długości sieci dystrybucyjnej (a wiec średnio w każdej relacji dzierżawione będzie pół pary włókien światłowodowych).

Poniżej zaprezentowano graficznie prognozę przychodów z dzierżawy usług włókien światłowodowych

RYSUNEK NR. 110. PROGNOZA PRZYCHODÓW Z DZIERŻAWY WŁÓKIEN ŚWIATŁOWODOWYCH.

3 000 000

2 000 1 800

2 500 000

1 600 1 400

2 000 000

1 200 1 000

1 500 000

800 1 000 000

600 400

500 000

200 0

0

Przychody z dzierżawy włokien [PLN]

Liczba kilometrów dzierżawionych [km]

Źródło: Opracowanie własne

Usługa dzierżawy lambdy będzie usługą o bardzo wąskim zastosowaniu. Potencjalnie usługą tą będą zainteresowani operatorzy, którzy posiadają już własne systemy transmisyjne DWDM i chcą zestawić łącze między kilkoma węzłami szkieletu. Ocenia się, że relacje te będą głównie brały początek w Warszawie, a technologia transportowa DWDM będzie służyła przede wszystkim do zestawienia połączenia pomiędzy węzłem szkieletowym zlokalizowanym w powiecie, w którym budowana jest sieć dostępowa a własnym Strona 266 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

punktem odbioru Internetu. Usługa związana jest z koniecznością kolokacji, gdyż wymaga instalacji urządzeń własnych po stronie usługobiorcy. Ocena popytu na usługę dzierżawy fali świetlnej w ramach projektu IDM bazuje na wiedzy o wykorzystaniu aktualnie przez operatorów tej usługi z uwzględnieniem faktu, iż jej zastosowanie ma głównie miejsce w relacjach, w których brakuje włókien (technologia zwielokrotnienia transmisji w jednym włóknie). W kontekście planowanej budowy nowych kabli o dużych pojemnościach przyjęto bardzo ostrożne założenia. Przyjęto, iż przychody z tej usługi będą stosunkowo niewielkie (usługa dostępna w sieci szkieletowej) i będą odpowiadać dzierżawie fali świetlnej w 2 relacjach w 2015 roku, 4 relacjach w 2016, 6 relacjach w 2017 i 8 relacjach od 2018 roku do końca okresu prognozy.

RYSUNEK NR. 111. PROGNOZA PRZYCHODÓW ZE SPRZEDAŻY PASMA (LAMBDY).

400 000,00

9

350 000,00

8

300 000,00

7 6

250 000,00

5

200 000,00

4

150 000,00

3

100 000,00

2

50 000,00

1

0,00

0

Przychody z usługi dzierżawy lambdy [PLN]

Liczba relacji lambdy [szt.]

Źródło: Opracowanie własne

Przychody hurtowe, bazujące na pochodnych z poziomu detalicznego ustalono analizując 3 grupy klientów: • • •

Gospodarstwa domowe, Mikro przedsiębiorstwa (SOHO), Małe, średnie i duże przedsiębiorstwa (MSP).

Definicje mikro przedsiębiorstwa, małego przedsiębiorstwa oraz średniego przedsiębiorstwa ujęto w ustawie z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2004 Nr 173 poz. 1807, z późn. zm.) w art.

104 – 106. Wprawdzie skrót MSP oznacza, małe i średnie przedsiębiorstwa, jednakże na obszarach objętych projektem, dużych przedsiębiorstw jest niewiele. Z tego powodu, dbając o ergonomię pliku analizy popytu, dla dalszych kalkulacji duże przedsiębiorstwa kalkulowano razem z małymi i średnimi przedsiębiorstwami.

Zapotrzebowanie na pasmo kalkulowano na bazie następujących usług: • • •

• • •

usługa głosowa, usługa VoIP, usługi multimedialne, w tym: o Web TV, o IPTV (w standardzie zwykłym oraz wysokiej rozdzielczości HD), o wideo na zamówienie (VoD), usługi M2M, usługi VAS dostęp do internetu.

Strona 267 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Tak określone usługi podzielono na dwie kategorie pod kątem funkcjonalności, jakości i ceny na usługi droższe oraz usługi tańsze. Dodatkowo w przypadku grupy klientów MSP wyróżniono usługi IPVPN. Do kalkulacji zapotrzebowania na pasmo (usługi) droższe w gospodarstwach domowych, SOHO oraz MSP przyjęto następujące rodzaje usług: • • • • •

usługa VoIP, Web TV, wideo na zamówienie (VoD), usługi VAS, dostęp do Internetu.

Do kalkulacji zapotrzebowania na pasmo (usługi) tańsze w gospodarstwach domowych, SOHO oraz MSP przyjęto następujące rodzaje usług: • •

IPTV (w standardzie zwykłym oraz wysokiej rozdzielczości HD), usługi M2M.

Do kalkulacji zapotrzebowania na pasmo (usługi) IPVPN w MSP przyjęto usługę IP VPN. Zapotrzebowanie na poszczególne rodzaje usług kalkulowano, jako iloczyn penetracji oraz pasma liczonego w Mbps odrębnie dla każdej grupy docelowej.

Pasmo, w którym będą świadczone usługi tańsze oraz droższe, jak również usługi IPVPN, będą podlegać zjawisku nadsubskrypcji (tj. overbookingowi). Overbooking jest parametrem mówiącym ilu abonentom końcowym OOM zaoferuje tę samą przepływność, którą zamówi od OI na łączu operatorskim. Poziom overbookingu dla GD przyjęto na poziomie 15 i spadek twego parametru do wartości docelowej 9,50. Poziomy overbookingu dla SOHO oraz MSP przyjęto odpowiednio na poziomie 10 i 5 – poziomy te są stałe przez cały okres prognozy. Założenia metodologiczne zostały ujęte w analizie popytu w arkuszach „Usługi” oraz „General”.

W procesie szacowania przychodów OI oparto się na kalkulacji przychodów OOM. Wyszczególniono listę miejscowości w woj. mazowieckim. Dla każdej możliwości dokonano analizy zasięgu oddziaływania węzłów dystrybucyjnych. Przyjęto uproszczenie, iż miejscowość, jeżeli jest objęta węzłem, to w całości (metoda zerojedynkowa). Na tej podstawie ustalono miejscowości, w których możliwe będzie świadczenie usług dostępu do szerokopasmowego Internetu.

Dane dotyczące liczby ludności oparto na danych Głównego Urzędu Statystycznego (stan na koniec II kwartału 2011 roku). Następnie ustalono liczbę gospodarstw domowych w roku bazowym (2011). Do tego celu wyliczono dla każdej miejscowości wskaźnik osób w gospodarstwie domowym. Wskaźnik ten wyliczono na podstawie ilorazu liczby ludności oraz liczby gospodarstw domowych spisanych w ramach Narodowego Spisu Ludności, przeprowadzonego w roku 2002. W przypadku miejscowości, dla których nie było możliwości wyliczyć ww. wskaźnika z powodu braku danych przyjęto wskaźnik średni dla właściwego powiatu. Na tej podstawie uzyskano liczbę gospodarstw domowych dla roku bazowego.

Dla potrzeb kalkulacji przychodów powstałych w gospodarstwach domowych, skorzystano z prognozy liczby ludności na lata 2008 2035, dostępnej na stronach GUS (http://www.stat.gov.pl/gus/5840_8708_PLK_HTML.htm). Dla każdego powiatu wprowadzono prognozę liczby ludności na lata 2012 – 2029. Następnie ustalono powiatowe trendy wzrostu/spadku liczby ludności w ujęciu procentowym. W celu ustalenia liczby gospodarstw domowych w poszczególnych latach dla danej miejscowości zastosowano iloczyn liczby gospodarstw domowych w roku bazowym oraz odpowiedniego wskaźnika korygującego trend w powiecie. Prognozę liczby gospodarstw domowych objętych projektem oraz prognozę liczby gospodarstw w województwie przedstawiono na poniższych wykresach.

Strona 268 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 112. LICZBA GD OBJĘTYCH PROJEKTEM

Liczba GD objętych projektem 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0

Liczba Gospodarstw Domowych objętych projektem

Źródło: Opracowanie własne

RYSUNEK NR. 113. LICZBA GD W WOJEWÓDZTWIE

Liczba GD w województwie 2080000 2060000 2040000 2020000 2000000 1980000 1960000

Liczba Gospodarstw Domowych w województwie

Źródło: Opracowanie własne

Strona 269 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Po ustaleniu liczby gospodarstw domowych dla każdej miejscowości w każdym roku prognozy, opracowano symulację liczby przedsiębiorstw w każdej miejscowości. Do ustalenia liczby przedsiębiorstw dla roku bazowego, wykorzystano dane Głównego Urzędu Statystycznego na dzień 30 czerwca 2011 roku. Ustalono liczbę przedsiębiorstw z podziałem na mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa, średnie przedsiębiorstwa oraz duże przedsiębiorstwa. Następnie ustalono liczbę przedsiębiorstw w latach 2002 – 2010 dla każdej wielkości przedsiębiorstwa w podziale na powiaty (dane GUS BDL). Posiadając szereg czasowy danych ustalono trend wzrostu/spadku ilości każdej grupy przedsiębiorstw dla każdego powiatu indywidualnie. Odpowiednie wskaźniki trendu przemnożono przez liczbę przedsiębiorstw dla roku bazowego indywidualnie dla poszczególnych miejscowości.

W wyniku tej operacji opracowano prognozę mikro przedsiębiorstw, małych przedsiębiorstw, średnich przedsiębiorstw oraz dużych przedsiębiorstw dla każdego roku prognozy oraz dla każdej miejscowości. Na poniższych wykresach ujęto liczbę mikroprzedsiębiorstw (SOHO) objętych projektem oraz liczbę mikroprzedsiębiorstw na terenie województwa.

RYSUNEK NR. 114. LICZBA SOHO OBJĘTYCH PROJEKTEM

35000

Liczba SOHO objętych projektem

30000 25000 20000 15000 10000 5000 0

Liczba SOHO objętych projektem

Źródło: Opracowanie własne

Strona 270 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 115. LICZBA SOHO W WOJEWÓDZTWIE

Liczba SOHO w województwie 1000000 900000 800000 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0

Liczba SOHO w województwie Źródło: Opracowanie własne

Liczbę małych i średnich przedsiębiorstw (objętych projektem oraz w województwie) ujęto razem jako grupę jednorodną pod kątem zapotrzebowania na łącza szerokopasmowe. W związku z powyższym poniższe diagramy obejmują liczbę małych i średnich przedsiębiorstw.

RYSUNEK NR. 116. LICZBA MSP OBJĘTYCH PROJEKTEM

Liczba MSP objętych projektem 300 250 200 150 100 50 0

Liczba MSP objętych projektem

Źródło: Opracowanie własne

Strona 271 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 117. LICZBA MSP W WOJEWÓDZTWIE

Liczba MSP w województwie 50000 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0

Liczba MSP w województwie Źródło: Opracowanie własne

Kolejnym krokiem analizy popytu było ustalenie wskaźnika nasycenia usługami Internetu GD, mikroprzedsiębiorstw oraz małych, średnich i dużych przedsiębiorstw. Do tego celu wykorzystano właściwe wyniki badania „Wykorzystanie technologii informacyjno-(tele)komunikacyjnych w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 2010 r.” (http://www.stat.gov.pl/gus/5840_wykorzystanie_ict_PLK_HTML.htm).

Na podstawie ww. opracowania ustalono wskaźniki nasycenia właściwe dla grup klientów.

Ustalenie wskaźników nasycenia usługami umożliwiło podział każdej grupy klientów na klientów „nowych” oraz klientów „obecnych”. Klient nowy oznacza podmiot (GD, SOHO lub MSP), które pierwotnie nie miało podłączenia do szerokopasmowego Internetu, jednakże dzięki realizacji projektu, uzyska taką możliwość. Klient obecny oznacza podmiot (GD, SOHO lub MSP), które posiada dostęp do szerokopasmowego Internetu, jednakże będzie miało możliwość zmienić dostawcę (OOM) korzystającego z hurtowej sieci szerokopasmowej, wybudowanej w ramach projektu. W zależności od kategorii klienta (nowy lub obecny) na podstawie danych rynkowych operatorów, przyjęto poziom penetracji usługami. Dla obecnych GD poziom ten w roku 2015 wyniósł 9% i rósł stopniowo osiągając 18% w ostatnim roku prognozy. Dla nowych GD wskaźnik penetracji w 2015 roku wynosił 30% i rósł do 60% w 2029 roku. Taki sam poziom penetracji rynku przyjęto dla nowych i obecnych mikroprzedsiębiorców (SOHO) oraz małych, średnich i dużych przedsiębiorców (MSP). Drugą grupę nazwano umownie MSP, gdyż ilość dużych przedsiębiorstw występujących na obszarze objętym projektem, jest znikoma. Jednocześnie, ze względów ergonomii pliku kalkulacyjnego, połączono ilość małych, średnich i dużych przedsiębiorstw, gdyż kalkulacja ich rozłącznie nie wpływała istotnie na wynik analizy popytu. Dysponując liczbą GD, SOHO oraz MSP dla danej miejscowości w danym roku, możliwe było ujęcie liczby obecnych GD, SOHO i MSP oraz nowych GD, SOHO, MSP. Zapotrzebowanie na pasmo ustalono w podziale na dwa czynniki – pasmo tańsze oraz pasmo droższe (zakres pasma szczegółowo ujęto w poprzednim rozdziale). Zapotrzebowanie na pasmo tańsze w GD obejmowało iloraz sumy zapotrzebowania na pasmo tańsze obecnych i nowych GD oraz wskaźnik ovebookingu. Takie same kalkulacje przeprowadzono dla zapotrzebowania obecnych i nowych GD na pasmo droższe. Ten sposób kalkulacji powielono dla SOHO oraz MSP w podziale na pasma (tańsze i droższe). Oczywiście przy kalkulacjach stosowano odpowiednie ilości podmiotów (GD, SOHO czy MSP) oraz odpowiednie wskaźniki overbookingu.

Dodatkowo dla grupy podmiotów MSP skalkulowano zapotrzebowanie na usługę IPVPN. Strona 272 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Przychody ze sprzedaży dla każdego rodzaju podmiotu oraz dla rodzaju pasma skalkulowano, jako iloczyn zapotrzebowania na pasmo w danej grupie podmiotów oraz cenach za 1Mb pasma dla operatora hurtowego.

Mając wyliczone przychody dla każdego rodzaju podmiotów oraz rodzaju pasm, zsumowane te wielkości dla każdej miejscowości. Jednakże z sumowania wyłączono przychody dla grupy SOHO. Uzasadnieniem tego wyłączenia jest fakt, że grupę SOHO tworzą mikroprzedsiębiorstwa, zaś większość mikroprzedsiębiorstw jest prowadzonych przez osoby fizyczne we własnych mieszkaniach (oszczędności kosztowe).

W związku z powyższym uznano, iż włączenie przychodów z grupy SOHO spowoduje zdublowanie tych przychodów z przychodami w ramach GD. Kalkulując przychody ze sprzedaży z usługi Ethernet 1G, Ethernet 100MB i MPLS przyjęto klucz podziału ogółu przychodów zgodnie z informacjami uzyskanymi na rynku od operatorów. Wartości przychodów ze sprzedaży usług, które są podstawą do ujęcia w analizie finansowej IDM, wyliczono dla każdej miejscowości spełniającej dwa następujące warunki: • •

Miejscowość jest w zasięgu węzła OOM, Miejscowość przynależy do kategorii interwencji 1a, 1b, 2.

Dla ruchu OOM sporządzono również symulację kosztów tranzytu. Wartości kosztów tranzytu liczono w oparciu o zapotrzebowanie danego rodzaju podmiotów, w danym paśmie dla danej miejscowości. Sposób kalkulacji był identyczny jak w przypadku przychodów – zamiast przychodów ze sprzedaży 1Mb, przyjęto koszty tranzytu. Wielkość kosztów tranzytu dla 1Mb obliczono na podstawie danych rynkowych, wg. których koszt tranzytu 1Mb wynosi 2-3 Euro netto. W kalkulacji, stosując zasadę bezpieczeństwa, przyjęto, iż koszt tranzytu 1Mb wyniesie 2,5 Euro, wyceniane po 4,5PLN. Ponadto przyjęto kalkulację kosztu brutto, urealniając go o wysokość podatku od towarów i usług.

Przychody hurtowe, generowane z usług Ethernet 100Mb, Ethernet 1Gb oraz MPLS, które oszacowano na bazie prognoz dla rynku detalicznego dla usług tradycyjnych (OOM), ujęto na poniższym wykresie.

RYSUNEK NR. 118. PROGNOZA PRZYCHODÓW Z : USŁUG ETHERNET 100MB, USŁUG 1GB, MPLS

12 000 000,00

10 000 000,00 8 000 000,00

6 000 000,00 4 000 000,00

2 000 000,00 0,00

Przychody z usług Ethernet 100Mb [PLN]

Przychody z usług 1Gb [PLN]

Przychody z MPLS [PLN] Źródło: Opracowanie własne

Strona 273 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Największym źródłem przychodów w analizie IDM są przychody z usług NGA. Do kalkulacji przychodów z usług NGA przyjęto prognozy GD, SOHO oraz MSP w takich samych wartościach, jakie przyjęto do analizy usług tradycyjnych (OOM). Pierwszym krokiem było określenie penetracji usługami NGA. W przeciwieństwie do kalkulacji OOM, na potrzeby penetracji NGA nie dokonano podziału podmiotów (GD, SOHO oraz MSP) na obecne i nowe. Przyczyną braku podziału na podmioty obecne i nowe jest fakt, iż w usługi NGA, w wybranych kategoriach interwencji są usługami nowymi i nie występują podmioty korzystające z takiego dostępu do Internetu. Liczba GD, SOHO oraz MSP, w których przewidywane będzie świadczenie usług, jest iloczynem prognoz GD, SOHO i MSP oraz poziomu penetracji. Na potrzeby analizy NGA przyjęto, iż w 2015 roku, poziom penetracji wyniesie 30% i będzie stopniowo rósł do poziomu 40%.

Przychody ze sprzedaży usług NGA skalkulowano, jako iloczyn poziomu penetracji oraz ceny 1Mb w sprzedaży hurtowej. W przeciwieństwie do modelu OOM, ceny za 1Mb pasma nie ustalano, jako suma iloczynów zapotrzebowania na pasma droższe i tańsze oraz cen za 1Mb odpowiedniego pasma. Przyczyną odmiennego sposobu kalkulacji ceny była zdolność podmiotów (GD, SOHO i MSP) do ponoszenia opłat – zgodnie z zapotrzebowaniem cena łącza na koniec 2029 roku wyniosłaby prawie 300 PLN co nie jest oczywiście możliwe.

Koszty tranzytu skalkulowano jako iloczyn zapotrzebowania oraz cen kosztów tranzytu za 1Mb. Koszt tranzytu za 1Mb dla analizy przychodów z usług NGA jest taki sam, jak dla analizy przychodów z usług OOM. Do kalkulacji poziomu przychodów z usług NGA w danym roku przyjęto sumę przychodów dla miejscowości spełniających jednocześnie 2 warunki: • •

Miejscowość jest w zasięgu węzła OOM, Miejscowość przynależy do kategorii interwencji 1a, 1b, 2, 3 i 6.

Przy okazji opisywania czynników warunkujących wzrost popytu na usługi IDM przedstawiono założenia oraz prognozy dotyczące udziału IDM w rynku dla JST. Oferowane JST usługi detaliczne dotyczyć będą dostępu do szerokopasmowego Internetu, usług transmisji głosu (VOIP), usług telewizyjnych i usług transmisji danych.

Odbiorcą usług będą samorządy oraz jednostki podległe w tym jednostki służby zdrowia, straż pożarna, placówki oświatowe. Przyjęto, że 90% JST będzie korzystać z usług IDM.

RYSUNEK NR. 119. PROGNOZA PRZYCHODÓW Z KOLOKACJI DLA JST

5 000 000,00 4 500 000,00 4 000 000,00 3 500 000,00 3 000 000,00 2 500 000,00 2 000 000,00 1 500 000,00 1 000 000,00 500 000,00 0,00

400 350 300 250 200 150 100 50 0

Przychody kolokacja dla JST [PLN]

Liczba węzłów z usługą kolokacji [szt.]

Źródło: Opracowanie własne

Strona 274 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Na poniższym rysunku zestawiono wszystkie prognozowane przychody dla projektu IDM w podziale na ich rodzaje. Podkreślić należy, iż kategoria „Przychody NGA” obejmuje wszystkie rodzaje przychodów świadczonych w ramach usług nowej generacji (o przepływności powyżej 30Mbps). W tej kategorii mieszczą się m.in. przychody z usług MPLS, Ethernet czy lambda. Ponadto podkreślić należy, iż przyjęty poziom penetracji gospodarstw domowych, mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw zawiera w sobie zjawisko kanibalizowania usług tradycyjnych przez usługi NGA – jeśli dane GD, SOHO czy MSP jest klientem w sieci nowej generacji, to nie będzie korzystać z usług tradycyjnych zmniejszając tym samym penetrację, która wystąpiłaby w przypadku braku możliwości skorzystania z usług NGA.

Prognozę przychodów dla projektu Internet Dla Mazowsza ujęto na poniższym wykresie.

RYSUNEK NR. 120. ZBIORCZE ZESTAWIENIE PROGNOZOWANYCH PRZYCHODÓW NA SIECI „INTERNET DLA MAZOWSZA”

80 000 000,00 70 000 000,00 60 000 000,00 50 000 000,00 40 000 000,00 30 000 000,00 20 000 000,00 10 000 000,00 0,00

Dzierżawa włókien w szkielecie [PLN]

Dzierżawa włókien w dystrybucji [PLN]

Usługa Ethernet 1Gb [PLN]

Usługa Ethernet 100Mb [PLN]

Dzierżawa lambdy [PLN]

MPLS [PLN]

Kolokacja [PLN]

Przychody NGA [PLN]

Dzierżawa kanalizacji [PLN]

Usługi dla JST [PLN] Źródło: Opracowanie własne

Wszystkie obliczenia dotyczące analizy popytu dla usług hurtowych opartych o rynek detaliczny zawarte są w załączniku nr 5a I 5b - Model analizy popytu.

Strona 275 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XVI.

ZGODNOŚĆ PROJEKTU Z PRAWEM WSPÓLNOTOWYM XVI.1. OGÓLNE KRYTERIA ZGODNOŚCI XVI.1.1. INFORMACJE I REZULTATY SZCZEGÓŁOWEGO PRZYGOTOWANIA MAP XVI.1.1.a. INWENTARYZACJA, ANALIZA DOSTĘPNOŚCI ORAZ BADANIE PLANÓW INWESTYCYJNYCH

Istniejącą infrastrukturę szerokopasmową oraz plany inwestycyjne przedsiębiorców telekomunikacyjnych w okresie najbliższych 3 lat określono na podstawie: szczegółowych danych inwentaryzacyjnych otrzymanych od Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej [INWENTARYZACJA UKE] oraz danych zebranych na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego bezpośrednio od przedsiębiorców telekomunikacyjnych i na potrzeby przygotowania Projektu [INWENTARYZACJA ARM S.A.].

Opis Inwentaryzacji UKE znajduje się w punkcie IV.2. Inwentaryzacja UKE polegała na zbieraniu danych poprzez ankiety bezpośrednio od przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Inwentaryzacja UKE obejmuje dla całego terytorium Polski istniejącą infrastrukturę oraz plany inwestycyjne na rok 2011.

Opis Inwentaryzacji ARM S.A. znajduje się w punkcie IV.3. Inwentaryzacja ARM S.A. polegała na zbieraniu danych poprzez ankiety, kontakty telefoniczne i spotkania, bezpośrednio od przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Inwentaryzacja ARM S.A. obejmuje dla obszaru województwa mazowieckiego istniejącą infrastrukturę oraz plany inwestycyjne na najbliższe 3 lata.

XVI.1.1.b. INWENTARYZACJA UKE – ANKIETY PRZEDSIĘBIORCÓW Sporządzenie inwentaryzacji infrastruktury szerokopasmowej jest obowiązkiem nałożonym na Prezesa UKE w art. 29 ustawy o wspieraniu rozwoju sieci i usług telekomunikacyjnych. Prezes UKE sporządza dla terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w formie elektronicznej, inwentaryzację przedstawiającą pokrycie istniejącą infrastrukturą telekomunikacyjną i publicznymi sieciami telekomunikacyjnymi zapewniającymi lub umożliwiającymi zapewnienie szerokopasmowego dostępu do Internetu, z odrębnym zaznaczeniem pokrycia łączami światłowodowymi oraz sieciami bezprzewodowymi, oraz budynkami umożliwiającymi kolokację.

Inwentaryzacja jest na bieżąco weryfikowana i aktualizowana, nie rzadziej niż raz na rok. Na żądanie Prezesa UKE przedsiębiorcy telekomunikacyjni mają obowiązek przekazania posiadanych przez nich aktualnych, zgodnych ze stanem faktycznym, kompletnych oraz adekwatnych do potrzeb wykonania inwentaryzacji, informacji o posiadanej infrastrukturze telekomunikacyjnej, publicznych sieciach telekomunikacyjnych i budynkach umożliwiających kolokację. Formularze ankiet określa odrębne rozporządzenie wykonawcze.

Udzielenie nieprawdziwej lub niepełnej informacji zagrożone jest karą pieniężną do wysokości 3% rocznego przychodu (art. 209 ustawy – Prawo telekomunikacyjne).

W dniu 30 czerwca 2011 Prezes UKE opublikował pierwsze wyniki pierwszej inwentaryzacji. W opublikowanym raporcie i tabelach były informacje o zakończeniach sieci światłowodowych w poszczególnych miejscowościach i dane te zostały wykorzystane do określenia obszarów białych, szarych i czarnych światłowodowej infrastruktury dystrybucyjnej. Ponadto, w raporcie i tabelach były także dane o miejscowościach z zasięgiem sieci kablowych lub terminali radiowych. Dane te nie mogły zostać wykorzystane dla potrzeb Projektu przewidującego budowę infrastruktury szkieletowo-dystrybucyjnej, bowiem dane te zbiorczo obejmowały każdy dostęp do Internetu, w tym dostęp, który nie jest szerokopasmowy (tj. poniżej 2 Mb/s). Dlatego też Prezes UKE przekazał na potrzeby Projektu bardziej szczegółowe dane z rozbiciem opublikowanej tabeli na podkategorie określające miejscowości z dostępem do 2 Mb/s do użytkownika końcowego i miejscowości z wyższym dostępem (szerokopasmowym), jak również dane dotyczące stosowanej technologii. Te bardziej Strona 276 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

szczegółowe dane posłużyły do określenia obszarów białych, szarych i czarnych podstawowych sieci dostępowych oraz sieci NGA. Dla obszarów białych według Inwentaryzacji UKE dodatkowo przeprowadzono weryfikację na podstawie danych z Inwentaryzacji ARM S.A. i niektóre miejscowości zaliczono do obszarów szarych. Dane z inwentaryzacji ARM S.A. posłużyły jeszcze do uzupełnienia danych nie objętych inwentaryzacją UKE (np. plany inwestycyjne na lata po 2011 r., inwestycje TP w ramach porozumienia z Prezesem UKE, LLU), co pozwoliło na maksymalnie rzetelne przygotowanie wykazu obszarów białych, szarych i czarnych oraz kategorii miejscowości, o których mowa w pkt 2. Wykaz ten jest obecnie przedmiotem konsultacji publicznych.

Prezes UKE w piśmie przekazującym szczegółowe dane potwierdził zasadność opisanego wyżej podejścia, polegającego na połączeniu danych z Inwentaryzacji UKE oraz Inwentaryzacji ARM S.A., celem jak najbardziej dokładnego i prawdziwego ustalenia istniejącej oraz planowanej infrastruktury szerokopasmowej.

XVI.1.1.c. INWENTARYZACJA ARM S.A. - ANKIETY PRZEDSIĘBIORCÓW Na potrzeby prowadzonej inwentaryzacji zidentyfikowani zostali wszyscy przedsiębiorcy telekomunikacyjni funkcjonujący na terenie Województwa Mazowieckiego oraz gmin ościennych. Identyfikacja ta została przeprowadzona z wykorzystaniem Rejestru Przedsiębiorców Telekomunikacyjnych, co zapewniło kompletność takiej listy. Rejestr przedsiębiorców jest prowadzony przez Urząd Komunikacji Elektronicznej i wszystkie podmioty świadczące usługi telekomunikacyjne zobligowane są do zgłoszenia swojej działalności w UKE i wpisu do wspomnianego rejestru.

Badanie inwentaryzacyjne przeprowadzone zostały w roku 2009.

Badanie było wykonywane poprzez wysyłanie ankiet indywidualnie zaadresowanych do wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych funkcjonujących na terenie Województwa Mazowieckiego.

XVI.1.2. ANALIZY DOSTĘPNOŚCI Wyniki inwentaryzacji przedstawiają dostępność sieci szkieletowo-dystrybucyjnej na obszarze Województwa Mazowieckiego, w których będzie realizowany Projekt.

TP S.A. (polski operator zasiedziały, SMP m.in. na rynku 4 i 5) na poszczególnych obszarach inwestycyjnych ma udział w węzłach dystrybucyjnych wynoszący powyżej 86%. Jednocześnie uzyskano od TP S.A. informacje, z których wynika, że jedynie dla 54 optycznych węzłów dystrybucyjnych TP S.A. udostępnia lub planuje udostępnienie węzłów dla innych operatorów. Oznacza to bardzo niską dostępność infrastruktury szkieletowodystrybucyjnej dla innych operatorów i bardzo niski stopień konkurencyjności rynku, pomimo nałożonych na TP S.A. obowiązków regulacyjnych.

Ponadto, TP S.A. w zasadzie nie oferuje usługi dzierżawy ciemnych włókien światłowodowych, a ceny innych produktów hurtowych TP S.A. (hurtowy dostęp do Internetu – IP Transit oraz dzierżawa przepływności Ethernet) są ok. 2 krotnie wyższe niż oferta operatorów alternatywnych na obszarach o rozwiniętej konkurencji infrastrukturalnej. Przekłada się to na jakość usług dla użytkowników końcowych, którzy na obszarach objętych monopolem TP S.A. standardowo otrzymują ofertę nie przekraczającą 2 Mb/s, a tymczasem za tą samą cenę na obszarach o rozwiniętej konkurencji użytkownicy końcowi mogą uzyskać usługi zdecydowanie wyższej jakości (np. do 70% wyższa przepływność).

Ze szczegółowych analiz dostępności wynika, że dla miejscowości z kategorii 2 zachodzi warunek B1, jak również – niezależnie - warunek B2, a tym samym zgodnie z ustaloną dla analogicznego projektu SSPW „Metodyką wyznaczania obszarów BSC” należy uznać miejscowości z tej kategorii za obszary szare-podstawowe „problematyczne”. Wyjątkowo za obszary szare-podstawowe „nieproblematyczne” uznano te miejscowości, w których TP S.A. posiada węzeł IPDALAM, jak również miejscowości, w których TP S.A., zgłosiła że realizuje na nich budowę sieci dostępowych dających dostęp szerokopasmowy dla znacznej części mieszkańców na Strona 277 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

znacznym obszarze w ramach wykonywania porozumienia z organem regulacyjnym, w wyniku czego infrastruktura dystrybucyjna TP S.A. zostanie istotnie zmodernizowana.

Na podstawie danych z inwentaryzacji (IV.2) oraz danych z analizy dostępności (IV.3)dokonano klasyfikacji każdej miejscowości w Województwie jako białej, szarej lub czarnej oraz dokonano ich przyporządkowania do kategorii 1-7 z Tabeli 1.

XVI.1.3. KOŃCOWE KONSULTACJE PUBLICZNE W okresie od 20 września 2011 r. do 20 października 2011 r. Województwo Mazowieckie przeprowadziło końcowe konsultacje publiczne w celu sprawdzenia wyników opracowania map, planowanej klasyfikacji obszarów kwalifikujących się do interwencji (z planowaną lokalizacją węzłów sieci) i uzyskania od zainteresowanych stron informacji o ich planach dotyczących planowanych inwestycji w NGA i światłowody, a także ich opinii na temat projektu. W ogłoszeniu o konsultacjach wszystkie zainteresowane strony zostały wprost zachęcone do przedstawiania planów inwestycyjnych oraz zgłaszania ewentualnych niezgodności w wynikach inwentaryzacji.

W trakcie konsultacji publicznych uwagi przedstawiły 83 podmioty (w tym 6 operatorów telekomunikacyjnych), w tym 3 podmioty przedstawiły uwagi dotyczące lokalizacji węzłów, a także klasyfikacji obszarów kwalifikujących się do inwestycji. W tym względzie władze województwa potwierdzają, że uwagi te w całości uwzględniono, co doprowadziło do zmiany klasyfikacji niektórych obszarów pod względem ich kwalifikowalności do interwencji, a także do zmiany miejscowości lokalizacji niektórych węzłów. Zmieniony Wykaz miejscowości objętych Projektem IDM wraz ze zmienionymi mapami ponownie podano do publicznej wiadomości.

W odniesieniu do miejscowości z kategorii 2 w Tabeli 1 nie zgłoszono, by optyczny węzeł światłowodowy był otwarty dla podmiotów trzecich dla dołączenia infrastruktury ostatniej mili NGA. Z operatorem zasiedziałym, ze względu na skalę posiadanej infrastruktury w województwie mazowieckim, odbyło się dodatkowe spotkanie z udziałem krajowego organu regulacyjnego. TP S.A. oświadczyła w pisemnych ustaleniach, że nie zamierza przeciwdziałać realizacji projektu oraz wyraża gotowość modernizacji i rozbudowy swojej infrastruktury na obszarach objętych projektem, jeżeli władze województwa złożą wiążące zamówienie.

Ponadto uwagi przesłały podmioty zainteresowane funkcją operatora infrastruktury, a także podmioty zainteresowane zakupem dostępu do usług IDM. Władze województwa potwierdziły, że w trakcie konsultacji publicznych nie wpłynęły uwagi, które kwestionowałyby planowany projekt IDM Procedura konsultacji publicznych Procedura konsultacji publicznych była uprzednio konsultowana z Dyrekcją Generalną do spraw Konkurencji, w tym co do rodzaju, zakresu i treści publikowanych materiałów. Każdy podmiot miała możliwość zgłoszenia uwag.

•

W ramach konsultacji opublikowane zostały następujące informacje: o mapy dla Województwa przedstawiające optyczną infrastrukturę dystrybucyjną, poprzez wskazanie węzłów dystrybucyjnych istniejących i planowanych (z zaznaczeniem węzłów dostępnych, jeżeli takie dane zostały udostępnione) oraz relacji światłowodowych (z zaznaczeniem liczby wolnych włókien, jeżeli takie dane zostały udostępnione), o mapy przedstawiające obszary BSC dla infrastruktury dystrybucyjnej, o mapy przedstawiające obszary BSC dla podstawowej infrastruktury dostępowej (2 Mb/s), o mapy przedstawiające obszary BSC dla infrastruktury dostępowej NGA, o mapy przedstawiające miejscowości, w których zaplanowano lokalizację węzłów szkieletowych i dystrybucyjnych w ramach projektu IDM,

Strona 278 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

tabela z wykazem miejscowości, w których planowany jest węzeł w ramach projektu IDM ze wskazaniem (i) rodzaju węzła (szkieletowy i/lub dystrybucyjny), (ii) przypisaniem węzła do jednej z kategorii w tabeli, o uzasadnienie interwencji publicznej, w szczególności opisanie, w jaki sposób wypełnione zostały warunki określone w Wytycznych wspólnotowych.

Informacje z pkt (1) zostały opublikowane na stronie internetowej Województwa (http://www.mazovia.pl), stronie Organu Regulacyjnego (www.uke.gov.pl), a także wielu innych centralnych i lokalnych stronach internetowych (np. http://www.cyfrowa-polska.pl, http://www.forumszerokopasmowe.pl), Ogłoszenie o rozpoczęciu konsultacji, wskazujące: o stronę internetową z opublikowanymi informacjami z pkt (1), o datę zakończenia konsultacji oraz o sposób zgłaszania uwag, zostało opublikowane w prasie o zasięgu ogólnokrajowym oraz na wielu stronach internetowych, np.

Gazeta ogólnopolska „Rzeczpospolita” wydanie 20 września 2011 nr 219 (9035), http://www.mazovia.pl/komunikaty/art,1383,ogloszenie-o-rozpoczeciu-konsultacjipublicznych-projektu-pt-internet-dla-mazowsza.html , http://www.cyfrowapolska.pl/index.php?option=com_k2&view=item&id=817:rozpoczęły-się-konsultacje„internetu-dla-mazowsza”&Itemid=10, http://www.forumszerokopasmowe.pl/aktualnosci.php?news_id=2598, http://www.idm.org.pl/index.php/Konsultacje/konsultacje.html Informacje z pkt (1) zostały opublikowane na okres 1 miesiąca (od 20 września do 20 października 2011 r.). o

•

•

•

XVI.1.4. INFORMACJE

DOTYCZĄCE WYBRANEJ PROCEDURY PRZETARGOWYCH ZWIĄZANYCH Z UDZIELENIEM POMOCY.

(PROCEDUR)

XVI.1.4.a. MODEL PODSTAWOWY Podstawowe znaczenie dla realizacji Projektu w Modelu Podstawowym będą miały dwa postępowania: 1.

2.

wybór wykonawcy (wykonawców), który zaprojektuje i wybuduje infrastrukturę IDM, a także dostawców sprzętu. wybór Operatora Infrastruktury, który będzie eksploatował infrastrukturę IDM i będzie zobowiązany do zapewnienia efektywnego dostępu do tej infrastruktury.

Ad. 1 Wykonawca (wykonawcy) infrastruktury IDM, jak również dostawcy sprzętu, zostaną wyłonieni w trybie 29 określonym w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (dalej „Prawo zamówień publicznych”), która jest w pełni zgodna z dyrektywą 2004/18/WE. Rekomendowanym trybem dla udzielenia zamówienia publicznego na dostawę sprzętu jest przetarg nieograniczony. Trybem rekomendowanym dla udzielenia zamówienia publicznego na roboty budowlane jest dialog konkurencyjny, przetarg ograniczony lub przetarg nieograniczony.

Ad. 2 30

Operator Infrastruktury zostanie wyłoniony zgodnie z ustawą o partnerstwie publiczno-prywatnym , która w art. 4 określa tryb właściwy do wyboru partnera prywatnego, zgodnie z prawem wspólnotowym. Po 29 30

t.jedn. Dz.U. z 2010 r., Nr 113, poz. 759, ze zm Dz.U. z 2009 r., Nr 19, poz. 100, ze zm.

Strona 279 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

szczegółowej analizie podziału zadań i ryzyka, w szczególności mając na względzie powierzenie Operatorowi Infrastruktury eksploatacji infrastruktury IDM, poprzez wykonywanie zobowiązania do zapewnienia efektywnego dostępu, czyli świadczenia usług na telekomunikacyjnych rynkach hurtowych, w zamian za wynagrodzenie w postaci prawa do pobierania przychodów uzyskiwanych z tytułu świadczonych usług, bez zagwarantowania przez Województwo zwrotu kosztów operacyjnych ponoszonych przez OI, rekomendowanym trybem wyłonienia Operatora Infrastruktury jest otwarta procedura konkurencyjna określona w ustawie o 31 umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi („Ustawa”). Procedura ta jest wzorowana na dialogu konkurencyjnym, czyli jednym z trybów udzielania zamówień publicznych. Ustawa jest zgodna z prawem wspólnotowym.

XVI.1.4.b. MODEL ALTERNATYWNY Odnośnie trybu wyboru OI w wariancie DBO należy w pierwszej kolejności zauważyć, że na mocy umowy DBO OI otrzyma wynagrodzenie składające się z dwóch lub trzech składników: 1.

2.

3.

zapłaty sumy pieniężnej za zaprojektowanie i wybudowanie sieci (zapłata ta będzie dokonana przez samorząd województwa i będzie stanowiła wydatek kwalifikowany w ramach PO RPW), prawa do pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa w postaci opłat za korzystanie z sieci, wnoszonych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych, ewentualnie dopłaty do kosztów eksploatacji sieci, wnoszonej przez Województwo.

Zgodnie z art. 4 ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym tryb wyboru partnera prywatnego określają: •

•

przepisy ustawy z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi – jeśli wynagrodzeniem partnera prywatnego jest prawo do pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa publiczno-prywatnego albo przede wszystkim to prawo wraz z zapłatą sumy pieniężnej, przepisy Prawa zamówień publicznych – jeśli powyższy warunek nie jest spełniony.

Rekomendowanym trybem wyboru OI jest dialog konkurencyjny, ewentualnie przetarg ograniczony lub przetarg nieograniczony. Regulacja krajowa obu tych trybów jest zgodna ze wspólnotowym prawem zamówień publicznych.

XVI.1.5. INFORMACJE

DOTYCZĄCE PLANOWANEGO NAJKORZYSTNIEJSZYCH OFERT.

SPOSOBU

WYBORU

W obydwu scenariuszach, o których mowa powyżej, umowa zostanie zawarta z wnioskodawcą, który przedstawi najbardziej korzystną ekonomicznie ofertę. W tym względzie kryteria wyboru określają władze województwa. W pierwszym scenariuszu (model podstawowy) główne kryteria wyboru to: wysokość 32 przyznanej pomocy publicznej (waga wynosi co najmniej 65%), poziom wydatków kapitałowych partnera 33 prywatnego (waga wynosi 0-15%), inne kryteria ekonomiczne i jakościowe (waga wynosi 0-20%). W drugim scenariuszu podstawowymi kryteriami wyboru ofert będą: wysokość płatności dokonanej przez władze 34 województwa na etapie realizacji inwestycji, a także na etapie eksploatacji infrastruktury (waga wynosi co najmniej 65%). W tym wariancie wybrana zostanie oferta najbardziej korzystna ekonomicznie, co oznacza zminimalizowanie udziału władz wojewódzkich w kosztach inwestycyjnych i operacyjnych budowy i eksploatacji

31

Dz.U. z 2009 r., Nr 19, poz. 101, ze zm.

32

Kwota przyznanej pomocy publicznej jest określana poprzez wysokość czynszu, jaki Operator Infrastruktury będzie płacił do województwa – im wyższy czynsz, tym niższa kwota pomocy publicznej 33 Np. efektywność wykorzystania infrastruktury IDM, koszty wykorzystania infrastruktury, okres trwania koncesji powyżej minimalnego okresu 7 lat, poziom jakości oferowanych usług, opłaty i ich dostępność, metodyka monitorowania wyników projektu, warunki serwisu.

34 Optymalne kryterium przetargowe będzie opierać się na zaktualizowanej wartości netto wydatków kapitałowych i wydatków operacyjnych (takie kryterium określono w dokumencie inicjatywy JASPER „Połączenie finansowania za pomocą dotacji UE z partnerstwem publiczno-prywatnym (PPP) na rzecz infrastruktury - modele koncepcyjne i przypadki indywidualne” oraz w „Wytycznych dotyczących stosowania modelu DBO w zakresie projektów infrastrukturalnych z wykorzystaniem funduszy strukturalnych UE”.

Strona 280 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

IDM przy utrzymaniu podobnych lub identycznych warunków jakości (inne kryteria ekonomiczne i jakościowe waga 0-35%). Kryteria wyboru zostaną szczegółowo określone przed zaproszeniem do składania ostatecznych ofert zgodnie z zasadami określonymi w przepisach dotyczących zamówień publicznych.

XVI.1.6. NEUTRALNOŚĆ TECHNOLOGICZNA. Podstawowym celem Projektu jest budowa sieci szkieletowo-dystrybucyjnej na rzecz sieci NGA. Analiza dostępnych technologii oraz wybór konkretnych rozwiązań stosowanych w Projekcie IDM została przeprowadzona w punkcie IX „Sieci NGA to sieci dostępowe, które składają się w całości lub częściowo z elementów optycznych i które mogą zapewnić świadczenie usług szerokopasmowego dostępu o wyższych parametrach (takich jak wyższa przepustowość) w porównaniu z usługami świadczonymi za pomocą istniejących sieci z przewodów miedzianych” (pkt. 53 Wytycznych wspólnotowych). Ponadto w przypisie nr 60 do ww. akapitu Komisja Europejska wskazuje, że „na obecnym etapie rozwoju technologicznego i przy obecnej sytuacji na rynku wydaje się, że ani technologie sieci satelitarnej, ani komórkowej nie są w stanie zapewniać bardzo dużych prędkości w symetrycznych usługach szerokopasmowych”.

Na obecnym etapie rozwoju technologii telekomunikacyjnych nie ma innego medium transmisyjnego dla sieci szkieletowo-dystrybucyjnej umożliwiającej świadczenie usług NGA niż łącza światłowodowe. Przeprowadzona analiza wykazała, że jest to jedyna technologia do realizowania połączeń między węzłami IDM, która spełnia założenia techniczne.

Budowa IDM w oparciu o łącza światłowodowe i zastosowanie protokołu MPLS zapewnia możliwość dołączania do węzłów IDM sieci dostępowych w różnych technologiach. Architektura „wielu światłowodów” umożliwia pełną niezależność podmiotów ubiegających się o dostęp, oferujących usługi łączności szerokopasmowej o wysokiej przepustowości i sprzyja tym samym długotrwałej zrównoważonej konkurencji. Zastosowanie takiej architektury wspiera topologię zarówno poin-to-poin, jak i point-to-multipoint, a tym samym budowana sieć IDM jest neutralna pod względem technologicznym.

XVI.1.7. MECHANIZMY STOSOWANE W CELU UNIKNIĘCIE POWIELANIA ZASOBÓW I INICJATYWY ZMIERZAJĄCE DO OGRANICZENIA POMOCY KONIECZNEJ DO REALIZACJI DZIAŁANIA. Założenia projektu ukierunkowane są do wykorzystania całej istniejącej infrastruktury (tj. dróg, kanalizacji kablowej itp.), aby ograniczyć niezbędną pomoc na rzecz projektu, a także uniknąć powielenia infrastruktury.

Po pierwsze w modelu podstawowym będzie można przeprowadzić odrębne otwarte postępowanie przetargowe na zakup istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej lub, alternatywnie, w trakcie postępowania dotyczącego zaprojektowania i budowy infrastruktury IDM wykonawcy będą mogli pozyskać istniejącą infrastrukturę, jeżeli będzie to racjonalne ekonomicznie. Po drugie, w scenariuszu, w którym przeprowadza się jeden przetarg na budowę i eksploatację sieci (model alternatywny), operator infrastruktury będzie mógł wykorzystać do stworzenia sieci własne zasoby, a także zasoby podmiotu trzeciego.

XVI.1.8. OPCJE

„DOSTĘPU HURTOWEGO” DOFINANSOWANEJ SIECI

OFEROWANE

W

RAMACH

Kluczowym celem projektu IDM jest zapewnienie przepustowości każdemu operatorowi trzeciemu, który chce podłączyć swoją infrastrukturę ostatniej mili zgodnie z zasadami określonymi powyżej. Zatem zapewnianie dostępu hurtowego będzie odbywać się na podstawie niedyskryminujących warunków gwarantujących otwarty Strona 281 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

dostęp. Usługi hurtowe będą obejmować aktywny dostęp poprzez zapewnianie usług transmisyjnych, a także dostęp pasywny poprzez zapewnianie dostępu do usług dzierżawy ciemnych włókien. Realizacja projektu przewiduje dostęp zarówno do kanalizacji kablowej, ciemnych i jasnych włókien, a także dierzawy miejsc kolokacji dla operatorów w wezłach budowanej sieci.

OI będzie zobowiązany do zapewnienia efektywnego dostępu do infrastruktury IDM przez cały okres, na jaki zostanie zawarta pomiędzy Województwem a OI umowa udostępnienia infrastruktury IDM, tj. nie krócej niż 7 lat.

W związku z nałożeniem w umowie takiego zobowiązania, zgodnie z art. 27 ustawy o wspieraniu rozwoju sieci i 35 usług telekomunikacyjnych , Organ Regulacyjny ma możliwość zastosowania przepisów o obowiązkach regulacyjnych oraz o rozstrzyganiu sporów o dostęp telekomunikacyjny, niezależnie od analiz rynkowych oraz posiadania przez OI pozycji SMP. Efektywny dostęp hurtowy będzie zapewniany do infrastruktury pasywnej oraz aktywnej.

Katalog usług objętych zobowiązaniem to minimum: • dzierżawa kanalizacji kablowej w zakresie w jakim powstanie w ramach projektu (na odcinkach nowobudowanych sieci dystrybucyjnej przewidziane zostaną dodatkowe otwory w kanalizacji umożliwiające ułożenie własnych kabli światłowodowych przez minimum 3-4 operatorów), •

dzierżawa ciemnych włókien,

•

usługa kolokacji w węzłach szkieletowych (miasta powiatowe),

•

dzierżawa „jasnych” włókien (lambda),

•

usługi transmisyjne w najpopularniejszych protokołach MPLS oraz Ethernet,

•

usługa hurtowego dostępu do sieci Internet.

Katalog usług nie obejmuje usług LLU oraz BSA, bowiem w ramach Projektu nie powstanie infrastruktura „ostatniej mili”, ale wyłącznie sieć dystrybucyjna i szkieletowa, dlatego też oferta OI będzie dotyczyła infrastruktury i usług sieci dystrybucyjnej. Jednakże usługi te będą świadczone, jeżeli tylko technicznie będzie to możliwe, w szczególności w razie doprowadzenia sieci i węzła IDM do budynku.

Oferent, który wygra przetarg na eksploatację infrastruktury, nie będzie mógł świadczyć usług detalicznych w celu uniknięcia możliwości antykonkurencyjnego wykorzystania (tj. preferencyjnego traktowania swojej części detalicznej w zakresie korzystania z sieci) korzyści wynikających z zarządzania siecią w województwie mazowieckim.

Jednocześnie należy podkreślić, że dopóki IDM będzie infrastrukturą publiczną (własność samorządu), to samorząd ma obowiązek prawny wynikający z prawa krajowego (art. 13 ust. 1 ustawy o wspieraniu rozwoju sieci i usług telekomunikacyjnych) do zapewnienia dostępu do infrastruktury publicznej na zasadzie niedyskryminacji dla każdego zainteresowanego operatora. Obowiązek samorządu jest niezależny od jakiejkolwiek analizy rynku i z mocy ustawy samorząd jest traktowany tak jakby posiadał pozycję SMP. Krajowy organ regulacyjny może nakładać na samorząd szczegółowe obowiązki analogiczne do obowiązków regulacyjnych, jak również na tych samych zasadach będzie rozstrzygał spory o dostęp do infrastruktury publicznej pomiędzy samorządem a podmiotami trzecimi.

XVI.1.9. SPOSÓB PORÓWNYWANIA (BENCHMARKINGU) CEN DOSTĘPU I ROLA KRAJOWEGO ORGANU REGULACYJNEGO W TYM PROCESIE. Umowa pomiędzy Województwem i Operatorem Infrastruktury będzie określała zasady ustalania przez OI opłat pobieranych za świadczone usługi dostępu do infrastruktury IDM. Projekt umowy stanowi załacznik nr. 11.

35

Dz.U. z 2010 r., Nr 106, poz. 675.

Strona 282 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

W Projekcie przyjęto następujące reguły ustalania cen za dostęp hurtowy: 1.

2.

3.

4.

5.

Ceny hurtowego dostępu będą oparte na przeciętnych (regulowanych) cenach hurtowych obowiązujących na innych porównywalnych, bardziej otwartych na konkurencję obszarach danego kraju lub wspólnoty lub, w braku takich publikowanych cen, na cenach określonych lub zatwierdzonych przez Organ Regulacyjny.

Umowa między Województwem a Operatorem Infrastruktury publicznej przewiduje, że po uzgodnieniu cen dostępu hurtowego między tymi stronami, mogą być one stosowane po uzyskaniu zatwierdzenia przez Organ Regulacyjny zgodnie z pkt 1.

Ponadto, umowa przewiduje, że w razie sporu Województwa i Operatora Infrastruktury publicznej co do wysokości opłat, spór taki będzie rozstrzygany przez Organ Regulacyjny, który określi ceny zgodnie z pkt 1.

Podstawą prawną do określania lub zatwierdzania cen dostępu hurtowego przez Organ Regulacyjny – oprócz postanowień umowy – jest art. 27 ust. 2 ustawy o zasadach wspierania rozwoju sieci i usług telekomunikacyjnych. Przepis ten stanowi, że w razie gdy w związku z pomocą publiczną na operatora zostały nałożone (np. w umowie) obowiązki otwartego dostępu, to do zagwarantowania dostępu telekomunikacyjnego i współkorzystania stosuje się określone przepisy prawa telekomunikacyjnego.

Na podstawie tego odesłania Organ Regulacyjny ma kompetencję do rozstrzygania sporu z Operatorem Infrastruktury publicznej i wydanie decyzji zastępującej umowę o dostępie telekomunikacyjnym. Szczegółowe obowiązki będą nakładane przez Organ Regulacyjny w zakresie wynikającym z obowiązku do zapewnienia otwartego dostępu, bez prowadzenia uprzednich analiz rynkowych jak to jest wymagane przy nakładaniu obowiązku na operatora SMP. W opinii z dnia 31 maja 2011 r. wystawionej do projektu SSPW Organ Regulacyjny potwierdził, że posiada kompetencje w zakresie egzekwowania dostępu do infrastruktury publicznej finansowanej ze środków unijnych.

Zasady ustalania opłat przez OI powinny również prowadzić do tego, by stosowane przez OI opłaty (np. za dzierżawę ciemnych włókien), umożliwiały operatorom sieci dostępowych stworzenie oferty detalicznej porównywalnej z ofertą detaliczną dostępną dla użytkowników końcowych na obszarach, na których funkcjonuje efektywna konkurencja infrastrukturalna. Jak podkreślono w decyzji Komisji Europejskiej N 196/2010 – Estonia (pkt 60, s. 12): „Wholesale process on the subsidized network will be monitored by the National Regulatory Authority with the objective to have retail access prices similar to non-subsided areas.

Price benchmarking is an important safeguard to ensure that the aid granted will serve to replicate market conditions like those prevailing in other competitive broadband markets”.

XVI.1.10. SPOSÓB MONITOROWANIA DZIAŁANIA OBJĘTEGO DOFINANSOWANIEM. Realizacja fazy inwestycyjnej Projektu będzie monitorowana przez IZ MRPO. Monitoring ten będzie miał na celu zapewnienie zgodności Projektu z postanowieniami umowy o dofinansowanie inwestycji środkami EFRR. W szczególności ocenie będzie podlegał: • • • •

zakres rzeczowy i kwalifikowalność ponoszonych wydatków, zgodność ram czasowych przedsięwzięcia z harmonogramem, prawidłowość prowadzenia dokumentacji finansowo-księgowej zgodność realizacji projektu z przepisami prawa wspólnotowego i krajowego, m.in. w zakresie udzielania zamówień publicznych.

Monitoring ten będzie prowadzony w czasie realizacji inwestycji, aż do momentu dokonania ostatniej płatności ze środków EFRR.

Strona 283 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Samorząd Wojewódzctwa Mazowieckiego będzie regularnie monitorować wypełnianie zobowiązań umownych przez wyłonionego oferenta. Monitorowanie będzie prowadzone przez cały czas trwania umowy z operatorem infrastruktury. Szczegółowe informacje na temat mechanizmu zostaną zawarte w umowie z beneficjentem.

W fazie eksploatacyjnej kluczowe znaczenie będzie miał monitoring działalności Operatora Infrastruktury.

Monitoring ten będzie prowadzony w pierwszej kolejności przez Województwo jako stronę umowy zawartej z OI. Ogólnym celem monitoringu będzie zapewnienie zgodności działalności OI z postanowieniami umowy o przekazaniu mu infrastruktury IDM. W szczególności monitoring ten będzie dotyczył: • • • • • • •

należytego wywiązywania się OI z obowiązku zapewnienia dostępu do IDM każdemu zainteresowanemu operatorowi telekomunikacyjnemu, na równych i niedyskryminujących zasadach, przestrzegania warunków dopuszczalności dołączania infrastruktury ‘ostatniej mili’ stosowania przez OI cen zgodnych z Wytycznymi wspólnotowymi, realizacji obowiązku utrzymania IDM w należytym stanie technicznym, utrzymywania poziomu usług IDM na poziomie zagwarantowanym w SLA, prawidłowości prowadzenia ksiąg rachunkowych, w sposób umożliwiający identyfikację przychodów i kosztów OI związanych z zarządzaniem IDM, poziomu przychodów i kosztów generowanych przez OI w związku z zarządzaniem IDM – w celu ewentualnego zastosowania mechanizmu clawback.

Monitoring ten będzie prowadzony przez cały okres trwania umowy z OI. Ponadto monitoring działalności OI będzie wykonywany przez Organ Regulacyjny, na ogólnych zasadach określonych w ustawie z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne.

XVI.1.11. OPIS DZIAŁANIA MECHANIZMU ODZYSKIWANIA ŚRODKÓW (CLAWBACK MECHANISM).

W projekcie została przewidziany mechanizm odzyskiwania środków (punkt VII.2.9/197)aby uniknąć nadpłat na 36 rzecz beneficjenta. Kwota odzyskanych środków będzie zależała od wskaźnika EBITDA i będzie obejmowała cały czas trwania projektu. Według władz województwa metodyka ta pozwoli uwzględnić nie tylko przychody operatora, lecz również fakt, czy rzeczywiście poniesione koszty są niższe od kosztów oszacowanych w planie 37 operacyjnym .

Ostateczna korekta czynszu dzierżawnego OI dokonywana jest po zamknięciu roku obrachunkowego. Dokonuje się wtedy również korekty nadpłat według następującego algorytmu (clawback): a.

b. c.

maksymalny dopuszczalny wskaźnik procentowy EBITDA (E_max) wyliczany jako średnia wskaźników EBITDA dla spółek giełdowych z GPW z sektora telekomunikacyjnego według wzoru EBITDA średnia = suma (Przychód – Koszt + Amortyzacja + Podatki)/suma (Przychody), dla zamkniętego okresu obrachunkowego wyliczany jest rzeczywisty wskaźnik procentowy EBITDA E_proc, jeżeli procentowy wskaźnik EBITDA jest większy niż dopuszczalna E_max to OI jest zobowiązany dopłacić kwotę Clawback = (E_proc – E_max) * Przychód.

Przykładowo, średnia procentowego wskaźnika EBITDA dla spółek giełdowych w 2008 r. została obliczona po wyeliminowaniu skrajnych wartości procentowych i wyniosła 26,5%.

Nadwyżka clawback będzie dzielona pomiędzy Województwo a OI proporcjonalnie do poziomu pomocy.

36

Zyski przed uwzględnieniem odsetek, podatków, deprecjacji i amortyzacji – powszechnie stosowany wskaźnik finansowy, również w sektorze telekomunikacyjnym.

37 Władze województwa przewidują następujący mechanizm: jeżeli na koniec roku obrachunkowego wskaźnik EBITDA operatora infrastruktury przekracza wartość referencyjną EBITDA (określoną na podstawie średniego wskaźnika EBITDA przedsiębiorstw telekomunikacyjnych notowanych na warszawskiej giełdzie papierów wartościowych), część EBITDA przekraczająca różnicę progową należy dopłacić – nadwyżka zostanie podzielona między dane województwo a operatora infrastruktury proporcjonalnie do poziomu pomocy publicznej.

Strona 284 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XVI.1.12. SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA ZGODNOŚCI XVI.1.12.a. INFORMACJE I DANE, Z KTÓRYCH WYNIKA, ŻE (I) BRAK JEST PRZYSTĘPNYCH USŁUG O ODPOWIEDNIEJ JAKOŚCI, SPEŁNIAJĄCYCH POTRZEBY OBYWATELI BĄDŹ PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH, ORAZ ŻE (II) NIE ISTNIEJĄ INNE ROZWIĄZANIA (W TYM REGULACJE EX ANTE), KTÓRE W MNIEJSZYM STOPNIU ZAKŁÓCAŁYBY SYTUACJĘ RYNKOWĄ, A SPOWODOWAŁYBY OSIĄGNIĘCIE TAKICH SAMYCH REZULTATÓW. INTERWENCJA NA RZECZ PODSTAWOWEJ INFRASTRUKTURY SZEROKOPASMOWEJ NA OBSZARACH SZARYCHPODSTAWOWYCH. Spełnienie warunków z pkt. (46) Wytycznych wspólnotowych: Na podstawie szczegółowej inwentaryzacji istniejącej infrastruktury i planów inwestycyjnych, jak również badania rynku, w ramach Projektu obszary objęte monopolem infrastruktury jednego operatora podzielono na obszary: a. b. c. d.

szare-podstawowe problematyczne (kategoria 2 Załącznik nr. 12) szare-podstawowe nieproblematyczne ze względu na znaczące inwestycje TP S.A. (37 miejscowości z kategorii 2, których dotyczy przypis 7) szare-podstawowe nieproblematyczne ze względu na posiadanie przez TP S.A. optycznego węzła IPDSLAM (78 miejscowości z kategorii 2), szare-podstawowe nieproblematyczne ze względu na istniejące lub planowane udostępnienie przez TP S.A. węzła dla usługi LLU (11 miejscowości z kategorii 3).

Na obszarach szarych-podstawowych problematycznych (a) można podłączać każdą infrastrukturę „ostatniej mili”. Na obszarach szarych-podstawowych nieproblematycznych (b, c, d) mogą być lokalizowane wyłącznie węzły, do których będzie podłączana infrastruktura ‘ostatniej mili’ NGA, bez podłączania infrastruktury podstawowej (uzasadnienie dopuszczalności interwencji na rzecz NGA zob. pkt 4.4).

Obszary (a), tj. szare-podstawowe problematyczne obejmują 971 miejscowości (1086 miejscowości z kategorii 2 w Tabeli 1 minus miejscowości z pkt b i c), z czego obecnie w ramach Projektu węzły IDM planowane są w 77 miejscowościach.

Dla wykazania warunków dopuszczalności interwencji w tych miejscowościach ustalono szczegółowe kryteria, opisane w Metodyce wyznaczania obszarów BSC na potrzeby projektu IDM. Każda ze 971 miejscowości spełnia łącznie poniższe szczegółowe kryteria z Metodyki wyznaczania obszarów BSC na potrzeby projektu IDM (kryteria te były konsultowane z Dyrekcją Generalną ds. Konkurencji w toku prenotyfikacji projektu SSPW): 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Dostępny (istniejący) jest tylko jeden węzeł optyczny dystrybucyjny, Nie ma planów inwestycyjnych budowy takiej infrastruktury w ciągu najbliższych 3 lat, Istniejąca infrastruktura dystrybucyjna nie jest dostępna dla innych operatorów (warunek B1 z 38 Metodyki) 39 Tylko jedna podstawowa detaliczna oferta szerokopasmowa min. 2 Mb/s Na podstawie danych opublikowanych przez Organ Regulacyjny są to obszary o bardzo słabej penetracji usługami szerokopasmowymi lub o słabej penetracji usługami szerokopasmowymi. Żaden operator nie oferuje usług NGA.

Dodatkowo, w toku badania rynku usług hurtowych stwierdzono, że TP S.A. nie oferuje w tych węzłach usługi dzierżawy ciemnych włókien, co potwierdza brak dostępu dla innych operatorów. Oferta rynkowa TP S.A.

38

Dostępność infrastruktury przyjmowano na podstawie pisemnych oświadczeń operatorów, do których należy infrastruktura dystrybucyjna.

39 Oferty oparte na BSA nie są brane pod uwagę.

Strona 285 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

obejmuje usługi hurtowego dostępu do Internetu (IP Transit) i hurtowej dzierżawy przepływności (Ethernet), których ceny są ok. 2 krotnie wyższe niż oferta operatorów alternatywnych na obszarach o rozwiniętej konkurencji infrastrukturalnej. Przekłada się to na jakość usług dla użytkowników końcowych, którzy na obszarach objętych monopolem TP S.A. standardowo otrzymują ofertę nie przekraczającą 2 Mb/s, a tymczasem za tą samą cenę na obszarach o rozwiniętej konkurencji użytkownicy końcowi mogą uzyskać usługi zdecydowanie wyższej jakości (np. do 70% wyższa przepływność). W konsekwencji przeprowadzone analizy udowodniły, że spełniony jest również warunek B2 z Metodyki. Zgodnie z Metodyką do zakwalifikowania miejscowości z kategorii 2 z Tabeli 1 do obszarów szarych-podstawowych problematycznych wystarczające jest spełnienie przynajmniej jednego warunku B1, B2 lub B3, a w tym przypadku spełnione są dwa warunki (B1 oraz B2).

Na podstawie szczegółowej analizy rynku przeprowadzonej w ramach Studium wykonalności ustalono, że do TP S.A. należy ponad 86% wszystkich węzłów dostępowych do sieci dystrybucyjnych w Województwie.

Przedstawione wyżej wnioski potwierdzone zostały w najnowszych ustaleniach Organu Regulacyjnego w decyzji dla rynku 4 z dnia 30 grudnia 2010 r., która była poprzedzona wykonaną przez Organ Regulacyjny analizą rynku. Analiza rynku doprowadziła do stwierdzenia znaczącej pozycji rynkowej TP S.A oraz ujawniła problemy podmiotów trzecich z efektywnym dostępem hurtowym do infrastruktury TP S.A. uzasadniające nałożenie na TP S.A. obowiązków regulacyjnych.

W uzasadnieniu decyzji z dnia 30 grudnia 2010 r. stwierdzono także wysokie bariery wejścia, faktycznie wykluczające budowę własnej infrastruktury i wejście na rynek innych operatorów niż operator zasiedziały.

Okoliczności stwierdzone przez Organ Regulacyjny w poniżej cytowanym uzasadnieniu decyzji z dnia 30 grudnia 2010 r. potwierdzają zakłócenia w funkcjonowaniu rynku, co uzasadnia dopuszczalności interwencji na rzecz podstawowych sieci szerokopasmowych: „Operator zasiedziały posiada największy udział pod względem liczby aktywnych łączy abonenckich co dowodzi niskiego stopnia konkurencyjności na rynku docelowym, na którym istnienie barieri pozycji dominującej TP nie daje impulsu do korzystania z usługi dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji. 90,47% udziału pod względem liczby aktywnych łączy abonenckich TP to również sygnał, że bariery wejścia na ten rynek są bardzo duże.

Podsumowując, bardzo silna pozycja operatora zasiedziałego na rynku detalicznym analizowanym poprzez pryzmat liczby posiadanych łączy, nie uruchamia mechanizmów, które motywowałyby operatorów alternatywnych do korzystania z usługi hurtowego dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji.

Jedynym podmiotem świadczącym usługi na rynku dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji (łącznie z dostępem współdzielonym) w Polsce jest TP S.A. Źródłem jej siły rynkowej jest fakt, iż przez kilkadziesiąt lat była naturalnym monopolistą na rynku telekomunikacyjnym. Rozbudowała wtedy swoją infrastrukturę, systematycznie poszerzała liczbę użytkowników, miała zapewnioną także protekcyjną politykę państwa. W momencie liberalizacji rynku telekomunikacyjnego, TP dysponowała więc ogromnym zapleczem finansowym i technologicznym.

Taka sytuacja utrudniała powstanie skutecznej konkurencji. O skutecznej konkurencji można mówić wówczas, gdy na rynku na równych zasadach i prawach konkurują między sobą przedsiębiorcy. Nie sposób zaś mówić o skutecznej konkurencji w sytuacji, gdy na rynku występuje podmiot, który posiada tak znaczącą przewagę nad pozostałymi uczestnikami rynku.”

Przeprowadzona przez Organ Regulacyjny analiza wykazała również, że na rynku 4 występują problemy utrudniające istnienie równoprawnej i skutecznej konkurencji, które mogą szkodzić użytkownikom końcowym oraz uniemożliwiać operatorom alternatywnym korzystanie z infrastruktury sieciowej TP. Do problemów tych Organ Regulacyjny zaliczył głównie: • •

możliwość zawyżania opłat za dostęp telekomunikacyjny do sieci TP, możliwość utrudniania innym operatorom dostępu do sieci TP (w tym zamawiania i korzystania z usług wchodzących w zakres rynku 4), Strona 286 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

•

•

możliwość dyskryminacji operatorów alternatywnych względem jednostek organizacyjnych TP i podmiotów z grupy kapitałowej TP, m.in. poprzez wymianę informacji niedostępnych operatorom alternatywnym oraz utrudnianie przez TP konkurentom dostępu do informacji niezbędnych do zamówienia usług, możliwość utrudnień związanych z migracją do sieci opartej na technologii światłowodowej, w tym w szczególności związanych ze skracaniem i likwidacją pętli miedzianej.

Stwierdzone przez Organ Regulacyjny problemy w dostępie do infrastruktury TP S.A., w szczególności do infrastruktury dystrybucyjnej, powodują, że poziom penetracji usługi LLU w Polsce wynosi kilka procent. Brak inwestycji w LLU dowodzi istnienia wysokich barier wejścia na rynek w tych obszarach, a oferowane warunki dostępu do sieci i usług hurtowych operatora zasiedziałego nie są w stanie zachęcić operatorów alternatywnych do takich inwestycji.

Jakość usług oferowanych na obszarach z kategorii 2 z Załącznika nr. 12 jest niższa niż na obszarach, o rozwiniętej konkurencji infrastrukturalnej, w szczególności oferta usług o przepustowości powyżej 40 Mb/s na tych obszarach nie występuje. Co do zasady nie występuje na nich nawet oferta usług o przepustowości powyżej 10 Mb/s, a usługi o przepustowości 6 Mb/s występują jedynie w bardzo bliskiej odległości od węzłów dostępowych TP S.A. W istocie tylko na części obszaru tych miejscowości przepustowość przekracza 2 Mb/s, a na pozostałym obszarze jest niższa (na łączach miedzianych przepustowość spada wraz z odległością od węzła dostępowego) – w miejscowościach w kategorii 2 zdecydowanie dominuje dostęp do Internetu maksymalnie 1 Mb/s do użytkownika końcowego.

Regulacja ex ante, obowiązki w ramach usługi powszechnej, czy też działania na rzecz strony popytowej nie są w stanie rozwiązać tego problemu na obszarach szarych-podstawowych w kategorii 2 w Tabeli 1. O ile bowiem nałożenie obowiązków regulacyjnych może zapewnić konkurencyjne oferty szerokopasmowe, o tyle nie jest w stanie przezwyciężyć geograficznego oddalenia tych obszarów, niskiej gęstości zaludnienia i niskich dochodów ludności, które uniemożliwiają świadczenie usług na takich samych warunkach, jakie występują na obszarach miejskich. Dowodem potwierdzającym takie stanowisko jest to, że pomimo tego, iż Organ Regulacyjny stwierdził posiadanie przez TP S.A. znaczącej pozycji rynkowej na dawnym rynku 11 oraz dawnym rynku 12 oraz decyzjami z dnia 26 czerwca 2007 r. oraz 14 lutego 2007 r. nałożył na TP S.A. obowiązki regulacyjne, to ponowne analizy obecnych rynków 4 i 5 nadal ujawniają znacząca pozycję rynkową TP S.A. oraz – co jeszcze ważniejsze – realne problemy w uzyskiwaniu przez operatorów alternatywnych efektywnego dostępu do infrastruktury TP S.A., które doprowadziły do ponownego nałożenia obowiązków regulacyjnych na rynkach 4 i 5 decyzjami z dnia 30 grudnia 2010 r. oraz 28 kwietnia 2011 r.

Podsumowując, przedstawione wyżej okoliczności dowodzą, że dla każdej z 971 miejscowości zaliczonej do kategorii 2 z Załącznika nr. 12 (z wyjątkiem miejscowości, o których mowa w pkt b i c), spełnione są następujące warunki: a.

b. c. d.

ogólne warunki rynkowe są nieodpowiednie, w szczególności biorąc pod uwagę brak planów inwestycyjnych, obecność tylko jednej podstawowej oferty szerokopasmowej, słabo rozwinięta infrastruktura telefoniczna, co do zasady monopol operatora zasiedziałego, co do którego stwierdzono problemy z zapewnieniem efektywnego hurtowego dostępu, bardzo słabe zagęszczenie ludności i niskie dochody gospodarstw domowych, skuteczny dostęp do sieci nie jest zapewniony osobom trzecim, ogólne bariery wejścia wykluczają ewentualne wejście innych operatorów na rynek, żadne środki lub działania naprawcze podejmowane przez Organ Regulacyjny i przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie były w stanie rozwiązać problemów odnoszących się do jedynego dostawcy sieci.

Udowodnienie powyższych warunków przemawia za dopuszczalnością w tych miejscowościach interwencji władz publicznych na rzecz podstawowych sieci szerokopasmowych. Jednocześnie podkreślić trzeba, że wyłączono taką możliwość dla 37 miejscowości objętych planami inwestycyjnymi TP S.A. w ramach porozumienia z Organem Regulacyjnym (przypis 7 i pkt b powyżej) oraz dla 78 miejscowości, w których są węzły Strona 287 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

IPDSLAM (pkt c), bowiem w tych miejscowościach pomimo faktycznego monopolu TP S.A. po zrealizowaniu inwestycji nie powinny mieć już miejsca zakłócenia w funkcjonowaniu detalicznego rynku szerokopasmowego dostępu do Internetu lub też wyeliminowanie zakłóceń nie jest wykluczone środkami regulacyjnymi. Z tych powodów miejscowości te – pomimo przynależności do kategorii 2 z Tabeli 1 – zostały zakwalifikowane jako szare-podstawowe nieproblematyczne i objęte tymi samym regułami, co obszary czarne-podstawowe.

Miejscowości te odrębnie oznaczono w Wykazie symbolem „SN”.

XVI.1.12.b. INFORMACJE I DANE, Z KTÓRYCH WYNIKA, ŻE (I) USŁUGI SZEROKOPASMOWE ŚWIADCZONE ZA POŚREDNICTWEM RZECZONYCH SIECI NIE SPEŁNIAJĄ POTRZEB OBYWATELI I PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH NA DANYM OBSZARZE, ORAZ ŻE (II) NIE ISTNIEJĄ INNE ROZWIĄZANIA (W TYM REGULACJE EX ANTE), KTÓRE W MNIEJSZYM STOPNIU ZAKŁÓCAŁYBY SYTUACJĘ RYNKOWĄ, A SPOWODOWAŁYBY OSIĄGNIĘCIE OKREŚLONYCH REZULTATÓW. INTERWENCJA NA RZECZ NGA NA OBSZARACH BIAŁYCH-NGA I JEDNOCZEŚNIE BIAŁYCH LUB SZARYCH-PODSTAWOWYCH. Spełnienie warunków z pkt (73) Wytycznych wspólnotowych, które Komisja bierze pod uwagę przy ocenie zgodności ze wspólnym rynkiem interwencji na rzecz NGA na obszarach białych-NGA będących jednocześnie obszarami białymi-podstawowymi (kategoria 1 z Tabeli 1) lub szarymi-podstawowymi (kategoria 2 i 3 z Tabeli 1). Liczbę miejscowości w poszczególnych kategoria wskazano w Załączniku nr. 12.

W ramach Projektu w Województwie przewidziana jest interwencja na rzecz NGA i lokalizacja węzłów IDM w 279 miejscowościach będących obszarami białymi NGA i jednocześnie obszarami białymi lub szarymi podstawowymi, w tym: • •

w 202 miejscowościach z kategorii 1 (białe-podstawowe) w 77 miejscowościach z kategorii 2 (szare-podstawowe problematyczne)

Brak infrastruktury NGA i brak planów inwestycyjnych zostały ustalone w wyniku szczegółowej inwentaryzacji, ankietowania istniejących przedsiębiorców telekomunikacyjnych, pozyskiwania danych od Organu Regulacyjnego i władz lokalnych, a następnie została zweryfikowana w konsultacjach publicznych.

Nieadekwatność istniejących połączeń szerokopasmowych stała się w Województwie poważną przeszkodą w świadczeniu obywatelom i przedsiębiorcom nowych, zaawansowanych usług i poważnie utrudnia ich działalność. Przedsiębiorcy potrzebują takich usług, by skutecznie konkurować z przedsiębiorcami z obszarów, na których są dostępne konkurencyjne oferty usług NGA i usług dzierżawy łączy, a ludność potrzebuje dostępu do takich usług jak triple play, telewizja HD, wideokonferencje oraz dostęp do Internetu o przepływności powyżej 40 Mb/s, by mogła korzystać z zaawansowanych aplikacji, e-administracji, e-zdrowia, telepracy, eedukacji oraz, by nie pogłębiała się przepaść cyfrowa w porównaniu z ludnością na obszarach o pełnej dostępności do tych usług i aplikacji. Jeżeli utrzyma się obecny trend rozwojowy, to do końca 2015 r. połączenia 40 o przepustowości 100 Mb/s staną się standardem. Zapotrzebowanie na taki dostęp jest nawet większe na obszarach wiejskich ze względu na duże odległości i oddalenie tych obszarów. Zapewnienie odpowiedniego pokrycia i dostępu do usług NGA na tych obszarach może przynieść proporcjonalnie wyższe korzyści dla obywateli i przedsiębiorców na takich obszarach niż na obszarach zurbanizowanych. Ponadto, korzystanie w jednym czasie z wielu usług przez gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa zwiększa zapotrzebowanie na wyższe przepustowości.

Dzięki postępowi i rozwojowi technologicznemu dokonania na gruncie opieki zdrowotnej pozwolą niedługo władzy publicznej oferować usługi takie, jak współdzielone historie kliniczne (które obejmują duże pliki z 40

Raport z dnia 15 września 2008 r. załączony do decyzji Komisji N 62/2010 – Finlandia.

Strona 288 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

obrazami wysokiej rozdzielczości), zdalne obrazowanie medyczne (w celu wymiany badań radiologicznych), telemedycynę i zdalne asystowanie. Oczekuje się również szybkiego rozwoju e-nauczania, dzięki usługom takim, jak szkolenia wirtualne, zdalne laboratoria, zdalne biblioteki cyfrowe oraz wirtualne miejsca spotkań. Ponadto, usługi takie, jak zdalne przesłuchania, scentralizowane usługi danych (w tym multimedia) i zdalny nadzór spowodują istotne postępy w wymiarze sprawiedliwości, bezpieczeństwa oraz elektronicznej administracji.

Przepływność łącza ma znaczenie dla dostępności usług ale również, a może przede wszystkim na komfort wykorzystywania Internetu. Zarówno zaawansowani użytkownicy jak i osoby poznające dopiero możliwości sieci Internet mogą zrazić się do tej formy komunikacji jeśli będą dysponować wolnymi łączami. Ma to bezpośredni wpływ m.in. na stopień wykorzystania usług internetowych. Na podstawie przeprowadzonych badaniach firma Nielsen Norman Group dowiodła, że jeśli użytkownik Internetu nie zobaczy w ciągu 10 sekund widocznych efektów ładowania się strony to z zdecydowanej większości ją opuszcza. W innych badaniach, tej samej firmy okazało się, iż ocena atrakcyjności strony przez użytkownika po 0,5 sekundy jest niemal identyczna z ta po 10 sekundach przeglądania serwisu.

Innym przykładem potwierdzającym wpływ czasu ładowania strony na intensywność korzystania z Internetu mogą być doświadczenia największych firm funkcjonujących w sieci – Google i Amazon. W wyszukiwarce google.com przez pewien czas testowano rozwiązanie polegające na wyświetlaniu 30 wyników wyszukiwania na stronę. Efektem tych testów było wydłużenie się średniego czasu ładowania strony (w stosunku do standardowych 10 wyników na stronę) o pół sekundy. Skutkowało to zmniejszeniem się ruchu na stronie, co zaowocowało spadkiem przychodów o 20%. Inny, równie ciekawy przypadek dotyczy aplikacji Google Maps.

Zmniejszenie rozmiaru strony głównej ze 100 kB do 70-80 kB spowodowało zwiększenie ruchu na stronie o 10% w pierwszym tygodniu i o 25% w kolejnych trzech tygodniach. Podobnie było w przypadku eksperymentu związanego z czasem ładowania się strony amazon.com. Wydłużenie się tego czasu średnio o 100 ms spowodowało spadek się sprzedaży o 1%.

Jak widać autorzy stron poświęcają analizie tego zagadnienia wiele uwagi, jednak ich wysiłki i właściwa optymalizacja strony nie przyniesie spodziewanego efektu, jeśli użytkownik będzie dysponował słabym łączem.

Poniższy wykres prezentuje szacunkowy czas ładowania się strony jednego z najczęściej odwiedzanych portali w Polsce w zależności od szybkości łącza użytkownika końcowego.

Zestawiając czas ładowania strony internetowej z wynikami badań należy stwierdzić, że w zasadzie dopiero łącze o przepływności 2 Mbit/s pozwala na w miarę komfortowe korzystanie z Internetu.

Należy jednak pamiętać wykres dotyczy zwykłej strony internetowej, podczas gdy sieć nieustanie migruje w kierunku treści multimedialnych, które wymagają łączy o coraz większych przepływnościach. Coraz popularniejszą usługą w sieci Internet jest telewizja, a szczególnie transmisja materiałów wideo na żądanie.

Wielu ekspertów twierdzi, że jest to jeden z głównych kierunków rozwoju i w perspektywie kilku lat należy spodziewać się integracji tych mediów. Jednak transmisja materiałów wideo, szczególnie w rozdzielczości HD stawia bardzo duże wymagania przed infrastrukturą dostępową.

Strona 289 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 121. CZAS ŁADOWANIA STRONY INTERNETOWEJ W ZALEŻNOŚCI OD PRZEPŁYWNOŚCI ŁĄCZA DOSTĘPOWEGO 45 40

Czas ladowania strony [s]

35 30 25 20 15 10 5 56 kbit/s

144 kbit/s 512 kbit/s

1 Mbit/s

2 Mbit/s

8 Mbit/s

30 Mbit/s 50 Mbit/s 100 Mbit/s

Przepływność łącza

Transmisja HD z wykorzystaniem najpopularniejszego obecnie standardu H.264 wymaga, w zależności od jakości transmisji, przepływności rzędu 60 – 200 Mbit/s. Widać więc że efektywny sposób możliwe jest to wyłączenie w sieciach NGA. Jednak transmisja obrazów w rozdzielczości HD to nie tylko rozrywka. Przykładem mogą być tu połączenia telekonferencyjne. Unia Europejska w ramach polityki równych szans i niedyskryminacji promuje np. wszelkiego rodzaju elastyczne formy zatrudnienia, w tym m.in. pracę zdalną. Jest to rozwiązanie niezwykle wygodne, które w wielu przypadkach może ułatwić zatrudnienie osobom niepełnosprawnym czy kobietom wychowującym małe dzieci. Prowadzi ono również do obniżenia kosztów po stronie pracodawcy. Jednak takie rozwiązanie wymaga efektywnego łącza dostępowego. Z jednej strony powinno ono pozwalać na korzystanie z informatycznych zasobów firmy w sposób podobny, jak w przypadku pracy „w biurze”, z drugiej natomiast powinno umożliwiać realizuję wygodnych połączeń wideokonferencyjnych. Dostęp do zasobów informatycznych firmy jest tym wygodniejszy im przepływność łącza dostępowego zarówno po stronie pracownika jak i pracodawcy jest bliższa parametrom oferowanym przez sieci lokalne – czyli ok. 100 Mbit/s.

Coraz popularniejszym model korzystania z aplikacji informatycznych jest Cloud Computing, czyli korzystanie z tzw. chmury obliczeniowej. W takim wypadku użytkownik zyskuje możliwość dostępu do bardziej zaawansowanych narzędzi niż te posiadane lokalnie na komputerze czy ułatwień związanych z pracą grupową.

Cloud Computing wymaga jednak co najmniej szerokopasmowo łącza internetowego. Jednak do wygodnej a co za tym idzie efektywnej pracy Internetowej wymagane jest łącze o przepływności kilkunastu czy nawet kilkudziesięciu Mbit/s.

Rozpatrując zapotrzebowanie na przepływność łączy dostępowych nie można zapominać o charakterystyce tego typu usług. Usługa taka skierowana jest do gospodarstwa domowego, a nie pojedynczej osoby. Coraz częściej zakończeniem łącza dostępowego w gospodarstwie domowych jest router, do którego następnie przyłączone są wszystkie urządzenia w domu. Można spodziewać się, ze w wielu, nowoczesnych gospodarstwach domowych z Internetu korzystać będą wszyscy domownicy w wieku powyżej 7-8 lat. Ponadto coraz więcej jest urządzeń jest podłączonych do sieci, np. telewizory, odtwarzacze DVD/Blu-Ray, konsole do gier, tablety, telefony komórkowe. Każde z nich generuje dodatkowy ruch, który zajmuje część łącza dostępowego.

Jak widać szerokopasmowy dostęp do Internetu, w nowoczesnych społeczeństwach stał się dobrem podstawowym, z którego korzysta już większość społeczeństwa. Należy się spodziewać, że w przeciągu kilku Strona 290 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

najbliższych lat podany proces dotyczyć będzie się usług wymagającymi sieci NGA. Jak na razie są one dostępne dla stosunkowo niewielkiej grupy osób, jednak wraz z rozbudową na pewno zwiększą one swoja popularność.

Usługi realizowane w sieciach NGA staną się usługami podstawowymi, a ich brak będzie symptomem wykluczenia społecznego. Z tego powodu migracja z sieci podstawowych, w których przeciętna prędkość łącza dostępowego oscyluje w okolicach 2 Mbit/s do sieci NGA jest konieczna i należy ją traktować jako jeden z podstawowych czynników rozwoju społecznego.

Należy również pamiętać, że rozwój usług NGA ma wpływ na całą gospodarkę. Według raport, opracowanego wspólnie przez firmy Ericsson i Arthur D. Little oraz Chalmers University of Technology na podstawie badania przeprowadzonego w 33 krajach OECD, określa wpływ na PKB samej tylko szybkości komunikacji szerokopasmowej — każde podwojenie tej szybkości daje wzrost PKB o 0,3%.

Podsumowując, należy stwierdzić iż rozbudowa infrastruktury telekomunikacyjnej powinna być nakierowana nie tylko na zapewnieniu dostępu do podstawowych usług internetowych, ale również na rozwój usługi o wysokich wymaganiach technicznych (przepływność oraz jakość transmisji). Wydaj się, że już wkrótce brak możliwości korzystania z takich usług będzie przesłanką do traktowania takich osób jako wykluczonych cyfrowo.

Jednocześnie brak jest innych rozwiązań, które w mniejszym stopniu zakłócałyby sytuację rynkową. W szczególności regulacja ex ante, obowiązki w zakresie usługi powszechnej, czy wsparcie strony popytowej (np. ulgi podatkowe z tytułu korzystania z usług internetowych), nie są skuteczne w odniesieniu do budowy infrastruktury NGA. Nie ma też możliwości nakłonienia operatorów do inwestycji na tych obszarach, m.in. ze względu na wysokie bariery wejścia, niskie zagęszczenie ludności, małe miejscowości głównie na terenach wiejskich, niskie przychody.

Gęstość zaludnienia w województwie mazowieckim – bez Warszawy - należy do najniższych w kraju, co utrudnia przyciąganie inwestycji w rozwój sieci szerokopasmowych, które zazwyczaj przynoszą większe zyski w obszarach o większej gęstości zaludnienia, gdzie potencjalny popyt jest większy i bardziej skumulowany.

Struktura demograficzna województwa jest wyjątkowa, bowiem blisko 1/3 ludności to mieszkańcy Warszawy (stolica Polski), a na pozostałym obszarze województwa, z wyjątkiem kilku większych miast, to wielka liczba miejscowości małych i bardzo małych. W województwie mazowieckim jest ok. 7615 miejscowości małych i bardzo małych z liczbą mieszkańców poniżej 500.

Z danych statystycznych wynika, że na koniec 2010 r. dostęp do stacjonarnych usług szerokopasmowych w Polsce osiągnął poziom 16% (dostęp stacjonarny i mobilny), co wciąż jest wynikiem zdecydowanie poniżej średniej UE (26,6%). W Polsce jest nie tylko jeden z najniższych w UE wskaźników penetracji stacjonarnym dostępem do Internetu, ale jednocześnie udział dostępu poniżej 2 Mb/s wynosi 51% (średnia UE to ok. 14%), co pokazuje bardzo niską jakość łączy szerokopasmowych. Udział dostępu 10-30 Mb/s to tylko 12% (średnia UE ok.

40%), a dostęp FTTH w Polsce to tylko 4,5 tys. łączy światłowodowych. Widoczna konkurencja wśród operatorów, którzy mogą świadczyć usługi przy użyciu konkurencyjnej infrastruktury występuje tylko na obszarze większych miast, gdzie szerokopasmowy dostęp do Internetu zapewniają także operatorzy telewizji kablowej.

Informacje, z których wynika potrzeba interwencji państwa na obszarach białych-NGA i jednocześnie czarnychpodstawowych (takie, jak np. dane dotyczące inwestycji podejmowanych przez inwestorów istniejących sieci w ciągu ostatnich lat; dowody pokazujące, że modernizacja infrastruktury szerokopasmowej mająca na celu zapewnienie większych prędkości w odpowiedzi na zapotrzebowanie użytkowników okazała się niewystarczająca). Informacje i dane, z których wynika, iż istniejące sieci nie są lub nie będą w stanie spełnić potrzeb obywateli i podmiotów gospodarczych na danym obszarze, oraz że nie istnieją inne rozwiązania (w tym regulacje ex ante), które w mniejszym stopniu zakłócałyby sytuację rynkową, a spowodowałyby osiągnięcie określonych rezultatów.

Spełnienie warunków określonych w pkt (78) i (75) Wytycznych wspólnotowych, czyli tylko 29 miejscowości z kategorii 6 w Tabela nr. 79. Wykaz miejscowości z kategorii 6 wraz z ludnością wybranych do interwencji NGA, które wybrano dla znaczącej rozbudowy publicznej infrastruktury światłowodowej na potrzeby sieci Strona 291 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

dostępowych NGA. Podkreślić należy, że wśród tych 29 miejscowości nie ma największych miast, które są w odrębnej kategorii 7 z Tabela nr. 79. Wykaz miejscowości z kategorii 6 wraz z ludnością wybranych do interwencji NGA. Ze względu na obecność w tych miejscowościach więcej niż jednej optycznej infrastruktury dystrybucyjnej, a jednocześnie brak sieci NGA i brak wiarygodnych planów inwestycyjnych w zakresie budowy sieci NGA (w tym w technologii FTTC), inwestycja realizowana w tych miejscowościach powinna w istotny sposób zwiększać efekty dla sieci NGA, co nastąpi poprzez: budowę publicznej optycznej infrastruktury dystrybucyjnej wraz z węzłami IDM zlokalizowanymi w budynkach lub w istniejących lokalnych szafach telekomunikacyjnych lub w bezpośrednim sąsiedztwie tych szaf, w których nie ma dostępnej infrastruktury optycznej, infrastruktura IDM będzie przygotowana do podłączenia wielu niezależnych operatorów sieci dostępowych, wykorzystanie przez operatorów dostępowych infrastruktury IDM zapewni dostęp do sieci NGA w technologii FTTB - dla większości gospodarstw domowych w danej miejscowości.

Plany budowy w miejscowościach z kategorii 6 publicznej infrastruktury światłowodowej z wieloma węzłami IDM i udostępnienia jej operatorom komercyjnym do wykorzystania w sieciach dostępowych w technologii FTTB, były szczegółowo przedstawione w ramach konsultacji publicznych. Zasadność budowy publicznej infrastruktury optycznej na potrzeby sieci NGA w technologii FTTC/FTTB potwierdził zarówno operator zasiedziały, jak i największy operator alternatywny.

TABELA NR. 79. WYKAZ MIEJSCOWOŚCI Z KATEGORII 6 WRAZ Z LUDNOŚCIĄ WYBRANYCH DO INTERWENCJI NGA MIEJSCOWOSC

LUDNOSC

Sobolew

4439

Żelechów

4133

Nowe Miasto nad Pilicą

3856

Garbatka-Letnisko

3532

Lipsko

5723

Łosice

7207

Maków Mazowiecki

9814

Różan

2625

Nasielsk

7418

Kadzidło

4748

Myszyniec

2980

Małkinia Górna

6241

Bielsk

2812

Drobin

2935

Wyszogród

2728

Strona 292 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Raciąż

4660

Pułtusk

19096

Pionki

19351

Jedlnia-Letnisko

4498

Skaryszew

4135

Wierzbica

4620

Sierpc

18653

Teresin

2609

Sokołów Podlaski

18509

Leszno

4130

Słupno

3161

Duczki

3459

Żuromin

8760

Mszczonów

6306 Źródło: Opracowanie własne

W 29 wybranych miejscowościach zamieszkuje ok. 193 000 osób, średnio ok. 6 660 osób na miejscowość.

Szczegółowe badanie tych miejscowości wykazało, że: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

nawet na części obszaru tych miejscowości nie ma obecnie dostępnych usług NGA, zapytania skierowane do działających w tych miejscowościach operatorów oraz konsultacje publiczne udowodniły brak planów inwestycyjnych w zakresie sieci NGA – operatorzy nie planują nawet inwestycji w technologii FTTC (VDSL2+), istnieją trwałe bariery wejścia powodujące, że trudno oczekiwać inwestycji w sieci NGA, co potwierdza stanowisko największego operatora alternatywnego, który stwierdził brak opłacalności inwestycji w skrócenie miedzianej pętli abonenckiej, poprzez zastąpienie jej łączami światłowodowymi (LLU jest planowane do uruchomienia jedynie w 4 z tych 29 miejscowości) żadna z tych 29 miejscowości nie korzysta i nie ma możliwości korzystania z dotacji na infrastrukturę „ostatniej mili”, które zgodnie z komplementarnym działaniem 8.4 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka przeznaczone są wyłącznie dla obszarów białych i szarych-problematycznych (Organ Regulacyjny pisemnie potwierdził, że żadna z wybranych 29 miejscowości nie korzysta ze wsparcia publicznego na budowę infrastruktury „ostatniej mili”), w tych 29 miejscowościach istnieją lub w najbliższych 3 latach powstaną wprawdzie optyczne węzły dystrybucyjne co najmniej dwóch operatorów, jednakże liczba tych węzłów nie jest wystarczająca do rozwoju w tych miejscowościach choćby jednej sieci dostępowej NGA, a problemy z dostępem operatorów trzecich do tych węzłów są podobne jak w miejscowościach w kategorii 2 i w odniesieniu do większości tych węzłów zachodzi warunek B1 z Metodyki, zdecydowana większość istniejących węzłów dystrybucyjnych należy do TP S.A. i największego operatora alternatywnego, którzy we wszystkich tych miejscowościach prowadzą działalność na rynku detalicznym w zakresie podstawowego dostępu do Internetu (trzeci operator działający w technologiach przewodowych jest obecny co najwyżej w 7 z tych 29 miejscowości), pomimo Strona 293 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

7.

8.

9.

posiadania tej infrastruktury operatorzy ci nie inwestują i bez wsparcia publicznego nie zamierzają w tych miejscowościach inwestować w najbliższej przyszłości w sieci NGA, niektóre węzły w tych miejscowościach to pojedyncze węzły optyczne operatorów ogólnopolskich, którzy nie świadczą usług na rynku detalicznym dla gospodarstw domowych, a jedynie dostęp i usługi transmisyjne dla przedsiębiorstw (klientów biznesowych), w żadnej z tych 29 miejscowości TP S.A. nie posiada, ani też nie planuje węzła IPDSLAM, który w przyszłości mógłby umożliwić TP S.A. modernizację sieci dostępowej i inwestycje w sieci NGA w technologii FTTC, w toku konsultacji publicznych żaden operator nie zgłosił zastrzeżeń do budowy infrastruktury publicznej FTTB w tych miejscowościach; przeciwnie, TP S.A. oraz największy operator alternatywny pisemnie poparli konieczność realizacji takich inwestycji ze środków publicznych, a władze województwa wybrały z kategorii 6 te miejscowości, co do których w konsultacjach publicznych nie było żadnych zastrzeżeń (najbardziej atrakcyjne komercyjnie miejscowości z kategorii 6 zostały wyłączone z budowy infrastruktury IDM ze względu na uwagi TP S.A. lub największego operatora alternatywnego).

W ostatnich kilkunastu latach w Województwie nie było znaczących inwestycji. Poza obszarami dużych miast, w których inwestowali operatorzy kablowi, w sieci NGA nie inwestował operator zasiedziały, ani też najwięksi operatorzy alternatywni. Inwestycje na najbliższe 3 lata zostały zidentyfikowane w toku inwentaryzacji oraz konsultacji społecznych, w toku których wszyscy operatorzy wpisani do rejestru Organu Regulacyjnego byli wielokrotnie odpytywani o przedstawienie wiarygodnych planów inwestycyjnych. Plany inwestycyjne w zakresie NGA nie obejmują tych 29 miejscowości, a tym samym sieci NGA nie będą wybudowane, ani zmodernizowane, by zapewnić usługi o wysokiej przepustowości i zaspokoić potrzeby użytkowników końcowych.

Podsumowując, dla wybranych 29 miejscowości z kategorii 6: a.

b. c.

d. e.

f.

ogólne warunki rynkowe nie są adekwatne: usługi NGA nie są świadczone na żadnym obszarze należącym do tych kategorii (co wynika z konsultacji publicznych przeprowadzonych przez władze polskie), a popytu na nowe usługi nie mogą zaspokoić istniejące sieci; ponieważ sieć NGA nie istnieje, nawet przy regulacji narzuconej przez Organ Regulacyjny dostęp do sieci nie może prowadzić do skutecznej konkurencji w obszarze NGA. ze względu na sytuację geograficzną lub konkurencyjną przedmiotowych obszarów występują poważne bariery wejścia wykluczające potencjalne pojawienie się podmiotów inwestujących w nową sieć NGA; środki i rozwiązania narzucone przez Organ Regulacyjny nie prowadzą do rozwiązania problemów przy braku planów inwestycyjnych; istniejący operatorzy podstawowej infrastruktury szerokopasmowej nie zamierzają inwestować w modernizację infrastruktury szerokopasmowej w ciągu trzech najbliższych lat, aby zapewnić większą prędkość w odpowiedzi na popyt ze strony użytkowników; w efekcie na tych obszarach uzasadniona jest interwencja publiczna zmierzająca do dalszej rozbudowy sieci światłowodowej, która mogłaby zostać następnie wykorzystana przez operatorów do tworzenia przez nich sieci dostępowych NGA w technologii FTTx i świadczenia dla użytkowników końcowych dostępu do Internetu nowej generacji.

Strona 294 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XVI.1.12.c. INTERWENCJA NA RZECZ NGA NA OBSZARACH BIAŁYCH-NGA I JEDNOCZEŚNIE SZARYCH LUB CZARNYCH-PODSTAWOWYCH. OBOWIĄZEK ZAPEWNIENIA OSOBOM TRZECIM EFEKTYWNEGO DOSTĘPU HURTOWEGO. KONSULTACJE Z KRAJOWYM ORGANEM REGULACYJNYM. PEŁNY I ROZDZIELONY DOSTĘP DO WSZYSTKICH ELEMENTÓW INFRASTRUKTURY DLA RÓŻNYCH RODZAJÓW SIECI DOSTĘPOWEJ. Spełnienie warunków określonych w pkt (79) Wytycznych wspólnotowych, czyli miejscowości z kategorii 2-7 w Załączniku 12.

Efektywny hurtowy dostęp W umowie między Województwem a Operatorem Infrastruktury zostanie nałożony obowiązek zapewnienia wszystkim zainteresowanym przedsiębiorcom telekomunikacyjnym, na równych i niedyskryminujących warunkach, efektywnego dostępu do infrastruktury IDM. OI nie będzie świadczył usług detalicznych, a jedynie usługi hurtowe. Zobowiązanie OI do zapewnienia efektywnego hurtowego dostępu do każdego elementu infrastruktury publicznej będzie trwało przez cały okres umowy, nie krótszy niż 7 lat. W umowie będzie z góry zdefiniowany katalog usług objętych obowiązkową ofertą hurtowego dostępu, jak również mechanizm ustalania i kontrolowania opłat za te usługi. Więcej szczegółów w odniesieniu do obowiązku zapewnienia hurtowego dostępu przedstawiono w pkt 3.6 i 3.7 powyżej.

Konsultacje z Organem Regulacyjnym Projekt był na bieżąco konsultowany z Organem Regulacyjnym oraz z Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, których przedstawiciele uczestniczyli w pracach przygotowawczych.

W szczególności z Organem Regulacyjnym konsultowano warunki usługi hurtowego dostępu do IDM. Projekt umowy pomiędzy Województwem a Operatorem Infrastruktury, w tym warunki dotyczące poszczególnych usług świadczonych przez OI w ramach zobowiązania do zapewnienia efektywnego hurtowego dostępu, był szczegółowo konsultowany z Organem Regulacyjnym.

Dostęp pełny i rozdzielony dla każdego rodzaju infrastruktury dostępowej W ramach Projektu powstanie światłowodowa infrastruktura szkieletowa i dystrybucyjna o architekturze „wielu światłowodów”, umożliwiającej pełną niezależność podmiotów ubiegających się o dostęp, oferujących usługi łączności szerokopasmowej o wysokiej przepustowości. Ofertowane będą wszelkie rodzaje dostępu do takiej infrastruktury, jakich może potrzebować operator sieci dostępowej, tj. dzierżawa kanalizacji kablowej, dzierżawa ciemnych włókien, kolokacja, lambda, transmisja MPLS i Ethernet, hurtowa usługa dostępu do Internetu. Ze względu na ograniczenie inwestycji do sieci szkieletowo-dystrybucyjnej nie będzie możliwe oferowanie usługi LLU oraz BSA (bitstream), bowiem Projekt nie obejmuje budowy sieci dostępowej. Jednakże dostęp tego typu będzie zapewniony zawsze wówczas, gdy będą możliwości techniczne, w szczególności w odniesieniu do infrastruktury optycznej doprowadzonej do budynków w 29 miejscowościach z kategorii 6. Światłowodowa sieć szkieletowo-dystrybucyjna umożliwi dołączanie wszelkich rodzajów sieci dostępowych NGA, zarówno w architekturze „punkt-punkt”, jak i „punkt-wielopunkt”.

Strona 295 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XVI.1.12.d. INFORMACJE I DANE, Z KTÓRYCH WYNIKA, ŻE (I) USŁUGI SZEROKOPASMOWE ŚWIADCZONE ZA POŚREDNICTWEM RZECZONYCH SIECI NIE SPEŁNIAJĄ POTRZEB OBYWATELI I PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH NA DANYM OBSZARZE (TAKŻE PRZY UWZGLĘDNIENIU ICH EWENTUALNEGO ROZWOJU W PRZYSZŁOŚCI), ORAZ ŻE (II) NIE ISTNIEJĄ INNE ROZWIĄZANIA (W TYM REGULACJE EX ANTE), KTÓRE W MNIEJSZYM STOPNIU ZAKŁÓCAŁYBY SYTUACJĘ RYNKOWĄ, A SPOWODOWAŁYBY OSIĄGNIĘCIE OKREŚLONYCH REZULTATÓW. INTERWENCJA NA RZECZ NGA W MIEJSCOWOŚCIACH W KATEGORII 7 – SZCZEGÓLNE WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI. Kategoria 7 z Załącznika nr. 12 ma szczególny charakter i szczególne warunki, bowiem dotyczy obszarów białych-NGA stanowiących część większych miejscowości kwalifikowanych jako szare-NGA lub czarne-NGA. W miejscowościach w kategorii 7 węzły IDM będą mogły być udostępnione dla dołączania infrastruktury ‘ostatniej mili’ NGA, o ile spełnione są warunki wskazane Załączniku nr. 12. w przeciwnym razie węzły IDM w tych miejscowościach będą mogły pełnić rolę wyłącznie technicznych punktów styku z innymi sieciami, jak również miejsca lokalizacji urządzeń aktywnych obsługujących ruch z węzłów dystrybucyjnych IDM położonych w innych lokalizacjach.

Warunki z Załącznika nr. 12, od których spełnienia zależy dopuszczalność dołączania infrastruktury ‘ostatniej mili’ NGA do węzłów IDM zlokalizowanych w miejscowościach z kategorii 7, były szczegółowo konsultowane w ramach prenotyfikacji z Dyrekcją Generalną ds. Konkurencji i zostały wskazane w Metodyce wyznaczania obszarów BSC na potrzeby projektu IDM. Ponadto, warunki te zostały przyjęte w decyzji Komisji w sprawie projektu SSPW. Warunki te są następujące: a.

b.

najbliższy istniejący lub planowany (w najbliższych 3 latach) optyczny węzeł dystrybucyjny dostępny do wykorzystania dla sieci ostatniej mili NGA znajduje się nie bliżej niż ok. 4 km od planowanej lokalizacji węzła IDM, na danym obszarze brak jest usług NGA (oraz brak realnych planów w najbliższych 3 latach).

XVII.

ANALIZA KONKURENCJI XVII.1. OGÓLNA

CHARAKTERYSTYKA RYNKU USŁUG SZEROKOPASMOWYCH ORAZ OBSZARÓW OBJĘTYCH PROJEKTEM IDM

Rozwój dostępu szerokopasmowego w Województwie jest bardzo ograniczony ze względu na brak dostępnej infrastruktury o parametrach odpowiednich do świadczenia usług szerokopasmowych, w szczególności ze względu na brak światłowodowej infrastruktury dystrybucyjnej. Projekt zapewni niezbędną infrastrukturę dystrybucyjną, tworzącą efekt zachęty do budowy sieci dostępowych, zarówno NGA, jak i podstawowych sieci szerokopasmowych.

Strona 296 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XVII.2. NIEDOSTATKI

INFRASTRUKTURALNE ZE STRONY OPERATORÓW KOMERCYJNYCH OFERUJĄCYCH USŁUGI SZEROKOPASMOWE

Podobnie jak w innych rejonach Unii Europejskiej, również w przypadku Województwa, zaawansowane usługi szerokopasmowe i infrastruktura wymagana dla ich dostarczania są dostępne dla mieszkańców i przedsiębiorców wyłącznie na gęsto zaludnionych obszarach, podczas gdy na innych obszarach, które nie są atrakcyjne komercyjnie dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych, infrastruktura szerokopasmowa jest niewystarczająca lub jeszcze częściej nie występuje wcale. Pozbawia to mieszkańców i przedsiębiorców z takich obszarów możliwości skorzystania z odpowiedniego dostępu szerokopasmowego i usług.

Dla ustalenia dostępności infrastruktury i usług szerokopasmowych przeprowadzono inwentaryzację infrastruktury szerokopasmowej na terenie Województwa, jak również ustalono plany inwestycyjne na najbliższe 3 lata. Badaniu poddano wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych świadczących usługi na terenie województwa – analizując posiadaną przez nich infrastrukturę oraz deklarowane plany inwestycyjne.

Następnie przeprowadzono konsultacje publiczne.

W wyniku inwentaryzacji istniejącej infrastruktury, badania planów inwestycyjnych oraz konsultacji publicznych stwierdzono, że: •

•

•

w 8747 miejscowościach (tj. 99,1 % ogółu miejscowości) nie ma infrastruktury sieci NGA, co odpowiada 2 204 838 osobom (40,4% ogółu ludności) – oferta usług NGA jest lub będzie dostępna tylko w 79 miejscowościach uwzględniając plany inwestycyjne i to wyłącznie na części ich obszaru. w 7290 miejscowościach (tj. 82,6 % ogółu miejscowości) nie ma infrastruktury podstawowego szerokopasmowego dostępu do Internetu o przepustowości minimum 2 Mb/s do użytkownika końcowego (obszary białe-podstawowe); ludność zamieszkująca miejscowości białe-podstawowe to 1178645, co stanowi 21,6% ogółu ludności Województwa, w 1103 miejscowościach (tj. 12,5% ogółu miejscowości) jest tylko jedna infrastruktura dostępowa podstawowego szerokopasmowego dostępu do Internetu i występują zakłócenia w funkcjonowaniu rynku (obszary szare-podstawowe problematyczne); ludność zamieszkująca miejscowości szarepodstawowe to 505549 (9,3% ogółu ludności Województwa).

Podstawową przyczyną takiej sytuacji jest fizyczny brak wystarczającej optycznej dystrybucyjnej infrastruktury szerokopasmowej oraz infrastruktury ‘ostatniej mili’. Istniejąca infrastruktura koncentruje się w okolicach największych miast Województwa. Z tych powodów władze Województwa podjęły decyzję o realizacji Projektu, który doprowadzi do usunięcia tej luki infrastrukturalnej.

Węzły IDM będą lokalizowane na obszarach białych-NGA, czyli obszarach, na których nie występuje i nie zostanie zrealizowana w najbliższych 3 latach infrastruktura NGA (na obszarach szarych lub czarnych NGA mogą być lokalizowane tylko węzły techniczne pełniące funkcję punktów styku, bez możliwości dołączania infrastruktury dostępowej). Najczęściej obszary te są jednocześnie obszarami białymi i szarymi z punktu widzenia infrastruktury podstawowej, a w niektórych przypadkach obszarami czarnymi pod względem infrastruktury podstawowej, na których brak jest wiarygodnych planów inwestycyjnych dotyczących infrastruktury NGA i dla których warunki rynkowe (np. wysokie bariery wejścia, historia dotychczasowych inwestycji, rodzaj istniejącej infrastruktury, słabe zaludnienie i zagęszczenie, znaczna odległość od obszarów miejskich) powodują, że bez wsparcia publicznego inwestycje w infrastrukturę NGA nie będą realizowane.

Jednocześnie dzięki węzłom IDM w wielu miejscowościach możliwe będzie zapewnienie podstawowej infrastruktury szerokopasmowej, której dotychczas na tych obszarach nie było.

Stan istniejącej oraz planowanej w najbliższych 3 latach infrastruktury dystrybucyjno-szkieletowej, jak również dostępnych łączy światłowodowych, pokazany został na mapie załączonej do Formularza zgłoszeniowego.

Strona 297 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Sytuacji w Województwie nie zmieniają plany inwestycyjne operatorów. Większość inwestycji operatorów skupiona jest na terenie największych ośrodków miejskich. Ponadto zdecydowana większość planów dotyczy budowy infrastruktury radiowej. Potrzeba realizacji Projektu wynika także z następujących przesłanek: •

•

wykluczenia cyfrowego społeczeństwa – uważa się, że przyczyną takiego wykluczenia jest zjawisko podziału na tych, którzy mają dostęp i tych którzy nie mają dostępu do technik cyfrowych. Projekt przyczyni się do eliminacji barier w korzystaniu z technologii informacyjnych, co nastąpi zarówno poprzez zwiększenie zasięgu dostępu do Internetu (komponent infrastrukturalny), jak i poprzez działania edukacyjne (komponent szkoleniowy), co pozwoli ograniczyć marginalizację znacznego obszaru Województwa jako skrajnie peryferyjnego obszaru Unii Europejskiej; ograniczonych możliwości korzystania z technologii ICT przez samorządy – budowa IDM umożliwi zwiększenie liczby podmiotów realizujących zadania publiczne, posiadających dostęp do szerokopasmowego Internetu. Nastąpi usprawnienie lokalnych samorządów. Dzięki optycznym węzłom IDM, które powstaną w mniejszych miejscowościach zwiększy się zasięg dostępności usług NGA.

W komunikacie Komisji UE z dnia 31 maja 2011 Przegląd Europejskiej Agendy Cyfrowej (COM (2011) 708) stwierdzono, że Polska to kraj o jednej z najsłabszych penetracji Internetu szerokopasmowego, a penetracja stałym szerokopasmowym dostępem do Internetu wynosi 16% w porównaniu do 26% jako średniej z 27 Państw Członkowskich UE. W komunikacie opublikowanym przez Komisję Europejską 4 Sierpnia 2009 r. Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych (COM(2009) 390) Komisja zauważa, że wraz z kryzysem światowym, w 2008 r. wystąpiły oznaki spowolnienia: spada tępo wzrostu popularności dostępu szerokopasmowego, a jednocześnie w ramach UE-27 pogłębiają się różnice pomiędzy państwami członkowskimi w odniesieniu do popularności, prędkości, ceny oraz zasięgu dostępu szerokopasmowego. W raporcie tym Polska jest określona jako kraj, który pomimo szybkiego przyspieszenia w latach 2005-2009 wciąż pozostaje w końcówce państw UE-27 w zakresie penetracji Internetu szerokopasmowego (Rysunek nr. 122, Rysunek nr. 123).

RYSUNEK NR. 122. STOPIEŃ PENETRACJI INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO W UE-27

Źródło: Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej “Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych” (COM(2009) 390, część 1.

Strona 298 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

RYSUNEK NR. 123. WZROST POKRYCIA INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO W UE-27

Źródło: Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej “Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych” (COM(2009) 390, część 1.

Komisja Europejska, w przywołanym Komunikacie pt. Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych (COM(2009) 390 wskazuje istotne różnice pomiędzy państwami członkowskimi w odniesieniu do dostępu szerokopasmowego, które wpływają negatywnie na konkurencyjność UE jako całości.

Mając na uwadze brak infrastruktury szerokopasmowej w ramach Projektu, planuje się zlokalizowanie węzłów IDM w 308 miejscowościach zakwalifikowanych w całości jako obszary białe-NGA (kategorie 1-6 w tabeli 1), w tym w 202 miejscowościach zakwalifikowanych jako obszary białe-podstawowe (kategoria 1 w tabeli 1).

BRAK WYSTARCZAJĄCEJ KONKURENCJI SKUTKUJĄCY WYSOKIMI CENAMI LUB NIEODPOWIEDNIMI USŁUGAMI.

Projekt nakierowany jest przede wszystkim na obszary białe-NGA i wsparcie rozwoju sieci oraz usług NGA, a tym samym głównym problemem, jaki Projekt ma rozwiązać jest brak infrastruktury zdolnej do świadczenia usług NGA. Tam, gdzie to będzie możliwe, do węzłów IDM będzie dołączana także podstawowa infrastruktura szerokopasmowa, co dotyczy obszarów białych – podstawowych, ale również na obszarach szarychpodstawowych (problematycznych). W odniesieniu do tych ostatnich obszarów dopuszczalność interwencji publicznej uzasadniona jest brakiem wystarczającej konkurencji i zakłóceniami w funkcjonowaniu rynku.

We wszystkich miejscowościach szarych podstawowych istnieje lub powstanie w najbliższych 3 latach wyłącznie jedna infrastruktura dystrybucyjna, która najczęściej należy do Telekomunikacji Polskiej S.A. („TP S.A.”), polskiego operatora zasiedziałego o stwierdzonej znaczącej pozycji rynkowej m.in. na rynku 4 i 5.

Ze szczegółowego badania przeprowadzonego w Województwie wynika, że TP S.A. ma udział wynoszący ponad 86 % węzłów dostępowych do istniejących sieci dystrybucyjnych.

Na wielu obszarach Województwa nie występuje więc odpowiednia konkurencja w zakresie hurtowych i detalicznych usług szerokopasmowych. Udział dostępu do Internetu, jaki ma operator TP S.A. wynosi 64.6% (udział rynkowy xDSL), bez uwzględnienia udziału pośredniego wynikającego z dzierżawy łączy innym operatorom – rynek łączy xDSL. Operator zasiedziały posiada największy udział w rynku, licząc aktywne linie abonenckie, co pokazuje niski poziom konkurencyjności na rynku docelowym, gdzie występowanie barier i dominująca pozycja TP S.A. nie zachęcają do wykorzystywania usługi dostępu do infrastruktury sieciowej w lokalizacji stacjonarnej.

Strona 299 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Operatorzy alternatywni, mając świadomość pozycji dominującej operatora zasiedziałego, jego pionowej integracji oraz antykonkurencyjnego podejścia (problemy rynkowe opisano w decyzji Organu Regulacyjnego z dnia 30 grudnia 2010 r.), nie są skłonni inwestować w świadczenie usług detalicznych poprzez łącza xDSL oparte o usługę LLU. Zdecydowanie najpopularniejszą formą dostępu jest BSA, co operatorom alternatywnym ogranicza możliwości tworzenia własnych usług o innych parametrach niż usługi operatora zasiedziałego.

W dniu 22 czerwca 2011 r. Komisja Europejska nałożyła na Telekomunikację Polską S.A. (TP SA) grzywnę w wysokości 127 554 194 euro za nadużywanie pozycji dominującej na polskim rynku szerokopasmowego dostępu do Internetu, co stanowi naruszenie unijnych przepisów antymonopolowych (art. 102 Traktatu o funkcjonowaniu UE). Komisja zebrała wiele dowodów potwierdzających, że Telekomunikacja Polska celowo próbowała ograniczyć konkurencję stawiając przeszkody operatorom alternatywnym na polskim rynku szerokopasmowego dostępu do Internetu. Praktyki te uniemożliwiały operatorom alternatywnym skuteczne konkurowanie na rynku oraz stanowiły nadużycie pozycji dominującej przez TP SA na polskim rynku szerokopasmowego dostępu.

W skali całego kraju rynek usług dostępu szerokopasmowego przedstawia się następująco (źródło: decyzja Organu Regulacyjnego z dnia 30 grudnia 2010 r. podsumowująca wyniki analizy rynku nr 4 oraz nakładająca obowiązki regulacyjne na TP S.A.): Najwięksi operatorzy telekomunikacyjni dostarczający usługi szerokopasmowe na terenie Polski najczęściej wykorzystują dwie technologie zapewniające dostarczenie usług konsumentom. Pierwsza z nich - technologia xDSL - wykorzystująca jako medium fizyczne parę przewodów miedzianych, stosowana jest przez operatora zasiedziałego (OZ) oraz operatorów alternatywnych (OA) świadczących usługi szerokopasmowego dostępu do Internetu w oparciu o własne zasoby sieciowe lub w oparciu o lokalne pętle abonenckie uwolnione przez operatora zasiedziałego w trybie BSA (ang. Bitstream Access, dostęp do strumienia bitów) lub w trybie LLU (ang.

Local Loop Unbundling, uwolnienie lokalnej pętli abonenckiej). Kolejną dominującą technologią do świadczenia usług szerokopasmowych w Polsce jest technologia DOCSIS/EURODOCSIS wykorzystywana przez operatorów telewizji kablowych. Na podstawie przeprowadzonych analiz stwierdzono, iż obecnie co czwarty abonent telewizji kablowej, który zdecydował się na odbiór kanałów telewizyjnych z sieci telewizji kablowych, zdecydował się także na wykupienie dostępu do Internetu u operatora telewizji kablowej, z którego usług już dotychczas korzystał. Pozostałe technologie stacjonarne (tj. WLAN, LAN i inne) wykorzystywane przez operatorów telekomunikacyjnych do świadczenia usług szerokopasmowego dostępu do Internetu stanowią około 26% wszystkich technologii, w oparciu o które zestawiono łącza szerokopasmowe. Najczęściej wykorzystywaną technologią na potrzeby zapewnienia konsumentom dostępu do Internetu stacjonarnego jest technologia xDSL (50% udziału) oraz technologia zapewniająca dostęp przez sieć telewizji kablowych (24% udziału). Pozostałe technologie cieszą się mniejszą popularnością i łącznie pokrywają ok. 26% rynku dostępu do usług szerokopasmowych.

Penetracja ogółem w Polsce na koniec 2009 r. – dostęp stacjonarny: 13,55%. Penetracja ogółem w Polsce w gospodarstwach domowych na koniec 2009 r.: 38,73%.

Etap rozwoju polskiego rynku to BSA i WLR, natomiast w krajach porównywalnych wielkością populacji w Europie dominuje usługa hurtowa LLU. Powody opóźnienia polskiego rynku telekomunikacyjnego w stosunku do rynków europejskich: • •

Czynniki cenowe – relacje cenowe pomiędzy usługami BSA/WLR i LLU występujące do dnia 28 listopada 2008 r.; Czynniki pozacenowe – postawa antykonkurencyjna TP.

Sieci dostępu radiowego nie oferują w praktyce przepływności osiąganych w sieciach opartych na technologiach xDSL z uwagi na współdzielenie zasobów pomiędzy wielu użytkowników znajdujących się w sektorze stacji bazowej systemu dostępu radiowego. Technologie dostępu radiowego nie są więc na chwilę obecną substytutem dostępu szerokopasmowego opartego na technologiach xDSL i FTTx.

Strona 300 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Sektor cyfrowych łączy xDSL jest również zdominowany przez operatora zasiedziałego TP S.A. (udział w rynku: 89,62%). Taka struktura udziałów pod względem liczby łączy xDSL świadczy o niskim stopniu konkurencyjności infrastrukturalnej, a więc wysokich barierach wejścia na rynek. Operatorzy alternatywni wiedząc o dominacji operatora zasiedziałego, jego pionowej integracji i postawie antykonkurencyjnej (problemy rynku są opisane w dalszej części decyzji) nie są skłonni do inwestowania w oferowanie usług detalicznych poprzez łącza xDSL na bazie usługi LLU. Kolejnym rodzajem łącza wchodzącym w skład rynku produktowego są łącza światłowodowe, a których udział w całości infrastruktury kablowej jest obecnie jeszcze niewielki, ze względu na początkowe stadium rozwoju tej technologii w Polsce. Łącza te posiadają głównie operatorzy alternatywni, operator zasiedziały posiada kilkadziesiąt łączy FTTH funkcjonujących na zasadzie rozwiązań testowych28. Dotychczasowy brak proinwestycyjnego nastawienia TP jest najbardziej widoczny właśnie w braku inwestycji w najnowocześniejszą infrastrukturę telekomunikacyjną, dającą ogromne możliwości przepływności sięgających w skrajnych wypadkach do 1Gb/s u użytkownika końcowego.

Operator zasiedziały posiada największy udział pod względem liczby aktywnych łączy abonenckich co dowodzi niskiego stopnia konkurencyjności na rynku docelowym, na którym istnienie barier i pozycji dominującej TP nie daje impulsu do korzystania z usługi dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji. 90,47% udziału pod względem liczby aktywnych łączy abonenckich TP to również sygnał, że bariery wejścia na ten rynek są bardzo duże.

Podsumowując, bardzo silna pozycja operatora zasiedziałego na rynku detalicznym analizowanym poprzez pryzmat liczby posiadanych łączy, nie uruchamia mechanizmów, które motywowałyby operatorów alternatywnych do korzystania z usługi hurtowego dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji.

Jedynym podmiotem świadczącym usługi na rynku dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji (łącznie z dostępem współdzielonym) w Polsce jest TP S.A. Źródłem jej siły rynkowej jest fakt, iż przez kilkadziesiąt lat była naturalnym monopolistą na rynku telekomunikacyjnym. Rozbudowała wtedy swoją infrastrukturę, systematycznie poszerzała liczbę użytkowników, miała zapewnioną także protekcyjną politykę państwa. W momencie liberalizacji rynku telekomunikacyjnego, TP dysponowała więc ogromnym zapleczem finansowym i technologicznym.

Taka sytuacja utrudniała powstanie skutecznej konkurencji. O skutecznej konkurencji można mówić wówczas, gdy na rynku na równych zasadach i prawach konkurują między sobą przedsiębiorcy. Nie sposób zaś mówić o skutecznej konkurencji w sytuacji, gdy na rynku występuje podmiot, który posiada tak znaczącą przewagę nad pozostałymi uczestnikami rynku.

Do końca 2009 r. na rynku świadczenia usługi hurtowego (fizycznego) dostępu do infrastruktury sieciowej (dostęp pełny i współdzielony) w stałej lokalizacji Prezes UKE nie stwierdził istnienia innych podmiotów poza TP, które świadczyłyby usługę LLU. Wynika to z faktu braku opłacalności powielenia infrastruktury sieciowej operatora zasiedziałego.

Powielenie takiej infrastruktury wiązałoby się z wysokimi kosztami utopionymi czyli kosztami, które nie mogą być odzyskane przy ewentualnym wyjściu z rynku. Fakt posiadania infrastruktury niemożliwej do powielenia tworzy z TP jedynego operatora występującego po stronie podażowej i tym samym posiadającego stuprocentowy udział w rynku hurtowego dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji.

Widoczny jest niewielki udział łączy DSL na bazie usługi LLU, na których oferowane są usługi użytkownikom końcowym. LLU posiada niewielki, bo 6,38% udział w łącznej liczbie sprzedawanych usług LLU, BSA i na bazie własnej sieci OA29. Widoczny jest znaczny udział dostępów BSA (56,66%), oraz własnej sieci OA (36,95%).

W krajach Unii Europejskiej udział linii DSL oferowanych na bazie LLU różni się znacznie od udziału w Polsce, szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych. Świadczy to o przejściu tych krajów na kolejny, po BSA, szczebel drabiny inwestycyjnej, którym jest LLU. Strona 301 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Niski wskaźnik penetracji uwolnionych lokalnych pętli abonenckich [obecnie 2%] dowodzi też bardzo niskiego stopnia konkurencyjności tego rynku, znaczącej pozycji operatora zasiedziałego oraz występującymi barierami rozwoju rynku LLU. W Polsce rynek hurtowego dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji nadal napotyka na silne bariery rozwoju. Strona popytowa rynku hurtowego dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji jest mało zróżnicowana pod względem liczby operatorów telekomunikacyjnych. Do końca 2008 roku TP zawarła 11 umów w tym zakresie z operatorami alternatywnymi (z czego 8 umów w 2007 roku). Umowy z TP podpisali następujący operatorzy telekomunikacyjni: Netia S.A., GTS Energis Sp. z o.o., LUPRO, CETI S.C., Firma HandlowoUsługowa KOMPEX, WDM Computers, AB Space Communications, P.P.H.U. Elektroniki i Informatyki POLTECHNICS, PT Novum Sp. z o.o., PTK Centertel Sp. z o.o., Exatel S.A. Tylko pierwsza z tych firm posiada zauważalną na rynku własną infrastrukturę telekomunikacyjną. Pozostali operatorzy korzystają z infrastruktury dostępowej TP w liczbach, które wskazują na coraz większe zainteresowanie tą usługą. Podobnie jak w przypadku przedstawionej powyżej penetracji, dynamika wzrostu rynku jest duża, natomiast sama wielkość rynku wskazuje na początkową fazę rozwoju rynku hurtowego dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji.

Mając na uwadze brak wystarczającej konkurencji, w ramach Projektu planuje się zlokalizowanie węzłów IDM w 77 miejscowościach zakwalifikowanych jako obszary szare-podstawowe problematyczne (kategoria 2 w tabeli 1).

ISTNIEJĄCE SIECI NIE WYSTARCZAJĄ DO ZASPOKOJENIA STALE ROSNĄCYCH POTRZEB ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, OBYWATELI ORAZ PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH

Nieadekwatność istniejących połączeń szerokopasmowych stała się w Województwie poważną przeszkodą w świadczeniu obywatelom i przedsiębiorcom nowych, zaawansowanych usług i poważnie utrudnia ich działalność. Przedsiębiorcy potrzebują takich usług, by skutecznie konkurować z przedsiębiorcami z obszarów, na których są dostępne konkurencyjne oferty usług NGA i usług dzierżawy łączy, a ludność potrzebuje dostępu do takich usług jak triple play, telewizja HD, wideokonferencje oraz dostęp do Internetu o przepływności powyżej 40 Mb/s, by mogła korzystać z zaawansowanych aplikacji, e-administracji, e-zdrowia, telepracy, eedukacji oraz by nie pogłębiała się przepaść cyfrowa w porównaniu z ludnością na obszarach o pełnej dostępności do tych usług i aplikacji.

Dzięki postępowi i rozwojowi technologicznemu dokonania na gruncie opieki zdrowotnej pozwolą niedługo władzy publicznej oferować usługi takie, jak współdzielone historie kliniczne (które obejmują duże pliki z obrazami wysokiej rozdzielczości), zdalne obrazowanie medyczne (w celu wymiany badań radiologicznych), telemedycynę i zdalne asystowanie. Oczekuje się również szybkiego rozwoju e-nauczania, dzięki usługom takim, jak szkolenia wirtualne, zdalne laboratoria, zdalne biblioteki cyfrowe oraz wirtualne miejsca spotkań. Ponadto, usługi takie, jak zdalne przesłuchania, scentralizowane usługi danych (w tym multimedia) i zdalny nadzór spowodują istotne postępy w wymiarze sprawiedliwości, bezpieczeństwa oraz elektronicznej administracji.

Infrastruktura IDM nie będzie budowana dla dedykowanych potrzeb administracji publicznej. Jednakże sam fakt wybudowania światłowodowej infrastruktury dystrybucyjnej na obszarach, na których taka infrastruktura nie była dotychczas dostępna, poprawi możliwości dostępu do Internetu dla administracji publicznej. Administracja publiczna zamawia usługi dostępu szerokopasmowego zgodnie z przepisami o zamówieniach publicznych, a dzięki realizacji Projektu zwiększy się dostępność konkurencyjnych usług szerokopasmowych.

Strona 302 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XVIII.

ANALIZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

W świetle przeprowadzonej analizy na wybrane elementy środowiska przyrodniczego w aspekcie prowadzenia części inwestycji przez obszary NATURA 2000, wpływ realizacji przedsięwzięcia Internet Dla Mazowsza, mającego na celu udostępnienie sieci szerokopasmowej mieszkańcom, przedsiębiorcom i jednostkom samorządu terytorialnego z terenu Województwa Mazowieckiego będzie niewielki i dotyczy praktycznie tylko i wyłącznie okresu prowadzenia robót budowlanych. Realizacja inwestycji nie będzie miała wpływu na wody powierzchniowe, warunki klimatyczne oraz walory kulturowe i krajobrazowe (sieć podziemna).

Może mieć nieznaczny wpływ na glebę, wody podziemne, klimat akustyczny, roślinność i zwierzęta- tylko w fazie prowadzenia robót budowlanych w trakcie realizacji przedsięwzięcia.

Biorąc pod uwagę, że do realizacji przedsięwzięcia rekomendowany się najbardziej ekonomiczny wariant oparty na jak najmniejszej ingerencji w obszary NATURA 2000 - prowadzenie odcinków inwestycji w pasach drogowych - nie wystąpi zagrożenie naruszenia integralności obszarów chronionych polegające na utracie spójności czynników strukturalnych i funkcjonalnych warunkujących zrównoważone trwanie populacji szczególnie chronionych gatunków i siedlisk przyrodniczych.

Decyzją z dnia 28.09.2012 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie stwierdziła, że inwestycja „Internet dla Mazowsza” ma znikome oddziaływanie na środowiska i będzie miało miejsce tylko na etapie inwestycyjnym. Szczegółowa analiza oceny oddziaływania projektu na środowisko i decyzja RDOŚ znajdują się w załączniku nr 7a.

Zastosowana technologia oparta na najnowszych rozwiązaniach bazujących na technice światłowodowej jest przyjazna środowisku, a cel projektu podnosi standard życia mieszkańców miejscowości Województwa Mazowieckiego.

XIX. ANALIZY SPECYFICZNE DLA SEKTORA - WYMOGI FORMALNE W ZAKRESIE USŁUG TELEKOMUNIKACYJNYCH XIX.1. UPRAWNIENIA

DO TELEKOMUNIKACYJNEJ

WYKONYWANIA

DZIAŁALNOŚCI

Właściciel infrastruktury zbudowanej w ramach projektu Internet Dla Mazowsza powinien powierzyć zadania związane z jej eksploatacją i świadczeniem usług telekomunikacyjnych Operatorowi Infrastruktury (OI). Ze względu na charakter tej działalności należy przyjąć, że kandydat na Operatora Infrastruktury jest przedsiębiorcą telekomunikacyjnym, którego działalność w dziedzinie telekomunikacji jest regulowana ustawą z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, Poz. 1800, z późn. zm.).

Podstawową przesłanką przyjęcia szczególnego systemu regulacyjnego dla działalności telekomunikacyjnej jest potrzeba zapewnienia warunków dla rozwoju konkurencji, w warunkach w których ogólne przepisy o ochronie konkurencji w działalności gospodarczej nie są wystarczające. Polskie Prawo telekomunikacyjne jest transpozycją unijnego pakietu dyrektyw, zmierzających do stworzenia wspólnego konkurencyjnego rynku dla sieci i usług telekomunikacyjnych. Co do zasady podobna przesłanka ma zastosowanie również w systemach prawnych poza Europą. Zastosowanie przepisów Prawa telekomunikacyjnego w sprawach wpływania OI na rozwój konkurencji i sposób nadzoru nad tym działaniami są omówione szerzej w rozdziale Ocena poziomu konkurencji w zakresie sieci szkieletowych i dystrybucyjnych na obszarze województwa mazowieckiego.

Pojęcie przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zostało zdefiniowane w Prawie telekomunikacyjnym w art. 2 pkt 27 pkt b PT - to przedsiębiorca lub inny podmiot uprawniony do wykonywania działalności gospodarczej na Strona 303 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

podstawie odrębnych przepisów, który wykonuje działalność gospodarczą polegającą na dostarczaniu sieci telekomunikacyjnych, udogodnień towarzyszących lub świadczeniu usług telekomunikacyjnych, przy czym przedsiębiorca telekomunikacyjny, uprawniony do: • •

świadczenia usług telekomunikacyjnych jest "dostawcą usług"; dostarczania publicznych sieci telekomunikacyjnych lub "operatorem".

udogodnień

towarzyszących

jest

OI będzie operatorem, dostarczającym publiczną sieć telekomunikacyjną, czyli, zgodnie z art. 2 pkt 4 PT, przygotowującym ją w sposób umożliwiający świadczenie w niej usług, jej eksploatację, nadzór nad nią lub umożliwianie dostępu telekomunikacyjnego. OI będzie też dostarczał innym operatorom usługi kolokacji, czyli udostępniania fizycznej przestrzeni lub urządzeń technicznych w celu umieszczenia i podłączenia niezbędnego sprzętu operatora podłączającego swoją sieć do sieci innego operatora – art. 2 pkt 15 PT. OI świadczyć będzie także usługi telekomunikacyjne, zdefiniowane w art. 2 pkt 48 PT polegające głównie na przekazywaniu sygnałów w sieci telekomunikacyjnej. Zakłada się, że będą to przede wszystkim różnej kategorii usługi hurtowej wymiany ruchu pomiędzy eksploatowaną siecią, a siecią innych operatorów telekomunikacyjnych, z którymi zawrze umowy o połączeniu sieci, dzierżawie łączy i pojemności. OI będzie zatem prowadzić będzie działalność telekomunikacyjną polegającą zarówno na świadczeniu usług telekomunikacyjnych, jak i dostarczaniu publicznych sieci telekomunikacyjnych. Będzie tym samym przedsiębiorcą telekomunikacyjnym – operatorem sieci i dostawcą usług.

Z wykonywaniem działalności telekomunikacyjnej związany jest obowiązek uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych, prowadzonego przez Prezesa UKE na mocy i na zasadach określonych w art. 10 PT Dokonanie zgłoszenia jest równoznaczne z uzyskaniem uprawnienia do rozpoczęcia działalności telekomunikacyjnej. Rekomenduje się, by jednym z wymogów przekazania infrastruktury OI przez właściciela było wykazanie uzyskania wpisu do rejestru przez OI, co w praktyce oznacza wymóg przedstawienia zaświadczenia o wpisie do rejestru, wydawanego zgodnie z art. 11 PT. Rekomenduje się też, by OI infrastruktury nie świadczył we własnym imieniu usług (detalicznych) użytkownikom końcowym, ani z wykorzystaniem infrastruktury teleinformatycznej stanowiącej wkład własny podmiotu publicznego, ani w oparciu o infrastrukturę własną lub innych operatorów telekomunikacyjnych. W ten sposób łatwiej jest zachować przejrzystość relacji ze wszystkimi usługobiorcami. To z kolei powinno wyraźnie ograniczyć niebezpieczeństwo preferencyjnego traktowania niektórych z nich (np. tych, z którymi OI byłby powiązany kapitałowo).

Właściciel infrastruktury zlecając eksploatację sieci i świadczenie usług OI, sam nie będzie wykonywać działalności telekomunikacyjnej, nie będzie zatem przedsiębiorcą telekomunikacyjnym podporządkowanym rygorom PT Sieć przygotowana zostanie do działalności telekomunikacyjnej dopiero przez OI, zwłaszcza poprzez zawarcie odpowiednich umów i przygotowanie punktów styku z sieciami innych operatorów, a także wypełnienie formalnych wymogów Prawa telekomunikacyjnego.

Jeśli OI byłby kontrolowany kapitałowo przez województwo lub inne jednostki administracji publicznej, lub jeśli województwo posiadałby pakiet kontrolny OI, wówczas należy zapewnić, na mocy art. 142 PT, strukturalny rozdział funkcji związanych z wykonywaniem zadań organu administracji publicznej i uprawnień właścicielskich.

XIX.2. DOSTĘP DO NIERUCHOMOŚCI ORAZ INFRASTRUKTURY –

KOLOKACJA Świadczenie przez OI usług telekomunikacyjnych wymaga łączenia sieci, co wiąże się z zapewnieniem dostępu do budynków i infrastruktury, co jest ogólnie uregulowane przepisem art. 139 ust. 1 PT Przepis ten wymaga, by operator publicznej sieci telekomunikacyjnej umożliwił innym operatorom publicznych sieci telekomunikacyjnych oraz niektórym innym podmiotom dostęp do budynków i infrastruktury Strona 304 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

telekomunikacyjnej, a w szczególności zakładanie, eksploatację, nadzór i konserwację urządzeń telekomunikacyjnych, jeżeli wykonanie tych czynności bez uzyskania dostępu do budynków i infrastruktury telekomunikacyjnej jest niemożliwe lub niecelowe z punktu widzenia planowania przestrzennego, zdrowia ludzkiego, ochrony środowiska lub bezpieczeństwa i porządku publicznego. Zgodnie z ust. 2 art. 139 warunki zapewnienia dostępu operatorzy ustalają w umowie. Ustawa określa 30 dniowy negocjacji i zastosowanie przepisów o dostępie telekomunikacyjnym. Należy przyjąć, że do umów kolokacji OI powinien stosować te same zasady jawności i niedyskryminacji, które dotyczą umów o świadczenie usług hurtowych. Obowiązek przejrzystości i niedyskryminacji tego rodzaju umów powinien być zagwarantowany stosownym postanowieniem umowy właściciela infrastruktury z OI. W związku z przepisem art. 140 PT OI dysponując prawem użytkowania, najmu, dzierżawy lub trwałego zarządu nieruchomości lub pomieszczeń z których korzysta, będzie także musiał zapewnić innym przedsiębiorcom telekomunikacyjnym oraz upoważnionym podmiotom instalowania na nieruchomości urządzeń telekomunikacyjnych, przeprowadzania linii kablowych pod, na albo nad nieruchomością oraz umieszczania tabliczek informacyjnych o urządzeniach, a także ich eksploatacji i konserwacji, jeżeli nie uniemożliwia to racjonalnego korzystania z nieruchomości. Również w tym przypadku przewidziano 30 dniowy termin negocjacji. W przypadku ich niepowodzenia stosuje się, w związku z przepisem art. 140 ust. 4 PT, przepisy art.

124 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 46, poz. 543, z późn. zm.).

Przepisy te przewidują stosowanie mechanizmu ograniczenia korzystania z nieruchomości przez właściciela lub użytkownika wieczystego, na zasadzie służebności gruntowej. Jeżeli właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie wyraża zgody, to decyzja w sprawie udzielenia zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości m.in. urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych urządzeń wydawana jest przez starostę, jako zadanie z zakresu administracji rządowej. Ograniczenie następuje zgodnie z planem miejscowym, a w przypadku braku planu zgodnie z decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego (ust. 1, zd. 2).

Zezwolenie może być udzielone z urzędu albo na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, innej osoby lub jednostki organizacyjnej (ust. 2). W warunkach omawianego projektu wnioskodawcą byłby inny operator, przy czym złożenie wniosku o wydanie zezwolenia musiałby on poprzedzić rokowaniami o uzyskanie zgody na wykonanie prac, których drugą stroną winien być właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości (por. ust. 3, zd. 1 i zd. 2). Do wniosku dołącza się dokumenty z przeprowadzonych negocjacji (ust. 3, zd. 3). Decyzja ostateczna stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej (ust. 7, zd. 1). Dalsze zasady zapewnienia prawidłowego korzystania z nieruchomości udostępnionej na podstawie zezwolenia oraz poboczne kwestie proceduralne unormowane są w art. 124 ust. 4-6 oraz 8 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Należy wyjaśnić, że w postępowaniu spornym będącym konsekwencją wydania zezwolenia na ograniczenie w korzystaniu z nieruchomości przez właściciela lub użytkownika wieczystego Prezes UKE może występować na prawach strony. Stosuje się wówczas do niego przepisy kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące prokuratora (art. 140 ust. 4).

Niezależnie od obowiązków wynikających z przepisów o współkorzystaniu z nieruchomości OI obejmie w związku a art.141 PT obowiązek współkorzystania z infrastruktury telekomunikacyjnej z innymi operatorami telekomunikacyjnymi którzy nabyli uprawnienia do jej zakładania, używania lub konserwacji na danej nieruchomości. W tym przypadku stosuje się przepisy art.140, w tym 30 dniowy termin negocjowania umowy, odpłatność z korzystanie, chyba że linia lub urządzenia telekomunikacyjne służą zapewnianiu telekomunikacji właścicielowi infrastruktury lub użytkownikowi nieruchomości.

Nieruchomości z których mógłby potencjalnie korzystać OI należą nie tylko do właściciela sieci lub jednostek organizacyjnych mu podległych lub nadzorowanych, ale też jednostek samorządowych innych szczebli oraz innych jednostek organizacyjnych. W związku z tym zaleca się, by właściciel infrastruktury podjął mediacje i uzgodnienia jednolitego modelu i warunków umów o udostępnienie (dzierżawę) nieruchomości, uwzględniając interes publiczny wynikający z realizacji projektu Internet Dla Mazowsza.

Strona 305 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XIX.3. PRZYDZIAŁ PRZESTRZENI ADRESOWYCH Kwestia przestrzeni numeracyjnej nie będzie dotyczyć OI jeżeli ograniczy się do świadczenia usług hurtowych, czyli nie usług telefonicznych dla abonentów końcowych.

O ile OI będzie oferował usługi dostępu do Internetu w modelu "gracza rynkowego" to będzie potrzebował wykorzystywać przestrzeń adresową IP (IPv4 i/lub IPv6) w celu adresowania interfejsów sieciowych własnych urządzeń oraz przydzielania przestrzeni adresowej swoim klientom.

Organizacją odpowiedzialną obecnie za koordynację przyznawania nazw domenowych, przestrzeni adresowej IP oraz numerów systemów autonomicznych w sieci IP (ang. AS - Autonomous System, ASN - Autonomous System Number) jest prywatna organizacja non-profit, o statusie spółki prawa handlowego zarejestrowana w stanie Kalifornia w USA. ICANN zarządza aspektami technicznymi sieci Internet na poziomie globalnym, a przydziałem puli adresowych IP oraz ASN zajmują się regionalne rejestry internetowe (ang. RIR - Regional Internet Registry). Dla terenu Europy jest to organizacja RIPE NCC (ang. RIPE Network Coordination Center) z siedzibą w Amsterdamie. Jest to niezależna i niedochodowa organizacja wspierająca infrastrukturę sieci Internet. RIPE NCC pełni rolę między innymi RIR. Warunki przydziału oraz używania przestrzeni adresowej IP opisuje dokument RFC2050 - Internet Registry IP Allocation Guidelines. Wg tego dokumentu dostawcy internetu (ISP) posiadający wiele styków do uplink providerów lub też posiadający styk w warstwie 2 do neutralnego punkty wymiany ruchu (ang. IXP - Internet eXchange Point) powinni starać się o przydział puli adresowej bezpośrednio w RIR (pozostali uzyskują adresu u swoich dostawców). W przypadku sieci wojewódzkiej niewątpliwie zaistnieje konieczność zwrócenia się do RIPE o alokację przestrzeni adresowej. W przypadku OI, który będzie przydzielał przestrzeń adresową swoim klientom (za pośrednictwem RIPE) będzie dodatkowo konieczne uzyskanie statusu lokalnego rejestru internetowego (ang. LIR - Local Internet Registry), a także numeru systemu autonomicznego.

Aktualne procedury przydziału znajdują się pod adresem http://www.ripe.net.

XIX.4. BEZPIECZEŃSTWO TRANSMISJI Operator sieci, która zostanie zbudowana w ramach projektu Internet Dla Mazowsza ma obowiązek dostosowania warunków eksploatacji sieci i świadczenia usług do wymogów bezpieczeństwa transmisji, wynikających przede wszystkim z ogólnych przepisów Prawa telekomunikacyjnego. Wyrażają się one przez zobowiązanie operatorów do podjęcia środków technicznych i organizacyjnych w celu zapewnienia bezpieczeństwa przekazu komunikatów w związku ze świadczonymi przez nich usługami (art.175 ust.1 PT).

Ogólniej, ale przez to i szerzej ten obowiązki w zakresie bezpieczeństwa informacji formułuje unijny pakiet regulacyjny.

Bezpieczeństwo informacji w sieciach telekomunikacyjnych ma znaczenie nie tylko w kwestiach poufności transmisji i ochrony danych osobowych. Zależy od tego bezpieczeństwo obrotu gospodarczego oraz bezpieczeństwo i obronność państwa, jako że sieci telekomunikacyjne są częścią infrastruktury krytycznej.

Dostęp do służb alarmowych zapewnia również bezpieczeństwo obywatelom.

W nowym brzmieniu dyrektyw obowiązującym od 2010 roku problematyka bezpieczeństwa znalazła znacznie 41 więcej miejsca. W dyrektywie o lepszych regulacjach 2009/140/WE w pkt 44 preambuły zapisano, że coraz ważniejszą rolę w gospodarce i społeczeństwie odgrywa wiarygodne i bezpieczne przekazywanie informacji 41

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego I Rady 2009/140/WE zmieniająca dyrektywy 2002/21/WE w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej, 2002/19/WE w sprawie dostępu do sieci i usług łączności elektronicznej oraz wzajemnych połączeń oraz 2002/20/WE w sprawie zezwoleń na udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej.

Strona 306 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

przez sieci łączności elektronicznej. Złożoność systemów, awarie techniczne lub błędy ludzkie, wypadki lub ataki mogą wpływać na funkcjonowanie i dostępność infrastruktury fizycznej dostarczającej ważnych usług obywatelom UE, w tym usług e-rządu. Dlatego krajowe organy regulacyjne powinny zapewniać utrzymanie integralności i bezpieczeństwa publicznych sieci łączności. Z kolei w pkt 45 preambuły tej samej dyrektywy przewiduje stasowanie przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych analizy ryzyka zagrożeń bezpieczeństwa przedsiębiorstwa dostarczające publiczne sieci łączności elektronicznej lub publicznie dostępne usługi łączności elektronicznej przyjmowały konieczne środki techniczne i organizacyjne, aby właściwie zarządzać ryzykiem w celu zapewnienia bezpieczeństwa sieci i usług lub w celu zapewnienia integralności swoich sieci.

Art. 13b znowelizowanej dyrektywy ramowej 2002/21/WE przewiduje stosowanie przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych zarówno stosownych polityk bezpieczeństwa, jak i audyt bezpieczeństwa. Przepisy nowych dyrektyw mają być wdrożone do prawa polskiego nie później, niż do czerwca 2011 roku. Dyrektywa o ochronie prywatności obowiązek podjęcia odpowiednich kroków technicznych i organizacyjnych w celu zapewnienia bezpieczeństwa usług (art.4 dyrektywy o prywatności 2002/58/WE). Przepis dyrektywy zawiera też klauzulę generalną dotyczącą bezpieczeństwa, precyzując, że podjęte środki powinny uwzględniać najnowocześniejsze rozwiązania i koszty ich wprowadzenia, odpowiednie do istniejącego ryzyka, dając sprawdzoną w praktyce przesłankę do oceny, czy dostawca usług lub operator sieci podchodzą do kwestii bezpieczeństwa z należyta starannością, wprowadzając wystarczające środki bezpieczeństwa, np. w oparciu o dokumenty normalizacyjne dla danych typów usług lub sieci, stosując oprogramowanie do wykrywania nadużyć, techniczne środki kryptograficzne, które są odpowiednie do wartości przekazywanych informacji i stopnia zagrożenia.

W Prawie telekomunikacyjnym bezpieczeństwo informacji wywodzi się z pojęcia tajemnicy telekomunikacyjnej, której obowiązek zachowania jest określony w art. 159 ust.2 poprzez zakaz zapoznawania się, przechowywania, przekazywania lub innego wykorzystywania treści lub danych przez osoby inne niż nadawca lub odbiorca komunikatu, chyba że: • • •

•

będzie to przedmiotem usługi lub będzie to niezbędne do jej wykonania; nastąpi za zgodą nadawcy lub odbiorcy, których dane te dotyczą; dokonanie tych czynności jest niezbędne w celu rejestrowania komunikatów i związanych z nimi danych transmisyjnych, stosowanego w zgodnej z prawem praktyce handlowej dla celów zapewnienia dowodów transakcji handlowej lub celów łączności w działalności handlowej; będzie to konieczne z innych powodów przewidzianych ustawą lub przepisami odrębnymi.

Niezależnie od roszczeń na drodze cywilnej, nienależyte wykonanie obowiązków związanych z zachowaniem tajemnicy telekomunikacyjnej jest objęte sankcją karną (kara pieniężna) przewidzianą w art. 209 ust.1 pkt 24 Prawa telekomunikacyjnego.

Ponadto art. 160 ust. 2 stanowi, że podmioty uczestniczące w wykonywaniu działalności telekomunikacyjnej są obowiązane do zachowania należytej staranności, w zakresie uzasadnionym względami technicznymi lub ekonomicznymi, przy zabezpieczeniu urządzeń telekomunikacyjnych, sieci telekomunikacyjnych oraz danych przed ujawnieniem tajemnicy telekomunikacyjnej. Obowiązek ten obejmuje również podmioty współpracujące (art.160 ust.1), co przekłada się zasady uzgadniania współpracy OI z innymi operatorami i dostawcami usług, w tym udostępniania im pomieszczeń, dostępu do urządzeń.

Prawne zobowiązania w zakresie bezpieczeństwa informacji wynikają również z przepisów o ochronie prywatności, o ochronie danych osobowych, ochronie informacji niejawnej, świadczeniu usług drogą elektroniczną, zadań związanych z działaniami w sytuacjach szczególnych zagrożeń, zarządzaniu kryzysowym, ochronie infrastruktury krytycznej, obowiązków w zakresie współpracy z podmiotami zajmującymi się ściganiem przestępstw.

Trzeba zwrócić uwagę, na to iż ze względu na wzrost znaczenia i wartości informacji przekazywanych, przetwarzanych i przechowywanych w systemach teleinformatycznych, powstają również ciągle nowe rodzaje zagrożeń. Ta dziedzina jest przedmiotem prac legislacyjnych. Należy się w związku z tym spodziewać Strona 307 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

wprowadzania nowych przepisów precyzujących obowiązki podmiotów budujących i eksploatujących sieci telekomunikacyjne oraz świadczących w nich usługi. Niektóre z tych obowiązków będą miały dla posiadaczy sieci i dostawców usług skutki finansowe związane z koniecznością stosowania unormowanych zabezpieczeń technicznych i organizacyjnych.

Z technicznego punktu widzenia zagwarantowanie bezpieczeństwa transmisji polega na fizycznym zabezpieczeniu obiektów i urządzeń przed nieuprawnionym dostępem, podjęcia środków gwarantujących ciągłość przekazu – systemów awaryjnych, w tym awaryjnego zasilania, dróg obejściowych, systemów zapasowych, stosowaniu odpowiedniej polityki bezpieczeństwa, systemów kontroli dostępu do systemów teleinformatycznych, oprogramowania i aplikacji, oraz odpowiedni dobór personelu. Większość rodzajów zabezpieczeń jest definiowana w stosownych dokumentach normalizacyjnych i jest zwykle stosowana w sieciach telekomunikacyjnych. Potrzeba zastosowania dodatkowych środków zabezpieczających może wynikać z innego niż zakładany ogólnego wzrostu zagrożeń teleinformatycznych lub specyficznych zagrożeń lokalnych, np. wandalizmu.

Jeżeli z sieci będą korzystały podmioty mające szczególne wymagania (np. administracja lub instytucje o szczególnych wymogach, jak Policja czy służby) to OI zapewni warunki bezpieczeństwa zgodne z wymogami prawa.

XIX.5. PRZETWARZANIE

DANYCH

OSOBOWYCH

ORAZ

ICH

PRZECHOWYWANIE W projekcie zakłada się, że OI będzie świadczył usługi operatorom na zasadach hurtowych. W takich warunkach nie przetwarzałby danych osobowych o indywidualnych użytkownikach (abonentach). Nie byłoby wtedy potrzeby, ani obowiązku rejestracji zbiorów danych osobowych w trybie przepisów ustawy o ochronie danych osobowych, stosowania, w związku z tym zabezpieczeń technicznych baz danych, które przewiduje ta ustawa, wyznaczenia wśród personelu stosownych, przewidzianych ustawą stanowisk, a w konsekwencji nie będą się do niego stosowały przepisy Prawa telekomunikacyjnego o retencji danych i udostępniania ich uprawnionym podmiotom.

OI obowiązują jednak ogólne przepisy Prawa telekomunikacyjnego o tajemnicy telekomunikacyjnej, której definicja obejmuje dane osobowe użytkowników i związane z nimi dane transmisyjne. Co do zasady przepisy o ochronie danych w Prawie telekomunikacyjnym są transpozycją dyrektywy o ochronie prywatności 2002/58/WE i powinny być interpretowane z należytą ostrożnością, ze względu na subiektywny charakter pojęcia prywatności. Zakres tych przepisów unijnych został poszerzony w wyniku nowelizacji dyrektywy o 42 ochronie prywatności, której dokonano pod koniec 2009 roku dyrektywą o prawach abonenta 2009/136/WE .

Polska ma obowiązek transpozycji tych przepisów nie później, niż do czerwca 2011 roku.

Pojęcie tajemnicy telekomunikacyjnej w Prawie telekomunikacyjnym obejmuje nie tylko dane osobowe i dane transmisyjne, w tym dane o lokalizacji, próbach połączeń, ale również tak jak utrwalone w prawie pojęcie tajemnicy korespondencji, „treść indywidualnych komunikatów”. Wszelkie naruszenia bezpieczeństwa informacji mogą być interpretowane jako naruszenia interesu użytkowników.

Przedsiębiorca telekomunikacyjny przetwarza dane (zbiera, utrwala, przechowuje, opracowuje, zmienia, usuwa lub udostępnia – art. 161 ust.1) w związku ze świadczeniem i rozliczaniem usług. Zgodnie z europejską doktryną prawa do prywatności, dane które przestają być niezbędne do świadczenia usługi i jej rozliczenia powinny być usunięte lub pozbawione cech mogących potencjalnie naruszyć prywatność w wyniku utraty kontroli nad nim

42

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/136/WE z dnia 25 listopada 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2002/22/WE w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników, dyrektywę 2002/58/WE dotyczącą przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów.

Strona 308 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

(anonimizowane). W przypadku usług telekomunikacyjnych granicą tą był okres reklamacyjny. Dane, którymi dysponują przedsiębiorcy telekomunikacyjni bywają jednak przydatne w działaniach prowadzonych przez służby państwowe ustawowo uprawnione do czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowośledczych, w tym postępowaniach dowodowych w przypadku ścigania przestępstw. Ogólny wzrost znaczenia i wartości informacji w sieciach telekomunikacyjnych dotyczy również tego rodzaju działań. Zagrożenie terroryzmem i przestępczością zorganizowaną spowodowały, że w prawie unijnym pojawiły się przepisy dyrektywy o retencji danych 2006/24/WE, określające okres przechowywania danych transmisyjnych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych od 6 miesięcy do 2 lat. Przyjęto, że krótszy okres może dotyczyć danych o połączeniach w Internecie, ze względu na ich dużą ilość. Wiele państw członkowskich, tym Polska skorzystały z prawa do późniejszego wprowadzenia retencji danych o połączeniach w Internecie, ale i tak ten okres już upłynął.

W polskim prawie przepis pozwalający operatorom udostępniać dane uprawnionym podmiotom art. 180d Prawa telekomunikacyjnego odwołuje się do katalogu definiującego tajemnicę telekomunikacyjną (art.159 ust.

1 pkt 1 i pkt 3-5) w tym danych, precyzujących sposób gromadzenia danych dotyczących użytkownika ( art.161, art.179. ust.9): • •

• •

•

dane dotyczące użytkownika; dane transmisyjne, które oznaczają dane przetwarzane dla celów przekazywania komunikatów w sieciach telekomunikacyjnych lub naliczania opłat z usługi telekomunikacyjne, w tym dane lokalizacyjne, które oznaczają wszelkie dane przetwarzane w sieci telekomunikacyjnej wskazujące położenie geograficzne urządzenia końcowego użytkownika publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych; dane o lokalizacji, które oznaczają dane lokalizacyjne wykraczające poza dane niezbędne do transmisji komunikatu i wystawienia rachunku; dane o próbach uzyskania połączenia między zakończeniami sieci, w tym dane o nieudanych próbach połączeń, oznaczających połączenia między telekomunikacyjnymi urządzeniami końcowymi lub zakończeniami sieci, które zostały zestawione i nie zostały odebrane przez użytkownika końcowego lub nastąpiło przerwanie zestawianych połączeń natomiast art. 180a nakazuje dla potrzeb uprawnionych podmiotów przechowywać przez 24 miesiące dane wymienione w art. 180c niezbędne do: o ustalenia zakończenia sieci, telekomunikacyjnego urządzenia końcowego, użytkownika końcowego: inicjującego połączenie, do którego kierowane jest połączenie; o określenia: daty i godziny połączenia oraz czasu jego trwania, rodzaju połączenia, lokalizacji telekomunikacyjnego urządzenia końcowego.

43

Szczegółowy wykaz danych został doprecyzowany w rozporządzeniu wydanym pod koniec 2009 roku na podstawie delegacji zawartej w art.180c ust.2 PT. Sposób udostępniana danych uprawnionym podmiotom musi spełniać wymogi ustawy o ochronie informacji niejawnej zgodnie ze stosownymi przepisami o tajemnicy prowadzonych postępowań.

Nawet jeżeli OI ograniczyłby się tylko do świadczenia usług hurtowych, przepisy o obowiązkowej retencji danych i ich udostępnianiu będą miały znaczenie dla OI jeżeli będzie oferował on usługi tranzytu IP dla potrzeb telefonii IP. Nie powinien on stosować systemów maskujących numery, co potencjalnie utrudnia ich identyfikację.

Jeżeli OI jako przedsiębiorca telekomunikacyjny przetwarzałby dane osobowe o użytkownikach usług w jakimkolwiek zakresie, musi wziąć pod uwagę konieczność dostosowania się do wymogów ustawowych w zakresie ich ochrony i udostępniania.

43

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 grudnia 2009 roku w sprawie szczegółowego wykazu danych oraz rodzajów operatorów publicznej sieci telekomunikacyjnej lub dostawców publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych obowiązujących do ich zatrzymania i przechowywania (Dz. U. Nr 226 poz.1828).

Strona 309 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Model projektu Internet Dla Mazowsza tego nie zakłada, ale OI, jako hurtownik mógłby przetwarzać dane udostępniane przez operatorów na zasadzie outsourcingu. Taką możliwość przewiduje zarówno obecne brzmienie Prawa telekomunikacyjnego, jak i ustawa o ochronie informacji niejawnej, narzucająca standardy techniczne przechowywania danych. Można na przykład zakładać, że mniejsi operatorzy dostępowi mogą mieć problem ekonomiczny i organizacyjny ze sprostaniem wymogom ustawowym w zakresie bezpieczeństwa i przepisów o ochronie informacji niejawnej. OI teoretycznie może być podmiotem, który agreguje tego typu zamówienia od mniejszych operatorów.

XIX.6. POWINNOŚCI W ZAKRESIE OBRONNOŚCI, BEZPIECZEŃSTWA

PAŃSTWA ORAZ PUBLICZNEGO

BEZPIECZEŃSTWA

I

PORZĄDKU

Przepisy na temat obowiązków na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego zostały zgromadzone w Prawie telekomunikacyjnym w dziale VIII (art.176-182). Wprowadza je klauzula generalna zawarta w art. 176, która przywołuje również „przepisy odrębne”, w tym stosujące się do przedsiębiorców przepisy ustaw o powszechnym obowiązku obrony, o organizowaniu zadań na rzecz obronności państwa realizowanymi przez przedsiębiorców, o zarządzaniu kryzysowym, państwowym ratownictwie medycznym, o stanach nadzwyczajnych, o ochronie informacji niejawnej, a także tzw. ustaw kompetencyjnych regulujących działanie służb uprawnionych do wykonywania czynności procesowych, dochodzeniowo-śledczych i operacyjno-rozpoznawczych.

Powinności OI wobec państwa opisane w przepisach działu VIII PT dotyczą przede wszystkim dwóch grup zagadnień: 1.

2.

Przygotowania i działania przedsiębiorców telekomunikacyjnych w sytuacjach szczególnych zagrożeń; Kontroli przekazów telekomunikacyjnych i danych z nimi związanych.

XIX.7. SYTUACJE SZCZEGÓLNYCH ZAGROŻEŃ Przepis art. 176a ust.1 PT zobowiązuje przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, by uwzględniał możliwość wystąpienia sytuacji kryzysowych lub stanów nadzwyczajnych, które w przypadku ich formalnego ogłoszenia są regulowane dodatkowo stosownymi ustawami, a także ogólniej uwzględniał również możliwość wystąpienia bezpośrednich zagrożeń infrastruktury przedsiębiorcy. Podstawową przesłanką zawartą w tym przepisie jest zapewnienie ciągłości świadczenia usług telekomunikacyjnych lub dostarczania sieci telekomunikacyjnej. PT nakłada bezpośredni obowiązek jedynie na OI, nie na właściciela infrastruktury, jednak prawidłowo zrealizowany może on zostać jedynie, jeśli uwzględni się go na etapie poprzedzającym powierzenie zarządzania siecią, czyli już na etapie jej planowania, projektowania i budowy. Stosowne postanowienia powinny się znaleźć w umowach z podmiotami planującymi i budującymi infrastrukturę przekazywaną pod zarząd OI. Trzeba przy tym brać pod uwagę, że właściciel sieci, a także jednostki samorządowe uczestniczą w tworzeniu systemu zarządzania kryzysowego państwem, pod rządami ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. 2007 nr 89 poz. 590 z późn. zm. ) oraz ustaw o stanach nadzwyczajnych, a wybudowana sieć telekomunikacyjna stanie się w naturalny sposób częścią infrastruktury krytycznej. Jest to o tyle istotne, że w obecnym brzmieniu tych ustaw nie przewiduje się szczególnej sytuacji, którą tworzy relacja właściciela infrastruktury z OI, w warunkach, w których jednostka administracji terytorialnej wykonuje zadania związane z zarządzaniem kryzysem.

Strona 310 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Materialnie gotowość przedsiębiorcy telekomunikacyjnego wyraża się poprzez obowiązek posiadania aktualizowanych i uzgadnianych z właściwymi organami planów działań w sytuacja szczególnych zagrożeń (art.176a ust.2), a także obowiązkiem współpracy.

Prawo telekomunikacyjne określa strukturę i zawartość tego dokumentu, określającego między innymi plany: • • •

• • • • • •

współpracy z innymi przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi; współpracy z zagranicznymi operatorami telekomunikacyjnymi, a w szczególności państw sąsiadujących; współpracy z podmiotami i służbami wykonującymi zadania w zakresie ratownictwa, niesienia pomocy ludności, a także zadania na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz z podmiotami właściwymi w sprawach zarządzania kryzysowego, wskazanymi w ramach uzgodnień planów, o których mowa w ust. 3, przez organy uzgadniające plany; zabezpieczenia infrastruktury telekomunikacyjnej w sytuacjach szczególnych zagrożeń oraz przed nieuprawnionym dostępem; utrzymania ciągłości, a w przypadku jej utraty, odtwarzania: świadczenia usług telekomunikacyjnych, dostarczania sieci telekomunikacyjnej; z uwzględnieniem pierwszeństwa dla podmiotów i służb, o których mowa w pkt 3; technicznych i organizacyjnych przygotowań, w przypadku wprowadzenia ograniczeń w działalności telekomunikacyjnej przewidzianych ustawą; sposobu udostępniania urządzeń telekomunikacyjnych ewidencji i gromadzenia rezerw przedsiębiorcy lub współpracy z dostawcami sprzętu oraz usług serwisowych i naprawczych.

Prawo telekomunikacyjne zawiera w tym artykule delegację dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia, które określi rodzaje planów, ich zawartość oraz tryb sporządzania i aktualizacji, organy uzgadniające plany oraz zakres tych uzgodnień, a także ewentualny zakres zwolnień podmiotowych, które w myśl dotychczasowej logiki stosowanych przepisów może dotyczyć mniejszych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, których znaczenie w systemie zarządzania kryzysowego jest potencjalnie niewielkie. Obowiązujące rozporządzenie zostało 44 opublikowane w Dzienniku Ustaw 2 lutego, czyli właśnie weszło w życie po 14 dniach . Podmiotowy zakres zwolnień objął w nowym rozporządzeniu przedsiębiorców, którzy świadczą usługi w oparciu o infrastrukturę innych przedsiębiorców, w tym dzierżawiących sieci lub łącza od innych przedsiębiorców. Wprowadza to teoretycznie pewną niejasność, biorąc pod uwagę status OI i to właścicielem infrastruktury jest Województwo.

Pojęcie dzierżawy sieci lub łączy nie jest przy tym zdefiniowane w PT, a znaczeniowo różni się od terminu dzierżawa w rozumieniu prawa cywilnego. Charakter umowy OI z właścicielem infrastruktury należy jednak uznać za zdecydowanie inny niż dzierżawa sieci lub łączy. Właściciel infrastruktury deleguje do OI wszystkie obowiązki związane z jej zarządzaniem i utrzymaniem sieci telekomunikacyjnej zbudowanej w ramach projektu i tym samym do OI stosują obowiązki dotyczące działań w sytuacjach szczególnych zagrożeń.

Posiadanie planu jest obowiązkiem OI nałożonym na niego ex lege i obowiązuje z momentem praktycznego rozpoczęcia działalności. Dla jego prawidłowej realizacji nie są wymagane jakiekolwiek dodatkowe działania ze strony właściciela infrastruktury, aczkolwiek zaznaczyć należy, że dzierżawienie infrastruktury telekomunikacyjnej przez OI powinno przyczynić się do pełniejszego zsynchronizowania planu działań w sytuacjach szczególnych zagrożeń z realizacją zadań z zakresu planowania cywilnego w rozumieniu ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. 2007 nr 89 poz. 590z późn. zm.).

Zgodnie z przepisem §3 ust. 4 rozporządzenia OI sporządza tzw. plan rejonowy, który zgodnie z przepisem §8 ust.2 wymaga uzgodnienia z wojewodą, jako organem właściwym terytorialnie w sprawach zarządzania kryzysowego, a także ministrem właściwym do spraw łączności (obecnie jest to Minister Infrastruktury) oraz Prezesem UKE. 44

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 stycznia 2010 roku w sprawie planu działań przedsiębiorcy telekomunikacyjnego w sytuacjach szczególnych zagrożeń (Dz .U. nr 15, poz.77).

Strona 311 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Należałoby zalecić wprowadzenie do umów między właścicielem infrastruktury, a OI postanowienia nakazującego temu drugiemu uwzględnić oczekiwania właściciela infrastruktury w tej mierze, uwzględniając w stosownym trybie uzgodnienia z wojewodą. Należy przy tym zakładać, że sieć, której operatorem będzie OI będzie osiągać funkcjonalności przydatne w wojewódzkim, powiatowych i gminnych planach zarządzania kryzysowego stopniowo, w miarę jej wykorzystywania przez innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, w tym operatorów budujących sieci dostępowe, uzupełniając i powielając dotychczasowe plany. Również w tym przypadku może się pojawić pewna praktyczna niejasność w określaniu systemu zarządzania kryzysowego w województwie, ponieważ rozporządzenie przewiduje podmiotowe wyłączenie obowiązku przygotowania planu przez operatorów dostępowych, którzy działają na obszarze nieprzekraczającym jednej gminy (§2 pkt.2) z wyjątkiem operatorów działających gmin, będących miastami na prawach powiatu. Ponieważ sieć szkieletowa nie obejmuje sieci dostępowych rolę OI w takim układzie systemu zarządzania kryzysowego należałoby uznać za niekompletną.

Uzgodnienia z Wojewodą Mazowieckim, Ministrem Infrastruktury i Prezes UKE dokonuje przed sporządzeniem planu, ponieważ dokumenty przekazane w ramach tych uzgodnień służą do jego sporządzeni lub są jego integralną częścią.

Zgodnie z rozporządzeniem uzgodnienia z wojewodą obejmą: • •

•

wykaz właściwych podmiotów i służb, dla których przedsiębiorca zapewnia dostęp telekomunikacyjny lub świadczy usługi wraz z określeniem ich rodzaju. procedury współpracy z właściwymi podmiotami i służbami, dotyczące sposobów wzajemnego przekazywania informacji, alarmowania i ostrzegania, dotyczące sytuacji szczególnych zagrożeń, a także powiadamiania o konieczności podjęcia lub zaprzestania działań określonych w planie, wraz z wykazem imion i nazwisk osób lub nazw służb, właściwych w sprawach zarządzania kryzysowego, adresów lub siedzib, numerów telefonów i innych danych kontaktowych oraz zakresem ich kompetencji; procedury współpracy przedsiębiorcy z właściwymi organami uzgadniającymi plan w zakresie utrzymania ciągłości, a w przypadku jej utraty odtwarzania świadczenia usług telekomunikacyjnych i dostarczania sieci telekomunikacyjnej.

Uzgodnienia z ministrem właściwym do spraw łączności (obecnie Ministrem Infrastruktury) obejmą: •

•

• • •

•

procedury współpracy przedsiębiorcy z ministrem właściwym ds. łączności oraz Prezesem UKE w zakresie sposobów wzajemnego przekazywania informacji, alarmowania i ostrzegania, dotyczące sytuacji szczególnych zagrożeń, a także powiadamiania o konieczności podjęcia lub zaprzestania działań określonych w planie, wraz z wykazem imion i nazwisk osób lub nazw służb, właściwych w sprawach zarządzania kryzysowego, adresów lub siedzib, numerów telefonów i innych danych kontaktowych oraz zakresem ich kompetencji; wykaz zrealizowanych inwestycji, o których mowa w § 11 ust. 1 pkt 1 lit. d rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 sierpnia 2004 r. w sprawie przygotowania i wykorzystania systemów łączności na potrzeby obronne państwa (Dz. U. Nr 180, poz. 1855) o ile takie inwestycje zostałyby podjęte.

Wykaz przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych podejmowanych w przypadku wprowadzenia ograniczeń w działalności przewidzianych ustawą.

Uzgodnienia z Prezesem UKE obejmą: procedury współpracy przedsiębiorcy z ministrem właściwym ds. łączności oraz Prezesem UKE w zakresie sposobów wzajemnego przekazywania informacji, alarmowania i ostrzegania, dotyczące sytuacji szczególnych zagrożeń, a także powiadamiania o konieczności podjęcia lub zaprzestania działań określonych w planie, wraz z wykazem imion i nazwisk osób lub nazw służb, właściwych w sprawach zarządzania kryzysowego, adresów lub siedzib, numerów telefonów i innych danych kontaktowych oraz zakresem ich kompetencji; wykaz obiektów i elementów infrastruktury telekomunikacyjnej dostosowanych do współpracy z ruchomymi urządzeniami telekomunikacyjnymi używanymi przez komórki organizacyjne i jednostki Strona 312 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowane oraz organy i jednostki organizacyjne nadzorowane lub podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, wraz z procedurami ich użycia; W celu sporządzenia planu działań w sytuacjach szczególnych zagrożeń OI powinien dokonać (§ 4.1): •

• •

• • •

analizy potencjalnych, szczególnych zagrożeń na obszarze, na którym wykonuje działalność telekomunikacyjną. Informację na temat specyficznych szczególnych zagrożeń dla danego obszaru, w tym obiektów objętych planem wojewódzkiego planu zarządzania kryzysowego OI uzyskuje od wojewody; oceny wpływu szczególnych zagrożeń na własną infrastrukturę telekomunikacyjną oraz zdolność do zachowania ciągłości prowadzonej przez siebie działalności telekomunikacyjnej; analizy potrzeb w zakresie świadczenia, utrzymania i odtwarzania usług telekomunikacyjnych oraz dostępu telekomunikacyjnego podmiotom wskazanym w ramach uzgodnień z Wojewodą Mazowieckim, a także dokonuje oceny możliwości zapewnienia tych potrzeb. Rozporządzenie wymienia trzy kategorie tego rodzaju podmiotów: podmiotom i służbom wykonującym zadania w zakresie ratownictwa oraz niesienia pomocy ludności; podmiotom i służbom wykonującym zadania na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego, podmiotom właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego

Rozporządzenie określa w §5 szczegółowo zawartość i strukturę planu.

Można przyjąć, że wraz z kształtowaniem się systemu zarządzania kryzysowego będą się odbywać ćwiczenia kryzysowe z udziałem administracji terenowej i przedsiębiorców. OI odpowiada również za zorganizowanie szkoleń i ćwiczeń swojego personelu.

Plan tworzony by OI był przygotowany na ewentualność sytuacji szczególnego zagrożenia, kiedy podjęte powinny zostać niezwłocznie działania określone w planie, służące utrzymaniu lub odtworzeniu świadczenia usług telekomunikacyjnych, przede wszystkim organom koordynującym działania ratownicze i służbom ustawowo powołanym do niesienia pomocy oraz innym podmiotom realizującym zadania na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego, a w następnej kolejności pozostałym użytkownikom (art. 177 ust. 1 PT). Trzeba podkreślić, że obowiązki przedsiębiorcy telekomunikacyjnego w przypadku zaistnienia zagrożenia są regulowane w sposób szczególny w porównaniu z innymi przedsiębiorcami.

Ze względu na to, że urządzenia podłączone do sieci telekomunikacyjnej często stanowią rodzaj sensorów, które sygnalizują nietypowe sytuacje, znamionujące symptomy kryzysu często wcześniej, niż dowiedzą się o tym właściwe służby ratunkowe lub służby formalnie włączone w system zarządzania kryzysowego. System zarządzania siecią telekomunikacyjną z samej natury sygnalizuje konieczność podjęcia działań naprawczych i odtworzeniowych. Przyjęty model regulacji Prawa telekomunikacyjnego zakłada, że przedsiębiorcy telekomunikacyjni znajdują się na pierwszej linii systemu zarządzania kryzysowego i zachowując możliwość podejmowania działań wyprzedzających wobec innych służb.

PT zawiera szereg szczegółowych unormowań dotyczących działań w sytuacji szczególnego zagrożenia (art. 177) oraz uprawnień Prezesa UKE w tych przypadkach (art. 178). Nie będą one omawiane w tym miejscu, ze względu na ich bardzo pośredni związek z tematem analizy.

OI będzie obowiązany (art. 179 ust.2) do wykonywania zadań i obowiązków w zakresie przygotowania i utrzymywania wskazanych elementów sieci telekomunikacyjnych dla zapewnienia telekomunikacji na potrzeby systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym, w tym obroną państwa, realizowanych na zasadach określonych w planach, decyzjach lub umowach zawartych z uprawnionymi podmiotami. Przepis ten ma znaczenie, o ile stosowne uzgodnienia w tym zakresie zostaną podjęte.

OI musi też liczyć się z tym, że w sytuacji szczególnego zagrożenia Prezes UKE może działając w trybie art. 178 PT nałożyć na niego, podobnie jak na wszystkich innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, obowiązki dotyczące miedzy innymi: Strona 313 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

• • •

utrzymania ciągłości lub odtwarzania: dostarczania sieci telekomunikacyjnych lub świadczenia usług telekomunikacyjnych z uwzględnieniem pierwszeństwa dla służb ratunkowych ograniczenia niektórych publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych ograniczenia zakresu lub obszaru eksploatacji sieci telekomunikacyjnych i urządzeń telekomunikacyjnych, używania urządzeń radiowych.

PT zawiera też przepis pozwalający określonym służbom (Komendant Główny Policji, komendant wojewódzki Policji, Komendant Główny Straży Granicznej, komendant Oddziału Straży Granicznej, Komendant Główny Żandarmerii Wojskowej, komendant Oddziału Żandarmerii Wojskowej, Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Szef Biura Ochrony Rządu) zarządzić o zastosowaniu urządzeń uniemożliwiających telekomunikację na określonym obszarze. Przepis ma zastosowanie głównie w związku z potencjalnym zagrożeniem terrorystycznym i dotyczy głównie systemów radiokomunikacyjnych.

XIX.8. KONTROLA

PRZEKAZÓW TELEKOMUNIKACYJNYCH DANYCH Z NIMI ZWIĄZANYCH

I

Ustawowy obowiązek współpracy przedsiębiorców telekomunikacyjnych z podmiotami uprawnionymi do działań operacyjno-rozpoznawczych i dochodzeniowo-śledczych i procesowych oznacza przede wszystkim zapewnienie warunków technicznych i organizacyjnych dostępu i utrwalania przekazów telekomunikacyjnych, nadawanych lub odbieranych przez użytkownika końcowego lub telekomunikacyjne urządzenie końcowe oraz posiadanych przez przedsiębiorcę danych związanych z przekazami telekomunikacyjnymi (art.179 PT).

Przepis art. 179 ust. 3 pkt 1 lit.a zawiera zamknięty katalog uprawnionych podmiotów, powtarzając analogiczne uprawnienia w ustawach kompetencyjnych regulujących działania Policji, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Żandarmerii Wojskowej, Centralnego Biura Antykorupcyjnego i wywiad skarbowego. Uprawnienia tych służb są ponadto zapisane w poszczególnych ustawach kompetencyjnych. Utrwalanie przekazów i uzyskiwanie może być ponadto wykonywane z polecenia sądu lub prokuratury (art. 176 ust.3 pkt 1 lit. c).

Przedsiębiorca jest zobowiązany do zapewnienia warunków dostępu na koszt własny art. 179 ust.3a i 3b.

Niezależnie od kosztu przygotowania odpowiednich interfejsów technicznych, których parametry ma określić rozporządzenie do PT Obowiązek współpracy, jako podporządkowany racjom obronności i bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego należy uznać za bezwzględny i nie można w tej sprawie zakładać wyłączenia z tego powodu, że OI ma świadczyć tylko usługi hurtowe. OI musi się liczyć z koniecznością poniesienia kosztów takiej współpracy, które obejmą: •

• • • • •

przygotowanie odpowiednich interfejsów technicznych (rozporządzenie w tej sprawie nie jest wydane, ale obwiązuje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2005 r. w sprawie wypełniania przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych zadań i obowiązków na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego, Dz.U. Nr 187, poz. 1568 – teraz pod rządami nowego brzmienia PT oba rozporządzenia zostaną połączone w jedno); przygotowanie do przetwarzanie informacji kwalifikowanych jako tajemnica państwowa do poziomu „ściśle tajne”; zatrudnienie pełnomocnika do spraw ochrony informacji niejawnej posiadającego stosowne uprawnienia i poświadczenie bezpieczeństwa osobowego; organizacja kancelarii tajnej; uzyskania świadectwa bezpieczeństwa przemysłowego; uzyskanie akredytacji bezpieczeństwa teleinformatycznego;

Strona 314 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

•

zatrudnienie przeszkolonego personelu, który uzyska odpowiednie poświadczenia bezpieczeństwa osobowego.

XIX.9. OTWARTY DOSTĘP Projekty budowy sieci szerokopasmowych finansowane ze środków publicznych, w tym EFRR muszą spełniać zasady „neutralności technologicznej” oraz „otwartego dostępu”, których stosowanie określiła dyrektywa ramowa (2002/21/WE).

Dyrektywa o lepszych regulacjach (2009/140/WE) zawiera na końcu oświadczenie Komisji Europejskiej w sprawie neutralności sieci, które wskazuje intencję uczynienia z neutralności i otwartości priorytetowego celu polityki regulacyjnej oraz wzmocnienia związanych z tym wymogów przejrzystości i zapewnienia krajowym organom regulacyjnym odpowiednich narzędzi.

Zgodność z tymi zasadami jest kluczowym warunkiem kwalifikowania się do wsparcia z EFRR. Towarzyszyć temu powinno jasne zadeklarowanie otwartego dostępu do zbudowanej sieci.

Zasadę otwartego dostępu można określić ogólnie jako stworzenie możliwości wykorzystania zbudowanej infrastruktury przez każdego operatora sieci lub dostawcę usług telekomunikacyjnych na równoprawnych zasadach, czyli bez dyskryminacji któregokolwiek z nich. Lokalizacja i wymogi techniczne punktów dostępu do nowej infrastruktury nie powinny faworyzować żadnego operatora ani zakłócać warunków na innych rynkach.

W szczególności otwarty dostęp należy zapewnić na różnych poziomach poprzez: • •

•

otwartość techniczną – oferowanie zestandaryzowanych kategorii usług interfejsów i protokołów komunikacyjnych; otwartość organizacyjną – zapewnienie dostępu do urządzeń w dogodny sposób i w dowolnym czasie, w tym lokalizacja węzłów w miejscach neutralnych oraz gwarantowanie dostępu w umowach ze stronami trzecimi, aby uniknąć potencjalnych przeszkód; otwartość ekonomiczną podłączenia – to lokalizacja punktów dostępu do sieci w miejscach, gdzie istnieje lokalnie potencjalne zapotrzebowanie na usługi, np. w centrach miejscowości oraz polityka cenowa, gwarantująca rozwój konkurencji.

Ceny usług nie powinny znacząco odbiegać od cen rynkowych, w tym również nie mogą być wyższe, by nie zniechęcać przedsiębiorców do inwestycji i konkurencji w nowych obszarach.

Czynnikiem warunkującym poziom cen są koszty utrzymania sieci, dlatego sieć powinna być zaprojektowana optymalnie do świadczonych usług i odpowiednio zwymiarowana.

XIX.10.

NEUTRALNOŚĆ TECHNOLOGICZNA

Wytyczne Komisji Europejskiej zawarte w dokumencie „Przewodnik w sprawie kryteriów i warunków wdrażania funduszy strukturalnych w ramach wsparcia komunikacji elektronicznej” (ang. Guidelines on criteria and modalities of implementation of structural funds in support of electronic communications) opisują kryterium neutralności technologicznej w następujący sposób: „Kryteria wyboru dla inwestycji infrastrukturalnych w obszarze komunikacji elektronicznej muszą być zgodne z zasadą „neutralności technologicznej”. Wsparcie EFRR nie powinno a priori faworyzować żadnej konkretnej technologii, jak również ograniczać możliwości technologicznego wyboru przez regiony. Jeżeli projekt zakłada finansowanie bardzo specyficznej technologii – szczególnie w przypadku sieci szerokopasmowych, np. DSL, technologii satelitarnych, kablowych, technologii bezprzewodowych itp. – lub określonej infrastruktury, wybór

Strona 315 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

musi być jasno uzasadniony na podstawie analizy korzyści i kosztów, przy uwzględnieniu możliwych alternatywnych rozwiązań dla dostarczenia usług.”

Zasada neutralności technologicznej wyraża się ogólnie tym, że zasady eksploatacji sieci i ich użytkowania przez innych operatorów przyjęte dla potrzeb realizacji projektu nie powinny preferować żadnych spośród zestandaryzowanych technologii wykorzystywanych przez operatorów i zachowają aktualność w perspektywie rozwoju technologicznego. W szczególności zakłada się, że z sieci szkieletowych i dystrybucyjnych będą mogli korzystać operatorzy sieci dostępowych wykorzystujący różnorodne technologie przewodowe lub radiowe. Również operatorzy wykorzystujący pasywne usługi sieci szkieletowej będą mogli się łączyć w każdym dogodnym punkcie sieci dla dowolne usługi.

W projekcie nie powinno się faworyzować żadnej technologii, ani ograniczać możliwości technologicznego wyboru podmiotów, które mogłyby potencjalnie z tej sieci korzystać. Jeżeli zakłada się finansowanie specyficznej technologii, wybór musi być przekonująco uzasadniony w analizie kosztów i korzyści w studium wykonalności, przy uwzględnieniu rozwiązań alternatywnych.

Zasada neutralności technologicznej w praktyce realizuje się przez: • • •

oferowanie usług przeznaczonych dla różnych kategorii przedsiębiorców telekomunikacyjnych, działających w różnej skali oraz wyspecjalizowanych w różnych rodzajach usług; zastosowanie zestandaryzowanych interfejsów usługowych; stosowanie standardowych protokołów sieciowych, zapewniających interoperacyjności sieci telekomunikacyjnych różnych operatorów.

Przygotowanie sieci do świadczenia usług w sposób neutralny technologicznie może być dokonane na dwa sposoby: • •

model konwergentny - usługi przygotowane są w jednej technologii najczęściej pakietowej, duża część usług musi być emulowana/adoptowana na brzegu sieci; model wielodomenowy - poszczególne podzbiory usług realizowane są w oddzielnych technologiach; podział może być realizowany po usługach, technologiach lub funkcjonalnie.

Wadą modelu konwergentnego pomimo jego atrakcyjności (jedna technologia w całej sieci) jest gorsza jakość usług poprzez ich emulację, brak możliwości świadczenie pewnych usług (np. usługa kanałów optycznych, tzw. lambda nie jest możliwa do zrealizowania w sieci IP) oraz mała efektywność sieci.

Model wielodomenowy posiada wiele zalet takich jak uniwersalność i skalowalność jednak wymaga większego zespołu specjalistów od różnych technologii oraz jej bardziej złożony w planowaniu.

Rozwiązaniem, które należałoby zalecać, by spełnić zasady neutralności i otwartego dostępu jest model mieszany wielodomenowy z ograniczoną liczbą domen do dwóch podzielonych funkcjonalnie (domena transportowa - optyczna, oraz domena usługowa konwergenta). Model ten wykorzystuje zalety obu przedstawionych czyniąc z niego rozwiązanie uniwersalne i skalowalne. Domena optyczna (transportowa) zapewnia dostęp do usług wysokich przepływności dla dużych operatorów oraz sieć transportową dla domeny usługowej konwergentnej w której mogą być świadczone wszelkie usługi pakietowe oraz TDM. Przedstawiony model optymalnie wykorzystuje istniejące zasoby optyczne dysponentów infrastruktury poprzez zastosowanie systemu zwielokrotnienia falowego (WDM) w sieci szkieletowej co przyczynia się efektywnego wydatkowania środków publicznych (brak dublowania infrastruktury).

Wsparcie dla wielu klientów sieci należy rozpatrywać pod kątem dostępności wielu usług w każdym punkcie obecności sieci (POP – ang. Point of Presence). Warunek ten można zrealizować budując sieć w architekturze: • •

jednowarstwowej - w każdym POP możemy realizować wszystkie usługi; wielowarstwowej - w wybranych POP można realizować wszystkie usługi, a w pozostałych urządzenia mają ograniczoną funkcjonalność.

Podstawową wadą architektury jednowarstwowej jest jej koszt implementacji. W tej architekturze wszystkie węzły wyposażone są w sprzęt aktywny, który realizuje wszystkie usługi. Z punktu widzenia wydatkowania Strona 316 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

funduszy jest on niedopuszczalny ponieważ inwestowanie w węzeł, który nie będzie wykorzystywany lub też będzie realizowana tylko część usług nie jest uzasadnione.

Wadą architektury wielowarstwowej jest bardziej złożony proces planowania jednak w przypadku projektu realizowanego „od zera” nie ma to takiego znaczenia, a koszt inwestycyjny jest niższy. Przyjmując tę architekturę usługi będą realizowane optymalnie (ze względu na koszty), tak więc ceny usług staną się konkurencyjne spełniając tym samym zasadę „otwartego dostępu”.

Zaproponowany powyżej model oraz architektura sieci zapewniają nie tylko niższe koszty inwestycyjne, ale także odpowiednią skalowalność poprzez: • •

zastosowanie sieci transportowej (szkieletowej) w oparciu o multipleksację kanałów optycznych, która pozwala na rozbudowę pasma z zachowaniem istniejących usług jak również rozbudowę usług; zastosowanie architektury wielowarstwowej umożliwia lokowanie optymalnych urządzeń do potrzeb w danych węzłach sieci, oraz ich swobodną rozbudowę w przyszłości.

Komisja Europejska wskazuje, że „na obecnym etapie rozwoju technologicznego i przy obecnej sytuacji na rynku wydaje się, że ani technologie sieci satelitarnej, ani komórkowej nie są w stanie zapewniać bardzo dużych prędkości w symetrycznych usługach szerokopasmowych”.

Mając na uwadze powyższe, należy zauważyć, że dla celów budowy sieci szerokopasmowej NGA Komisja Europejska zakłada wykorzystanie technologii światłowodowych jako technologii podstawowych, co tym bardziej jest uzasadnione w warstwie szkieletowej i dystrybucyjnej.

Analiza wytycznych Komisji Europejskiej pozwala wyciągnąć wniosek, że usługi, które powinny być świadczone w sieciach nowej generacji NGA, są tożsame z usługami definiowanymi jako usługi świadczone w sieciach następnej generacji NGN(ang. Next Generation Networks). Te zaś sieci definiowane są wyraźnie przez ITU (ang.

International Telecommunication Union) w ramach grupy roboczej SG 13) w następujący sposób: „Sieć następnej generacji (NGN) jest siecią pakietową umożliwiającą świadczenie usług telekomunikacyjnych oraz wielu usług szerokopasmowych przy zapewnionej właściwej jakości usług. W sieci zapewniona jest niezależność świadczonych usług od niższej warstwy – transportowej. Sieci oferują swobodny dostęp użytkowników do usług oferowanych przez konkurujących ze sobą dostawców. W ramach sieci wspierana jest mobilność użytkownika, dzięki temu dostarczanie usługi są wszechobecne i dostarczane w sposób trwały”.

Podstawowe cechy charakterystyczne sieci NGN to: • • • • • • • • • • • • •

transmisja pakietowa; rozdzielenie warstwy usługowej od warstwy transportowej; wsparcie dla szerokiego zakresu usług, aplikacji i mechanizmów, które można tworzyć z elementarnych usług (w tym usługi czasu rzeczywistego/streaming/usługi non-real time i multimedia); zgodność z wymaganiami regulacyjnymi, w szczególności: komunikacji alarmowej, prywatności, bezpieczeństwa itd. usługi szerokopasmowe z zachowaniem QoS w całej sieci oraz transparentności; połączenia międzysieciowe z wykorzystaniem otwartych interfejsów; mobilność użytkowników w sieci; swobodny dostęp użytkowników do różnych dostawców usług; wiele mechanizmów identyfikacji adresów IP w celu routingu w ramach sieci IP; ujednolicone charakterystyki podobnych usług z punktu widzenia użytkownika; konwergencja usług pomiędzy sieciami stałymi i mobilnymi; niezależność funkcji związanych z usługami od technologii transportowych warstw niższych; wsparcie dla różnych typów usług „ostatniej mili”;

Strona 317 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Analiza podstawowych cech charakterystycznych sieci NGN pozwala stwierdzić, że wymuszają one wypełnianie kryterium „neutralności technologicznej” w rozumieniu Komisji Europejskiej.

Sieci szkieletowe NGN muszą umożliwiać podłączenie oraz obsługę ruchu „do” i „z” sieci operatorów dostępowych (operatorów „ostatniej mili”). Różnorodność usług świadczonych przez operatorów lokalnych wymusza w sieci NGN zastosowanie systemów zarządzania, świadczenie usług oraz wykorzystanie urządzeń aktywnych, które umożliwią podłączenie operatorów z wykorzystaniem różnorodnych technologii. Przy wyborze technologii obsługiwanych przez sieć szkieletową należy brać pod uwagę technologie obecnie uznane za dojrzałe oraz przyszłościowe.

Przykładami realizacji sieci NGN w Unii Europejskiej są: • •

Slovak Telecom – sieć transportowa w szkielecie DWDM+IP/MPLS; South Yorkshire Digital Region Broadband Project – sieć transportowa IP/MPLS.

Biorąc pod uwagę powyższe przykłady należy pamiętać, iż – analizując rozwiązanie technologiczne pod względem spełniania kryterium „neutralności technologicznej” – realizacja sieci szerokopasmowej (zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej) jako sieci NGN sprowadza się do analizy wad i zalet oraz możliwej synergii wymienionych wyżej technologii.

Głównym celem projektu jest budowa sieci szkieletowej i dystrybucyjnej na rzecz sieci NGA. Na obecnym etapie rozwoju technologii telekomunikacyjnych nie ma innego medium transmisyjnego dla sieci szkieletowodystrybucyjnej umożliwiającej świadczenie usług NGA innych niż łącza światłowodowe. Dlatego też w projekcie przewiduje się budowę sieci w oparciu o łącza światłowodowe. Co do innych urządzeń przewiduje się wybór technologii w oparciu o założenie techniczne i w postępowaniu na udzielenie zamówienia publicznego żadna technologia nie zostanie z góry wykluczona. W konsekwencji usługi świadczone na rynku hurtowym będą umożliwiały połączenie z siecią szkieletową w dowolnej technologii, którą użytkownicy będą chcieli wykorzystać na potrzeby swojej infrastruktury dostępowej. Jeżeli chodzi o świadczenie szerokopasmowych usług detalicznych użytkownikom końcowym, projekt ocenianego środka nie traktuje w sposób uprzywilejowany żadnej technologii ani platformy, pozostawiając operatorom komercyjnym zastosowanie najodpowiedniejszych rozwiązań technologicznych w celu zapewnienia szerokopasmowych usług detalicznych użytkownikom końcowym. Zatem bez względu na rodzaj stosowanej technologii każdy operator będący stroną trzecią może skorzystać ze środka zgodnie z warunkami określającymi system warunkowego dostępu do infrastruktury IdM. Budowa sieci szerokopasmowej na Mazowszu nastąpi się w oparciu o łącza światłowodowe, a zastosowanie protokołu MPLS zapewnia możliwość dołączania do węzłów IdM sieci dostępowych w różnych technologiach.

Architektura „wielu światłowodów” umożliwia pełną niezależność podmiotów ubiegających się o dostęp, oferujących usługi łączności szerokopasmowej o wysokiej przepustowości i sprzyja tym samym długotrwałej zrównoważonej konkurencji. Zastosowanie takiej architektury wspiera topologię zarówno poin-to-point, jak i point-to-multipoint, a tym samym budowana sieć IdM jest neutralna pod względem technologicznym.

Strona 318 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XX.

SPIS TABEL

Tabela nr. 1. Węzły planowane do budowy sieci szerokopasmowej ...................................................................... 9 Tabela nr. 2. Długość budowanej sieci szkieletowej i dystrybucyjnej projektu IDM............................................... 9 Tabela nr. 3. Koszty kwalifikowalne projektu w podziale na poszczególne lata ponoszenia nakładów inwestycyjnych ...................................................................................................................................................... 12 Tabela nr. 4. Struktura źródeł finansowania projektu .......................................................................................... 13 Tabela nr. 5.Porównanie NPV dla inwestycji......................................................................................................... 15 Tabela nr. 6.Ludność według płci w 2011 r. .......................................................................................................... 21 Tabela nr. 7. Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia w 2011 r. .................................... 21 Tabela nr. 8. Aktywność ekonomiczna ludości w wieku 15 lat i więcej w 2011 r. ................................................ 21 Tabela nr. 9. Ludność według ekonomicznych grup wieku w 2011 r. ................................................................... 22 Tabela nr. 10. Wybrane cechu zróżnicowania wewnątrz Województwa Mazowieckiego .................................... 23 Tabela nr. 11. Dynamika realna produktu krajowego brutto w latach 2001-2011 ............................................... 24 Tabela nr. 12. Liczba miejscowości małych oraz bardzo małych........................................................................... 35 Tabela nr. 13. Analiza SWOT - Infrastruktura ........................................................................................................ 35 Tabela nr. 14. Analiza SWoT - Kompetencje ......................................................................................................... 36 Tabela nr. 15. Analiza SWOT – E-Usługi ................................................................................................................ 37 Tabela nr. 16. Klasyfikacja obszarów – kategorie warunkowe dostępu................................................................ 40 Tabela nr. 17. Liczba miejscowości w województwie mazowieckim wg klasyfikacji BSC podstawowy dostęp do Internetu ............................................................................................................................................................... 43 Tabela nr. 18. Liczba ludności w województwie mazowieckim zamieszkujących miejscowości zakwalifikowane do określonych obszarów wg kryterium BSC podstawowy dostęp do Internetu ................................................. 43 Tabela nr. 19. Liczba miejscowości w województwie mazowieckim wg klasyfikacji BSC tradycyjny dostęp do Internetu ............................................................................................................................................................... 44 Tabela nr. 20. Liczba ludności w województwie mazowieckim zamieszkujących miejscowości zakwalifikowane do określonych obszarów wg kryterium BSC NGA ................................................................................................ 45 Tabela nr. 21. Liczba miejscowości w województwie mazowieckim zakwalifikowanych do określonych obszarów wg kryterium BSC infrastrukturalne. ..................................................................................................................... 46 Tabela nr. 22. Liczba liczby ludności w województwie mazowieckim zakwalifikowanych do określonych obszarów wg kryterium BSC infrastrukturalne. .................................................................................................... 47 Tabela nr. 23. Liczba miejscowości w województwie mazowieckim wg klasyfikacji Xarxa Oberta....................... 47 Tabela nr. 24. Liczba ludności w województwie mazowieckim zamieszkujących miejscowości zakwalifikowane do poszczególnych kategorii 1-7 ........................................................................................................................... 48 Tabela nr. 25. Wskaźniki Produkty projektu Internet Dla Mazowsza (narastająco) ............................................. 57 Tabela nr. 26. Wskaźniki rezultatu projektu Internet Dla Mazowsza (narastająco).............................................. 57 Tabela nr. 27. Matryca logiczna projektu.............................................................................................................. 58 Tabela nr. 28. Lista zadań projektu Internet dla Mazowsza.................................................................................. 62 Tabela nr. 29. Harmonogram projektu - wykres Gantta ....................................................................................... 64 Tabela nr. 30. Projekty realizowane przez jednostki organizacyjne Województwa Mazowieckiego. .................. 67 Tabela nr. 31. Proponowany podział zadań w zakresie zarządzania projektem i infrastrukturą .......................... 72 Tabela nr. 32. Porównanie modeli eksploatacji. ................................................................................................... 80 Tabela nr. 33. Możliwość przenoszenia ryzyka w modelu dwuetapowym i modelu partnera całego przedsięwzięcia. .................................................................................................................................................... 84 Tabela nr. 34. Ocena niektórych kryteriów w modelu dwuetapowym i modelu partnera całego przedsięwzięcia. .............................................................................................................................................................................. 85 Tabela nr. 35. Przedsiębiorstwa wg grup rekomendowane do preselekcji........................................................... 85 Tabela nr. 36. Dane finansowe i obsługa długu Samorządu Województwa Mazowieckiego. .............................. 90 Strona 319 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Tabela nr. 37. Warunki interwencji dla danych obszarów klasyfikacji w projekcie IDM ..................................... 107 Tabela nr. 38. Warunki interwencji dla danych obszarów klasyfikacji dla sieci NGA .......................................... 107 Tabela nr. 39. Wady i zalety wybranego medium transmisyjnego (światłowód jednomodowy) ....................... 119 Tabela nr. 40. Informacje nt. umów dzierżawy kanalizacji teletechnicznej zawartych w Polsce. ....................... 120 Tabela nr. 41. Analiza cen rynkowych usługi IRU w Polsce. ................................................................................ 120 Tabela nr. 42. Dostęp adsl ................................................................................................................................... 124 Tabela nr. 43. Dostęp fitl ..................................................................................................................................... 125 Tabela nr. 44. dostęp bezprzewodowy ............................................................................................................... 125 Tabela nr. 45. Wstępne wymiarowanie sieci dystrybucyjnej IDM. ..................................................................... 127 Tabela nr. 46. Wstępne wymiarowanie sieci szkieletowej.................................................................................. 128 Tabela nr. 47. Podział funkcyjny lokalizacji węzłów ze względu na funkcje w topologii sieci. ............................ 131 Tabela nr. 48. Rodzaje węzłów planowane do budowy. ..................................................................................... 132 Tabela nr. 49. Długość tras w wariancie pierwszym. .......................................................................................... 132 Tabela nr. 50. Podział funkcyjny lokalizacji węzłów ze względu na funkcje w topologii sieci. ............................ 134 Tabela nr. 51. Rodzaje węzłów planowane do budowy. ..................................................................................... 135 Tabela nr. 52. Długość tras w wariancie drugim. ................................................................................................ 136 Tabela nr. 53. Funkcje lokalizacji węzłów ze wylęgu na funkcje w topologii sieci. ............................................. 137 Tabela nr. 54. Rodzaje węzłów planowane do budowy w wariancie trzecim. .................................................... 138 Tabela nr. 55. Długość tras – Wariant 3. ............................................................................................................. 138 Tabela nr. 56. Szacunkowe koszty dzierżawy słupów. ........................................................................................ 138 Tabela nr. 57. Podział funkcyjny lokalizacji węzłów ze wylęgu na funkcje w topologii sieci. .............................. 140 Tabela nr. 58. Rodzaje węzłów planowane do budowy. ..................................................................................... 141 Tabela nr. 59. Długość tras – Wariant 4. ............................................................................................................. 141 Tabela nr. 60. Podział funkcyjny lokalizacji węzłów ze względu na funkcje w topologii sieci. ............................ 143 Tabela nr. 61. Rodzaje węzłów planowane do budowy. ..................................................................................... 144 Tabela nr. 62. Długość tras - Wariant 5. .............................................................................................................. 144 Tabela nr. 63. Miasta wybrane do projektu. ....................................................................................................... 145 Tabela nr. 64. Założenia projektowe NGA........................................................................................................... 147 Tabela nr. 65. Podsumowanie zalet i różnic technologii ip/sdh/dwdm oraz ipodwdm ...................................... 154 Tabela nr. 66. Charakterystyka poszczególnych topologii sieci .......................................................................... 159 Tabela nr. 67. i Wady poszczególnych rozwiązań budowy traktów optycznych ................................................. 171 Tabela nr. 68. . Prezentacja wskaźników efektywności ekonomicznej ENPV oraz ERR ...................................... 214 Tabela nr. 69. Ocena ryzyka dla FNPV/C ............................................................................................................. 217 Tabela nr. 70. Dotarcie do odbiorców, nakłady inwestycyjne i koszty operacyjne – warianty I, IV, V................ 219 Tabela nr. 71. Szczegółowe założenia – analiza DGC .......................................................................................... 220 Tabela nr. 72. Wskaźniki DGC dla rozpatrywanych wariantów realizacji inwestycji. .......................................... 222 Tabela nr. 73. Prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka i okoliczności wystąpienia ryzyk w projekcie ............ 225 Tabela nr. 74. Prawdopodobieństwo wystąpienia i wpływ ryzyka na projekt wraz z proponowanymi działaniami zapobiegawczymi ................................................................................................................................................ 231 Tabela nr. 75. Wyposażenie i wykorzystanie technik ICT w gospodarstwach domowych w Polsce. .................. 240 Tabela nr. 76. Lista operatorów świadczących usługi Internetu szerokopasmowego oraz telefonii stacjonarnej na terenie województwa mazowieckiego. .......................................................................................................... 252 Tabela nr. 77. Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsiębiorstwach. ............ 261 Tabela nr. 78. Dostęp Szerokopasmowy na 100 mieszkańców (czerwiec 2009). ............................................... 262 Tabela nr. 79. Wykaz miejscowości z kategorii 6 wraz z ludnością wybranych do interwencji NGA .................. 292

Strona 320 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XXI.

SPIS RYSUNKÓW

Rysunek nr. 1. Podzła administracyjny Mazowsza ................................................................................................ 19 Rysunek nr. 2. Gęstość zaludnienia wg. NSP 2011 r. ............................................................................................. 24 Rysunek nr. 3.Przeciętne miesięczne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw (dane na kwiecień 2012 r.)...... 25 Rysunek nr. 4. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw (dane na kwiećień 2012 r.) .................................................................................................................................................................. 25 Rysunek nr. 5. Przeciętne zatrdnienie i wynagrodzenie według wybranych sekcji PKD (dane na kwiecień 2012 r.) .............................................................................................................................................................................. 26 Rysunek nr. 6.Wskaźnik zatrudnienia według województw (stan na rok 2011) ................................................... 26 Rysunek nr. 7. Stopa bezrobocia (stan na rok 2011) ............................................................................................. 27 Rysunek nr. 8.Przyrost według NSP-2002 (w %) (stan na rok 2011) ..................................................................... 27 Rysunek nr. 9. Zmiany w poziomie bezrobocia ..................................................................................................... 28 Rysunek nr. 10. Udział bezrobotnych zamieszkałych na wsi ................................................................................. 28 Rysunek nr. 11. Struktura bezrobocia wg. poziomu wykształcenia (w tyś.).......................................................... 29 Rysunek nr. 12.Stopień penetracji Internetu szerokopasmowego w UE-27 ......................................................... 30 Rysunek nr. 13. Wzrost zasięgu Internetu szerokopasmowego w UE-27 w latach 2005-2008............................. 30 Rysunek nr. 14.Wskaźnik penetracji Internetu szerokopasmowego w UE-27 ...................................................... 31 Rysunek nr. 15. Wskaźnik dostępności infrastruktury Internetu szerokopasmowego w EU ................................ 31 Rysunek nr. 16.Wzrost penetracji Internetu szerokopasmowego w EU ............................................................... 32 Rysunek nr. 17.Łącza dostępowedo Internetu wg. przepustowości w EU ............................................................ 32 Rysunek nr. 18. Wskaźnik pokrycia infrastrukturą DSL w krajach EU ................................................................... 33 Rysunek nr. 19. Liczba miejscowości małych oraz bardzo małych ........................................................................ 34 Rysunek nr. 20. Odsetek miejscowości w województwie mazowieckim zakwalifikowanych do określonych obszarów wg kryterium BSC podstawowy dostęp do Internetu. .......................................................................... 42 Rysunek nr. 21. Odsetek ludności w województwie mazowieckim zamieszkujących miejscowości zakwalifikowane do określonych obszarów wg kryterium BSC podstawowy dostęp do Internetu. ..................... 43 Rysunek nr. 22. Odsetek miejscowości w województwie mazowieckim zakwalifikowanych do określonych obszarów wg kryterium BSC NGA. ........................................................................................................................ 44 Rysunek nr. 23. Odsetek ludności w województwie mazowieckim zamieszkujących miejscowości zakwalifikowane do określonych obszarów wg kryterium BSC NGA. ................................................................... 45 Rysunek nr. 24. Odsetek miejscowości w województwie mazowieckim zakwalifikowanych do określonych obszarów wg kryterium BSC infrastrukturalne. .................................................................................................... 46 Rysunek nr. 25. Odsetek liczby ludności w województwie mazowieckim zakwalifikowanych do określonych obszarów wg kryterium BSC infrastrukturalne. .................................................................................................... 46 Rysunek nr. 26. Odsetek miejscowości w województwie mazowieckim zakwalifikowanych do określonych kategorii obszarów ................................................................................................................................................ 47 Rysunek nr. 27. Odsetek ludności w województwie mazowieckim zamieszkujących miejscowości zakwalifikowane do poszczególnych kategorii 1-7................................................................................................ 48 Rysunek nr. 28. Środowisko realizacji inwestycji oraz eksploatacji ...................................................................... 74 Rysunek nr. 29. Schemat modelu eksploatacji sieci siłami Beneficjenta. ............................................................. 78 Rysunek nr. 30. Modelu outsourcingu funkcji technicznej, funkcja komercyjna pozostaje przy Nadzorze. ......... 79 Rysunek nr. 31. Schemat modelu eksploatacji ze wsparciem Operatora Infrastruktury. ..................................... 79 Rysunek nr. 32. Schemat transakcji planowanych w Projekcie – MODEL PODSTAWOWY ................................... 82 Rysunek nr. 33. Schemat transakcji planowanych w Projekcie – MODEL ALTERNATYWNY ................................. 83 Rysunek nr. 34. Wskaźnik potencjału e-Rozwoju województwa mazowieckiego ................................................. 92 Rysunek nr. 35. Schemat wymiarowania sieci .................................................................................................... 129 Rysunek nr. 36. Wizualizacja przebiegów sieci, lokalizacji węzłów IDM oraz lokalizacji węzłów dla JST na terenie Województwa Mazowieckiego dla wariantu 1. budowy sieci............................................................................. 131 Strona 321 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Rysunek nr. 37. Relacje światłowodowe przekazane do wykorzystania w modelu IRU. .................................... 133 Rysunek nr. 38. Wizualizacja przebiegów sieci, lokalizacji węzłów IDM oraz lokalizacji węzłów dla JST na terenie województwa dla wariantu 2 budowy sieci. ....................................................................................................... 135 Rysunek nr. 39. Wizualizacja sieci, lokalizacji węzłów IDM budowanych w ramach wariantu 3. ....................... 137 Rysunek nr. 40. Wizualizacja sieci, lokalizacji węzłów IDM budowanych w ramach wariantu 4. ....................... 140 Rysunek nr. 41. Schemat sieci dostępowej NGA w technologii FTTB ................................................................. 142 Rysunek nr. 42. Wizualizacja sieci, lokalizacji węzłów IDM oraz NGA budowanych w ramach wariantu 5. ....... 143 Rysunek nr. 43. Lista miast w modelu UKE. ........................................................................................................ 146 Rysunek nr. 44. Sieć światłowodowa dla mniejszych miejscowości. .................................................................. 146 Rysunek nr. 45. Sieć światłowodowa dla większych miejscowości. .................................................................... 147 Rysunek nr. 46. Trzy pierścienie wybrane jako topologia warstwy fizycznej sieci Internet Dla Mazowsza. ....... 149 Rysunek nr. 47. Struktura fizyczna optycznej warstwy transportowej. .............................................................. 151 Rysunek nr. 48. Struktura fizyczna optycznej warstwy transportowej ............................................................... 151 Rysunek nr. 49. Implementacja sieci szkieletowej w technologii IP/MPLS ......................................................... 153 Rysunek nr. 50. Różnice między budową sieci IP/SDH/DWDM a IPoDWDM ...................................................... 154 Rysunek nr. 51. Otoczenie rozpatrywanej inwestycji ......................................................................................... 155 Rysunek nr. 52. Warianty połączenia węzłów warstwy aktywnej sieci szerokopasmowej ................................. 156 Rysunek nr. 53. Uproszczony algorytm wyznaczania topologii sieci ................................................................... 157 Rysunek nr. 54. Zapotrzebowanie na przepływność łącza dostępowego ........................................................... 158 Rysunek nr. 55. Przepływności dla CGA i NGA wg raportu Ofcom ...................................................................... 162 Rysunek nr. 56. Podział pomiędzy warstwą aktywną, a pasywną sieci ............................................................... 163 Rysunek nr. 57. Uproszczony schemat światłowodowej sieci pasywnej ............................................................ 164 Rysunek nr. 58. Przykładowa topologia sieci pierścień-drzewo .......................................................................... 165 Rysunek nr. 59. Rodzaje złączy w gałęzi sieci ...................................................................................................... 166 Rysunek nr. 60. Przykład kabla doziemnego ....................................................................................................... 167 Rysunek nr. 61. Przekrój poprzeczny kabla doziemnego .................................................................................... 167 Rysunek nr. 62. Przykładowy kabel do instalacji w nawierzchni dróg ................................................................ 168 Rysunek nr. 63. Uproszczony schemat instalacji kabla w kanalizacji burzowej .................................................. 169 Rysunek nr. 64. Przekrój kabla napowietrznego ................................................................................................. 170 Rysunek nr. 65. Przekrój kabla samonośnego ..................................................................................................... 171 Rysunek nr. 66. Cena włókna światłowodowego w kablu OTK ........................................................................... 173 Rysunek nr. 67. Przykładowa cena kabla światłowodowego w zależności od liczby włókien............................. 173 Rysunek nr. 68. Osłona złącza ............................................................................................................................. 174 Rysunek nr. 69. Przykładowa numeracja drzewa sieci dystrybucyjnej ............................................................... 175 Rysunek nr. 70. Odległości i punkty graniczne .................................................................................................... 176 Rysunek nr. 71. Wizualizacja sposobu budowy warstwy dystrybucyjnej ............................................................ 178 Rysunek nr. 72. Schemat połączeń podstawowego węzła szkieletowego .......................................................... 182 Rysunek nr. 73. Schemat połączeń węzła szkieletowego z połączeniem skrośnym ........................................... 182 Rysunek nr. 74. Schemat połączeń węzła szkieletowego z punktem styku ........................................................ 183 Rysunek nr. 75. Połączenie sieci za pomocą Peeringu ........................................................................................ 196 Rysunek nr. 76. Połączenie sieci za pomocą usługi Tranzytu .............................................................................. 196 Rysunek nr. 77. Połączenie sieci za pomocą usługi Tranzytu .............................................................................. 239 Rysunek nr. 78. Korzystanie a posiadanie w gospodarstwach domowych z komputerów i internetu w latach 2007-2011. .......................................................................................................................................................... 240 Rysunek nr. 79. Procent gospodarstw domowych z dostępem do Internetu w województwach. ..................... 241 Rysunek nr. 80. Procentowy udział liczby użytkowników końcowych korzystających z dostępu szerokopasmowego w podziale na województwa w 2008. ................................................................................ 241 Rysunek nr. 81. Gospodarstwa domowe bez dostępu do Internetu wg kwartylowych grup dochodowych (w %). ............................................................................................................................................................................ 242 Strona 322 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

Rysunek nr. 82. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w zł (bez wypłat nagród rocznych). .................. 242 Rysunek nr. 83. Różnice w strukturze wykorzystywanych technik szerokopasmowych w zależności od typu miejsca zamieszkania: gospodarstwa domowe w miastach (diagram lewy), gospodarstwa domowe na terenach wiejskich (diagram prawy). ................................................................................................................................. 242 Rysunek nr. 84. Zasięg usługi Blueconnect w sieci Era, stan na luty 2012. ......................................................... 243 Rysunek nr. 85. Zasięg usługi iPlus w sieci Plus GSM, stan na październik 2009. ............................................... 244 Rysunek nr. 86. Zasięg usługi Orange free, dane pobrane w luty 2012 .............................................................. 244 Rysunek nr. 87. Zmiany w liczbie zarejestrowanych podmiotów w obliczu kryzysu gospodarczego (Polska 20022007). .................................................................................................................................................................. 245 Rysunek nr. 88. Wielkość przedsiębiorstw a wykorzystanie Internetu, 2008. .................................................... 246 Rysunek nr. 89. Udział operatorów w rynku usług szerokopasmowych. ............................................................ 247 Rysunek nr. 90. Średnia prędkość dostępu szerokopasmowego w kbit/s. ......................................................... 247 Rysunek nr. 91. Prędkość dostępowa. ................................................................................................................ 248 Rysunek nr. 92. Procent łącz szerokopasmowych powyżej 2Mb/s. .................................................................... 248 Rysunek nr. 93. Udział operatorów na rynku linii DSL. ....................................................................................... 249 Rysunek nr. 94. Penetracja mobilnego dostępu do sieci .................................................................................... 249 Rysunek nr. 95. Rola regionalnej sieci szkieletowej. ........................................................................................... 250 Rysunek nr. 96. Rodzaje odbiorców Mazowieckiej Sieci Szerokopasmowej. ...................................................... 251 Rysunek nr. 97. Penetracja dostępu do Internetu szerokopasmowego i populacji. ........................................... 255 Rysunek nr. 98. Penetracja sieci szerokopasmowej w stosunku do ludności. .................................................... 256 Rysunek nr. 99. Porównanie penetracji sieci szerokopasmowej dla 5 najbardziej rozwiniętych państw OECD vs Polska. ................................................................................................................................................................. 256 Rysunek nr. 100. Globalny ruch IP 2008 – 2013. ................................................................................................. 257 Rysunek nr. 101. Globalny ruch internetowy 2008–2013. .................................................................................. 258 Rysunek nr. 102. Wzrost zapotrzebowania na pasmo w usługach komunikacji wideo. ..................................... 258 Rysunek nr. 103. Mobilny dostęp. ...................................................................................................................... 259 Rysunek nr. 104. Mobilny dostęp wzrost procentowy........................................................................................ 259 Rysunek nr. 105. Wzrost rynku mobilnego w rozbiciu na obszary geograficzne. ............................................... 260 Rysunek nr. 106. Wzrost na rynku biznesowym. ................................................................................................ 260 Rysunek nr. 107. Wzrost ruchu na rynku biznesowym w rozbiciu na obszary geograficzne. ............................. 261 Rysunek nr. 108. Prognoza przychodów z dzierżawy kanalizacji. ....................................................................... 265 Rysunek nr. 109. Prognoza przychodów z kolokacji węzłów. ............................................................................. 265 Rysunek nr. 110. Prognoza przychodów z dzierżawy włókien światłowodowych. ............................................. 266 Rysunek nr. 111. Prognoza przychodów ze sprzedaży pasma (lambdy). ............................................................ 267 Rysunek nr. 112. Liczba GD objętych projektem................................................................................................. 269 Rysunek nr. 113. Liczba GD w województwie ..................................................................................................... 269 Rysunek nr. 114. Liczba SOHO objętych projektem ............................................................................................ 270 Rysunek nr. 115. Liczba SOHO w województwie ................................................................................................ 271 Rysunek nr. 116. Liczba MSP objętych projektem .............................................................................................. 271 Rysunek nr. 117. Liczba MSP w województwie ................................................................................................... 272 Rysunek nr. 118. Prognoza przychodów z : usług Ethernet 100Mb, usług 1Gb, MPLS ....................................... 273 Rysunek nr. 119. Prognoza przychodów z kolokacji dla JST ................................................................................ 274 Rysunek nr. 120. Zbiorcze zestawienie prognozowanych przychodów na sieci „Internet Dla Mazowsza” ........ 275 Rysunek nr. 121. Czas ładowania strony internetowej w zależności od przepływności łącza dostępowego ..... 290 Rysunek nr. 122. Stopień penetracji Internetu szerokopasmowego w UE-27 .................................................... 298 Rysunek nr. 123. Wzrost pokrycia internetu szerokopasmowego w ue-27 ........................................................ 299

Strona 323 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

XXII. 1.

1998.

ZESTAWIENIE WYKORZYSTANYCH ŹRÓDEŁ

J. KOWALSKI, „OPIS DRÓG”, GENERALNA DYREKCJA DRÓG KRAJOWYCH I AUTOSTRAD, WARSZAWA

2.

WYTYCZNE W ZAKRESIE POSTĘPOWANIA W SPRAWIE OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DLA PRZEDSIĘWZIĘĆ WSPÓŁFINANSOWANYCH Z KRAJOWYCH LUB REGIONALNYCH PROGRAMÓW OPERACYJNYCH Z DNIA 5 MAJA 2009 R. WYDANE PRZEZ MINISTERSTWO ROZWOJU REGIONALNEGO. 3.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO NA LATA 2007-2010 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO 2014 R 4.

STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO DO ROKU 2020.

5.

USTAWA Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R O OCHRONIE PRZYRODY (DZ.U. NR 92 POZ.880)

6.

USTAWA Z DNIA 3 PAŹDZIERNIKA 2008 R. O UDOSTĘPNIANIU INFORMACJI O ŚRODOWISKU I JEGO OCHRONIE, UDZIALE SPOŁECZEŃSTWA W OCHRONIE ŚRODOWISKA ORAZ O OCENACH ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO (DZ. U. Z 2008 NR 199, POZ. 1227 Z PÓŹN. ZMIANAMI) 7.

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW Z DNIA 9 LISTOPADA 2004 R. W SPRAWIE OKREŚLENIA RODZAJÓW PRZEDSIĘWZIĘĆ MOGĄCYCH ZNACZĄCO ODDZIAŁYWAĆ NA ŚRODOWISKO ORAZ SZCZEGÓŁOWYCH UWARUNKOWAŃ ZWIĄZANYCH Z KWALIFIKOWANIEM PRZEDSIĘWZIĘCIA DO SPORZĄDZENIA RAPORTU O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO (DZ. U. NR 257 Z 2004 R., POZ. 2573 Z PÓŹN. ZMIANAMI).

8.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA Z 21 LIPCA 2004 R. W SPRAWIE OBSZARÓW SPECJALNEJ OCHRONY PTAKÓW NATURA 2000.

9.

ROZPORZĄDZENIEM MINISTRA ŚRODOWISKA Z 30 MARCA 2005 R W SPRAWIE TRYBU I ZAKRESU OPRACOWANIA PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA OBSZARU NATURA 2000. (DZ.U. NR 61 POZ. 549) 10.

DYREKTYWA RADY NR 85/337/EWG Z DNIA 27 CZERWCA 1985 R W SPRAWIE OCENY SKUTKÓW WYWIERANYCH PRZEZ NIEKTÓRE PRZEDSIĘWZIĘCIA PUBLICZNE I PRYWATNE NA ŚRODOWISKO NATURALNE (OOŚ).

11.

DYREKTYWY RADY NR 79/409/EWG Z DNIA 2 KWIETNIA 1979 R. W SPRAWIE OCHRONY DZIKIEGO PTACTWA 12.

DYREKTYWA RADY NR 92/43/EWG Z DNIA 21 MAJA 1992 R. W SPRAWIE OCHRONY SIEDLISK PRZYRODNICZYCH ORAZ DZIKIEJ FAUNY I FLORY. 13.

USTAWA Z DNIA 13 KWIETNIA 2007 R.(Z PÓŹN.ZM.) O ZAPOBIEGANIU SZKODOM W ŚRODOWISKU I ICH NAPRAWIE. 14.

USTAWA Z DNIA 27 KWIETNIA 2001 R. .(Z PÓŹN.ZM.) PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA.

15.

USTAWA Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. .(Z PÓŹN.ZM.) O OCHRONIE PRZYRODY.

16.

USTAWA Z DNIA 27 MARCA 2003 R. .(Z PÓŹN.ZM.) O PLANOWANIU I ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM 17.

USTAWA Z DNIA 7 LIPCA 1994 R .(Z PÓŹN.ZM.) PRAWO BUDOWLANE.

18.

USTAWA Z DNIA 21 MARCA 1985 R .(Z PÓŹN.ZM.) O DROGACH PUBLICZNYCH.

19.

WWW.NATURA2000.GDOS.GOV.PL

20.

WWW.WARSZAWA.RDOS.GOV.PL

21.

WWW.SALAMANDRA.PL

22.

WWW.PRZYRODA.POLSKA.PL

23.

HTTP://NATURA2000.EEA.EUROPA.EU

24.

WWW.KAZIMIERZWIELKI.PL/MAZOWIECKIE. Strona 324 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

25.

BANK DANYCH REGIONALNYCH

26.

GUS

XXIII.

SPIS ZAŁĄCZNIKÓW

ZAŁĄCZNIK NR 1

–

LOKALIZACJA WĘZŁÓW W POSZCZEGÓLNYCH POWIATACH

ZAŁĄCZNIK NR 2

–

LISTA MIEJSCOWOŚCI OBJĘTYCH INTERWENCJĄ

ZAŁĄCZNIK NR 3

–

SZCZEGÓŁOWA ANALIZA TECHNICZNA I TECHNOLOGICZNA ARCHITEKTURY SIECI

ZAŁĄCZNIK NR 4

–

WYKAZ NORM ZAKŁADOWYCH

ZAŁĄCZNIK NR 5

–

KALKULACJE DO MODELU ANALIZY POPYTU NA USŁUGI SZEROKOPASMOWE

ZAŁĄCZNIK NR 6

–

ANALIZA CEN USŁUG DLA SIECI SZEROKOPASMOWYCH

ZAŁĄCZNIK NR 7a

–

ANALIZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

ZAŁĄCZNIK NR 7b

–

DECYZJA ŚRODOWISKOWA 1B

ZAŁĄCZNIK NR 7c

–

WYKAZ ZAGROŻEŃ

ZAŁĄCZNIK NR 8

–

POZIOM INFORMATYZACJI NA MAZOWSZU

ZAŁĄCZNIK NR 9

–

SIECI NGA I NGN

ZAŁĄCZNIK NR 10

–

SZCZEGÓŁOWA ANALIZA FINANSOWA

ZAŁĄCZNIK NR 11

–

UMOWA PPP

ZAŁĄCZNIK NR 12

–

TABELA INWENTARYZACYJNA

Strona 325 z 325 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego Kopia: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych