Հունիս 2014, #6 (26)

#6(26) 2014 Հունիս

Սթրիթ վորքաութ, պարկուր և այլ ոչ ավանդական մարզաձևեր, որոնք օգնում են մարդուն ավելի առողջ լինել

Տարածվում է

անվճար

Արեգ Դավթյան

Մ

ոտ 12-13 տարի առաջ էր, երբ Կիևյանի մեր բակը առաջին անգամ անկախությունից հետո սկսեցին վերանորոգել: Վերանորոգումը լուրջ էր, լայնամասշտաբ՝ ասֆալտապատմամբ, նոր զրուցարանների տեղադրմամբ, շատրվանի կառուցմամբ և այլն (հերթական թաղային ընտրություններին էին պատրաստվում): Այդ ամենի մեջ հատուկ հետաքրքրություն էին առաջացնում մինչ այդ բակի երեխաների համար հիմնականում անծանոթ զանազան տուռնիկները՝ հորիզոնական ու ուղղահայաց ձողերով, աստիճաններով, մետաղյա ցանցերով և այլն: Վերջապես բացի ֆուտբոլից, պախկվոցիից ու գործագործից մի նոր զբաղմունք էր առաջանում: Այդ ժամանակ էլ որոշեցինք երեխաներով ավելի շատ ժամանակ տրամադրել մարմնամարզությանը: Որոշելը հեշտ է, իրականացնելը՝ ոչ այնքան: Առավոտները տղաներով ու աղջիկներով ինչ-որ մարզանքներ էինք անում, հետո շուտ հոգնում էինք ու որոշում վազել՝ կամրջով դեպի Համալիր ու հետ: Կամրջի կեսից սկսում էինք ճեմել, հետո վերադառնում էինք ու մնացած ժամանակը անցկացնում զրուցարանում՝ ասում-խոսում-ուրախանում էինք: Որովհետև երբ կան առողջ հոգու համար առողջ մարմին ապահովելու հնարավորությունները, անհրաժեշտ է նաև ցանկություն: Մենք առանձնապես ցանկություն չունեինք: Իսկ ահա Ամերիկայի սևամորթ բնակչության շատ ներկայացուցիչներ տասնյակ տարիներ առաջ այնքան էին ուզում պարապել, որ օգտագործում էին փողոցում հանդիպող հնարավոր ամեն հարմարանք՝ առանց տուռնիկների, հատուկ մարզահրապարակների և այլն: Այդ ցանկությունն այնքան մեծ էր, որ ստեղծվեց մի ամբողջ շարժում՝ street workout (ասել է թե՝ «փողոցային մարմնամարզություն»): Ու հիմա այդ շարժման ներկայացուցիչները այնքան շատ են, որ, մի կողմից՝ գնալով ավելի ու ավելի շատ երիտասարդ տղաներ ու աղջիկներ են նրանց միանում ու մարզվում, մյուս կողմից էլ՝ քաղաքային իշխանություններն են ստեղծում նրանց համար հատուկ տարածքներ, որովհետև ինչու՞ պետք է դեմ լինեն առողջ քաղաքացիներ ունենալուն: Փողոցային վորքաութով զբաղվողներ կան նաև Երևանում: Դեռ շատ չեն, տեղերն էլ հատուկենտ են, բայց կան: Ու, ամենակարևորը, շատանում են: Աստիճանաբար տարածվում են նաև փողոցային այլ մարզաձևերը՝ խելահեղ պարկուրից մինչև սրընթաց սքեյթինգ: Ու հայերը մի քիչ ավելի ամուր են դառնում, առողջ հոգին էլ արդեն համապատասխան ապաստարան է գտնում: Գլխավոր խմբագիր Արտավազդ Եղիազարյան

Բովանդակություն

ՔԱՂԱՔԱՄԵՋ

04

Խառը Ամսվա ամփոփում Տաքսիստների բարձրաձայն մտքերը, զբոսայգիների վիճելի անվանափոխումները, նորաբաց նստավայրերը և մի քանի հետաքրքիր գալիք միջոցառում:

06

Նստավայր Ոչ կենդանի երաժշտություն Ինչպես է ընտրվում Երևանի սրճարաններում հնչող երաժշտությունը:

ՓՈՂՈՑԱՅԻՆՆԵՐԸ

08

Խոշոր պլան Մարզապատում. երևանյան վորքաութ Street workout շարժման ակունքները, առանձնահատկությունները և երևանյան խմբակը:

14

Խոշոր պլան Երեք Ճ-ի բանաձևը Ինչպես պատերով ու զանազան փողոցային արգելքներով մագլցելու արվեստը Փարիզից հասավ Երևան:

16

18

20

22

Փորձ Քայլ առ քայլ Նորագույն տեխնոլոգիաները օգնում են պարզելու, թե որքան կալորիա կարելի է ոչնչացնել քաղաքով զբոսնելիս:

24

Կարծիք Ավելի մարզված Երևան Փորձառու մարզիչը պատմում է երևանցիների ալարկոտ ու ոչ սպորտային լինելու, լողավազանների ու խաղահրապարակների սակավության և այլնի մասին:

26

ՔԱՂԱՔ

40

Պատմություն Անդրշիրիմյան խաղեր Պատմություն հին Երևանից՝ հարբեցող պահակի ու լոտո խաղացող դիակների մասնակցությամբ:

Խոշոր պլան Բրազիլական շարժումներ Բրազիլական ապստամբ ստրուկների մարտարվեստ-մարզաձևը՝ Երևանի փողոցներում:

30

Խոշոր պլան Սերֆինգ ասֆալտի վրա Ինչպես կալիֆոռնիացի սերֆերների ցամաքային հոբբին վերածվեց անկախ մարզաձևի և գերեց երևանցի երիտասարդներին:

Պրոֆի Փխրուն անմոռուկներ Մայրաքաղաքի միակ գեղարվեստական ապակեգործ վարպետ Հովհաննեսը՝ մասնագիտական նրբությունների մասին:

32

Պրոֆի Բարի գիշեր Ինչպես են անցկացնում ոչ թե տոնական թանգարանային, այլ սովորական գիշերները թանգարանների պահակները:

Գլխավոր խմբագիր՝ Արտավազդ Եղիազարյան Արտ-տնօրեն՝ Նոնա Իսաջանյան Թողարկող խմբագիր՝ Արտակ Սարգսյան Գրական խմբագիր՝ Արքմենիկ Նիկողոսյան Սրբագրիչ՝ Գայանե Անանյան Նկարահանումների գծով տնօրեն՝ Մարիաննա Իսկանդարյան Ֆոտոխմբագիր՝ Արտակ Սարգսյան Ֆոտոմշակում՝ Արմեն Հայրապետյան Էջադրում՝ Արտակ Սարգսյան Նախագծի ղեկավար՝ Էդուարդ Այանյան

Համարի վրա աշխատել են՝ Լենա Գևորգյան, Անի Սմբատի, Էլեն Բաբալյան, Աստղիկ Հակոբյան, Բիայնա Մահարի, Հենրիխ Հայրապետյան, Արմեն Մուրադյան, Լիլիթ Թովմասյան

Հունիս 2014

Արվեստ Քաղաքային պատկերներ Ինչպես են տեսել Երևանը այստեղ ապրած կամ պարզապես այցելած նկարիչները՝ Գրիգորի Գագարինից և Վահրամ Գայֆեճյանից մինչև Մարտիրոս Սարյան և Հակոբ Հակոբյան:

52

Կադրերի բաժին Նոյեմբերի 7-ի շքերթը Լենինի հրապարակում, 1984 թ. Մի ֆոտոդրվագ Երևանի պատմությունից:

Լուսանկարներ՝ Առնոս Մարտիրոսյան, Սուրեն Մանվելյան, Բիայնա Մահարի, Մարիամ Լորեցյան, Գրիգոր Եփրեմյան, Լիլիթ Թովմասյան, Ալեքսանդր Հովհաննիսյան, Արեգ Ամիրխանյան, Անուշ Աբյան, Անի Սարգսյան, Տիգրան Վասիլյան, Նարեկ Բաբիյան, Լևոն Եպիսկոպոսյան, PAN Photo Archive, Հայաստանի ազգային պատկերասրահ

«Երևան Փրոդաքշնս» ՓԲԸ

© 2011-2014 «ԵՐԵՎԱՆ»

Տնօրեն՝ Էդուարդ Այանյան

Գովազդային նյութերի բովանդակության համար խմբագրությունը պատասխանատվություն չի կրում: Ամսագրի նյութերը վերատպվում են միայն «Երևան Փրոդաքշնս» ՓԲԸ-ի գրավոր համաձայնությամբ: «ԵՐԵՎԱՆ» ամսագրին հղում կատարելը պարտադիր է:

Հայաստանի Հանրապետություն, 0002, Երևան, Արամի 80 Հեռ.՝ +374 (10) 50 10 81, +374 (10) 50 10 82 Էլ. փոստ՝ info@e-productions.am URL՝ www.imyerevan.com Գովազդի բաժին՝ Հեռ.՝ +374 (91) 01 78 98

Համարը տպագրության է հանձնվել՝ 02.06.2014

Տպագրված է «Անտենոր» տպարանում, 0010, Երևան, Վարդանանց փողոց 16-48

Տպաքանակ՝ 6000 օրինակ Ամսագիրը ղեկավարվում է «Զանգվածային լրատվության մասին» և «Գովազդի մասին» ՀՀ գործող օրենսդրությամբ: «Երևան Փրոդաքշնս» ՓԲԸ-ն սույն գրությամբ հերքում է նախկին համարում (համարներում) տպագրված գրառումն առ այն, որ «Էտնոպրես» ՓԲԸ-ն հանդիսանում է այս ամսագրի հիմնադիրը:

Պատկերազարդումներ՝ Նոնա Իսաջանյան, Վահրամ Մուրադյան Տառատեսակ Arek Armenian by Rosetta

«ԵՐԵՎԱՆ» տպագիր ամսագրի հիմնադիր է հանդիսանում «Երևան Փրոդաքշնս» ՓԲԸ-ն: Մենք Ֆեյսբուքում՝ facebook.com/YerevanCityMagazine

2 3

42

ՔԱՂԱՔԱՑԻՆԵՐ Իմ Երևան Ճահիճ դարձած ծով Դերասան Սոս Ջանիբեկյանը պատմում է մետրոյով ինստիտուտ գնալու, քաղաքի ճարտարապետության, ինտելիգենցիային փոխարինած գեղցիների և այլնի մասին:

Շապիկ՝ Վիլյամ Կարապետյան

Ֆոտոպատմություն Ուր են տանում ճանապարհները Երկու ամիս յոթ Թումո անդամներ՝ լուսանկարում էին իրենց՝ տնից Թումո և դպրոց տանող ճանապարհների որոշիչ պահերը:

Այնտեղ Մարզավայրեր Ինչպիսի պայմաններ են ստեղծված street workout-ի համար Մոսկվայում, Լոս Անջելեսում, Աստանայում, Լոնդոնում և Մյունխենում:

28

Խոշոր պլան Հատակապար Պար, որը նաև մարզաձև է. բրեյքդանսը քաղաքամայր Երևանում:

36

2011-2014 թթ. ընթացքում «ԵՐԵՎԱՆ» ամսագրում բոլոր տպագրված նյութերը պատկանում են «Երևան Փրոդաքշնս» ՓԲԸ-ին:

ՔԱՂԱՔԱՄԵՋ Խառը

Զրից

Նոր նստավայրեր

Մեծ երաժշտի անսպասելի մահվան, լեհական խոպանի, երկու նախագահների հանդիպման պատճառով գոյացած խցանումների, անկրկնելի հայկական սնկի և այլնի մասին խոսում են երևանցի տաքսիստները:

***

Հլը էս ախմախ երգը՝ «Ժամանակ չունեմ, ժամանակ չունեմ»-ը ո՞րն ա: Բա տենց կասե՞ն աղջկան: Գոնե ասի՝ «համբերություն էլ չունեմ, ստիպված ուրիշին եմ գնում սիրեմ»: Համ էլ հո տենց չե՞ն սիրում՝ ժամանակ չունենալով: Սիրում են կյանքով, ձևով:

***

Ու՞ր ենք գնում… Ո՞նց Առնո Բաբաջանյանի հիշատակին նվիրված համերգ: Ի՞նչ ես ասում, է, քուրիկ ջան, ո՞նց թե, ուզում ես ասես, որ մեր Առնոն մահացել ա՞: Դու հաստատ մի բան խառնում ես… Ո՞նց թե 1983 թվին: Վա՜յ, Առնո ջան, էս ինչ իմացա:

***

Ես մինչև ստեղ գալս տաս տարի Պոլշաներում եմ ավտո քշել, մի հատ սիգնալ չեմ տվել, մի հատ ռույլս սխալ չեմ ֆռցրել: Իսկ ստեղ մարդիկ նենց են փողոց անցնում, ոնց որ կուխնիից զալ գնան: Պոլշաներում նենց մեղր ճանապարհներ են, ոնց որ խալիներ փռած լինի տակդ, իսկ ստեղ մի երկու մետր քշում ես, մեքենայի հայելուց կախած բռելոկ ես դառնում:

***

Երեսուն տարի աշխատել եմ Նոր Հաճնի բրիլյանտի գործարանում: Էլի կաշխատեի, էն էլ տերը մի հատ շուստրի եվրեյ էր՝ հենց սկսեցին նեղել, փայ ուզել, ասեց՝ դե ռադ եղեք, ու ավելի էժան Չինաստանում գործ դրեց: Իսկ ես լավ աշխատող էի, էնքան, որ մի անգամ սկսեցին աչքի ընկած բանվորներին ուղարկել Նամիբիա, որ մենք տեղացիքին սովորացնենք բրիլյանտները գտնելուց հետո ոնց մշակեն: Ու տենց մի քանի ամիս Աֆրիկայում գործուղման եմ եղել: Շատ մաքուր երկիր էր Նամիբիան, մի հատ զիբիլ չէիր տեսնի փողոցում: Բայց մյուս կողմից՝ ահավոր աղքատ էին բոլորը, ու մարդ կար էդ գործարանում, որ փողի էլ չէ՝ ուտելիքի համար գիշերվա հերթափոխ էր

Bake Point

մնում: Մի անգամ էլ մեկը եկավ մոտս, թե բա՝ հեռախոս կուզե՞ս առնես: Նայեմ, տեսնեմ ինչ-որ ծանոթ համարներ են մեջը, իմն էլ կար: Պարզվեց ընկերոջս հեռախոսն էին գողացել, որոշել էին վրաս ծախեին:

Թամանյան 2 Նոր փուռ-սրճարան՝ Retro Cafe-ի հեղինակներից: Ինչպես կարելի է ենթադրել արդեն անվանումից, Bake Point-ը կենտրոնացած է սուրճ/թեյի և քաղցրավենիքի վրա: Մենյուն ընդգրկում է փայեր, քեյքեր, քուինիզներ, թխվածքաբլիթներ, փուդինգներ և մաֆիններ: Կարելի է նաև հագեցնել սովը՝ առկա են մի շարք աղցաններ և սենդվիչներ:

***

Էն օրը մի աղջիկ նստեց, ասում ա՝ «դուք ապահով տաքսի ե՞ք»: Ասում եմ՝ «քուրիկ ջան, չես տեսնո՞ւմ, որ ապահով եմ, ինչի՞ ես անհանգստանում: Կամ, ինչ պիտի քո հետ անեմ, նենց ես վախեցած, ոնց որ բանկի աշխատող լինես, որ միլիոնները դրել ա պայուսակի մեջ ու տաքսի ա նստել»: Մեկ էլ էս աղջիկը սկսեց գոռալ՝ «Կանգնացրե՜ք, կանգնացրե՜ք, ի՞նչ իմացաք, որ ես բանկում եմ աշխատում, որտեղի՞ց գիտեք, պայուսակումս ինչ ա»: Միանգամից դուրս թռավ, չկարողացա բացատրեմ, որ ուղղակի համեմատություն էի անում: Նենց որ, ես ապահով տաքսի եմ:

The Green Bean Coffee Shop

Թամանյան 2 Երևի դրական նշան է, երբ լավ սրճարանները բավական երկար գործելուց հետո բացում են նաև երկրորդ կետը: Այդպես եղավ և The Green Bean-ի հետ: Կար Ամիրյանի վրա, հիմա կա նաև Թամանյանի վրա՝ Կասկադի հարևանությամբ: Տեղում է այն ամենը, ինչի շնորհիվ հայտնի էր դարձել առաջին սրճարանը, իսկ տարածքը նույնիսկ ավելի մեծ է (հատկապես գրավիչ է լիարժեք բացօթյա հատվածը, որը Ամիրյանի դեպքում ներառում էր ընդամենը մի քանի փոքր սեղան):

***

Հը՞ն, ի՞նչ են ասում՝ երբ ենք ստորագրում Մաքսային միության պայմանագիրը: Շուտ ստորագրեն, սաղով հելնենք Ռուսաստան մեր կյանքը դասավորենք, թե չէ սենց չի լինի:

Magic Doors

***

Երկու օր պրոբկայի մեջ ենք, որ նախագահն ու նախագահը իրանց համար հանգիստ ուր ուզեն գնան: Հոլանդին ինչ կա՝ ինքը աշխարհի ամենալավ երկրում ա ապրում, դրա համար որ գալիս ա Հայաստանի նման տեղեր, նենց են անում, որ իրան էլի տենց լավ զգա: Իսկ ժողովուրդը ստիպված օրերով ապրում ա պրոբկեքի մեջ: Գոնե մետրոն նորմալ սաղ քաղաքով աշխատեր: Կամ էլ թող մի հատիկ վերտալյոտ առնեն մեծ հյուրերի համար, այ քեզ բան:

Aperetivo

Մաշտոցի 41 Ճիշտ միջավայրում լավ գինի ըմպելու հնարավորություն առաջարկող վայրերը մայրաքաղաքում շատանում են: Aperetivo-ն առաջարկում է գինիների լայն ընտրանի՝ ամենատարբեր երկրների արտադրության և գնի: Եթե պլանավորում եք նաև նորմալ հաց ուտել, ապա լավ լուր՝ մոտ ապագայում այստեղ կմատուցեն իտալական խոհանոցի ուտեստներ: Կարևոր տեղեկություն. ժամը 18:30-ից 20:30-ը մեկ գավաթ գինու հետ հասնում է հյուրասիրություն, իսկ նախապես սեղան պատվիրելու դեպքում նախատեսված է 10 տոկոս զեղչ:

***

Մորքուրս Փարաքյար ա ապրում ու գիտե՞ս ինչով ա իրա հացի փողը աշխատում: Հենց անձրև ա գալիս, գնում ա սունկ հավաքելու: Հա, հա, գիտե՞ս մեր ստեղի սունկը ինչ լավն ա: Մի անգամ որ փորձես, էլ կյանքում ոչ մի գառան միս, չալաղաջ իսկի չես էլ ուզի: Էդ սունկը որ չլիներ, երևի արդեն վաղուց արտագաղթել էի:

Պուշկինի 41 Owl’s բարը փակվեց մի քանի ամիս առաջ, իր տեղը զիջելով սուպերմարկետի, իսկ ահա հարևանությամբ բացվեցին «կախարդական դռները»՝ Magic Doors փաբը: Չնայած որ նստավայրը հիմնականում ռոքային ուղղվածություն ունի (բացմանը նվագում էին Me, Him, Her and the Other Guy և 1243K խմբերը, մի քանի օր անց՝ SHiVeR-ը), այստեղ լսում են նաև էլեկտրոնային երաժշտություն: Եվ մի կարևոր մանրուք՝ ի տարբերություն մոտակայքում գտնվող մի շարք այլ նստավայրերի, Magic Doors-ը աշխատում է կեսգիշերից հետո:

Զուգահեռներ Քաղաքային այգիների անվանափոխությունների հետ կապված դեպքեր Երևանում և արտասահմանում:

Գրիգոր Եփրեմյան

Մայիսի 12-ին՝ Ֆրանսիայի նախագահ Ֆրանսուա Օլանդի այցի շրջանակում Երևանի Մաշտոցի պուրակը վերանվանվեց ֆրանսիական Դիմադրության առաջնորդներից մեկի՝ Միսաք Մանուշյանի անունով: Դա դուր չեկավ այն ակ-

4 5

Հունիս 2014

տիվիստներին, ովքեր երկու տարի առաջ պայքարում էին պուրակը բուտիկներից ազատելու համար: Ակտիվիստների համար Մաշտոցի պուրակը նաև իր անվամբ դիմադրության և պայքարի խորհրդանիշ էր: Երկու տարի առաջ ամեն ինչ ավարտվեց նախագահի հռչակավոր «սիրուն չի»-ով, այս անգամ պուրակը բողոքողներից արագ մաքրեցին, անունն էլ ի վերջո փոխեցին:

Բողոքի ցույցեր զբոսայգիների անվանափոխության հետ կապված եղել են նաև անցյալ տարի ամերիկյան Մեմֆիս քաղաքում (Էլվիսի ծննդավայրը): Երբ քաղաքային իշխանությունները որոշեցին վերանվանել Կոնֆեդերացիայի (Քաղաքացիական պատերազմի պարտվող կողմի) գործիչների անունները կրող երեք զբոսայգիները, որպեսզի չնեղվեն սևամորթ մեմֆիսցիները, փողոց դուրս եկան Կու-Կլուքս-Կլանի յոթ տասնյակ ներկայացուցիչները: Բախումներ երկու ռասաների ներկայացուցիչների միջև զարմանալիորեն տեղի չունեցան, իսկ զբոսայգիները կոչվեցին մաքսիմալ չեզոք՝ Մեմֆիսի զբոսայգի, Միսիսիպի գետի զբոսայգի և Առողջական գիտությունների զբոսայգի:

Մեկ այլ բողոք, այս անգամ Ղազախստանի Ակտոբե քաղաքում: Այնտեղ քաղաքային զբոսայգին, որը խորհրդային տարիներին կրում էր Լենինի, իսկ հետո ամենահայտնի ղազախ պոետ Աբայի անունները, վերանորոգումից հետո ստացավ երկրի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևի անունը: Արդեն 25 տարի երկիրը կառավարող Նազարբաևը զայրացավ և կարգադրեց իր ազգանունը աջ ու ձախ չօգտագործել: Ի վերջո, բոլորին հարմար լուծում գտնվեց. տարածքը դարձավ Ղազախստանի հանրապետության առաջին նախագահի անվան զբոսայգի, որ ավելի համեստ լինի: Եթե նախորդ դեպքերում հանրության մի մասը հորդորում էր չփոխել ոչ մի անուն, ապա Օդեսայում հակառակը՝ մի շարք կազմակերպություններ և քաղաքացիներ արդեն մի քանի տարի է, ինչ պահանջում են վերանվանել Տարաս Շևչենկոյի անվան կենտրոնական զբոսայգին: Ավելի ճիշտ՝ վերականգնել այգու առաջին անվանումը: Բանն այն է, որ 1840-ականներից մինչև խորհրդային կարգերի հաստատումը այն կոչվել է ռուս կայսր Ալեքսանդր III-ի անունով: Առայժմ, սակայն, որևէ փոփոխություն չի եղել:

Ինչ անել Մեծ ֆուտբոլ դիտել

Տանը կամ որևէ նստավայրում, հունիսի 12-ից հուլիսի 13-ը Չորս տարին մեկ ֆուտբոլ դիտում են ոչ միայն վաստակավոր երկրպագուները, այն դիտում են բոլորը: Եվ այս տարվա ամառվա կարևորագույն միջոցառումը, իհարկե, հոբելյանական, 20-րդ Աշխարհի առաջնությունն է: 32 ազգային հավաքականներ հավաքվելու են Բրազիլիայում, որպեսզի որոշեն լավագույնին: Մեզ մնում է դիտել Երևանից և հուսալ, որ հաջորդ Մունդիալին կմասնակցեն նաև մեր ֆուտբոլիստները:

Վիշապներ ընտելացնել

«Մոսկվա» և Cinema Star կինոթատրոններում, հունիսի 12-ից Եռաչափ անիմացիոն ֆիլմերը արդեն այդքան զարմանալի երևույթ չեն, որքան մի քանի տարի առաջ, բայց նորույթները ամեն դեպքում դեռ մեծ հետաքրքրություն առաջացնում են: Իսկ այս դեպքում խոսքը ոլորտի առաջատարներից մեկի՝ DreamWorks ստուդիայի ամենահաջողված մուլտերից մեկի՝ «Ինչպես ընտելացնել վիշապին» ձեռնարկային էքշնի երկրորդ մասի մասին է: Ելնելով թրեյլերներից՝ կարելի է ենթադրել, որ վիշապների և վիշապակռիվների պակաս չի լինի, պետք է դիտել:

Լսել Տաթևիկ Հովհաննիսյանին

Yans ակումբ, հունիսի 28-ին Հայկական ջազի ամենակարևոր դեմքերից մեկը, անկրկնելի դիվա Տաթևիկ Հովհաննիսյանը մի քանի տարվա ընդմիջումից հետո նորից Երևանում է: Այն էլ՝ մեկի փոխարեն երկու համերգով: Մեկը մեծ՝ Օպերայում, հուլիսի 4-ին, մյուսը ավելի նեղ շրջապատի համար՝ Yans ակումբում: Լավ երաժշտությունը գնահատողները պետք է այցելեն երկուսից գոնե մեկը:

ՆՈՐ ԳԻՐՔ «Իմ ինքնակենսագրությունը», Ալեքս Ֆերգյուսոն

«Երևան Փրոդաքշնս», Երևան, 2014 Անցյալ տարի աշխարհը հրաժեշտ տվեց բոլոր ժամանակների ամենահաջողակ ֆուտբոլային մարզիչներից մեկին. ավելի քան մեկ քառորդ դար «Մանչեսթեր Յունայթեդը» գլխավորելուց հետո իր պաշտոնը թողեց Սըր Ալեքս Ֆերգյուսոնը: Հրաժեշտի հետ զուգահեռ նա հանրությանը ներկայացրեց իր երկար ու առավել քան հետաքրքիր ուղին ի մի բերած ինքնակենսագրական գիրքը: Շատ չանցած այն լույս է տեսնում հայերեն՝ «Երևան Փրոդաքշնսի» ջանքերով: Գիրքը միանշանակ հետաքրքիր է ոչ միայն «Յունայթեդի» երկրպագուներին, այլև ֆուտբոլային պատմությամբ և մենեջմենթով հետաքրքրվողներին:

ՔԱՂԱՔԱՄԵՋ Նստավայր

Ոչ կենդանի երաժշտություն

Սրճարաններում ու ռեստորաններում երաժշտությունը սովորական բան է, նույնիսկ անհրաժեշտ: Սխալ ընտրված կամ չափազանց բարձր հնչող երաժշտությունը կարող է այցելուի հետ հավերժ բաժանման պատճառ հանդիսանալ: «ԵՐԵՎԱՆը» սրճել է մայրաքաղաքի մի քանի նստավայրերում և փորձել պարզել դրանց մենեջերներից ու տնօրեններից՝ երաժշտության ընտրության մասին: Sorriso

Achajour

Ե՛վ բացօթյա, և՛ փակ «Աչաջուրում» հիմնականում հնչում են ջազային, բլյուզային, ռետրո, կուբայական երաժշտություն, ինչպես նաև ժամանակով ստուգված փոփ հիթեր և ֆիլմերի սաունդթրեքներ: Այս սրճարանի հավատարիմ հաճախորդներին վստահորեն ծանոթ են Նենսի Սինաթրան, Էլլա Ֆիցջերալդը, Նինա Սիմոնը, Ռոբերթա Ֆլեքը, Սիլը և Սթինգը: Հաճախ կարելի է լսել նաև Երևանին նվիրված երգերի հավաքածու, իսկ ժամանակակից կատարողներից տեղական փլեյլիսթն ընդգրկում է Ֆորշի, «Ռեինկարնացիայի» և Ռուբեն Հախվերդյանի երգերը: «Մեր երկու մասնաճյուղերում էլ սկզբունքը նույնն է՝ հնչում է ականջին հաճելի և տրամադրություն ստեղծող երաժշտություն, — բացատրում է «Աչաջուր» սրճարանների ցանցի տնօրեն Արևիկ Մանուկյանը, — երևի ռաբիսն ու ցանկացած լեզվով հնչող վատ պոպսան է մեզ մոտ կատեգորիկ չհնչող ժանրերի շարքում: Փարպեցու վրայի «Աչաջուրի» համար 90–ականների ռուսական ռոք ու փոփ երգերի հավաքածու ստեղծեցինք, որ հնչեցնում ենք ձմռան ամիսներին, մասնավորապես ուրբաթ օրերը»: Երաժշտության բարձրությունը «Աչաջուրում» չի խանգարում այցելուներին ձայնի սովորական բարձրությամբ միմյանց հետ հաղորդակցվել: «Իհարկե, լինում են դեպքեր՝ հատկապես սիրահարների այգում, երբ նորածին երեխաներով մայրերը խնդրում են երաժշտության ձայնը էապես իջեցնել, որ երեխան քնի: Եթե դա այնպիսի ժամ է, երբ սրճարանում այլ այցելուները շատ չեն, սրճարանի աշխատողները խնդրանքը կատարում են», — պատմում է Արևիկը:

6 7

Հունիս 2014

Քանի որ Հյուսիսային պողոտայում գտնվող այս սրճարանը իտալական արմատներ ունի, զարմանալի չէ երաժշտության ընտրությունը. այստեղ նախընտրում են հայտնի իտալացի կատարողների հնչեղ ու հանգիստ կատարումներ՝ Էռոս Ռամազոտիից, Տիցիանո Ֆերոյից, Ադրիանո Չելենտանոյից և մյուսներից: Այստեղ հնչում են նաև իտալական էստրադայի մեզ մոտ ոչ այնքան հայտնի ներկայացուցիչների, բայց համապատասխան մթնոլորտ ստեղծող երգեր: Փլեյլիսթը ընտրվում է ամեն օրվա համար առանձին և շատ մանրակրկիտ. նույնիսկ 2-3 ժամ անցկացնելով Sorriso-ում չեք լսի նույն երգի կրկնությունը: «Երաժշտությունը նախ՝ մեծ ազդեցություն ունի սրճարանի աշխատակիցների վրա: Անդադար նույն երգերը լսելիս՝ նրանց մոտ պակասում է աշխատելու մոտիվացիան, դրա համար էլ ամեն օր թարմացնում ենք երգացանկը», — պատմում է Sorriso ցանցի տնօրեն Գեորգի Ասատուրովը: Եթե երաժշտությունը բարձր է, մարդիկ սկսում են ավելի բարձր խոսել. այս պարզ սկզբունքն ընդունելով Sorriso-ում երաժշտությունն օգտագործում են որպես ֆոնային հավելում: «Կան սրճարաններ, որտեղ երաժշտությունը հատուկ բարձրացնում են, որ մարդիկ շուտ հոգնեն ու գնան, փոխարենն էլ նոր այցելուներ գան, — ասում է սրճարանի տնօրենը, — մեզ մոտ նման պրակտիկա չկա: Չնայած մի քանի երգեր կան, որոնք, չգիտես թե ինչու, սովորականից շատ բարձր են հնչում: Բայց դրանց ընթացքում հատուկ իջեցնում ենք ձայնը»:

Retro café

Վինտաժային պաստառներ, 60-ականների հայտնի երաժիշտների լուսանկարներ, համապատասխան հնության պատեֆոն ու վինիլային սկավառակներ, հնաոճ աթոռներ ու սեղաններ` «Ռետրո» սրճարաններում հնչող երգերի փլեյլիսթը, բնականաբար, չէր կարող բաղկացած լինել Բեյոնսեի ու Ռիհաննայի կատարումներից, այստեղ ամեն ինչ համահունչ է: «Կարծում եմ ռետրո երաժշտությունը ավելի բարձրորակ է, ուզում ենք հնարավորություն տալ մեր այցելուներին վայելել որակյալն ու, ինչու ոչ, ծանոթանալ անցյալ դարի հիթերի հետ», — պատմում է «Ռետրո» սրճարանների ցանցի ղեկավար Արամ Մնացականյանը: Ի դեպ, պատեֆոնն ու վինիլային սկավառակները աշխատող են. ցանկության դեպքում հին ու փորձված երգերը կարելի է լսել հին ու փորձված տեխնիկայով:

Cinnabon, Segafredo Zanetti Espresso, Square One, SFC

Figaro Restaurant Group ցանցի մեջ մտնող այս չորս ժամանցային վայրերում հնչող երաժշտությունը ապահովում է մեկ հոգի, մարքեթինգի տնօրեն Ջորջ Կարապետյանը: Նա հաշվի է առնում ընտրված երգերի երկու ամենակարևոր չափանիշները` ռիթմիկությունն ու դանդաղությունը: Ադել, One Republic, Imagine dragon` այս կատարողների երգերը հնչում են բոլոր չորս վայրերում, իսկ օրինակ անդերգրաունդում հայտնի Ագնես Օբելը հնչում է միայն Segafredo-ում: Երաժշտության բարձրությունը որոշվում է այցելուներին չխանգարելու, չհոգնեցնելու սկզբունքը հաշվի առնելով: «Երգերը ընտրվում են մասնաճյուղի տրաֆիքից ելնելով: Առավոտյան ու ցերեկային ժամերին այցելուների թիվը ավելի փոքր է, աղմուկ չկա, դրա համար էլ դանդաղ ու հանգիստ երաժշտություն ենք հնչեցնում, ֆոնային: Երեկոյան արդեն ընտրում ենք ավելի ռիթմիկ երաժշտություն` մարդկանց էներգիա պարգևելու համար», — պատմում է Ջորջը: Հյուսիսային պողոտայում գտնվող Cinnabonում նույնպես կիրառվում է նույն սկզբունքը` հանգիստ երաժշտություն մինչև կեսօր և աշխույժ, ռիթմիկ հիթեր մինչև կեսգիշեր: Այս չորս վայրերում մեծ ուշադրություն են դարձնում նաև երաժշտական ժանրերին: Այնպես որ ռեփի սիրահարները այստեղ երբևէ չեն լսի իրենց սիրելի կատարումներից մեկը: «Նույնը վերաբերում է, օրինակ, հարդ ռոքին, քանի որ դրանք սեգմենտավորված ոճեր են, դրանց սիրահարները չեն գա մեզ մոտ երաժշտություն լսելու համար», — նշում է Ջորջը: Քանի որ Segafredo-ն նշված նստավայրերից ամենալուրջն է, ապա այստեղ հաճախ ջազ է լինում, Աբովյան փողոցի մասնաճյուղում՝ նույնիսկ կենդանի կատարմամբ: Այ այսպիսի նրբություններ գոյություն ունեն այսքան, թվում էր թե, պարզ բանում, ինչպիսին սրճարանում միացրած երաժշտությունն է:

Լենա Գևորգյան Մարիամ Լորեցյան

ՓՈՂՈՑԱՅԻՆՆԵՐԸ Խոշոր պլան

Մարզապատում. երևանյան վորքաութ Աշխարհում շատ բացահայտումներ են եղել փողի բացակայության արդյունքում։ Հարուստ դրամապանակով մարդը ստեղծագործելու, գլխի ճարը տեսնելու, հնարամտելու կարիք չունի, նա կարող է իրեն թույլ տալ ամեն ինչ գնել։ Իսկական արարչագործությունն ի հայտ է գալիս այն ժամանակ, երբ ցանկությունները մի քանի անգամ գերազանցում են հնարավորությունները։ Այս տրամաբանությամբ ստեղծված շարժումը դատապարտված էր դառնալ համաշխարհային, քանի որ երկրագնդի ամեն մի անկյունում էլ կան մարդիկ, ովքեր ուզում են, բայց պատրաստ չեն վճարել։ Նրանց համար կա street workout համաշխարհային շարժումը: Կա նաև Հայաստանում:

8 9

Հունիս 2014

Կքանստող ինկվիզիտոր չի եղել

Անհնար է որևէ կերպ համակարգել կամ ստուգել՝ մարդկության պատմության ընթացքում երբ և ով առաջինը մտածեց ոչ միայն ուտելու, այլև գեղեցիկ մարմին ունենալու մասին։ Նախամարդկանց մասին պատմող և ոչ մի տեղ չես գտնի արձանագրություն, թե ինչպես դինոզավրերի դեմ կռիվ տալու ընթացքում նրանք չէին մոռանում կքանստումներ կամ ժիմ անել՝ ֆիզիկապես առողջ ու գեղեցիկ մարմին ունենալու համար։ Մարզումների մասին որպես այդպիսին չեն խոսում ոչ վերածննդի, ոչ ինկվիզիցիայի դարաշրջաններում։ Իսկ այ ավելի ուշ՝ Խորհրդային կայսրության տարիների գաղափարախոսությունն ամբողջապես ներառում էր ֆիզկուլտուրան իր բոլոր դրսևորումներով։ «Առողջ մարմնում առողջ հոգի» նշանաբանը սովետի վարած քաղաքականության հիմնական ուղղություներից էր։ Հենց այդ տարիներին սկսվեց բակային տուրնիկների զանգվածային շինարարությունն ամբողջ միության տարածքում։ Կրթական համակարգում պարտադիր ընդգրկվեց «Ֆիզկուլտուրա» առարկան, ամենուր սկսեցին մրցումներ անցկացնել, իսկ բոլոր նրանք, ովքեր շեղվում էին առողջ ապրելակերպ վարելուց, դատափետվում էին ու քարկոծվում համայնքի կողմից։

Ո՞ւր էր գնում աֆրոամերիկացիների ավելորդ էներգիան

Հանուն արդարության նշենք, որ սովետից առաջ, բայց ինկվիզիտորներից շատ-շատ հետո, սովորական, ոչ սպորտային մարզումների մասին առաջինը մտածեցին աղքատ, բայց հպարտ աֆրոամերիկացիները։ Նրանք չունեին բավարար միջոցներ մարզասրահներին վճարելու համար, դրա համար սկսեցին հորինել՝ ինչպես, որտեղ, ինչի վրա պարապել։ Սպորտային վիճակը բարելավելու, ավելորդ էներգիան պարպելու համար նրանք օգտագործում էին ձեռքի տակ ընկած ամեն ինչ՝ էլեկտրական սյուներ, աստիճաններ, ծառեր։ Վարժությունները հորինում էին անձամբ, հետո տարածում իրար մեջ, ապա ֆիլտրում, ընտրում ամենաարդյունավետ տարբերակները։ Դրանք կարող էին լինել տարօրինակ, անսովոր, բայց կարևորն արդյունավետությունն էր։ Օրինակ՝ ավտոբուսի բռնակների վրա մեզ ծանոթ պրեսս վարժությունը կամ ծառի ճյուղերից կախված ժիմ անելը։ Համատեղ պարապմունքների համար սկսեցին ձևավորվել թիմեր՝ առանց տարիքային սահմանափակումների։ Մարզումներն ընթանում էին հենց մարզիկների հորինած օրենքներով, որոնք ամեն օր կարող էին փոփոխության ենթարկվել։ Հիմնական մեխը չորս D-ի գաղափարախոսությունն էր՝ Drive, Dedication, Discipline and Determination (դրայվ, նվիրում, կարգապահություն և կողմնորոշում)։ Մարզաձևով հետաքրքրվողների նպատակն իրենց ֆիզիկական և կամային հատկանիշները բացահայտելն էր, սեփական մարմնին ու հոգուն մարտահրավեր նետելը. մարզվել այնքան ու այնպես, որ լիմոնի պես քամվես, բայց սեփական աչքերում բարձրանաս։ Առավելագույնին ձգտելու մոլուցքը վարակիչ էր։ Աֆրոամերիկացիների «գյուտը» արագ տարածվեց երկրում։ Ընդ որում, պատճառը միայն այն չէր, որ նրանց առաջարկած մարզումների տարբերակն անվճար էր։ Կարևոր դեր ունի նաև հոգին, որը բնակվում է առողջ մարմնում ու թելադրում իր կանոնները։ Բանն այն է, որ մարզվելը շատ ավելի հաճելի է ոչ թե քրտինքի հոտով պարուրված սրահներում, այլ բնության գրկում, մաքուր օդին։ Ամերիկացիները հետևողական եղան և կարողացան զարգացնել այս ուղղությունը՝ ներգրավելով ավելի ու ավելի շատ մարդկանց։ Այդ պատճառով հենց նրանց բաժին հասավ ոչ միայն առաջինը լինելու փառքի դափնին, այլ նաև մարզաձևի անվանումը հետագայում աշխարհում տարածելու տարբերակը՝ street workout: Այժմ արդեն աշխարհի գրեթե բոլոր երկրներում կան street workout-ով զբաղվող թիմեր, որոշ երկրներում՝ նույնիսկ ֆեդերացիաներ, անցկացվում են մրցաշարեր, սակայն պաշտոնական սպորտաձև այն դեռևս չի ճանաչվել ոչ մի երկրում, բացի Ղազախստանից։

սմարթֆոններից գլուխը չբարձրացնող երիտասարդության ֆոնի վրա սեփական մարմինը գեղեցիկ դարձնող, սպորտով զբաղվող տղաները մեր ժամանակի հերոսների կարգավիճակ են ստանում Սպորտային սառը պատերազմ

Խորհրդային Միության փլուզման հետ զուգահեռ Հայաստանում ֆիզկուլտուրայի կարևորության մասին բարեհաջող մոռացան։ Բայց մեր դուռը ծեծեց ինտերնետը։ Ու որքան էլ անիծեն այն, փաստ է, որ մեծ քանակով մարդկանց միավորելու առավել արդյունավետ տարբերակ մարդկության պատմության ընթացքում երբեք չի հորինվել։ Ֆիթնես ակումբներին դեմ, բայց ընդհանրապես սպորտին կողմ մարդիկ սկսեցին փնտրել ու գտնել իրար։ Համացանցում մեկը մյուսի հետևից սկսեցին հայտնվել փողոցային մարզումների տեսանյութեր. սկզբում աֆրոամերիկացիներն էին պրեսսը զարգացնում փողոցի ասֆալտի վրա, հետո նրանց միացան եվրոպական ու նախկին խորհրդային երկրների երիտասարդները։ Ընդ որում, street workout անվանումն այն ժամանակ դեռ հստակ չէր, ավելի շատ ghetto workout տարբերակն էր ընդունված, քանի որ սկզբում շարժումը տարածված էր գետտոներում։ Որոշ տեսանյութեր նրանց մարզումներից ուղղակի պայթեցրեցին համացանցը։ Հետխորհրդային տարածքում աստիճանաբար վերականգնվեց կորուսյալ հիշողությունը երբեմնի բակային մարզահրապարակների մասին։ Առաջին ակտիվությունը ցուցաբերեց Ուկրաինան, որտեղ շատ արագ զարկ տրվեց փողոցներում և բակերում համապատասխան մարզահրապարակների կառուցման շինարարությանը։ Ու մի օր այդ ամենը հասավ նաև Հայաստան։

Ի՜նչ տղերք են

Նրանք դեռևս շատ չեն, բայց նրանց սթրիթվորքաութցիներ կամ տուրնիկմեններ են ասում։ Երբ հավաքվում են մի վայրում, որպեսզի մարզվեն, շրջակայքում բոլորի ուշադրությունը սևեռվում է նրանց վրա։ Եվ դա բնական է։ Պլանշետներից ու սմարթֆոններից գլուխը չբարձրացնող երիտասարդության ֆոնի վրա սեփական մարմինը գեղեցիկ դարձնող, սպորտով զբաղվող տղաները մեր ժամանակի հերոսների կարգավիճակ են ստանում։ Հենց այսպիսին մենք նրանց տեսանք Աջափնյակի այգում, գարնանային մի կիրակնօրյա առավոտ։ Ոչ մի ավելորդություն՝ ուղղակի մարզանք երևանյան արևի ջերմ շողերի ներքո։ Տղաներն այստեղ հավաքվում են գրեթե ամեն կիրակի, գալիս են Հայաստանի մարզերից ու քաղաքներից։ Շաբաթվա ընթացքում յոլա են գնում իրենց քաղաքների տուրնիկներով։ Երևանում Աջափնյակի այգին միակ վայրն է, որտեղ կան street workout մարզահրապարակի համար

ՓՈՂՈՑԱՅԻՆՆԵՐԸ Խոշոր պլան

Միշտ պատրաստ Տարատեսակ տուրնիկներ ու մարզահրապարակներ Հայաստանում շատ տարածված էին ԽՍՀՄ օրոք։ Երիտասարդների շրջանում առողջ կենսակերպ քարոզելը կոմունիստական լավագույն գաղափարախոսություններից էր։ Այդ ժամանակ էլ մտցվեցին բոլորի համար պարտադիր նորմատիվները՝ ГТО — готов к труде и обороне («պատրաստ աշխատանքին ու պաշտպանությանը»)։ Սպորտով զբաղվելը համարվում էր նորաձև, խրախուսվում և գնահատվում։ Բոլոր հիմնարկներում, արտադրամասերում կար սպորտով զբաղվելու խմբակ, սահմանված էր պարտադիր ընդմիջում մարզանքների համար։ Առավոտյան մարզանքներից էր սկսվում Խորհրդային Միության ամեն մի քաղաքացու օրը։ Այդ ամենը վավերագրված է նույնիսկ ֆիլմերում։ Օրինակ՝ «Տղամարդիկ» ֆիլմում տպավորիչ կադր է Կարինեի առավոտյան մարզանքներին հետևող սիրահարված Արամը։

հարմարավետ պտտաձողեր։ Ճիշտ է, որոշները մի քիչ վտանգավոր են, մատնված անուշադրության, չեն խնամվում, բայց տղաները չեն ընկճվում։ Ընդհանրապես, այս տղաները երբեք չեն ընկճվում։ Իջևանից եկած Մհերը պատմեց, որ իր ընկերների հետ գրեթե ամեն օր երեկոյան ժամը վեցին հավաքվում են մարզվելու։ Վերջերս իր քաղաքում ծնունդով իջևանցի, բայց ուկրաինաբնակ բարերարների շնորհիվ կառուցված նոր մարզահրապարակի բացումը զգալիորեն խտացրեց վորքաութցիների շարքերը։ «Առաջ մարզվում էինք ծառերի, բորդյուրների օգնությամբ, գտնում քիչ թե շատ հարմար ձողեր։ Հիմա իրավիճակը փոխվել է, ասեմ ավելին, առաջ մեր մարզումներին հեռվից հետևող երեխաները հիմա արդեն իրենք են փոքր թիմեր կազմած գալիս Իջևանի մարզահրապարակ ու պարապում, կոփում իրենց մարմինը»։ Մհերը պարապում է արդեն մեկուկես տարի, այս ընթացքում հասցրել է մասնակցել նաև մրցումների։ Սամբիստ Գոռը սովորում է տասնմեկերորդ դասարանում, սպորտով զբաղվում գիշերուզօր: Սեփական «տրյուկները» դեռ չի հորինել, փոխարենն անձամբ է պատրաստում և ընկերներին էլ բաժանում

10 11

Հունիս 2014

հատուկ ձեռնակապեր, որոնք մեղմացնում են ցավը պարապմունքների ժամանակ։ Այս մարզաձևը, իհարկե, վտանգավոր չէ, սակայն մարզիկների ձեռքերից կոշտուկներն անպակաս են։ Շատ վարժություններ ենթադրում են, որ սեփական մարմնի քաշը պետք է պահեն միայն ձեռքի ափերը։ Տասնիննամյա Բորիսը մարզվում է «էգոիստական» նպատակներով. «Դեռ չեմ որոշել՝ կգնամ սպորտի ուղղությամբ, թե չէ, բայց առողջ ու սիրուն մարմին ունենալ ուզում եմ հաստատ։ Մանավանդ, որ նման արդյունքին հասնելու համար շատ բան պետք չի՝ կամքի ուժ, նպատակասլացություն։ Ժամանակ գտնել ու օրվա ընթացքում մի քանի վարժություն անել կարող են բոլորը, պարզապես ոչ բոլորն են կարողանում իրենց ստիպել դա անել։ Բայց արդյունքն այնքան ակնհայտ է, որ չարժե ալարել»։ Ով ալարի, ոչ դալարի. ցավոք, աղջիկներն առայժմ ալարում են։ Բայց կան բացառություններ: Համարյա մեկ տարի սթրիթվորքաութով հրապուրված տասնութամյա Ռեբեկան այս մարզաձևի մասին իմացավ պատահական, ու, ինչը տարօրինակ է, ոչ ինտերնետից։ Նա ապրում է Աջափնյակի այգու տարածքում ու հաճախ էր առավոտները գալիս այստեղ վազելու։ Մի օր տեսավ տղաներին, ծանոթացավ այս մարզաձևի հետ ու վերջ՝ արդեն ամեն առավոտ այստեղ է. «Հուսամ, առաջիկայում հայ աղջիկները կհետաքրքվեն այս մարզաձևով։ Ի՞նչ կարիք կա գնալ ֆիթնես ակումբներ, եթե հնարավոր է ամեն առավոտ մաքուր օդում կես ժամ ծախսելով ունենալ գերազանց արդյունք, հիանալի մարմին»։ Մրցումներին նույնպես մասնակցում է, սակայն առայժմ միայն ցուցադրական ելույթներով։ Տասնյոթամյա Տիրայրը Եղվարդից է, street workout–ով հետաքրքրված է արդեն չորս տարի։ Ծննդավայրի բրենդի մասին հարցին հումորով մոտեցավ. «Եղվարդն էլ ի՞նչ Եղվարդ առանց «Եղվարդ» բոթասի»։ Նա նույնպես ամեն կիրակի գալիս է Երևան՝ Աջափնյակի այգում հանդիպելու թիմակիցներին, ցույց տալու՝ ինչ նորություններ է յուրացրել այս մեկ շաբաթվա ընթացքում։ Տիրայրն անհանգիստ է, անընդհատ ճոճվում է մի ոտքից մյուսը, զգացում է, որ ներքին էներգիան հազար անգամ ավելին է արտադրվում, քան հաջողացնում է սպառել։ Ճկուն է՝ ինչպես թիմում ոչ ոք։ Երկու բառ փոխանակելիս արդեն վարակում է իր ժպիտով ու դրական լիցքերով, իսկ երբ աչքերդ իջեցնում ես ներքև ու տեսնում՝ ինչպես է կանգնել ոտքի թաթերն ամբողջովին հետ շուռ տված, մի պահ նույնիսկ չես ընկալում աչքիդ տեսածը։ Ու հասկանում, որ սեփական մարմնիդ հնարավորությունների մասին քեզ ոչինչ հայտնի չէ։

Բոլորին իրար գլխի հավաքողը

Street Workout Armenia–ի տնօրեն Արթուր Հարությունյանը Հայաստանում մարզաձևի տարածման առաջամարտիկներից է, մարզվել սկսել է 2009-ից, իսկ 2012-ի հունիսից տարածում և քարոզում է առողջ

նրանց հետ շփվելով հասկանում ես, որ սեփական մարմնիդ հնարավորությունների մասին քեզ ոչինչ հայտնի չէ, ու ակամայից նույնիսկ չես հավատում աչքիդ տեսածին ապրելակերպը երիտասարդների շրջանում։ «Առաջին հավաքը հուլիսի քսանին էր, ներկա էին տասնհինգ հոգի։ Ամբողջ Հայաստանում այդքան մարդ գիտեր street workout մարզաձևի մասին։ Իրար գտել էինք ինտերնետով։ Հիշում եմ՝ ինչպես էի սոցցանցերում փնտրում մարդկանց, ովքեր տուրնիկների կողքին կանգնած նկարներ ունեին կամ որպես իրենց հոբբի նշել էին սպորտը։ Դժվար էր, բայց ոչ անհնար։ Իրար գլխի հավաքվեցինք, ծանոթացանք։ Ժամադրության վայրը Հրազդանի կիրճում էր՝ Բիձու գյոլը, որը դեռ սովետի ժամանակներից հայտնի տեղ էր սպորտով զբաղվողների շրջանում»։ Հետաքրքիր փաստ է. առաջին հավաքին ներկա բոլոր տղաները մինչև հիմա էլ street workout-ի ակտիվ անդամներ են։ Այստեղից հետևություն. street workout-ը սեր է առաջին հայացքից ու մեկընդմիշտ։ Երկրորդ հավաքին արդեն երեսուն հոգով էին, ներկա էին տղաներ նաև Հրազդանից, հետո նրանց միացան Չարենցավանի ու Վանաձորի ակտիվիստները։ Ամեն մի հավաքից հետո ինտերնետում տեղադրված նկարները պայթյունի էֆեկտ էին ունենում. ավելի ու ավելի

ՓՈՂՈՑԱՅԻՆՆԵՐԸ Խոշոր պլան շատ հայ երիտասարդներ դիմում էին նրանց համատեղ մարզվելու խնդրանքով։ Այժմ հայաստանյան վորքաութիստների ցանցը հետևյալ քաղաքներն է ընդգրկում՝ Երևան, Հրազդան, Աբովյան, Արտաշատ, Արարատ, Եղվարդ, Գորիս, Չարենցավան, Վայք, Դիլիջան, Իջևան, Բյուրական, Արմավիր։ Մարզաձևի հետևորդներ կան նաև Ղարաբաղի չորս քաղաքներում՝ Ստեփանակերտ, Շուշի, Մարտակերտ, Ասկերան:

Ոտքերը՝ ուսերի լայնությամբ…

Իհարկե, դեռևս գոյություն չունի «Ինչպես զբաղվել street workout-ով» ձեռնարկ, սակայն որոշակի կանոններ, այնուամենայնիվ, մշակված են։ Հաշվի առնելով, որ street workout–ն ապրելակերպ է, այն պետք է ներառել կենցաղում ամեն օր ու մարզվելու համար ամեն օր ժամանակ գտնել։ Ընդունված է համարել, որ street workout-ն իր մեջ ներառում է երեք ուղղություն՝ ուժային վարժություններ, ճկունության վարժություններ՝ կոլումբիական ջիմբար (gimbarr), տեխնիկական վարժություններ։ Այսինքն՝ street workout մարզաձևում իրենց հետաքրքրող ուղղություն կգտնեն բոլորը. և՛ նրանք, ովքեր ուզում են զարգացնել իրենց մկանները, և՛ նրանք, ում համար կարևոր է դառնալ ճկուն, ու նաև նրանք, ովքեր բարձր են գնահատում տեխնիկական հնարքներ անելու կարողությունը։ Արթուրն իր պարտքն է համարում զգուշացնել. «Բակային պայմաններում խորհուրդ ենք տալիս հրաժարվել տեխնիկական տրյուկներից, դրանք վտանգավոր են, կատարեք միայն ուժային վարժություններ»։

աշխարհի վորքաուտցիների շրջանում Սերգեյ թորոսյանը շատ հայտնի է իր սեփական «տրյուկով», որը կրկնել մինչեվ հիմա դեռ ոչ ոքի չի հաջողվում. Ռեկորդն անգերազանցելի է

12 13

Հունիս 2014

Ինքը՝ Արթուրը, որն ապագա տնտեսագետ է, ինչպես նաև՝ դաշնակահար, երբ սկսեց մարզվել, ոչ մի բարենպաստ պայման չկար։ Մարզվում էր տանը, դրսում՝ երկու ծառի արանքում հարմարեցված ձողին, կայանած մեքենաների վրա, բայց նա գիտեր կարևորը. չընկճվել ու առաջ գնալ։ Արդյունքում 2013-ի նոյեմբերին գրանցվեց հայաստանյան street workout կազմակերպությունը։ Արթուրը խոստովանում է, որ մարզումներին պաշտոնական կարգավիճակ տալը նրանց համար էական չէ, սակայն աշխարհի առաջնություններին մասնակցելու համար դա կարևոր պայման է։ Այս տարի աշխարհի առաջնությունը կլինի Ղազախստանում։ Հայաստանի լավագույն ներկայացուցիչը, անցյալ տարվա ՀՀ չեմպիոնը, մեր հույսն ու հավատը, այս պահին ժամկետային զինծառայություն է անցնում Կուբատլու շրջանում։ Street workout–ի ասպարեզում Սերգեյ Թորոսյանի անցած ուղու մասին պատմող տեսանյութը հայկական ինտերնետում մինչև այսօր էլ ամենադիտվածներից մեկն է։ Եզակի ֆիզիկական ուժի տեր տղան երբ սկսել էր զբաղվել այս մարզաձևով, իրենց բակում նույնիսկ սովորական պտտաձող չուներ, որպեսզի կարողանար պարապել։ Իսկ հիմա աշխարհի վորքաուտցիների շրջանում նա հայտնի է իր սեփական «տրյուկով», որը կրկնել դեռ չի հաջողվում։ «Ի ծնե են ուժեղ լինո՞ւմ, թե՞ հետագայում են դառնում այդպիսին» հարցին Արթուրը պատասխանեց միանշանակ ու համոզված. «Մարդը միշտ ունի ընտրության հնարավորություն, կյանքում ամեն ինչը ձեռքբերովի է։ Անհրաժեշտ է միայն կամք ու ցանկություն»։

Կամք, ցանկություն ու գրագետ մենեջմենթ

2013-ին Ռուսաստանից Հայաստան եկավ ու այստեղ հաստատվեց Ղազար Հակոբյանը, որն իր վրա վերցրեց Street Workout Armenia շարժման զարգացումն ու տարածումը։ Նա գտավ առողջ ապրելակերպով հետաքրքրված երիտասարդներին, միավորեց մեկ ընդհանուր հարթակում ու հիմա ինտենսիվորեն զբաղվում է այլ անդամների ներգրավմամբ։ Ամեն քաղաքում գտնելով մարզաձևի պատասխանատուին՝ Ղազարը համախմբում է նրանց, ճիշտ ուղղությամբ տանում մարզաձևի քարոզչությունը։ Տարատեսակ մրցությունների, բաթլների միջոցով ի հայտ են գալիս նորանոր տաղանդներ։ Նպատակը մեկն է՝ քարոզել սպորտն ու առողջ ապրելակերպը, քանի որ առողջության

մասին պետք է մտածել հենց առողջ ժամանակ. «Հայաստանում մեծ պոտենցիալ կա, ուղղակի պետք է խրախուսել առողջ ապրելակերպով զբաղվելը։ Մենք հիմա նախագծել ենք կառուցել մի շարք մարզահրապարակներ Հայաստանի տարբեր քաղաքներում, որպեսզի երիտասարդները հնարավորություն ունենան ազատ զբաղվել street workout-ով»։ 2014-ից նոր տեմպերով և մեթոդներով են տարածելու ու քարոզելու առողջ ապրելակերպը և street workout մարզաձևը Հայաստանում և ԼՂ-ում: Գրագետ մենեջմենթի շնորհիվ ընդլայնվում է մարդկանց ընդգրկվածությունը, կազմակերպվում են տարբեր միջոցառումներ: Այստեղ առաջնայինը գիտելիքն է, հետո միայն սպորտը: Հենց այդ պատճառով էլ վորքաութով զբաղվողները ատլետներ են, այլ ոչ թե սպորտսմեններ: Ատլետներն ուժեղ, մկանոտ, ներդաշնակ զարգացած մարդիկ են՝ ոչ միայն ֆիզիկապես, այլև ինտելեկտուալ: Նրանք ժամանակակից երիտասարդներ են, որոնք հստակ են զգում դարի հրամայականները։ Նրանց միավորում է առողջ ու գեղեցիկ լինելու ցանկությունը, իսկ դա հզոր ուժ է։ Բնավ չթերագնահատելով նորագույն տեխնոլոգիաները՝ նրանք ոչ թե շատերի պես դրանց գերին են դառնում, այլ աշխատեցնում դրանք ի շահ իրենց։ Շուտով կգործարկվի street workout-ի հայաստանյան պաշտոնական կայքը, որը կդառնա առաջարկի ու պահանջարկի հանդիպման հարթակը: Իսկ մինչև այդ streetworkout.am կայքում հանդիպում ենք խորհրդավոր հարցաթերթիկի. «Նոր անդամներ գտնելու ակնկալիքով մենք կազմել ենք այս հարցաթերթը: Խնդրում ենք վերաբերել նրան ամենայն լրջությամբ և լրացնել այն հնարավորինս ուշադիր, քանի որ այն կարող է փոխել ձեր ճակատագիրը»։

Էլեն Բաբալյան Սուրեն Մանվելյան

ՓՈՂՈՑԱՅԻՆՆԵՐԸ Խոշոր պլան

Երեք ճ-ի բանաձևը

Պատերով մագլցելը նրանց սիրած զբաղմունքն է, իսկ Սարդ-մարդը, հավանաբար, նրանցից շատերի սիրած հերոսը։ Բոլորն անխտիր ճկուն են, ճարպիկ ու ճշմարիտ՝ երբեք չեն դավաճանում իրենք իրենց։ Կենսուրախ են, ինչպես բոլոր երջանիկ մարդիկ, գիտեն՝ ինչ են ուզում իրենցից ու աշխարհից։ Կրակոտ աչքերով այս երիտասարդներին միավորում է կրքոտ սերը դեպի պարկուրը՝ այն մարզաձևը, որն ապրելակերպ է։

Չկան սահմաններ, կան միայն խոչընդոտներ

Աշխարհը խալի է ոտքիդ տակ

Կինոյի ուժը

Կարևորը չֆիքստուլանալն է

Այս միտքն է ընկած պարկուրի գաղափարախոսության հիմքում։ Հեղինակը Դավիթ Բելլն է՝ մարզաձևի հիմնադիրը։ Նա և Սեբաստիան Ֆուկանը դեռ 1980-ականներին հիմնադրեցին քաղաքային պայմաններում տեղաշարժման արվեստը։ Շարժումն այնքան ծավալվեց, որ շուտով գրավեց աշխարհը։ Պարզվեց, որ քաղաքի ծառերն ու թփերը, տանիքները, թեքահարթակները, սանդուղքներն ու տարատեսակ պատերը իսկական թիրախ են ճկուն թրեյսերների՝ պարկուրով զբաղվողների համար։ Սակայն պարկուրի հիմքում ընկած են ոչ թե մարդու ֆիզիկական, այլ հոգևոր կարողությունները։ Իհարկե, անչափ կարևոր է վայրկենական ռեակցիան, իրավիճակն արագ գնահատելու կարողությունը, սեփական մարմնի հնարավորությունները սթափ գիտակցելը, սակայն ամենից առավել գնահատվում է այն ազատությունը, որն իր մեջ կրում է պարկուրով զբաղվողը։

2001 թվականին Լյուկ Բեսոնի նախաձեռնությամբ լույս տեսավ «Յամակասի» կինոնկարը: Գլխավոր հերոսները և դերակատարները համանուն պարկուր-թիմի անդամներն էին՝ յոթ ընկերներ, ովքեր՝ ըստ սյուժեի, հանուն ընկերոջ պատրաստ են գողության գնալ: Մի քանի տարի անց էկրաններին հայտնվեց արդեն ինքը՝ պարկուրի հիմնադիր Դավիթ Բելլը՝ «13-րդ թաղամաս» մարտաֆիլմում: Եվ պարկուրի մասին իմացան լայն զանգվածները: Նոր, գրավիչ մարզաձևը (եթե այն կարելի է մարզաձև անվանել) հասավ Հայաստան: Հարցրեք Երևանում պարկուրով զբաղվող երիտասարդներին, և գրեթե բոլորը կասեն, որ դրանով սկսել են զբաղվել «Յամակասին» դիտելուց հետո…

14 15

Հունիս 2014

Պարկուրով զբաղվողներն աշխարհը դիտարկում են որպես մի մեծ մարզահրապարակ։ Այս տեսանկյունից մարզումների համար իդեալական երկիր է Հայաստանն իր խորդուբորդ ռելիեֆով, քարքարոտ ու ժայռառատ բնությամբ։ Ասում են՝ իսկական թրեյսեր կարելի է դառնալ միայն փողոցային պայմաններում՝ ասֆալտի վրա: Թեև մարզաձևը խրախուսելու համար աշխարհում ամենուր արդեն կառուցվել են հրապարակներ՝ լի արհեստական արգելքներով, սակայն փողոցի ասֆալտից լավ ոչինչ չի կոփում երիտասարդ թրեյսերի հանդուգն ու ազատ հոգին։ Պարկուրն անվտանգ սպորտաձև է, եթե իհարկե, ընդունում ես խաղի կանոնները։ Իսկ դրանք պարզից էլ պարզ են. պետք է անցնել ինքնաճանաչման ուղին, հասկանալ՝ ինչերի է ընդունակ մարմինդ, հաղթահարել սեփական վախերն ու թուլությունները։ Իսկ ամենից կարևորը՝ ոչ մի դեպքում և ոչ մեկի հետ չմրցակցելն է՝ ինքդ քեզնից բացի։

Թրեյսեր Հովհաննես Հարությունյանը լավ է հիշում այն դեպքը, երբ ընկերն ասաց՝ «չես կարող կատարել այդ հնարքը», իսկ նա որոշեց հակառակն ապացուցել։ Արդյունքում տեղի ունեցավ դեմքի և ասֆալտի ցավագին հանդիպում։ Դասն ամբողջ կյանքի համար էր. պարկուրը ֆիքստուլանալու համար չէ, որևէ մեկին որևէ բան ապացուցելու կարիք չկա։ «Տաք գլուխը միայն խանգարում է ինքնաճանաչմանը։ Ես ամեն օր աշխատում եմ իմ վրա ու գերազանցում միայն սեփական ձեռքբերումներս», — ասում է արդեն փորձառու թրեյսերը։ «Never give up» («Երբեք մի հանձնվիր») դաջվածքը զարդարում է ոչ միայն Հովհաննեսի մարմինը, այլև հոգին։ Նա, ինչպես և

պարկուրով զբաղվող ցանկացած մեկը, պայքարող, երբեք չհանձնվող տեսակ է։ Պարկուրի գաղափարախոսությունը չի ենթադրում մրցակցություն, այն թիմային մարզաձև է, որտեղ ամեն ոք անհատ է։ Թիմային են նրանց պարապմունքները, որոնց ընթացքում յուրաքանչյուրը ցույց է տալիս՝ ինչ բարձունքներ է գրավել նախորդ հանդիպումից ի վեր։

Հայմենսը գրոհում է

Քաղաքային պայմաններում դժվարություններ հաղթահարելու արվեստի հայ հետևորդները արդեն մի մեծ բանակ են կազմում։ Իրար գտնում են համացանցի միջոցով, իսկ հանդիպում են հիմնականում Թումանյանի այգում: Այստեղ կան լավագույն արգելքները պարկուրով զբաղվելու համար։ Ի դեպ, արգելքների մասին. լինելով փողոցի ծնունդ՝ մարզաձևը դեռևս լիովին չի ընդունվել հասարակության կողմից։ Հինգ տարուց ավելի պարկուրը որպես ապրելակերպ որդեգրած Արտաշ Կարապետյանը վերհիշում է բազում դեպքեր, երբ պարապմունքներին խոչընդոտել է հայրենի միլիցիան. «Կասկադը, օրինակ, շատ բարենպաստ է պարկուրով զբաղվելու համար, բայց էդպես չեն մտածում Կասկադի ոստիկանները, որոնք մեզ ուղղա-

կի վռնդում են տարածքից»։ Թրեյսերները չեն ընկճվում, նպատակասլաց շարժվում են առաջ՝ գրոհում նորանոր տարածքներ, ջարդում նախևառաջ մարդկանց կարծրատիպերը։ Արտաշի համար ցավոտ թեմա է այն, որ Երևանի ենթակառուցվածքները հարմարեցված չեն պարկուրով զբաղվողների պահաջներին։ «Մեր հույսը բնությունն է, որը, իհարկե, անզուգական է։ Թեև ընդունված է կարծել, որ պարկուրի համար ամենաբարենպաստ երկիրն Անգլիան է, բայց մեր պարապմունքների տեսագրությունները երբ նայում ենք, հասկանում ենք, որ Հայաստանի բնությունը միայն ինչեր արժի»։ Նույն կարծիքն ունեն նաև Յութուբի նրանց բաժանորդները, որոնք երևանցի թրեյսերների տեսանյութերը մշտապես ապահովում են բարձր դիտումներով։ Հետաքրքրվածությունը երիտասարդների շրջանում մեծ է, նորանոր անդամներ ներգրավվում են ժամառժամ։ Սեփական ձեռագիրն ընդգծելու համար Արտաշն իր երեք ընկերների հետ հիմնել է «Հայմենս» թիմը։ Արսեն Բարսեղյանը թիմի հեռակա անդամ է, ռուսական Կալուգայից հետևում է հայաստանյան ձեռքբերումներին, մինչև կարողանա միանալ նրանց նաև ֆիզիկապես։ Առայժմ խորհուրդներ է տալիս՝ ինչպես արագ զարգացնել մարզաձևը, կազմակերպել հավաքներ, ընկերական մրցումներ։ Ամառային արձակուրդներին կգա անձամբ մասնակցելու, տեսագրելու պարապմունքները. «Ռուս թրեյսերները կերազեին նման պայմաններում պարապել, Հայաստանի բնությունն ակամայից ոգեշնչում է», — վստահեցնում է նա։

Արարում ենք բոլորս

Պարկուրը մեկ անգամ ընտրելուց հետո հետդարձի ճանապարհ այլևս չկա։ Ազատության, սեփական ես-ի հետ կապված նորանոր բացահայտումներն այնքան գերող են, որ կանգ առնելը դառնում է անհնար։ Մարմնի առանձնահատկություններից ելնելով՝ ամեն մի «տրյուկ» կարող է դառնալ յուրօրինակ, ինքնատիպ։ Շատ թրեյսերներ ունեն իրենց հեղինակային «տրյուկները»։ Պարկուրը յուրաքանչյուրին տալիս է հնարավորություն դրսևորելու իր կարողությունների առավելագույն չափը, ինչի շնորհիվ էլ երբեք չի դադարի լինել ակտուալ։ Պարկուրի մասին առաջին անգամ տեսանյութեր դիտողի բոցկլտացող աչքերը՝ ի ապացույց։

Էլեն Բաբալյան Haymen's Team, Սուրեն Մանվելյան

ՓՈՂՈՑԱՅԻՆՆԵՐԸ Խոշոր պլան

Բրազիլական շարժումներ Պտույտներ, պար, հարվածներ ձեռքերով ու ոտքերով, բայց այնպես, որ դրանցից ոչ մեկը դիմացինին չդիպչի: Խաղ, որ խաղ է միայն առաջին հայացքից, իսկ կապոեյրիստի համար էներգիայի աղբյուր է ու կենսակերպ: Պար-մարտարվեստ, այսպես են կարճ ներկայացնում կապոեյրան անտեղյակներին:

Վատ տրամադրությունը՝ դռնից այն կողմ

Հայ կապոեյրիստների խումբը փոքր է, բայց դա նրանց չի բնութագրում: Հավաքվել, պարապել, սովորեցնել ու սովորել: Գլխավորը՝ խմբում որևէ մեկն իրեն ավելորդ չպետք է զգա: Նորեկներին դիմավորում են ջերմ, օգնում՝ ով ինչով կարող է: Պարապմունքից առաջ դրսում են թողնում վատ տրամադրությունը: Մեր կապոերյիստների փոքրիկ խումբը վերջին յոթ տարում ապրում ու պարապում է այսպես: Հայերի կապոեյրական առօրյան այս տարիներին շատ քիչ է շեղվել բնականոն հունից: Մի քանի բրազիլական երեկոներ ու անակնկալ հրավեր, որ մերոնց մոտ բերեց բրազիլացի մասնագետ Չիկինյուին: Դեսպանատան հրավերով Հայաստան ժամանած վարպետի դասերը մերոնք դեռ երկար կհիշեն, բայց ափսոսում են, որ լավ բաները կարճ են տևում:

Էլ ի՞նչ կապոեյրա առանց հայերի

Հայերը կարող են այստեղ լուրջ հաջողություններ գրանցել, որովհետև իրենց խառնվածքով նման են բրազիլացիներին: Իր կարճատև այցի ընթացքում ահա այսպիսի եզրահանգման է եկել մեստրե Չիկինյուն: Կապոեյրիստ Սերգեյ Հակոբյանը համաձայն է մեստրեի (կա-

16 17

Հունիս 2014

պոեյրայի մարզիչ) հետ: Ասում է՝ հայերը շատ երաժշտական ազգ են, իսկ կապոեյրայում երաժշտությունը մեծ նշանակություն ունի: Բացի այդ, հայերն էլ են բրազիլացիների նման տաքարյուն, էմոցիոնալ, հետ չեն մնում նաև ճկունությամբ: Ի վերջո՝ մենք այդքան հրաշալի մարմնամարզիկներ ու ծանրորդներ ենք ունեցել ու ունենք: Սերգեյն ասում է՝ շատ ծանոթներ ունի, որ դրսում մեծ հաջողությունների են հասել. պարապում են Ռուսաստանում, Կանադայում, Ամերիկայում, անգամ իրենց խմբերն ունեն:

որոնց նպատակը հակառակորդին մոլորեցնելն է այնպես, որ նա ինքնաբերաբար կորցնի հավասարակշռությունը և ընկնի: Հետաքրքիր է, որ այս կանոններն ավելի շուտ յուրացնում են արական սեռի ներկայացուցիչները: Կապոեյրայի հայ մեստրեն նկատել է, որ կին կապոեյրիստները դժվար են դիմանում չհարվածելու գայթակղությանը և առավել հաճախ են խախտում կապոեյրայի այս պայմանը: Պատճառը, ասում է, երևի բնությունն է՝ կանայք ավելի իմպուլսիվ են ու չեն համբերում, թե երբ է հակառակորդը հայտնվելու գետնին:

Դաս առաջին. ոչ մի դեպքում չվնասել հակառակորդին

Գլխավորը սեփական ծանրության կետը գտնելն է

Արտերկրում պարապելու միտքը, իհարկե, գայթակղիչ է, բայց առայժմ Սերգեյը կապոեյրա է սովորեցնում այստեղ՝ Երևանում: Դաս առաջին. ոչ մի դեպքում չվնասել հակառակորդին: Ժամանակակից կապոեյրայի գլխավոր պայմանն է: Իհարկե, 18-րդ դարում այդպես չէր և կապոեյրան արգելելու պատճառներից մեկն էլ հենց այն էր, որ ստրուկները երբեմն սպանում էին միմյանց: Կապոեյրայում ժամանակակից հնարքները միմյանց հաջորդող ցատկերն են, ակրոբատիկ շարժումները,

Իսկ գետնին չհայտնվելու համար հարկավոր է ճկուն միտք ունենալ, ճարպիկ լինել, արագ կողմնորոշվել ու օժտված լինել սեփական ծանրության կետն իմանալու կամ այն արագ գտնելու կարողությամբ: Կապոեյրիստ Նինա Քասումյանն ասում է՝ վերջին կետը շատ կարևոր է: Միշտ պետք է պահել հավասարակշռությունը: Էներգիա ստանալու համար կապոեյրիստը հնարքների մեծ մասի դեպքում ձեռքերով դիպչում է գետնին և եթե չհասցնի պահել հավասարակշռությունը, գեղեցիկ հնարքը

կավարտվի հորիզոնական դիրքում: Թեև այդ դիրքում հայտնվելը պարապմունքների անբաժան մասն է, բայց Նինան ասում է, որ կարևորը կատարելագործվելու ցանկությունն է ու սեփական հնարավորությունները ճանաչելը: Մնացածի մասին հոգ կտանի ժամանակը:

Կապոեյրայի հայկական անունը

Ժամանակն անցնում է, բայց Հայաստանում կապոեյրայով զբաղվողների խումբը գրեթե անփոփոխ է: Գլխավորապես այն պատճառով, որ հայերը կապոեյրայի մասին քիչ գիտեն: Սերգեյ Հակոբյանը պատմում է, որ երբեմն բազմաթիվ ֆիլմեր է հիշում, մինչև բացատրում է, թե ինչով է զբաղված: Only the strong-ը այդ ֆիլմերից ամենահայտնին է: Ֆիլմից ամենաշատը մերոնք Paranae, paranae երգն են հիշում: «Մեկ-մեկ հարցնում են՝ Paranae ես պարապո՞ւմ, — ժպտալով ասում է Սերգեյը և ավելացնում. — կամ էլ ասում են՝ «բրազիլական կարատե»:

Կապոեյրան բոլորի համար է

Երբ 18-րդ դարում Ամերիկայում գաղութից գաղութ տեղափոխվող ստրուկների համբերությունը մի օր հատեց, ու նրանք փախան Ամազոնի խոնավ անտառներ, նրանք չգիտեին, որ ազատվելով մտրակի հարվածներից, կբախվեն բնիկ հնդկացիներին, ու մտրակային պայքարը կվերածվի մշակութայինի: Ճիշտ այսպես, որևէ մեկը դեռ չգիտի իր մարմնի հնարավորությունները, քանի դեռ չի սկսել բացահայտել դրանք: Սերգեյն ասում է, որ կապոեյրան բոլորի համար է անկախ սեռից, տարիքից, ֆիզիկական պատրաստվածությունից ու քաշից. «Այն օգնում է բացահայտել սեփական կարողությունները, միշտ զգոն ու ֆիզիկապես ակտիվ լինել»:

Այս ամենն ունենալու համար կապոեյրիստները ոչ մի բանի առաջ կանգ չեն առնում: Անգամ նրա, որ երբեմն կարող են անգամ պարապելու տեղ չունենալ: Խումբը փոքր է, հավաքվող միջոցները՝ նույնպես: Ասում են՝ շատ տեղերում զարմանում են, երբ իմանում են, որ Հայաստանում այս մարզաձևով զբաղվելն այդքան մատչելի է: Ամեն դեպքում, աշխատում են քիչ մտածել ֆինանսական դժվարությունների մասին ու առաջ նայել:

Կապոեյրան միավորում է

Հայ կապոեյրիստները պատմում են, որ տարբեր տարիների խմբում մարդիկ են ընդգրկվել, որ ոչ այնքան կապոեյրայով, որքան հենց խմբով են հետաքրքրված եղել. եկել են լավ ժամանակ անցկացնելու ու լիցքաթափվելու: Հպարտանում են իրենց խմբով, ասում են՝ միասին են անգամ պարապմունքներից դուրս. արշավներ, քաղաքից դուրս, լինում է, որ միասին են անցկացնում նաև երեկոները: «Կապոեյրան միավորում է», — ասում է Սերգեյը ու հիշում, որ օրեր առաջ զրուցել է իր աշակերտներից մեկի հետ, ով Ամերիկայում է: Նա պատմել է, որ քաղաքից քաղաք մեկնելիս հանդիպել է մեկ այլ հայ կապոեյրիստի, ում հետ Հայաստանում է ծանոթացել: «Փաստը, որ մարդիկ կապոեյրա պարապելով միմյանց ճանաչում են, հանդիպում, ընկերանում, ինձ համար ամենահաճելին է», — խոստովանում է նրանց մարզիչը: Ու մինչ աշխարհի տարբեր անկյուններում հանդիպում են արդեն ոչ թե երկու հայ, այլ երկու կապոեյրիստ հայ, այստեղ նրանց ընկերները երազում են մի օր խմբով հայտնվել բրազիլական կապոեյրայի կիզակետում, զգալ այն, ինչ զգում էին մարդիկ, ովքեր կապոեյրան դարձրին պայքարի ձև ու մշակույթ:

Աստղիկ Հակոբյան Սուրեն Մանվելյան

ՓՈՂՈՑԱՅԻՆՆԵՐԸ Խոշոր պլան

Սերֆինգ ասֆալտի վրա

Երկար մազեր, գլխարկ, շորտ, ականջակալներ ու ամենակարևորը՝ ամուր կոշիկներ: Դասական սքեյթերները հենց այսպիսին են, թեև դասական համարվելու համար նրանց զբաղմունքը, այսինքն՝ սքեյթը՝ բավական երիտասարդ մարզաձև է: Ամբողջ աշխարհում առանց տարիքային սահմանափակման, Հայաստանում՝ մի քիչ այլ կանոններով, սքեյթերներն ու ռոլերները ապրում ու արարում են կողք կողքի:

Սքեյթ այլ կանոններով. երևանյան

Այլ կանոններով, որովհետև հիմնականում դպրոցականներ են կամ մի քիչ մեծ: Տղաներն ասում են՝ բանակից հետո սքեյթի սիրահարների մեծ մասը հետ է վարժվում ու թողնում է սիրելի զբաղմունքը: Ի տարեբերություն դասական կալիֆոռնիական սքեյթերների, մերոնք կարճ մազերով են, մեծ մասը՝ ջինսով: Հայի խառնվածքն իրենն ասում է և հետո՝ ի՞նչ կարևոր է, թե ինչ տեսք ունես, կարևորը ամուր սքեյթն է ու դրանով հրաշքներ գործելու անսահման ցանկությունը: Հայկական սքեյթային հավաքատեղիներում մեկ-մեկ են ընդհանուր խմբից տարբերվող տղաներ հայտնվում: Դրսից եկած մեր հայրենակիցներն են կամ պարզապես հյուրեր:

Սքեյթբորդ չկա՞. սքեյթիր որտեղ պատահի

Մեր տղաների թևերը կոտրում է սքեյթբորդը: Ավելի շուտ դրա բացակայությունը: Ասում են՝ երբ վերջերս տեղեկացել էին, որ առևտրի կենտրոններից մեկի մոտ ռամպեր են տեղադրել, բոլորով իրար էին զանգում ու մինչև տեղ չհասան, չէին հավատում կատարվածին: Բակ, հետո հարևան մեծ բակ, Վերնիսաժ, Հրապարակ ու Օպերա: Մեր սքեյթերների երթուղին այստեղ ավարտվում է, երբեմն նաև ոստիկանների ուղեկցությամբ: Հիմա լավատեղյակները կասեն, որ Երևանում մեծ սքեյթբորդ կա: Այո, բայց փակ է արդեն երկար տարիներ: Տարածքի պահակի հետ տղաների պայքարն ավարտվել է վերջիններիս պարտությամբ. տարիներ առաջ մի քանի կոտրվածք ստացած երեխաները բավարար փաստարկ են, որ բորդի դարպասները էլ երբեք չբացվեն:

Հիասթափություն ու ազարտ. կողք կողքի

Մի քանի անգամ սքեյթը թողած ու վերադարձած տղաները պատմում են, որ սքեյթի տվածն ավելին է, քան այն բոլոր հիասթափությունները, որ ապրում են բորդի համար պայքարի ճանապարհին: Գրեթե բոլորը ժամանակ առ ժամանակ թողնում են սքեյթը. նույն տեղում անընդհատ պարապելը սպառում է երևակայությունը, թվում է՝ այդ տեղում սքեյթը պտտելու բոլոր հնարավոր տարբերակներն ավարտված են: Բայց ժամանակ անց վերադառնում են. վերջին զանգվածային վերադարձի պատճառը բորդից քաղաք իջեցված ռամպերն են: Բայց ասում են՝ ուրախությունը կարճ է տևելու. ակցիան կվերջանա, դրանք հետ կտարվեն: «Բերեք մի բան անենք, չտանեն», — իրար դիմելով ասում են ու հաջորդ վայրկյանին փոշմանում. 4-5 տարում ինչքան նամակ ասես ու ում ասես գրել են. ոչ մի արձագանք:

Ռոլերներ ու սքեյթերներ. կողք կողքի 2

Նույն տեղերում, նույն դարդուցավով ծանոթացան, շփվեցին ու ընկերացան: Չեն մրցակցում, չեն թերագնահատում միմյանց, հակառակը՝ երբեմն փոխվում են տեղերով. բավական է ընկերներից մեկն ասի «բեր

18 19

Հունիս 2014

տեղերով փոխվենք»: Հոգնածությունը մոռանալու ու նոր լիցքեր ստանալու վատ տարբերակ չի: Ամենաշատը հպարտանում են իրենց ընկերությամբ ու միասնականությամբ: Ասում են՝ անգամ շատ նուրբ թվացող հարցերում են միասնական: 15-18 տարեկան տղայի համար տեսահոլովակում նկարվելը կարող է երազանքի պես բան լինել, բայց բավական է մեկը նման առաջարկ ստանա, ու բոլորով են քննարկում՝ արժի գնալ, թե ոչ և եթե ոչ, ուրեմն ոչ: Այդպես եղել է նախորդ «սերունդների» դեպքերում, այդպես է այսօր, թեև իրենց շարքերը շատ են նոսրացել: Եթե մի քանի տարի առաջ հավաքվում էին մոտ 30 տղաներ, այսօր մեկ տասնյակով կրճատվել են: Ասում են, որ բանակ գնալ գալուց հետո իրենց ընկերները էլ նախկին եռանդը չեն ունենում կամ հեռանում են առօրյա հոգսերի պատճառով:

Ադրենալին. անվերջ ձգտում

Սքեյթերներին սքեյթին կապող բոլոր հարցերի առաջին պատասխանը ադրենալինն է: Երբ սքեյթի վրա ես, անընդհատ թվում է, որ ուր որ է մի այնպիսի բան ես անելու, որ դեռ ոչ ոք երբեք չի արել: Ցանկացած իրեն հարգող սքեյթեր ամեն թռիչքից առաջ մտքում պտտում է սքեյթն այնպես, որ իջնելուց սիրտը տեղից թռչի, այլ բան է, ինչ կլինի իրականում, բայց ձգտումը պարտադիր է: Եթե չես թռչելու, թափ հավաքելն անիմաստ է: Զգացողությունները կրկնապատկելու համար սքեյթերները զինվում են փլեյերով: Որքան ռիթմիկ ու բարձր լինի երաժշտությունը, այնքան լավ: Մի բան էլ կա, որ ոգևորում է նրանց, բայց որի մասին խոսում են մի քիչ կարմրելով. «Ամեն ինչ ավելի անբացատրելի է դառնում, երբ մայթեզրի քարերին նստած աղջիկները հետևում են քեզ ու հաջող թռիչքից հետո անհանգիստ շարժումներ անում»: Ահա այսպիսի խոստովանություն:

Խոստովանություն խաղի ու «խաղերի» մասին

Եվս մի խոստովանություն. այս մեկն այն մասին, թե ինչ է ամենաշատը բարկացնում սքեյթերներին. «Սա խաղ չէ, լուրջ սպորտաձև է, ու մենք երբեք սքեյթով խաղալու չենք գնում»: Ահա այսպես՝ կոչ ու հորդոր բոլոր նրանց, ովքեր ունեն սքեյթեր ծանոթ, մի անվանեք սքեյթը խաղ, եթե չեք ուզում, որ ձեր հարաբերությունները անդարձ փչանան: Տղաները հավատացնում են՝ անգամ 12 տարեկան պատանին, ով սքեյթը թևատակին բակ է իջնում, կվիրավորվի, եթե ասեք, որ նա խաղալու է գնում: Այդպիսին են եղել նաև իրենք: Հիմա, երբ հնարավորություն ունեն համացանցով հետևելու աշխարհի տարբեր

անկյուններում սքեյթերների հաջողություններին, այդ հարցից ավելի են վիրավորվում: Սքեյթերները շատ միջոցառումների անբաժան ուղեկցողներն են, նրանցով հիանում են, նրանց հետևում են, նրանց հնարքները փորձում են կրկնել: Տղաներն ասում են՝ ուրիշ տեղերում սքեյթերները իսկապես խաղում են…բայց մեծ փողերի հետ: Իրենք դեռ այդ մասին չեն էլ երազում. լսում են դրսից եկած ընկերների պատմությունները ու առայժմ փորձում նրանցից մեկ-երկու հնարք սովորել: Իսկ դե վերջիններս զարմանում են, ինչպես է եղել, որ մեկ միլիոնից ավելի բնակչություն ունեցող քաղաքում սքեյթերների համար տեղ չի գտնվել:

Արագ, բարձր, ուժեղ

Կալիֆոռնիայից՝ սքեյթի հայրենիքից, մեր տղաները դեռ հյուր չեն ունեցել: Սքեյթեր ընկերներ ունեն Ռուսաստանում, Իսպանիայում, բայց չի բացառվում, որ Կալիֆոռնիային էլ հերթը հասնի: Գուցե այդ ժամանակ հաջողվի ամբողջությամբ բացահայտել սքեյթի գաղտնիքները: Նախորդ դարի 30-ականներին հայտնված այս սպորտաձևը այսօր էլ այնտեղ շատ մասսայական է: Իսկ 30-ականներին սքեյթը հայտնվեց, որովհետև եղանակային անբարենպաստ պայմանների պատճառով սերֆերները անգործ էին մնացել ու որոշեցին սերֆինգով զբաղվել ասֆալտի վրա: Տարիների ընթացքում սքեյթը կատարելագործվել է. նոր տեսակներ են ի հայտ եկել, նոր հնարավորություններ են փորձարկվում, բայց մարզաձևի փիլիսոփայությունը մնում է նույնը՝ ավելի արագ, ավելի բարձր, ավելի ուժեղ:

Աստղիկ Հակոբյան Սուրեն Մանվելյան

ՓՈՂՈՑԱՅԻՆՆԵՐԸ Խոշոր պլան

Հատակապար Ի՞նչ է սա՝ սպո՞րտ, թե պար, ո՞ւմ համար է այն՝ բողոք ունեցողների՞, թե հոգով ազատների, ի՞նչ արդյունքներ կտան երկար ու տանջալի պարապմունքները, ո՞ր շարժումներն են ընդունելի և որոնք՝ թեմայից դուրս. եթե ձեզ նույնպես տանջում են այս հարցերը, ուրեմն բրեյք-դանսի համաշխարհային ակումբի անդամ դառնալը սարերի հետևում չէ։

Եվ թող լինի պար

1973-ին Նյու Յորքի Բրոնքս թաղամասի փողոցներում պաշտոնապես սկիզբ առած բրեյք-դանսը հիփ-հոփ մշակույթի ուղղություններից է։ Բրեյք-դանսի «պապան» Ջեյմս Բրաունն է, հենց նա հսկայական զանգվածային շոուի միջոցով առաջինն աշխարհին ներկայացրեց այս պարի ամբողջ հմայքը։ 1980-ականներից, երբ ուղղությունը հասավ իր տարածման գագաթնակետին, պարողները ձեռք բերեցին նաև կարճ ու լակոնիկ դիմելաձև՝ բիբոյ ու բիգրլ, իսկ նրանց մրցումները՝ բաթլ։

Հատակապարի հատակը

Բիբոյի զենքը ոչ իր գրիչն է, ոչ էլ մատիտը։ Նա գործունեություն ծավալում է հատակին, հետևաբար՝ այն պետք է լինի իդեալական։ Ինչ շարժումներ ասես, որ չեն անում բրեյք-դանսի ժամանակ՝ էլ գլխով անթիվ պտույտներ, էլ ձեռքը՝ որպես ծանրության կենտրոն օգտագործելը, էլ մի ձեռքից մյուսն արագ-արագ տեղափոխվելը։ Ու այստեղ է, որ գնահատում ես ամուր հատակը։ Օրգալիտը ունիվերսալ տարբերակ է, այն

20 21

Հունիս 2014

այնքան հարթ չի, որ անընդհատ սղղաս, ու նաև կպչուն չէ, որպեսզի չխոչընդոտի շարժումները։ Օրգալիտը հանովի-դնովի է՝ այն հնարավոր է տեղաշարժել։ Փաստորեն, բրեյք-դանսով զբաղվող ամեն մեկը կարող է ունենալ իր անհատական հատակը:

Պահի որսորդները

Ազնավուր Վանյանը, նույն ինքը՝ բիբոյ Ազոն, արդեն վեց տարի է՝ ինչ բրեյք-դանսով է զբաղվում: Նա իր հինգ ընկերների հետ կազմել է թիմ՝ Funky Monsters, ու արդեն մեկ ու կես տարի զբաղվում է Հայաստանում բրեյքդանսի քարոզով: Մասնակցում են տարբեր մրցույթների, ընդ որում՝ ոչ միայն այստեղ, այլև արտասահմանում: Այս տարի իրենց հնարքներով ու վարպետությամբ արդեն զարմացրել են բոլորին Թիֆլիսում ու Ռոստովում անցկացված մրցույթների ընթացքում: Ազնավուրը համոզված է, որ բրեյք-դանսը լավագույնս բացահայտում է մարդու ստեղծագործելու ունակությունները. «Բրեյքն անմիջական կապ ունի բնության

հետ, պարողի ոգեշնչման աղբյուրը հենց նա է: Ես կարող եմ իմ պարի մեջ օգտագործել դելֆինի, կատվի շարժումներ: Ընդհանրապես, բրեյք դանսը, ինչպես և ցանկացած պար, առաջին հերթին փիլիսոփայություն է, հիմքում ընկած է կյանքի անցողիկության գաղափարը: Ոչ մի պար երբեք չի կրկնվում, ամեն զգացմունք, շարժում վայրկյան անց անցյալ է»:

Բրեյքը՝ մեր մեջ, մենք՝ բրեյքի

Բրեյքով շնչել, բրեյքով ապրել՝ այլ տարբերակ չկա նրա համար: Բիբոյ Պոլուքսը՝ Էդուարդ Հարությունյանը, բրեյքդանսով ոգեշնչված է արդեն վաղուց, համոզված է, որ Հայաստանում մեծ պոտենցիալ կա, սակայն զարգացումը հիմնականում սխալ հունով է ընթանում. «Հայկական խմբակներում երեխաներին սովորեցնում են միայն շարժումներ, բայց ոչ փիլիսոփայություն: Բրեյքը նախևառաջ ազատություն է, իսկ մեր պարուսույցները սահմանափակում են երեխաներին, ասում՝ սա ճիշտ է, սա՝ սխալ: Չկա նման մոտեցում բրեյք-դանսում, կարևորը էսթե-

Տասը պատվիրան Բաթլներն ունեն իրենց կանոնները, որոնց հետ չհամաձայնվողներին պատժում են օրենքի ողջ խստությամբ։ Առաջին կետը անհասկանալի է հնչում, բայց հավանաբար, դեպքեր եղել են. «չքնել բաթլի ժամանակ»։ Երկրորդ կետի համաձայն՝ «երբեք ցույց չտալ շարժումների ամբողջ պաշարը միանգամից»։ Օջախ է, պետք կգա։ Երրորդ կետն «արգելում է կատարել շարժումներ, որոնք դեռևս մինչև վերջ հղկված չեն»։ Չորրորդի համաձայն՝ «մեկ բաթլի ընթացքում մի քանի ելույթ չունենալ»։ Հինգերորդ կետը ընդունելի է ամենուր և վերաբերում է հեղինակային իրավունքներին՝ «չկրկնել հակառակորդի շարժումները»: Նույնիսկ հատուկ անուն կա գողացած շարժման համար՝ «բայթ»։ Վեցերորդ կետը խոհափիլիսոփայական է՝ «քիչ խոսքեր, շատ կենտրոնացում»։ Յոթերորդ կետը կոչ-հորդոր է՝ մասնակիցներին ուղղված՝ «բաթլում հաղթում է ոչ թե շարժումը, այլ միտքը»։ Ութերորդ կետը հուշում է՝ «ազդել ենթագիտակցության վրա»։ Իններորդը՝ հիշեցում՝ «հայացքը ոչ մի դեպքում չհեռացնել գերնպատակից»։ Եվ վերջապես բաթլի ոսկե օրենքների տասներորդ կետը սառը ցնցուղի էֆեկտ ունի՝ «կարողացիր արժանապատվորեն ընդունել պարտությունը»։

տիկ լինի, տեմպի մեջ, այլ օրենք գոյություն չունի»: Էդոն պատմում է, որ բրեյք պարելու համար որևէ նախապայման պետք չէ, ընդամենը հեռախոս, որի մեջ կա ռիթմիկ երաժշտություն: Պարում են հիմնականում ֆանկ, սոուլ, բրեյք-բիթս և այլ գործերի տակ: Բրեյք-բիթեր կան ամենուր, կարևորը դրանք գտնելու ցանկությունն է: Հայկը՝ բիբոյ Մունքին, նշում է, որ բրեյք-դանսի զարգացումն ու տարածումը անմիջական կապի մեջ են նաև ակումբային երաժշտության տարածման հետ: Մինչդեռ Հայաստանում այս ուղղությամբ քայլեր դեռևս չեն ձեռնարկվում. «Դիջեյների խնդիր կա, կարգին հայ դիջեյ դեռ չենք հանդիպել, մրցումների ժամանակ ստիպված ենք լինում դիջեյ հրավիրել արտասահմանից»: Որքան էլ Հայաստանում բրեյք-դանսի զարգացման մակարդակը զիջի արտասահմանին, փաստ է, որ հայ բիբոյները արդեն հաջողությամբ կարողանում են նվաճել առաջատար դիրքեր արտասահմանյան բաթլների ժամանակ: Դա է վկայում մրցաշարերից հաղթանակած վերադարձած երիտասարդների օրեցօր ավելացող քանակը:

Էլեն Բաբալյան Սուրեն Մանվելյան

ARMENIA MARRIOTT HOTEL YEREVAN Republic Square, 1 Amiryan street, Yerevan 0010, Armenia T: 010 599 000 Marriott.com/EVNMC

ՓՈՂՈՑԱՅԻՆՆԵՐԸ Փորձ

Քայլ առ քայլ Մեր թղթակիցը որոշեց սմարթֆոնի և մոդայիկ հավելվածի օգնությամբ հասկանալ, թե որքանով կարելի է օգնել մարմնին ավելի առողջ լինել առանց հատուկ մարզանքների, պարզապես զբոսնելով: Մի կողմ թողնելով բոլոր հոգսերը, բանիմաց համակարգիչներն ու գայթակղիչ բարձրակրունկները՝ վերցրեցինք զույգ ոտքերը, հավատարիմ խելախոսն ու դուրս եկանք քայլելու: Չմոռացանք միացնել խելախոսի հերթական խելացի ու խելառ հավելվածը՝ Moves-ը: Այն մեր փոխարեն կհաշվի, կչափի ու կկշռի ինչքան քայլեցինք ու որքան կալորիա ծախսեցինք: Պտույտ Օպերայի շուրջ, հետո բարձրացանք Կասկադի աստիճաններով, բարձունքից ժպտացինք քաղաքին: Մեր ժպիտը խելախոսի հավելվածը չֆիքսեց, դա մնաց մեր ու քաղաքի գաղտնիքը։ Հաջորդ ուղղությունը՝ Աբովյան պուրակ, այնտեղից Հրապարակ ու մշակութային կանգառ Ազգային պատկերասրահում: Մեկ ու կես ժամում յոթ հարկ ոտքի տակ տալուց հետո հավելվածը պաշտոնապես հեգնեց. «Հարգելի՛ օգտատեր, Դուք քայլել եք հինգ րոպե»: Ասել կուզի՝ ժամերով ճեմելդ քայլելու հաշիվ չէ: Նորից կալորիաներ կորցնելու հույսով հրապարակից քայլեցինք դեպի Ռադիոտուն, մտանք մայր բուհի գրադարան, այնուհետև շարժվեցինք դեպի «Սև շենք»: Հետո դիմեցինք հեծանիվի օգնությանը, որը մեզ հասցրեց Կիևյան կամուրջ, որտեղից ոտքերն առաջնորդեցին դեպի Ծիծեռնակաբերդի բարձունք: Թվերը խոսուն են։ Երբ հստակ տեսնում ես զբոսանքի հետևանքով ոչնչացված կալորիաների թիվը, հասկանում ես, որ ինչ-որ բան իսկապես կատարվում է: Այնպես որ գնամ նոր երթուղիներ մտածեմ և անպայման գրանցեմ արդյունքները:

Կիևյան կամրջից Ծիծեռնակաբերդի հուշարձան-խճուղիով րոպե՝ 20 (միջին) կմ ՝ 1,3 քայլ՝ 1479 կալորիա՝ 63

Կասկադ՝ ներքևից վերև ուղղությամբ րոպե՝ 11 (արագ) կմ ՝0,6 քայլ՝ 835 կալորիա՝ 33

Աբովյան պուրակից Հանրապետության հրապարակ րոպե՝ 22 (արագ) կմ ՝ 1,9 քայլ՝ 2586 կալորիա՝ 83

Կասկադ՝ վերևից ներքև ուղղությամբ րոպե՝ 9 (արագ) կմ ՝ 0,6 քայլ՝ 789 կալորիա՝ 29

Պտույտ Օպերայի շուրջը րոպե՝ 11 (միջին) կմ ՝ 0,8 քայլ՝ 1016 կալորիա՝ 42

Հանրապետության հրապարակից Ռադիոտուն րոպե՝ 23 (արագ) կմ ՝ 2 քայլ՝ 2689 կալորիա՝ 85

22 23

Հունիս 2014

Ծիծեռնակաբերդի հուշարձանից մյուս ճանապարհով՝ Համալիրի աստիճաններով ներքև րոպե՝ 19 (միջին) կմ ՝1,4 քայլ՝ 1861 կալորիա՝ 57

Պետ. Համալսարան գլխ. մասնաշենք գրադարանից «Սև շենք» րոպե՝ 19 (միջին) կմ ՝ 1,4 քայլ՝ 1861 կալորիա՝ 57

Սոնա Կոչարյան Նոնա Իսաջանյան

ՓՈՂՈՑԱՅԻՆՆԵՐԸ Կարծիք

Ավելի մարզված Երևան Ֆիթնես մարզիչ Հովհաննես Ավագյանը արդեն 20 տարուց ավելի առողջ ապրելակերպ է քարոզում ու օգնում տարբեր տարիքի մարդկանց վերանայել սննդակարգն ու կենսակերպը՝ բազմաթիվ առողջական խնդիրներից ազատվելու և գեղեցիկ կեցվածք ունենալու համար: Հովհաննեսի հետ զրուցել ենք երևանցիների ալարկոտ ու ոչ սպորտային լինելու, առողջ ապրելակերպի մասին բնակչության ոչ բավարար տեղեկացված լինելու, Երևանում սակավաթիվ լողավազանների ու խաղահրապարակների և այլնի մասին:

Խորհրդային Միությունում սպորտն ու ֆիզկուլտուրան ամեն կերպ քարոզվում էին բնակչության շրջանում, այդ թվում և պլակատների միջոցով

24 25

Հունիս 2014

Ֆիթնես մարզիչ Հովհաննես Ավագյան

Ի՞նչ է պետք ավելի մարզված Երևան ունենալու համար: — Առողջ ապրելակերպը կոմպլեքսային համակարգ է՝ պարբերական մարզումներ, ճիշտ սննդակարգ, հանգստի չափաբաժին: Եթե հետ նայենք, ապա կտեսնենք, որ դեռ 10 տարի առաջ մեր քաղաքում գրեթե ֆիթնես ակումբներ չկային: Այսօր արդեն բազմաթիվ ֆիթնես ակումբներ ունենք, իսկ նման վայրերում մարզվելը դարձել է նորաձև և պահանջված: Կարծում եմ, այսօր հենց մոդայիկ դարձած պարապմունքներն են դրդում մարդկանց մարզվել ու գեղեցիկ կեցվածք ունենալ: Բայց հետաքրքիրն այն է, որ ֆիթնես ակումբների զարգացման հետ մեկտեղ աճում է նաև տարբեր ֆասթ ֆուդ առաջարկող սրճարանների թիվը: Մինչդեռ հարուստ կալորիականություն ունեցող ուտելիքը մեծացնում է ճարպակալման տոկոսը: Առողջ լինելու համար նախ պետք է սկսենք օգտագործել սպիտակուցներով, վիտամիններով ու միներալներով հարուստ սնունդ, եվրոպացիներից պետք է փոխակերպենք օրվա ընթացքում շատ ջուր օգտագործելու սովորույթը և շուտով կմոռանանք ջանք ֆուդ կոչվածի, ճարպերի ու ածխաջրերի մասին: Ովքե՞ր և ինչի՞ համար են սովորաբար գալիս ֆիթնես ակումբ: — Մարդկանց նպատակները այնքան տարբեր են՝ պարապմունքի ընթացքում հայելու մեջ ֆեյսբուքի համար նկարվողներից մինչև հատուկ հարսանիքի համար նիհարողները: Ավելի քչերն են հաճախում, որովհետև նպատակ ունեն զբաղվել սպորտով ու առողջ լինել: Բայց մենք այստեղ «ծուղակներ» ունենք. երբ մարդիկ գալիս են մեզ մոտ ու տեսնում են մյուսների արդյունքները, ոգեշնչվում են և սկսում են իսկապես մարզվել: Ժամանակի ընթացքում մոդայիկը վերածվում է առողջ ապրելակերպի: Ի՞նչ նրբություններ կան մարզչական աշխատանքի մեջ: — Մարզիչը կես դրույքով նաև հոգեբան է: Նախ՝ մենք ճշտում ենք, թե ինչի համար է մարդը եկել մարզվելու, որն է նպատակը, ինչ առողջական խնդիրներ ունի, հետո նոր սկսում ենք աշխատել: Բայց պետք չէ կառչել ֆիթնես ակումբներից, առողջ ապրելակերպը կենսակերպ է, դիսցիպլինա: Մարդը պետք է ինքն իրեն միշտ հետևի, իսկ սկսել պետք է ճիշտ սննդակարգից: Ինչպիսի՞ն է երևանցիների վիճակը այդ տեսանկյունից: — Երևանցիները ալարկոտ են, սպորտի հանդեպ հակումը ցածր մակարդակի վրա է: Արտասահմանում առողջ ապրելակերպով չզբաղվողների թիվը համարժեք է այստեղ՝ Հայաստանում, առողջ ապրելակերպի կողմնակիցների թվին, այսինքն՝ մոտավորապես մեր բնակչության 20-30 տոկոսը: Բայց սա համապատասխան կրթություն չստանալու և ինֆորմացիայի պակասի արդյունքն է: Կան մարդիկ, որ դեռ վստահ են, թե արքայախնձորը ճարպաճեղքող միրգ է կամ համոզված են, որ երեկոյան ժամերին մրգեր ուտելը առողջարար

է, այս ամենը այդպես չէ: Մյուս կողմից՝ 10 տարի առաջ ինձ մոտ պարապում էին 8 աղջիկ, այսօր արդեն յուրաքանչյուր օր 70-80 պարապող ունեմ: Նշեցիք, որ տեղեկատվության լուրջ պակաս ունենք: Ի՞նչ է արվում այդ բացը լրացնելու համար: — Տարբեր կերպ փորձում ենք շտկել իրավիճակը: Օրինակ՝ Հանրային հեռուստաալիքով առավոտյան հաղորդումների ընթացքում պատմում ենք մարդկանց, թե ինչպես կարող են տնային պայմաններում հետևել իրենց առողջությանը: Դեռևս մանկուց, դպրոցական տարիներից տարբեր խաղերի միջոցով պետք է մոտիվացնել երեխաներին, որ սիրեն սպորտը: Խնդիրներից մյուսն էլ այն է, որ մեր քաղաքում քիչ են բացօթյա լողավազանները, խաղահրապարակները, ակտիվ հանգստի համար նախատեսված տարածքները: Շատ ուրախալի է, որ վերջին շրջանում գոնե շատացել են հեծանվորդները: Մենք էլ մեր հերթին փորձում ենք հնարավոր չափով հարմարեցնել Երևանը առողջ ապրելակերպի համար: Յուրաքանչյուր շաբաթ օր գործընկերոջս՝ մարզիչ Արթուր Հարությունյանի հետ հրավիրում ենք բոլորին Մարզահամերգային համալիրի հարակից տարածք, որտեղ ժամը տասից անցկացնում ենք անվճար բացօթյա մարզումներ: Կարծես միայն երիտասարդների մասին ենք խոսում, մեծահասակների համար ո՞ւշ է սկսել մարզվելը: — Ֆիզիկական մարզումներով զբաղվելու համար երբեք ուշ չէ: Վերջին շրջանում աճել է ֆիթնես ակումբ այցելող մեծ տարիքի կանանց ու տղամարդկանց թիվը: Նման մարդկանց մասին մենք ասում ենք՝ «անառակ զավակների վերադարձը»: Մինչև բանակ գնալը տղաները ակտիվորեն մարզվում են: Հետո փորձում են վերսկսել մարզվելը, երբ արդեն մեծ փոր են ունենում: Աղջիկներն էլ, հիմնականում, մարզվում են մինչև ամուսնանալը: Վիճակագրության տվյալները ցույց են տալիս, որ Հայաստանում սրտանոթային համակարգի խնդիրներ ունեցող մարդկանց և նման խնդիրներով մահացության թիվը ավելացել է, իսկ դա նշանակում է, որ բարձրացել է մարդկանց օրգանիզմի խոլեստերինի քանակը, որն էլ խթանում է անոթների փակմանը: Ուզում եմ, որ մարդիկ հետևեն իրենց ապրելակերպին, լինեն առողջ, խնամված և ժպտան: Ժպտա՞ն…

— Այո, դա էլ է անհրաժեշտ. գիտական հետազոտությունները ցույց են տվել, որ մարզվելու ժամանակ մարդու օրգանիզմում արտադրվում է մեծ քանակությամբ էնդորֆին հորմոնը, որը արտադրվում է նաև համբուրվելու և շոկոլադ ուտելու ժամանակ: Շոկոլադ ուտելու, գիրանալու, հետո լացելու և տխրությունը կրկին շոկոլադի միջոցով սփոփելու փոխարեն կարելի է սպորտով զբաղվել ու կրկին լինել երջանիկ:

Լենա Գևորգյան

ՓՈՂՈՑԱՅԻՆՆԵՐԸ Այնտեղ

Մարզավայրեր Ինչպես երևում է արդեն անվանումից, street workout կարելի է անել աստիճանների, նստարանների, այգու ծառերի վրա ու նույնիսկ լքված շենքերում: Միևնույն ժամանակ շատ քաղաքային իշխանություններ աջակցում են առողջ ապրելակերպի կողմնակից իրենց քաղաքացիներին, ինչի համար ստեղծում են պարապմունքների և մրցույթների համար հատուկ ձևավորված այգիներ ու տարածքներ:

«Լուժնիկի» այգի՝ Մոսկվայի վորքաութերների կենտրոն

Այդպիսի վայրերից մեկը դարձավ Մոսկվայի «Լուժնիկի» այգին: Այնտեղ մի մեծ հատված հատկացված է փողոցային ուժային արվեստին: Իշխանությունների այս քայլը մի կողմից հնարավորություն տվեց երիտասարդներին հավաքվել մեկ վայրում, ծանոթանալ համախոհների հետ, փորձ փոխանակել ու կազմակերպել վարպետության դասեր սկսնակների համար: Մյուս կողմից՝ Մոսկվայում հիմա անցկացվում են միջազգային մրցաշարեր, գալիս են վորքաութի «դեմքեր» ԱՄՆ-ից ու Եվրոպայից, ինչը նույնպես նպաստում է քաղաքում առողջ ապրելակերպի զարգացմանը:

Աֆրոամերիկյան վորքաութ

90-ականների սկզբին ԱՄՆ-ում հաճախ կարելի էր տեսնել՝ ինչպես են երիտասարդ սևամորթները հավաքվում ու կատարում զանազան հնարքներ այգիների մարզաձողերի վրա: Թանկ մարզասրահների համար փող չունեցող այս տղաների օրինակը գրավեց շատերին. բաց երկնքի տակ մարզումները ոչ միայն ազատում էին ֆինանսական ծախսերից, այլև շատ ավելի առողջարար էին՝ ի տարբերություն թանկ, խեղդուկ ու փակ մարզասրահների: Քաղաքային իշխանություններն իրենց հերթին ընդառաջ գնացին և որոշեցին նվեր անել վորքաութերներին՝ տեղադրելով այգիներում հատուկ մարզաձողեր: Օրինակ՝ միայն Լոս Անջելեսում այսօր կա 30-ից ավելի վայր փողոցային վորքաութի համար: Դրանք հիմնականում գտնվում են հասարակական վայրերում, մի քանիսն էլ հատուկ պրոֆեսիոնալ վորքաութի համար: Բայց Կալիֆոռնիայի ամենահայտնի վորքաութ հրապարակը գտնվում է Մանհեթեն Բիչ փոքր բնակավայրում՝ Ատլանտյան օվկիանոսի ափին: Այստեղ փողոցային սպորտաձևի գեղեցկությունը միահյուսվում է մի կողմից օվկիանոսի, մյուս կողմից՝ քաղաքի տեսարաններին: Այսպիսի միջավայրում մարզվելը ստանում է առանձնահատուկ իմաստ:

26 27

Հունիս 2014

Մյունխենի հնարավորությունները

Փողոցային վորքաութի այգիները ցրված են Գերմանիայով մեկ: Ամենամեծերից մեկը Մյունխենում է: Քաղաքապետարանն արեց այնպես, որ նույնիսկ ամենաքմահաճ վորքաութերն իրեն հարմարավետ զգա: Գործիքներն այստեղ այնքան բազմազան են, որ սկսնակները կարող է չիմանան՝ ինչից սկսել: Պրոֆեսիոնալ մարմնամարզիկներն էլ, եթե շատ ուզեն, կարող են այստեղ պարապել:

Ղազախստան՝ պաշտոնական վորքաութի երկիր

Ղազախստանը առաջին երկիրն է, որտեղ փողոցային վորքաութը ճանաչվել է սպորտաձև: Հավանաբար մոտ ապագայում սպորտին կշնորհեն նաև «պրոֆեսիոնալ» կարգավիճակ: Իշխանությունները ոչ միայն բացօթյա տարածքները ապահովեցին անհրաժեշտ սարքերով, այլև ստեղծեցին հատուկ պայմաններ ձմռանը մարզվելու համար: Փողոցային վորքաութի բոլոր հարցերով զբաղվում է Street Workout-ի ֆեդերացիան:

Լոնդոնի փողոցային ասպետները

Տեղացի վորքաութերները շատ են տարբերվում աշխարհի իրենց մյուս համախոհներից: Նախևառաջ նրանով, որ նախընտրում են սովորական այգիներում և բակերում տեղադրված տուրնիկները: Ասենք, եթե լոնդոնյան փողոցներից մեկում հանդիպեք մի երիտասարդի՝ հորիզոնական դիրքում կախված ծառից, մի՛ զարմացեք: Սակայն իմացեք, որ գործ ունեք պրոֆեսիոնալի հետ: Սկսնակները նախընտրում են մինչև «փողոց» դուրս գալը վարժվել ավանդական տարբերակներով, որի համար ևս ստեղծված են բոլոր պայմանները:

Արմեն Մուրադյան

ՔԱՂԱՔԱՑԻՆԵՐ Իմ Երևան

Ճահիճ դարձած ծով Դերասան Սոս Ջանիբեկյանը պատմում է իր մանկության երազների, Սոս Ջանիբեկյանավագի հետ երևանյան ճանապարհորդությունների, մետրոյով ինստիտուտ գնալու, քաղաքի ճարտարապետության, ինտելիգենցիային փոխարինած գեղցիների և այլնի մասին:

28 29

Հունիս 2014

Մարգարյանի անվան ծննդատանն եմ ծնվել: Բոլորիս պապաների նման հայրս էլ այդ օրը ուրախությունից գինովցած էր: Նրա հինգերորդ երեխան եմ, մեծ ուրախություն էր իր համար, դերասաններով հավաքվել էին: Լավ երևանցի, մեր վարպետ Սոս Սարգսյանը ուրախացել էր, որ ինձ իր պատվին էին անվանել: Վաղ առավոտյան եմ ծնվել, ու երբ մայրս ինձ տեսել է, ասել է՝ «բարի լույս»: Մինչև հիմա այդ խոսքերը ինձ համար մոգական են: Շատ եմ սիրում մանկությունս, որ անցել է այնտեղ, որտեղ հիմա Հյուսիսային պողոտան է: Իսկ այն ժամանակ դա կինո «Պիոների» հայաթն էր՝ Տերյան 19 հասցեում: Մանկությունս կյանքիս լավագույն երազներից է, որովհետև մեծացել եմ դեմոկրատական ընտանիքում՝ իսկական տղամարդու և իմաստուն կնոջ հովանու ներքո, ովքեր տվել են ինձ ազատություն, ինքնուրույնություն, դրդել են ինձ դեպի բնություն, հայաթ, ֆուտբոլ, քար, ծառեր, վերքեր, արյուն, տնից փախնել... Ու այդ ամենը ես ապրել եմ: Օպերայի շրջակայքում է անցել կյանքիս լավագույն շրջաններից մեկը՝ հենց այդ տարածքում էինք ֆուտբոլ խաղում, արձաններն էլ մեր գոլերն էին, հեծանիվ ու ռոլիկ էինք քշում, նվագում էինք, ռոք էինք լսում: Բակում խնդիր ունեի՝ իմ տարիքի միայն երկու տղա կար ու բակային կռիվների ժամանակ մյուս բակի տղաները միշտ մեզնից շատ էին, դրա համար էլ հիմնականում ծեծ էինք ուտում: Կռիվները բակային կյանքիս անբաժանելի մասն են: Հետո էլ հենց նրանց հետ ընկերացանք: Մեր ձեղնահարկում տուն էի սարքել՝ դա մեր շտաբն էր: Վերևի հարևանը կողպում էր այդ դուռը, բայց մենք գտել էինք մետաղալարով դուռ բացելու տարբերակը: Ընկերներով հավաքվում էինք միասին՝ խուլիգանություններ էինք անում՝ առաջին անգամ միասին ենք փորձել ծխել ու խմել: Մանկապարտեզում միշտ պաշտպանում էի ինձնից թույլերին, որովհետև մեծ եղբայր ունեի, մեջքիս կանգնած էր, ու ես ոչ մեկից չէի վախենում: Մի անգամ մեկին ծեծեցի, մայրս իմացավ, որ մեկ այլ տղայի եմ պաշտպանել ու ասաց՝ «լավ ես արել»: Այդ օրվանից հասկացա, որ բարությունը նույնպես պիտի բռունցք ունենա: Սարյանի վրա գտնվող Չկալովի դպրոցում եմ սովորել, հետո էլ՝ Ամիրյանի վրա գտնվող թատերական ինստիտուտում: Այդ ժամանակ արդեն վաճառել էինք մեր բնակարանն ու Երրորդ մասում էինք ապրում: Ինստիտուտ էի գալիս մետրոյով: Ամեն օրվա համար սահմանված գումար ունեի՝ խնայում էի, երթուղային չէի նստում, որ սիգարետ առնեմ: Երրորդ մասի փողոցային կյանքը լավ դպրոց եղավ ինձ համար, ցանկացած տղամարդ պետք է անցնի կյանքի ու փողոցի «դպրոցը», որ ամենաիմաստուն ուսուցիչն է: Անկախ տարիքից ու նվաճումներից, էն փողոցի տղա Սոսը միշտ արթուն կմնա իմ մեջ: Աշխատել սկսել եմ որպես բարմեն The Club-ում՝ 16 տարեկան էի: Հետո սկսեցի ֆիլմերում նկարահանվել ու գումար աշխատել: Մի խոսքով՝ ամբողջությամբ ներխուժեցի դերասանական կարյերայի մեջ: Երևանը ոգեշնչում էր ինձ, որովհետև դեռ մի քանի տարի առաջ չէի նկատում բազմաթիվ բացասական բաներ: Փոքր ժամանակ Երևանն ինձ համար ավելի գունավոր, ուրախ ու բարի էր: Բայց ուր էլ լինեմ ու ինչ էլ լինի, երբ լսեմ «Երևան» բառը, կհիշեմ տունս, ու երբ խոսեմ Երևանի մասին, կխոսեմ տանս մասին՝ իր լավ ու վատ կողմերով: 20 տարեկանից հետո սկսեցի նկատել մեր քաղաքի թերությունները, երբ Եվրոպայով մեծ շրջագայություն ունեցա: Պարզապես հասկացա, թե ինչքան ավելի լավը կարող էին լինել մեր Երևանն ու երևանցիները: Եթե օտարացնեմ այս զգացողությունը, այն կդառնա հիասթափություն, բայց այն ինձ հարազատ է, դրա համար էլ ցավ եմ զգում: Երևանում շատ քիչ են գույները, մարդիկ էլ անգույն են: Ագրեսիվ է դարձել ամեն ինչը՝ մեքենան, կոշիկը, պահվածքը, հայացքը, կորել է երևանյան տաք, բարի ու արևային շունչը: Կենտրոնի մտավորականությունը վաղուց ցրվել է, ինտելիգենցիան շատ քիչ է մնացել, նրանց փոխարինել են գեղացիները: Խնդրում եմ չխառնել գյուղացու հետ, որովհետև Լոռվա դսեղ գյուղում ծնված Հովհաննես Թումանյանը՝ պաշտելի է: Գեղացին՝ ցուցամոլ է, տպավորություն թողնելու և ինքնահաստատվելու խնդիր ունի, անգրագետ

է ու չի քարոզում բարություն, դժգոհ է սեփական կյանքից: Նրանք բերեցին իրենց կանոններն ու մթնոլորտ ստեղծեցին քաղաքում՝ սա միակ պատճառն է, որ կարող է ստիպել ինձ ձեռքերս վայր դնել, հեռանալ իմ սիրելի Երևանից ու ասել, որ հանձնվեցի: Այդքան խոսում ենք ցեղասպանության, անարդարության, թշնամու դաժանության մասին, բայց հաճախ հանդիպում եմ, երբ հայը հայի հետ է նման կերպ վարվում, էլ չեմ խոսում սեփական քաղաքն ավերելու մասին: Երևանցին հայի տեսակ է, ոչ թե ծննդավայր: Երևանցին խոր, զարգացած, ինտելիգենտ, իր քաղաքը սիրող քաղաքացի է: Շատ լավ եմ հիշում մանկությունս, հորս ու մորս աչքերով էի տեսնում Երևանը՝ պետությունը մեծ տեղ էր տալիս մշակույթին ու ինտելիգենցիային, այսօր դա չկա: Արվեստը բուժում է մարդու հոգին, աշխարհայացքը, ուղեղը, իսկ այսօր չես հասկանում ինչին են տեղ տալիս: Երևանը ծով է, որ դարձել է ճահիճ, բայց ես գտել եմ իմ կղզիները, որտեղ արև է ու կանաչ, որտեղ ընտանիքս ու ընկերներս են, որտեղ կարելի է լիաթոք շնչել ու բարի լինել: Երևանը իմ տունն է, որը վարձով են վերցրել անհայտ ժամանակով ու գումար էլ չեն վճարում վարձակալության դիմաց, փոխարենն էլ՝ իրենք են քեզնից վերցնում: Ֆենոմենալ է՝ ուր էլ գնում եմ, ուզում եմ Երևան վերադառնալ, ոչ թե նրա համար, որ այստեղ հարմար է, ապահով է, հեշտ է, առավելություններ ունեմ, սա իմ տունն է, իսկ մարդը միշտ ուզում է տուն վերադառնալ: Բայց չեմ ուզում ապրել «տանը» ու վատ զգալ ինձ այստեղ: Երևանը իմ տունն է, աշխարհը՝ իմ քաղաքը: Չեմ ուզում չափազանց հայրենասերի տպավորություն թողնել, բայց հայրենասիրությունը միայն խոսքեր չեն: Դա մի գաղափար է, որը դու պարզապես զգում ես: Հայրիկիս հետ երևանյան ճամփորդություններ ունեինք: Հեծանիվով գնում էինք Նաբերեժնի, մտնում էինք Բձեքի գյոլ, Քսան կոպեկանոցում լողանում էինք ու այդ ողջ ընթացքում հայրս ինձ սովորեցնում էր՝ տղամարդը պիտի պարտադիր լողալ իմանա, շախմատ խաղալ սովորի, ծառ տնկի ու կանանց հարցում ուշադիր լինի: Հորս հետ ընկերներ էինք, որ հաճախ հանդիպում էինք Երևանում: Պապս ամենամեծ հնարավորություններն ունենալով չի գնացել Երևանից, ծնողներս ամենադժվար տարիներին մնացել են քաղաքում, ես ապրել եմ մութ ու ցուրտ տարիներին ու հիմա, ինչպես ամեն քաղաքացի, պատասխանատու եմ այս քաղաքի համար: Երևանը, ցավոք սրտի, այլևս այն գեղեցկությունը չունի: Հյուսիսային պողոտայի ջնջած «Էրևանյան» ճարտարապետության մեջ շունչ չեմ տեսնում, մի տեսակ մեռյալ է շենքերի տեսքը: Կասկադը, հավանաբար, միակ վայրն է, որտեղ երիտասարդները կարող են գնալ, երաժշտություն լսել, նվագել, ուրախանալ, գինի խմել, բայց այնտեղ էլ են արգելքներ դնում: Մի անգամ որոշեցի օրս Կասկադից սկսել, ընկերներիս հետ արևածագ դիմավորել, նստեցի քարերի վրա ու ոտքս էլ ծալեցի: Ինձ մոտեցավ անվտանգության աշխատակիցներից մեկն ու խնդրեց՝ ոտքս իջեցնեմ: Ինչու՞, ես քարի վրա եմ նստել: Եվրոպական ցանկացած քաղաքում երիտասարդները նստում են թանգարանների, եկեղեցիների աստիճաններին, գինի են խմում, երաժշտություն են լսում, համբուրվում են, հեծանիվ են քշում, երեխաները խաղում են: Կասկադը կարծես լինի թանգարան ոչ թե այգի կամ ժամանցի վայր, բայց այլընտրանք չունեմ, միևնույն է, գնում եմ: Երևի պատճառը մեր՝ հայերիս մեջ է, սիրում ենք սիրուն բաները ջարդել, փչացնել, քանդել: Սարյանի այգին մեր քաղաքի ամենաարտիստիկ վայրն է ինձ համար: Շատ եմ սիրում այս վայրը, որ պահպանել է իր հոտն ու ոգին: Իսկ ամենա ոչ արտիստիկ վայրը Հանրապետության հրապարակն է: Երևանում պետք է հասարակաց տուն կառուցել, որ մեր հայ տղամարդիկ, վերջապես, գնան այնտեղ ու մի քիչ գոնե հանգստանան, փոխարենը կռիվ չանեն, չջարդեն շուրջը ամեն ինչ, այլ վերջում հանգիստ գնան տուն: Կուզենայի ամեն քայլափոխի համբուրվող զույգեր տեսնել, ուրախ ու պոզիտիվ մարդկանց հանդիպել, կուզենայի պրծնեինք մուղամներից ու լավ երաժշտություն լսող, երգող ու նվագող մարդիկ տեսնեի, կուզենայի վառ գունավորել մեր քաղաքը:

Լենա Գևորգյան Առնոս Մարտիրոսյան

ՔԱՂԱՔԱՑԻՆԵՐ Պրոֆի

Փխրուն անմոռուկներ Մայրաքաղաքի միակ գեղարվեստական ապակեգործ վարպետ Հովհաննեսը պատմում է այն մասին, թե ինչու է հիմնականում փոքր ծաղիկներ պատրաստում, ինչին են պետք օծանելիքի դատարկ ամանները և ինչ վտանգներ է պարունակում այս արհեստը:

Ժ

ամանակին, անցյալ կյանքում, Հայաստանում կարելի էր ստանալ ուսում «ապակու գեղարվեստական մշակում» ուղղությամբ: Ես էլ դրանից երկու տարի սովորեցի գեղարվեստական ուսումնարանում: Մտածում էի հետո ինստիտուտ ընդունվելու մասին, բայց գցեցի բռնեցի, որ խելքիս բանը չի, կարևորը, որ մի արհեստ արդեն սովորել եմ ու անցա ապակու հետ աշխատելուն: Առաջին աշխատանքս երկֆիգուրանոց կոմպոզիցիա էր՝ շնիկ ու իշուկ: Կոչվում էր «Գաղափարակիցները»: 71 թվից «Նաիրիտում» սկսեցի աշխատել որպես ապակեգործ, իսկ մի քանի տարի հետո սկսեցի ծաղիկներ սարքել՝ սկզբում հավեսի համար, իսկ հետո հասկացա, որ պահանջարկ կա ու սկսեցի ծախել: Չգիտեմ ինչի

30 31

Հունիս 2014

հետ ա կապված, բայց հիմա Երևանում ինձանից բացի սրանով լուրջ զբաղվով վարպետ չկա, ինչ էլ որ ծախում են՝ դրսից ա բերած:

Վտանգների մասին

Գիտես՝ սիրուն, գունավոր աշխատանք ա՞: Ոչ, լավ էլ վտանգավոր ա: Որովհետև էս գործիքս բնական գազով ա աշխատում: Եթե տեսնես վազում եմ, դու էլ վազի: Մեկ-մեկ դպրոցներից երեխեք են բերում, որպես քիմիայի դասի բաժին էս գործի հետ ծանոթանալու: Իրանց էլ եմ նույն բանը ասում, հետո գործի մի մասը պետք ա լինում կանգնած անել՝ տեղիցս վեր եմ կանում, վախեցած վեր են թռնում: Ասում եմ՝ չէ, հիմա դեռ ժամանակը չի: Բայց էսքան ժամանակ ոչ մի լուրջ դեպք չի եղել: Բայց դե միշտ պետք ա աչալուրջ լինես:

Օծանելիքի երկրորդ կյանքը

«Շանել հինգի» մնացորդները տեսնում ե՞ս՝ կտրած գլխիկով: Կտրում եմ, որ մշակեմ, մաքրեմ, դարձնեմ ծաղկաման, մեջն էլ դնեմ ապակե ծաղիկ: Բարեբախտաբար, դեֆիցիտ չունեմ՝ ինչքան ծանոթ, բարեկամ, հարս, քենի, խնամի ունեմ, բոլորը բերում հանձնում են օգտագործված օծանելիքի ամանները: Էնպես որ, եթե հակարծ տանը ունենաս հարմար աման՝ հանկարծ չգցես, բեր ինձ:

Նեզաբուդկա

Համարյա սաղ կյանքս ծաղիկ ու ծաղկաման եմ պատրաստել: Էսպես էի մտածում՝ ապակուց նվերներ պիտի որ տղաները նվիրեն աղջիկներին, իսկ տղաները աղջիկներին առաջին հերթին ի՞նչ են նվիրում՝ ծաղիկ: Բայց մեկ-մեկ տաղավարիս մոտ ինչ-որ աղջիկներ են մոտե-

սկզբում հավեսի համար էի սարքում, հետո հասկացա, որ պահանջարկ կա: հիմա Երեվանում ինձանից բացի սրանով լուրջ զբաղվով վարպետ չկա, ինչ էլ որ ծախում են՝ դրսից ա բերած նում, ծաղիկը վերցնում են ու հարցնում են՝ «էս ինչ ա՞»: Ամեն անգամ խառնվում եմ, չգիտեմ ինչ պատասխանեմ: Միշտ մտածում էի, որ ռամաշկաներ եմ սարքում, բայց էս վերջերս մի ռուս կին տուրիստ եկավ, նայեց, խոսացինք, ասեց՝ «էս ի՞նչ ռամաշկա, նեզաբուդկայ ա»: Ես էլ երգեցի՝ «Նա տոմ բերեգու նեզաբուդկի ցվետո՜ւտ»: Զարմացավ, որ գիտեի էդ երգը:

Չթափվող կոնյակ, արաղ ու կախարդական բաժակ

Մեկ-մեկ ինչ-որ մարդիկ են գալիս ու ասում են՝ «կարա՞ք էս ծաղիկներից սարքեք, բայց մեծ, լավ մեծ»: Իսկ ես, ճիշտն ասած, չեմ սիրում մեծ ծաղիկ սարքել ու որպես պատճառ ասում եմ, թե մենակ հարսիս համար եմ անում:

Մեկ-մեկ էլ ծաղկից բացի ինչ-որ ուրիշ բան են պատվիրում: Պատվերն ընդունում եմ, բայց երբեք չեմ ասում, թե հաստատ երբ պատրաստ կլինի, որովհետև դրա համար մուսա, տրամադրություն ա պետք հատուկ: Հենց հիմա էդպիսի մի յուրահատուկ բան եմ սարքում: Նայի, կոնյակի բաժակը տեսնում ե՞ս: Մեջը կոնյակ ա լցրած, չէ՞: Դե հիմա շուռ տուր: Տեսա՞ր, չի թափվում մեջի կոնյակը, գնում-գալիս ա, բայց մեջն ա մնում: Որովհետև պատերի մեջ ա լցրած: Առաջ գունավոր ջուր էի լցնում, հետո ձմեռը Վերնիսաժում նկատեցի, որ ջուրը սառում ա ու կարող ա տրաքի, դրա համար սկսեցի իսկական կոնյակ լցնել: Մի անգամ էլ ֆոկուսնիկի համար բաժակ եմ սարքել: Ներքևի մասում տրուբկա էր, գնում էր մինչև ձեռքի տակ, որտեղ հոգնա էր դրած: Ձեռքը որ իջացնում էր՝

բաժակը լցվում էր: Մեկ-մեկ էլ պատահում ա՝ սամագոնի ապարատ եմ սարքում՝ մարդ կա հավես ունի գործից հետո տուն գա, սեփական քաշած արաղից մի բաժակ խմի՝ նոր քնի:

Չտարածված գիտելիքներ

Մեծ հաճույքով աշակերտ կպահեի, կսովորացնեի, բայց պիտի նորմալ տեղ, պայմաններ ունենամ դրա համար, իսկ էդ զոռ ա: Էսքան ժամանակ ընդամենը երկու աշակերտ եմ ունեցել, երկուսի անունն էլ Աշոտ: Մեկը արդեն ահագին ժամանակ ա՝ Ամերիկայում ա ապրում, վերջերս եկել էր՝ թոշակի հարցերը դասավորելու ու նորից գնար: Մյուսն էլ մահացել ա: Մի խոսքով, չստացվեց գիտելիքներս տարածել: Բայց ես դեռ ստեղ եմ, աշխատում եմ, ծաղիկներ եմ սարքում...

Բիայնա Մահարի

ՔԱՂԱՔԱՑԻՆԵՐ Պրոֆի

Բարի գիշեր Ամեն տարի մայիսյան մի օր տասնյակ հազարավոր երևանցիներ՝ աշխարհի բազմաթիվ այլ քաղաքների բնակիչների պես, մինչև ուշ գիշեր անցկացնում են թանգարաններում: Վերջիններիս աշխատողների համար էլ դա տարվա, հավանաբար, ամենածանրաբեռնված օրն է: Այս տարի այս միջազգային միջոցառման հաջորդ օրը մենք այցելեցինք մի քանի թանգարաններ, որպեսզի խոսենք այնտեղ աշխատող պահակների հետ սովորական, անմարդաշատ գիշերների մասին:

Գևուշ

Ավետիք Իսահակյանի տուն-թանգարան Արդեն 15 տարի կլինի, ինչ էստեղ պահակ եմ աշխատում: Բայց մենք պահակ չենք արդեն, հիմա մեզ նոր օրենքով «հրաձիգ» են ասում: Ասում են՝ շուտով պիտի զենք ու համազգեստ էլ տան: Գիշերները հանգիստ են անցնում: Երկու տուն այն կողմ զոքանչս է ապրում, էնպես որ թաղում բոլորը ինձ գիտեն: Թանգարանում ամենաշատը այգին եմ սիրում: Համ շատ սիրուն ա, համ օդը՝

32 33

Հունիս 2014

մաքուր... Ափսոս՝ էս տարի ձյան պատճառով ամբողջ բերքն ու ծաղիկները փչացան: Անցյալ տարի էնքան բալ կար՝ աշխատողները վեդրոներով տուն էին տանում, իսկ էս տարի նույնիսկ յասամանը չծաղկեց... Էնքա՜ն լավ ա ստեղ գիշերը մենակ, մտածում ես հանգիստ, երբ ուզում ես հաց ես ուտում, երբ ուզում ես հեռուստացույց նայում: Դու ես քո գլխի ու օրվա տերը… Ավելի շուտ՝ գիշերվա, ոչ թե օրվա:

Սերգեյ

Ժամանակակից արվեստի թանգարան Արդեն տասը տարի է էստեղ եմ աշխատում: Մեր տեղը մի քիչ խուլ ա, անընդհատ կռիվներ ա լինում, ամեն անգամ վախենում ենք, որ ապակի կջարդեն, բան.. Հետո վերևից բնակիչները անընդհատ ջրում են, դրա համար գիշերը անընդհատ գնում-գալիս ենք, որ հանկարծ եթե էլի ջրեն՝ հասցնենք նկարները պաշտպանել: Սկզբից էր ինձ շատ հետաքրքիր, ման էի գալիս, նկարներն էի նայում: Հիմա էնքան եմ տեսել, որ արդեն բոլորը գիտեմ: Հակոբ Հակոբյանի նկարներն եմ շատ սիրում, Մինասինը, Էլիբեկյանինը:

Սերգեյ

Հովհաննես Թումանյանի տուն-թանգարան Էստեղ աշխատում եմ 1981 թվականից: 1985-ին դուրս եկա, բայց 93-ին նորից կանչեցին: 80-ականներին դեռ Թումանյանի աղջիկը ընտանիքով էստեղ էր ապրում, այ աայ այս երկու սենյակներում, որոնք այցելուների համար փակ էին: Միշտ ժամը 7-ին թեյ խմելու էին կանչում: Շատ հետաքրքիր մարդիկ էին իրենց մոտ հյուր գալիս՝ արվեստագետներ, ճարտարապետներ, նկարիչներ... Իրանք խոսում էին, ես էլ սուս-փուս նստում լսում էի: Ասում էին` «առանց քեզ ի՞նչ Նոր տարի», ու Նոր տարին միշտ միասին էինք դիմավորում: Բայց, ճիշտն ասած, այսքան տարի էստեղ աշխատում եմ, էքսպոնատներին նորմալ ծանոթ էլ չեմ: Թանգարանում ամենաշատը իմ սենյակն եմ սիրում: Իրենից լավը չկա:

ՔԱՂԱՔԱՑԻՆԵՐ Պրոֆի

Բաբկեն

Սերգեյ Փարաջանովի տուն-թանգարան Քանի տարի ա՝ էստեղ եմ աշխատում արդեն, բայց չէի ասի, որ հետաքրքիր գործ ա: Մենակության մեջ ամբողջ գիշեր, գոնե ընկերդ հետդ լիներ... Թանգարանի նմուշներից էլ հատուկ սիրելին չունեմ, մի տեսակ չեմ հասկանում ես Փարաջանովի գործերը... Թվում ա թե էստեղ գիշերը լավ վախենալու պիտի լինի ու իրոք, սկզբից էնքան տարբեր ձայներ էին գալիս գիշերները՝ գմփոց, դմփոց, ջրի կաթկթոց... Մտածում էի՝ «էս ո՞վ ա, էս ի՞նչ են անում»: Հետո քիչ-քիչ սովորեցի, սկսեցի հասկանալ որը որտեղից ա, ու վախը անցավ: Մնացածում գիշերները հիմնականում հանգիստ ա: Զույգեր են շատ գալիս էս մեր դիմացի փոքր փողոց, ամառները դառնում ա սիրո փողոց: Հեսա տաքերը կընկնի, էլի կգան կլցվեն: Այգի էլ ունենք ներսում: Ափսոս մենակ, որ էս տարի մեր ծիրանը բերք չի տա: Շատ համով ծիրան ա: Բալը կտա, բայց ծիրանը հաստատ չէ...

Մարտին

Երկրաբանական թանգարան 1981 թվականից երկրաբանական ինստիտուտում եմ աշխատել, մի քանի տարի առաջ էլ տեղափոխվեցի էստեղ: Գիշերները հանգիստ ա, թանգարանն էլ շատ հետաքրքիր ա՝ էնպիսի սիրուն քարեր ունե՜նք, նույնիսկ երկնաքար: Դե մամոնտի մասին էլ չեմ խոսում: Մամոնտի ձագ է ավելի շուտ, լենինականցի է, Գյումրիում են գտել: Ասում են 4-5 տարեկան էր:

34 35

Հունիս 2014

Ադմինիստրացիա

Երվանդ Քոչարի թանգարան 1998 թվականից այլևս պահակ չունենք: Գնացել ենք նոր տեխնոլոգիաների հետևից, և գիշերը թանգարանը մնում է միայնակ՝ անվտանգության համակարգի հետ միասին

Բիայնա Մահարի

ՔԱՂԱՔԱՑԻՆԵՐ Ֆոտոպատմություն

Ուր են տանում ճանապարհները 2013-ի ձմռանը յոթ Թումո անդամներ հավաքվեցին ու սովորեցին փողոցային լուսանկարչություն՝ դասընթացի ղեկավար ու նախկին Թումո ուսանող Լիլիթ Թովմասյանի հետ: Նրանք ծանոթացան աշխարհի տարբեր ծայրերի փողոցային լուսանկարիչների աշխատանքների հետ, վերլուծեցին դրանք, ինչից հետո անցկացրին երկու ամիս՝ հավաքելով ամենօրյա՝ տնից Թումո և դպրոց տանող ճանապարհների որոշիչ պահերը, որի արդյունքում ծնվեց Router նախագիծը:

36 37

Հունիս 2014

Ալեքսանդր Հովհաննիսյան

Էն, ինչ փորձել ու հուսով եմ՝ հաջողել եմ անել էս ֆոտոշարքի միջոցով, իրականության մեջ սուզվելն էր ու ամեն ինչ ներկայացնելը՝ բաժանելով, մասնատելով էնպես, որ դիտողը պատկերը տեսնի որպես ձևեր ու մարմիններ ու ոչ թե՝ առանձին օբյեկտներ:

Լիլիթ Թովմասյան

Երբ մի բանով կիսվում ես, դրա տերն ես դառնում: Որպես նախագծի առաջնորդ թումոցիների հետ փողոցային լուսանկարչության հանդեպ ունեցած սերս կիսելը ինձ օգնեց ավելի լավ հասկանալ ժանրը: Իմ դերը միաժամանակ և՛ որպես մասնակից, և՛ որպես խմբագիր, ստիպեց ինձ սեփական նկարներիս օտար աչքով նայել և բացահայտել փողոցային լուսանկարչությունը՝ ինչպես մենք թիմով բացահայտում էինք Երևանի փողոցները:

ՔԱՂԱՔԱՑԻՆԵՐ Պատմություն

Արեգ Ամիրխանյան

Ձմռանը նկարելը ահագին դժվար էր: Ամեն ինչ մոխրագույն էր, մարդիկ մշտապես վազքի մեջ էին: Բացի դրանից, այնքան ցուրտ էր, որ հազիվ էի ֆոտոխցիկի կարգավորումները փոխում: Հաճախ ուղղակի չխկացնում ու անցնում էի առաջ: Բայց հետո դանդաղում էի, մոռանում եղանակի մասին և նկարում ամեն ինչ՝ ինչպես կա:

Անուշ Աբյան

Էս ժանրը ինձ հեշտ չտրվեց: Խնդիրը ամեն ինչ իսկականի պես ցույց տալն էր, պահը, մթնոլորտը բռնելը՝ առանց ավելորդ հավելումների: Եվ մի կարևոր բարդություն էլ նկատեցի՝ երբեք չես կարող իմանալ՝ ինչպես մարդիկ կարձագանքեն, երբ լուսանկարում ես նրանց փողոցում:

Անի Սարգսյան

Ինձ համար փողոցային լուսանկարչությունը առօրյա կյանքից պահեր գողանալու նման մի բան է: Պահեր, որոնք լուսանկարելու պահից արդեն նախկինում են: Ճիշտ ժամանակին ու ճիշտ տեղում արված լուսանկարը կարող է մի ամբողջ պատմություն պատմել, որը արդեն միշտ քոնը կլինի:

38 39

Հունիս 2014

Տիգրան Վասիլյան

Նախագծի ընթացքում անցած ճանապարհս շատ տարբեր է: Սկսելով տնիցս՝ արվարձաններից, այն հասնում էր մինչև Թումո ու քաղաքի կենտրոն: Տեղանքի հետ պատկերներն էլ էին փոխվում: Պատկերն անընդհատ փոխվում էր՝ առևտրականներով լի տեղի շուկաներից ու հնացած սովետական հուշարձաններից մինչև պակաս աշխույժ, բայց քաղաքային կենտրոն:

Նարեկ Բաբիյան

Շատ ցուրտ էր: Մատներս սառում էին, ու ես հազիվ էի դրանք շարժում: Էն պահը, երբ մի քանի ֆոտո անելուց հետո ձեռքերս գրպանս էի դնում, կյանքումս զգացած ամենալավ փոքր հաճույքներից էր: Իսկ երբ վերջապես կարողանում էի խուսափել ցրտի մասին մտքերից, սկսում էի հետևել…

Լևոն Եպիսկոպոսյան

Սկզբում մոտս ոչինչ չէր ստացվում: Թվում էր, թե անհնար է այնպես անել, որ կադրերը լինեն և՛ բնական, և՛ սիրուն: Հետո բացահայտեցի փողոցային նշանները և հասկացա՝ ինչպես են դրանք ազդում քաղաքի տեսքի վրա:

Լիլիթ Թովմասյան

ՔԱՂԱՔ Պատմություն

Անդրշիրիմյան խաղեր Սև կատակերգություն ժանրի ֆիլմի սյուժեին հարիր պատմություն հին Երևանից՝ հարբեցող պահակի ու լոտո խաղացող դիակների մասնակցությամբ:

Ա

յս պատմությունը շատ լավ հայտնի է եղել երևանցիներին, բայց յուրաքանչյուրն այն իր մեկնաբանությամբ է պատմել: Տարիների ընթացքում այն նոր մանրամասներով էր օժտվում, ավելանում էին կերպարները, դեպքերը՝ վերադասավորվում... Պատմողներն ըմբոշխնում էին զավեշտը, ունկնդրողները՝ սարսափում մղձավանջով լի այդ իրադարձություններից ու ըստ հնարավորության փորձում շրջանցել այն շենքը, որտեղ դրանք տեղի էին ունեցել: Բայց քչերը գիտեին, թե ինչ էր իրականում կատարվում դիահերձարանի պատերի ներսում: Ինձ այդ պատմությունը պատմել է հորաքույրս՝ քաղաքում հայտնի բժիշկ-գինեկոլոգ Նեկտար Հայրապետյանը: 1930-ական թվականներին, երբ ուսանող էր, նրան բախտ է վիճակվել այդ իրադարձությունների անմիջական վկան դառնալ: Հորաքույրս շատ լավ մասնագետ էր և ոչ պակաս հիանալի պատմիչ: Նա իր մայր բուհի՝ Երևանի բժշկական համալսարանի մասին հետաքրքիր շատ բաներ է պատմել, բայց այս մեկը ես առանձնահատուկ էի սիրում: Միգուցե, որովհետև այն ժամանակ ինձ՝ դեռևս պատանուս, հմայում էր թրիլլերի սյուժեն: 1922 թվականին Էրիվանում բացվեց Բժշկական համալսարանը: Վերջինիս դիահերձարանը հսկելու համար պահակ ընդունեցին աշխատանքի՝ տարեց մի մարդու, որն Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին սանիտար էր աշխատել ռուսական բանակի հիվանդանոցում: Իր գործը նա լավ գիտեր, ծառայողական պարտականությունները բարեխղճորեն կատարում էր, գանգատվելու առիթ չէր տալիս: Բացի մի բանից. խմիչքի համար խելքն իրենը չէր: Դեպքեր էին լինում, երբ աշխատանքի էր գալիս ոչ սթափ վիճակում կամ էլ իր աշխատավայրում՝ պահակակետում էր կոնծում. սպիրտի պակաս դիահերձարանում չկար: Այդ մանր զանցանքները համալսարանի ղեկավարությունը փորձում էր անտեսել, մինչև որ մի անգամ նրա մեղքով դիահերձարանում հրդեհ բռնկվեց: Այդ ժամանակ էլ նրան ազատեցին աշխատանքից: Թափուր աշխատատեղի թեկնածուին երկար էին փնտրում, բայց բոլոր ջանքերն ապարդյուն էին. ոչ ոք չէր ուզում հսկել հանգուցյալներին, և նախկին սանիտարը շարունակում էր կատարել պահակի գործառույթները: Վերջապես պետքական մարդ գտնվեց՝ Բժշկական համալսարանի երկրորդ կուրսի մի ուսանող: Տղան Էրիվան էր եկել Աշտարակից, սենյակ էր վարձում, կրթաթոշակն ապրուստին չէր հերիքում, դրա համար էլ որոշել էր կողքից գումար վաստակել այդ կերպ: Համալսարանի ղեկավարությունը թեթևացած շունչ քաշեց, երիտասարդը զբաղեցրեց իր տեղը պահակակետում, իսկ առավոտյան՝ առաջին իսկ հերթապա-

հությունից հետո… ռեկտորատ ներկայացավ ու կակազելով ասաց, թե այլևս աշխատանքի չի գնա: Իր հրաժարականն ուսանողը բացատրեց նրանով, որ գիշերը դիահերձարանում սարսափելի բաներ են կատարվում: Ճիշտ կեսգիշերին մեռյալները նստում են մեծ սեղանի շուրջ ու սկսում են լոտո խաղալ: Նրանցից մեկը բարձրաձայն հայտարարում է թվերը, մնացածները խնամքով դասավորում են իրենց խաղանիշերը քարտերի վրա: Լսելով գիշերային սարսափների մասին պատմությունը՝ ոմանք եզրակացրեցին, որ հանգուցյալների հարևանությունից պատանու մոտ ուժեղ սթրես է առաջացել, մինչդեռ մյուսները որոշեցին, որ նա չափազանց բուռն երևակայություն ունի: Հաջորդ գիշեր դիահերձարանը հսկելու ուղարկեցին երկու բարձրկուրսեցիների: Առավոտյան նրանք բառ առ բառ կրկնեցին իրենց նախորդի պատմությունը՝ կեսգիշեր, մեռյալներ, մեծ սեղան, թվերն արտասանող ձայն… Երրորդ օրը պահակություն անելու պատրաստակամություն հայտնեց դասախոսներից մեկը: Հազիվ դիմանալով մինչ լուսաբաց՝ նա գործընկերներին հայտարարեց, որ ուսանողները ոչինչ չեն չափազանցրել: Համալսարանի ղեկավարությունը ստիպված եղավ դիմել իրավապահ մարմիններին: Ինչեր ասես, որ չէին տեսել ոստիկանները, բայց այդ գիշերը նրանք դեռ երկար հիշեցին: Ուղիղ կեսգիշերին հսկայական սեղանի շուրջ հավաքվեց անդրշիրիմյան լոտոյի երկրպագուների ջերմ ընկերությունը: Նրանցից մեկը բարձրաձայն ասում էր թվերը՝ 11 — «թմբուկի փայտիկներ», 69 — «դես ու դեն», 22 — «բադիկներ» և այդպես շարունակ: Իրավապահները, մեղմ ասած, շոկ ապրեցին: Ժամանակ պահանջվեց, նախքան նրանցից մեկը սիրտ արեց ու մոտեցավ սեղանին: Կարճատև դադարից հետո բարձր ծիծաղ լսվեց… Ոստիկանական ստուգումը պարզեց հետևյալը. նախկին պահակը, չցանկանալով կորցնել իր աշխատատեղը, պատճենել էր բանալիներն ու գիշերը դիահերձարան էր խուժում՝ կամաց, որպեսզի ոչ ոք չնկատի: Մեռյալներին նախօրոք նստեցնում էր սեղանի շուրջ՝ մեջքով հենելով պատին, յուրաքանչյուրի դիմաց լոտո խաղալու քարտեր էր շարում, իսկ ինքը, թաքնվելով պահարանի հետևում, բարձրաձայնում էր թվերը: Հետաքննության ժամանակ նա խոստովանեց, որ այդպիսով ուզում էր վախեցնել նրանց, ովքեր փորձում էին զբաղեցնել իր պաշտոնը: Արդյոք պահակին ենթարկեցի՞ն պատասխանատվության, թե ոչ, արդեն ոչ ոք չի հիշում: Բայց հորաքույրս հաստատ գիտեր, որ ուսանողին անդրշիրիմյան խաղն այն աստիճան էր վախեցրել, որ նա լքեց համալսարանն ու վերադարձավ իր հարազատ Աշտարակ:

Հենրիխ Հայրապետյան Վահրամ Մուրադյան

40 41

Հունիս 2014

Իմ «Ереван» Ավարտվեց «Ереван» ամսագրին նվիրված ֆոտոմրցույթը: Այն տևեց երկու ամիս: Ֆեյսբուքի օգտատերերի քվեների շնորհիվ առաջին մրցանակը շնորհվեց Արևիկ Հովհաննիսյանին, իսկ «ԵՐԵՎԱՆի» խմբագրությունն ընտրեց երկրորդ մրցանակակրին ու ևս 9 շատ լավ լուսանկարներ, որոնք ներկայացնում ենք հաղթողների կողքին: Երկու գլխավոր մրցանակակիրներին էլ, իհարկե, հանձնվեցին խոստացված iPad Air պլանշետները:

Լայքերի քանակով առաջին տեղ՝ Արևիկ Հովհաննիսյան

Աստղիկ Շահինյան

Խմբագրության վարկածով հաղթող՝ Նիկոլայ Ավակով

Անժելիկա Կարապետյան

Հայկ Օհանյան

Նոնա Թարվերդյան

Մանե Ներսիսյան

Էմմա Քաշմանյան

Աննա Ստեփանյան

Աննա Ղասաբյան

Անաստասիա Գրիգորյան

ՔԱՂԱՔ Արվեստ

Քաղաքային պատկերներ Դեռևս նախքան մայրաքաղաք հռչակվելն ու դրանից հետո Երևանը բազմիցս հայ արվեստագետների ստեղծագործության խնդրո առարկան է դարձել: Բայց ամենից շատ երևանյան պատկերները հանդիպում են 20-րդ դարի արվեստում ու շարունակություն ստանում 21-րդում: Թե ինչու են արվեստագետներն անդրադառնում Երևանի պատկերմանը, ինչն են հատկապես ձգտում վավերացնել և ինչ արժեք ունեն այսօր այդ աշխատանքները, մեկնաբանում են մասնագետները:

42 43

Հունիս 2014

Շուշանիկ Զոհրաբյան

Արմեն Եսայանց

Արմեն Գասպարյան

Արա Հայթայան

Արվեստաբան, Երևանի պետական համալսարանի արվեստաբանության բաժնի դասախոս Երևան քաղաքին նվիրված պատկերումներ տեսնում ենք մասնավորապես 20-րդ դարի սկզբին, հատկապես Հայաստանի խորհրդայնացումից հետո: Այդ տարիներին էր, որ Երևանն ինքնատիպ քաղաք դարձավ շնորհիվ Ալեքսանդր Թամանյանի: 1920-ական թվականներին Երևանում արդեն ստեղծագործական գործունեություն էին ծավալում նկարիչներ Մարտիրոս Սարյանը, Հակոբ Կոջոյանը, Սեդրակ Առաքելյանը, քանդակագործներ Ա. Սարգսյանը և Սուրեն Ստեփանյանը, գրաֆիկ Միքայել Արուտչյանը, ճարտարապետներ Ալեքսանդր Թամանյանը, Կարո Հալաբյանը, Միքայել Մազմանյանը, Գևորգ Քոչարը: Երևան քաղաքի պատկերումներ տեսնում ենք Սեդրակ Առաքելյանի, Մարտիրոս Սարյանի, ինչպես նաև Տաճատ Խաչվանքյանի, Հակոբ Կոջոյանի, Վահրամ Գայֆեջյանի և այլոց արվեստում: Դրանք նոր Երևանը, նրա շրջակայքը ներկայացնող բնանկար և թեմատիկ աշխատանքներ են:

Արվեստաբան, Հայաստանի ազգային պատկերասրահի Հայ գեղանկարի բաժնի վարիչ Երևանի թեման կարելի է արդիական համարել մշտապես: Չմոռանանք, որ հատկապես 20-րդ դարի սկզբում Երևանը նոր էր դառնում համայն հայության կենտրոն և արվեստագետների ուշադրության կենտրոնում էր: Այս թեմային անդրադարձել են մեր մի շարք տաղանդավոր արվեստագետներ, որոնց ստեղծագործություններից շատերն այսօր, բացի գեղարվեստական բարձր արժեքից, իրենցից ներկայացնում են նաև փաստավավերագրական արժեք, որովհետև նրանցում մենք տեսնում ենք արդեն գոյություն չունեցող տեսարաններ: Այսպես, սերունդ առ սերունդ արվեստագետները պատկերում էին իրենց սիրելի քաղաքը՝ ոմանք անդրադառնալով տեսարժան վայրերին, ոմանք էլ պատկերում էին պարզապես գողտրիկ տեսարաններ՝ տարբեր եղանակներին և օրվա տարբեր ժամերին: Կան նկարիչներ, ովքեր երևանյան տեսարանի մոտիվը օգտագործել են որպես առիթ, որպեսզի կոնկրետ գեղանկարչական խնդիրներ լուծեն և կամ սրտանց ցանկացել են պատկերել մայրաքաղաքի տեսարժան վայրերը: Դարասկզբին, օրինակ, հաճախ պատկերում էին վերակառուցվող քաղաքը, որն արտահայտում էր հեղինակի ոգևորությունն ու ուրախությունը: Լինում էր, որ գերակշռում էին զուտ տրամադրության հարցերը և զգայականի հետ կապված նրբերանգներն էին տեսանելի դառնում նկարչի վրձնով: Բայց միանշանակ կարելի է ասել, որ այս թեման հետաքրքրական է բոլոր սերունդների արվեստագետների համար:

Արվեստաբան, Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնի փոխտնօրենի համադրող-օգնական 2012-ի հոկտեմբերին Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնում բացել էինք «Երևան. հայացք ապագայից» խորագրով ցուցահանդես: Ժամանակակից Երևանի լուսանկարների կողքին 20-րդ դարի մինչև 50-ական թվականների գեղանկարչական ու գրաֆիկական աշխատանքներ էինք ներկայացրել: Դրանցում պարզ երևում է, թե ինչպես է գյուղական ավանը մի քանի տասնամյակում քաղաքին բնորոշ ուրվագծեր ստանում: Այդ տարիներին գեղանկարչության մեջ Երևանը ներկայացնում էին համայնապատկերներով, տարվա տարբեր եղանակներին քաղաքի բնապատկերներով, փաստավավերագրական որոշակի տեսարաններով, որոնք ընդգծում էին յուրահատուկ երևանյան կոլորիտը: Ընդ որում՝ գրաֆիկական աշխատանքներում շատ են հանդիպում մայրաքաղաքի այցեքարտ դարձած շենքերն ու տեսարժան վայրերը, բայց այլ միջավայրում, որը երբեմն օտար է ժամանակակից երևանցու աչքին:

Արվեստաբան, նկարիչ 19-րդ դարի վերջից սկսած Երևանը պատկերելու միտումներն անընդհատ փոխվել են: Սկզբում քաղաքը գնահատվում էր որպես վերացող Արևելք, որի հիմնական բնորոշիչները համարվում էին մադրասներն ու մզկիթները: Դրանք առավել հարմար նկարչական նյութ էին, քան ռուսական շրջանի նեոգաղութային շնչով կառուցված շենքերը: Այդ շրջանում գերիշխում էին երկու թեմաներ՝ Զանգվի ձորը՝ դեպի գետը իջնող պարտեզներով և մզկիթների բակերը՝ աղյուսաշեն մադրասների մանրամասներով: Մինչև 20-30-ական թվականները օրիենտալիզմին բնորոշ այս միտումները գերիշխող էին, քաղաքում աստիճանաբար վերացող իսլամը վկայող մշակութային կառույցները գեղեցկության չափանիշ էին: Դա իր բնույթով բացահայտ եվրոպական մոտեցում էր՝ արխիվացնել վերացողը, բայց միևնույն ժամանակ ռոմանտիզմի աղբյուրը իսլամի և քրիստոնեության առճակատումն էր: Այդ ժամանակ Երևանի համայնապատկերում գերիշխում էին մզկիթների կապույտ գմբեթները, որոնց գույնն ու փայլը գրավում էր իմպրեսիոնիզմով տարված արվեստագետներին: Բայց Երևանի ընկալումը, որպես կանոն, շարունակում էր մնալ «գյուղ» հասկացության սահմաններում. երկար ժամանակ ներքին դիմադրություն կար այն պատկերելու՝ որպես քաղաքային միավոր, յուրաքանչյուր հին այգու կամ թաղամասի կորուստն ուղեկցվում էր դրա վավերացմամբ գեղանկարչական կամ գրաֆիկական աշխատանքի մեջ:

Աղաջանյանի ու Սարյանի ստեղծագործության շնորհիվ Արարատ լեռը սկսում է Երևանի բնանկարի անբաժան մասը դառնալ և դեռ երկար պետք է արմատավորվեր որպես Երևանի խորհրդանիշ: Հետագայում արվեստանոցների ձևավորումը հանգեցրեց «ներքին բակ» հասկացողությանը, որը նաև ներքին հոգեկան տարածքի գաղափարի հետ էր կապված և թեմատիկ առումով այսօր ևս հաճախ է կիրառվում: Նոր Երևանի ու կորուսյալ Երևանի փնտրտուքը մինչ օրս արդիական է, հետաքրքիր է այսօրվա երիտասարդ հեղինակների կեցվածքը, երբ յուրաքանչյուր շրջանի ճարտարապետական կառույցի կորուստը հանգեցնում է ինքնության կորստի: Նրանք փորձում են պատկերել այն, արխիվացնել. դա շատ նման է 20-ականների միտումներին, երբ պատկերման հիմնական նյութը ոչ թե նոր ստեղծվող թամանյանական Երևանն էր, այլ պարսկական շրջանը: Թե՛ լուսանկարչության, թե՛ գեղանկարչության առջև պետությունը նորը, արդիականը քաջալերելու խնդիր էր դրել: Այդ գործում ընդգրկված էր նաև կինեմատոգրաֆը: Բայց նորը նույն օրինաչափությամբ չի թափանցում գեղանկարի ու լուսանկարի մեջ: Գեղանկարչությունը երկար ժամանակ դիմադրում է տրանսպորտային միջոցների՝ տրամվայների, ավտոմեքենաների, գնացքների պատկերմանը: Առաջին օրինակները հանդիպում են միայն 40-50-ականներին: Իսկ լուսանկարչության արխիվացման առաքելությունը նրան թույլ էր տալիս առավել ազատ թափանցել տարբեր միջավայրեր, փոխել պատկերման նյութը: Չնայած դրան, դեռ երկար ժամանակ լուսանկարում գերիշխում էր պաշտոնական կեցվածքն ու թեմաների կանոնիկությունը: Երկու ոլորտներում էլ լայն տարածում է գտնում քաղաքային համայնապատկերը, և աստիճանաբար թամանյանական Երևանի վավերացումները սկսում են գերակշռել և իրենցով պայմանավորել մայրաքաղաքի նկարագիրը: Մինչ օրս էլ Հանրապետության հրապարակն ու Օպերային թատրոնը գլխավորում են Երևանի խորհրդանիշների ցուցակը՝ սկսած երջանկություն և ազգային ուժ սերմանող գովազդներից մինչև հայրենասիրական ոգով տոգորված դասագրքեր: 90-ականներից հետո Երևանը որոշ ժամանակով դադարում է պատկերման սուբյեկտ լինելուց: Արվեստ է թափանցում պայմանական միջնադարյան պսևդոեվրոպական քաղաքային բնանկարը: Կարճլիկ թատերական մարդուկների հետևում հայտնվում են Վենետիկը, գոթական շենքեր, սոցռեալիզմի կեղծ ժպիտին փոխարինելու են գալիս դիտողին իրենց հետույքն առաջարկող քաղցր կանայք, և այս արվեստն անում է ամեն հնարավոր բան, որպեսզի կոնկրետ տարածքի վրա ճնշում գործադրի: Սրան զուգահեռ առաջ է գալիս առճակատման արվեստը, որը Երևանը յուրացնում է որպես իր կայացման բանալի, երևանյան քաղաքական ու քաղաքացիական լարվածությունն ընդունում է որպես արվեստային ելակետ: Այս արվեստով վերստեղծվում է նոր, հոգեբանական Երևանը՝ հայեցողականից այն կողմ: Բացի համայնապատկերային խորհրդանիշներից, մայրաքաղաքը սկսում է խտանալ հստակ կերպարների մեջ՝ մարդկային դիմանկար, օրվա հերոսի ու հակահերոսի ընտրություն: Քաղաքի նկարագիրը լայնանում է զուտ ճարտարապետական ընկալումից դեպի գործող մարդ-երևանցին՝ որպես քաղաքի դեմք, որպես երևանյան իրականություն, պատմություն ստեղծող թե՛ դրական, թե՛ բացասական դերակատար: Թե որքանով վերոնշյալ իրարամերժ միտումները կհասունանան՝ դառնալով սուր արվեստային ասելիք և կհաղթահարեն ժամանակների ընդհանրացումները, դժվար է ասել: Բայց այն, որ Երևանի՝ որպես կենսունակի նյութի հետ վարվելու, վերաբերվելու և աշխատելու ձևերը դինամիկ կերպով փոխվում են ու նոր իմաստ, ձեռագիր ստանում, դա փաստ է:

ՔԱՂԱՔ Արվեստ ↓ Գրիգորի Գագարին «Քարավան-սարա Էրիվանում» (1840-1847թթ.)

→ Ֆրանց Ռուբո «Էրիվանի բերդի հանձնումը» (1890-ականներ)

→ Ստեփան Աղաջանյան «Հին Երևան. Ձմեռ» (1922)

↓ Վահրամ Գայֆեճյան «Քաղաքի ընդհանուր տեսարան (Երևան)»

44 45

Հունիս 2014

↘ Վահրամ Գայֆեճյան «Հին Երևան»

«Մարտիրոս Սարյան. ընտրանի», Փրինթինֆո, Երևան, 2009թ.

↑ Մարտիրոս Սարյան «Հին Երևան» (1928) ↓ Մարտիրոս Սարյան «Հին Երևանի մի անկյուն» (1928) «Մարտիրոս Սարյան. ընտրանի», Փրինթինֆո, Երևան, 2009թ.

↑ Ռաֆայել Շիշմանյան «Մանկական երկաթգիծը. Երևան»

→ Ռաֆայել Շիշմանյան Օպերային թատրոնի շենքը. Երևան (1950)

↓ Պավել Շիլինգովսկի «Հրազդան գետի վրա» (1927)

↘ Պավել Շիլինգովսկի «Փանախանի հրապարակի կրպակը» (1927)

http://geghamasatryan.com

ՔԱՂԱՔ Արվեստ

բներ ունենք, իսկ նման վայրերում մարզվելը ← Ալեքսեյ Կրավչենկո «Գոյ մզկիթը. Երևան» (1934)

46 47

Հունիս 2014

↑ Գեղամ Ասատրյան, «Հին Երևան» (1938)

← Ստեփան Թարյան «Երևան. Աբովյան փողոց» (1928)

↑ Ստեփան Թարյան «Երևան. Հրապարակի շենքերից»

← Բարթուղ Վարդանյան «Կոնդ. Փողոց» (1968)

ՔԱՂԱՔ Արվեստ ← Արարատ Ղարիբյան «Հին Երևան. Զարաբխանա»

← Կորյուն Սիմոնյան «Երևան» (1940)

48 49

Հունիս 2014

→ Ռուբեն Բեդրոսյան «Մեր փողոցը» (1968)

↓ Հովհաննես Ասատրյան «Սայաթ-Նովայի փողոցը. Երևան»

↓ Արտաշես Հունանյան «Ամպամած օր. Երևան» (1960)

↑ Հովհաննես Ասատրյան «Լենինի անվան հրապարակի շինարարությունը. Երևան»

↓ Սիմոն Գալստյան «Զբոսայգի Օպերայի և բալետի թատրոնի շենքի առաջ. Երևան» (1953)

ՔԱՂԱՔ Արվեստ

↓ Վլադիմիր Այվազյան «Աբովյան փողոցը. Երևան» (1954)

↓ Հակոբ Հակոբյան «Երևան քաղաքի տեսարան Կիևյան կամրջով» (1997)

↖ Իրժի Նոսեկ «Ծաղիկներ երկու միլիոնի համար» (1983) ← Իրժի Նոսեկ, «Հայրիկ Երևան» (1982)

50 51

Հունիս 2014

↓ Սերգեյ Միրզոյան «Կոմերիտմիության անվան զբոսայգին. Երևան (էտյուդ)»

↓ Ռուբիկ Մկտրչյան «Հրապարակի շատրվանները» (2005)

↑ Պետո Պողոսյան «Կապույտ արարածը» (2013)

→ Արարատ Մինասյան «Թխվածք» (2014)

Անի Սմբատի Հայաստանի ազգային պատկերասրահ

Քաղաք Կադրերի բաժին

Նոյեմբերի 7-ի շքերթը Լենինի հրապարակում, 1984 թ.

Խորհրդային Միությունում մարմնամարզության և ընդհանրապես սպորտի քարոզին չափազանց լուրջ էին վերաբերում: Դրա ամենավառ ապացույցն էր մարզիկների պարտադիր մասնակցությունը Հոկտեմբերյան հեղափոխության տարեդարձին նվիրվող ամենամյա շքերթներին՝ ինչպես Մոսկվայի Կարմիր հրապարակում, այնպես էլ հանրապետական շքերթներին: Այսպես, հեղափոխության 67-րդ տարեդարձին նվիրված շքերթին 1984 թվականին երևանյան Լենինի հրապարակում աշխատավորներից, զինվորականներից ու գիտնականներից բացի մասնակցում էին նաև մայրաքաղաքի մարզադպրոցների սաները, պրոֆեսիոնալ մարզիկները և պատանի բադմինթոնիստուհիները:

PAN Photo Archive

52

Հունիս 2014