Yesnews 04
1
Yesnews 04
Yesnews 04
Lời mở đầu Quý độc giả thân mến! Tháng 4 này, Yesnews xin ra mắt bạn đọc một chủ đề khá thú vị mang tên: XƯA và NAY. Chắc hẳn nghe đến đây, mỗi người trong chúng ta đều có những hình dung đầy tính so sánh, điều gì làm nên sự khác biệt giữa chúng? Sự thật là có vô vàn câu trả lời khác nhau. NHƯNG... Yesnews tháng 4 sẽ mang đến góc nhìn nào giữa vô vàn câu trả lời đấy? Cùng khám phá “lời giải đáp” với bài viết “Con người có đang lạc lối?”, hay trải nghiệm những khác biệt thú vị từ bài dịch mang tên: “Tăng trưởng kinh tế trong dòng chảy văn hóa”, hay “Geisha làm giải trí trong thời đại mới”, và sự giao thoa, kết hợp trong bài viết “Hướng tới tương lai: Khi kĩ thuật truyền thống giao thoa với công nghệ hiện đại”. Đừng quên điểm qua những tin tức, sự kiện nổi bật trong chuyên mục Điểm tin trong tháng, và theo chân những phóng viên Yesnews đến với bài viết: “Team quán quân cuộc thi hùng biện tiếng anh và những điều chưa biết”. Chắc chắn sẽ không làm bạn đọc phải thất vọng. Chúc bạn đọc có thời gian vui vẻ và trải nghiệm cùng Yesnews!
Thân! Bạn biên tập Yesnews 3
Yesnews 04 Quản lí bản tin
Điểm tin trong tháng
Phòng công tác chính trị và quản lí sinh viên ĐH KTQD Trang 1
Điểm tin kinh tế tháng 3
Chịu trách nhiệm bản tin Nhân vật trong tháng
Đoàn Thanh niên Cộng sản - ĐH KTQD Cố vấn nội dung Phòng quản lí khoa học ĐH KTQD Thực hiện nội dung, biên tập và phát hành
Team quán quân cuộc thi
Hùng biện Tiếng anh và những điều chưa biết
CLB Sinh viên Nghiên cứu Khoa học ĐH KTQD Trang 5
Tổng Biên tập: Hoài Mơ Biên tập: Thủy Phạm, Hương Bùi, Lê Trang,
Lăng kính khoa học
Con người có đang
Lạc lối?
Nội dung: Trà My, Thu Thủy, Đồng Thảo, Thành Công, Đinh Hoa, Thu Hà, Phương Linh. Thiết kế và trình bày: Lê Ngọc Huyền, Thanh Tùng. Mọi ý kiến đóng góp xin gửi về Địa chỉ: Phòng 121 – nhà 11 Đại học Kinh tế quốc dân Email: yesnews.neu@gmail.com
Trang 11
Yesnews 04 Nhìn ra thế giới
Hướng tới tương lai:
Geisha1 làm giải trí trong thời đại mới
Khi kĩ thuật truyền thống giao thoa với công nghệ hiện đại Một maiko khác là Toshiemi, 16 tuổi. Trang 16
Trang 19
Nhìn ra thế giới
Tăng trưởng kinh tế
trong dòng chảy văn hóa
Trang 23
Yesnews 04
ĐIỂM TIN KINH TẾ THÁNG 03-2017 Tháng 3, sau cuộc họp kéo dài 2 ngày, Cục dự trữ liên bang Mỹ (FED) đã quyết định tăng mức lãi suất đồng USD lên 0,25%. Bên cạnh đó, thế giới chứng kiến OPEC “lao đao” do Mỹ phát hiện thêm mỏ dầu cực lớn. Trong nước, “lao đao” cũng là từ để miêu tả hoàn cảnh của người dân trồng tiêu thời gian qua; cùng với đó là sự cảnh giác của nền kinh tế Việt Nam khi vốn FDI của Trung Quốc tăng cao bất ngờ. Về phía doanh nghiệp, trong khi các doanh nghiệp Việt Nam công bố kế hoạch phát triển trong năm 2017 thì 2 ông lớn Google và Lotte đều vướng phải những rắc rối trong tháng vừa qua
I
Kinh tế vĩ mô
1.1. Nguồn vốn FDI từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng mạnh trong những tháng đầu năm 2017
Theo số liệu do Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) công bố, trong 2 tháng đầu năm 2017, Trung Quốc đã vượt qua Hàn Quốc, Nhật Bản để trở thành đối tác lớn thứ 2 về FDI của Việt Nam sau Singapore. Theo đó, các nhà đầu tư đến từ Trung Quốc đã đăng ký thực hiện 123 dự án tại Việt Nam và 174 lượt Fed tăng lãi suất hai lần liên tiếp trong ba tháng mua cổ phần, chiếm 21,1% tổng vốn đầu tư vào Việt Nam. 1.2. FED tăng lãi suất trong tháng Nhiều ý kiến lo ngại nguồn vốn đầu tư 3/2017 Trung Quốc không mang lại nhiều lợi ích cho Ngày 15/3, sau cuộc họp chính sách kéo dài Việt Nam về môi trường, công nghệ… Thế nhưng Việt Nam không thể từ bỏ “cuộc chơi” hai ngày, Cục dự trữ liên bang Mĩ (FED) đã với Trung Quốc mà quan trọng là phải biết quyết định nâng lãi suất đồng USD 0,25% lên khoảng 0,75% - 1%. Quyết định này của FED “cách chơi”. http://cafef.vn/trung-quoc-bat-ngo-tang-dau-tu- đã được dự báo từ trước. Động thái này được vao-viet-nam-co-dang-lo-20170309172232364.ch cho là nhằm thắt chặt chính sách tiền tệ sau một thời gian dài nới lỏng để phục dậy nền kinh tế Mỹ hậu khủng hoảng 2008 – 2009. Trong cuộc họp vừa rồi, FED cũng dự báo tỷ lệ thất nghiệp ở sẽ giảm xuống mức 4,5% trong năm 2017 và tốc độ tăng trưởng kinh tế của Mỹ trong năm nay là 2,1%. Vốn FDI từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng mạnh
1
http://vneconomy.vn/the-gioi/ly-do-nao-khien-fed-tang-lai-suat-lan-thu-hai-trong-bathang-20170316093515668.htm
Yesnews 04
II
Điều này cũng rất hợp lí vì nền kinh tế đang Tài chính – Ngân hàng đẩy mạnh thanh toán thông qua thẻ tín dụng. Cũng theo số liệu từ NHNN, để phục vụ cho nhu cầu thanh toán bằng thẻ tín dụng ngày càng 2.1. Lãi suất gửi VND đã vọt lên tăng của người dân, tính đến cuối năm 2016 cả trên 9%/năm nước đã có 17.472 chiếc máy ATM và số lượng Từ đầu tháng 3/2017, lãi suất tiền gửi POS/EFTPOS/EDC là 263.427 thiết bị. VND có diễn biến mới: một số ngân hàng http://cafef.vn/khong-phan-biet-tuoi-tacthương mại lần lượt phát hành chứng chỉ tiền binh-quan-moi-nguoi-dan-dang-so-huu-hon-1-chiecgửi với lãi suất cao vượt trội so với tiết kiệm the-ngan-hang-201703121040335.chn thông thường. Mức lãi suất cao nhất đang 2.3. Ngân hàng Trung ương châu thuộc về Ngân hàng Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank), với mức lãi suất cao nhất lên tới Âu phát hành tờ tiền 50 euro mới Ngày 16/3, Ngân hàng Trung ương 9,2%/năm, ở kỳ hạn 60 tháng, dành cho các khoản có giá trị từ 5 tỷ đồng trở lên. Cùng với châu Âu (ECB) đã phát hành tờ 50 Euro mới. diễn biến trên, biểu lãi suất huy động thông Đây được xem là nỗ lực của ECB nhằm chống thường bằng VND của một số ngân hàng lại nạn tiền giả và khẳng định sự ủng hộ việc thương mại khác như Eximbank, Sacombank, sử dụng tiền mặt. Tờ tiền 50 Euro sẽ chính VietABank,… cũng được điều chỉnh, tăng cả thức được đưa vào lưu hành từ tháng 4 năm nay. Hiện nay tờ 50 Euro là tờ tiền phổ biến ngắn và dài hạn. http://vneconomy.vn/tai-chinh/lai-suat-gui- nhất, chiếm tới 45% số lượng tiền giấy euro vnd-da-vot-len-tren-9nam-20170321094614728.htm được lưu hành. Bên cạnh việc phát hành tờ tiền 50 Euro mới, ECB cũng đã quyết định 2.2. Tính bình quân mỗi người Việt ngừng in và từng bước loại bỏ tờ tiền mệnh đang sở hữu một thẻ tín dụng giá 500 Euro từ nay đến cuối năm 2018 nhằm Theo số liệu thống kê của Ngân hàng hạn chế nguy cơ đồng tiền có mệnh giá cao Nhà nước Việt Nam (NHNN) tổng số lượng được sử dụng trong các hoạt động phi pháp. thẻ ngân hàng tính đến hết quý 4/2016 đạt 111 http://cafebiz.vn/ngan-hang-trungtriệu thẻ. Như vậy tính bình quân ra mỗi người u o n g - c h a u - a u - l u u - h a n h - t o - t i e n - 5 0 - e u r o Việt Nam đang sở hữu 1,15 thẻ ngân hàng. moi-20170317084157815.chn
Trung bình mỗi người Việt sở hữu một thẻ tín dụng
ECB phát hành tờ 50 Euro mới
2
Yesnews 04
III
Doanh nghiệp
3.2. Doanh nghiệp Hàn Quốc bị Trung Quốc yêu cầu dừng hoạt động kinh doanh tại quốc gia này
3.1. Thế giới Di động đặt ra mức do Quan hệ ngoại giao giữa Trung Quốc anh thu trong năm 2017 và Hàn Quốc đang nóng lên khi Seoul quyết
Ngày 15/3, CTCP Đầu tư Thế giới Di động đã công bố dự thảo tờ trình đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2017. Theo kế hoạch, Thế giới Di động sẽ đạt được 63.000 tỷ đồng doanh thu trong năm 2017, tăng 35% so với doanh thu năm 2016. Lợi nhuận sau thuế dự kiến đạt 2.200 tỷ tăng 29%. Trong lĩnh vực điện máy, Thế giới Di động sẽ nâng cao thị phần của Điện máy xanh lên 25% bằng việc tăng trưởng doanh thu tại các siêu thị cũ và mở thêm 200 siêu thị mới trên toàn quốc. Doanh nghiệp này cũng cho biết sẽ tìm kiếm cơ hội thực hiện các thương vụ mua bán – sát nhập với các đơn vị bán lẻ khác trong hoặc ngoài ngành.
định triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD của Mỹ trên lãnh thổ nước này. Điều này đã khiến 79 trong tổng số 89 cửa hàng Lotte ở Trung Quốc đã bị đóng cửa tạm thời. Không dừng lại ở đó, Tổng cục Du lịch Trung Quốc đã ra lệnh cho các công ty du lịch nước này dừng bán tour Hàn Quốc bắt đầu từ ngày 15/3. Căng thẳng này đã ảnh hưởng không nhỏ đến thị trường chứng khoán, cổ phiếu các công ty khách sạn, du lịch Hàn Quốc bị bán tháo do các nhà đầu tư lo ngại lượng du khách Trung Quốc sẽ giảm mạnh trong thời gian tới. h t t p : / / v n e c o n o m y. v n / t h e - g i o i / d o a n h -
CTCP Đầu tư Thế giới Di động đặt ra mục tiêu trong năm 2017
Quan hệ Trung Hàn nóng lên khiến doanh nghiệp Hàn Quốc gánh chịu thiệt hại
http://cafef.vn/dien-may-xanh-se-mo-them-200- nghiep-bi-trung-quoc-xu-ep-han-quoc-bat-dausieu-thi-trong-2017-tham-vong-chiem-hon-25-thi- lo-20170306082942934.htm phan-20170315172630065.chn
3
Yesnews 04 4.2. Món quà cho Mỹ cơ hội ép 3.3. Các doanh nghiệp lớn tuyên giá dầu giảm sâu bố dừng quảng cáo trên Youtube Tháng 3 vừa qua, “làn sóng tẩy chay” quảng cáo trên YouTube đã được dấy lên. Nhiều doanh nghiệp lớn như nhà Marks và Spencer Group Plc (Anh) hay 2 nhà mạng Verizon và AT&T (Mỹ) tuyên bố dừng chạy quảng cáo trên YouTube và các nền tảng quảng cáo khác của Google với lý do quảng cáo của họ xuất hiện trên những nội dung xấu, cực đoan. Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp cũng gặp tình trạng tương tự. Bộ Thông tin và truyền thông hôm 16/3 đã có cuộc họp liên quan đến vụ việc này, các doanh nghiệp sau đó cam kết chung tay, ủng hộ chương trình hành động của Bộ để xây dựng môi trường Internet lành mạnh. Phía Google cũng đã tiến hành gỡ bỏ các clip có nội dung xấu trên YouTube. http://vnmedia.vn/the-gioi-phang/201703/
den-luot-my-dung-quang-cao-tren-youtube-561344/
IV
Hàng hóa - Nguyên liệu
4.1 Người trồng tiêu đứng ngồi không yên
Một giếng dầu khổng lồ ước tính trữ lượng vào khoảng 1,2 tỷ thùng đã được phát hiện ở Alaska - Mỹ, trở thành giếng dầu lớn nhất được phát hiện trên bờ ở Mỹ trong 30 năm qua. Sau khi thông báo phát hiện trên, tập đoàn Repsol và Armstrong Energy dự báo có thể bắt đầu sản xuất dầu từ năm 2021 và có thể cho ra thị trường sản lượng 120.000 thùng/ngày. Phát hiện này cho phép Mỹ nuôi thêm hy vọng phát triển ngành năng lượng ở nước này nhằm kiểm soát giá dầu.
http://baodatviet.vn/kinh-te/thi-truong/mon-quacho-my-co-hoi-ep-gia-dau-giam-sau-3331210/
4.3. Giá xăng giảm mạnh nhất kể từ đầu năm 2017
Theo thông báo của Liên bộ Tài chinh – Công thương, vào chiều ngày 21/3, giá xăng RON 92 giảm 708 đồng/lít xuống còn 17.314 đồng/lít. Xăng E5 cũng giảm 661 đồng/lít, giá bán lẻ tối đa là 17.099 đồng/lít. Giá các mặt hàng dầu diesel, dầu hỏa, dầu madut cũng được đồng loạt điều chỉnh giảm với mức giảm lần lượt là 609 đồng/lít, 607 đồng/lít và 528 đồng/kg. Kể từ đầu năm đến nay, giá xăng dầu đã qua 6 kỳ điều chỉnh. Theo đó, giá xăng chỉ tăng 1 lần (504 đồng/lít) vào đợt điều chỉnh ngày 18/2. Đợt giảm giá ngày 21/3 là lần thứ 2 liên tiếp trong năm 2017 giá xăng giảm. http://vietnamnet.vn/vn/kinh-doanh/thi-
Tính đến ngày 19/3, giá hồ tiêu đã giảm xuống mức 103.000 đồng/kg, tzức giảm một nửa so với cùng kỳ năm 2015 và là mức thấp nhất trong vòng 5 năm qua. Điều này khiến hàng trăm nghìn hộ nông dân ở Tây Nguyên truong/gia-xang-ngay-21-3-giam-lan-thu-2-lienthấp thỏm lo âu, đối mặt với nguy cơ thua lỗ, tiep-362527.html nợ nần. Bởi theo thống kê, có đến một nửa diện tích hồ tiêu tại các tỉnh Tây Nguyên là tiêu mới trồng trong vài năm gần đây. Người dân như Tổng hợp ngồi trên đống lửa, giá giảm mà diện tích tăng, Trà My & Thu Thủy thiệt hại lớn là điều không tránh khỏi. http://cafef.vn/nguoi-trong-tieu-dung-ngoi-
khong-yen-20170321093039732.chn
4
Nhân vật trong tháng Yesnews 04
Team quán quân cuộc thi Hùng biện Tiếng anh và những điều chưa biết
Giới thiệu thành viên:
1.Phạm Ánh Tuyết Phạm Ánh Tuyết • Câu nói tâm đắc: “Thành công là thẩm phán trần thế duy nhất của sự đúng sai” • Sở thích cá nhân: Khám phá những điều mới mẻ thông qua sách báo, đi du lịch, giao lưu học hỏi. • Phong cách làm việc: Tự tin, nhiệt tình, trách nhiệm, đề cao sáng tạo. Kiên quyết bài trừ thái độ ỷ lại, thụ động trong công việc.
2.Trịnh Ngọc Ánh Trịnh Ngọc Ánh • Câu nói tâm đắc: “Tuổi trẻ là tuổi của tương lai. Muốn có tương lai tốt đẹp thì phải chiếm lấy bằng ý chí và nghị lực của chính bản thân.” - Hồ Chí Minh. “Trong hạnh phúc của người khác tôi tìm thấy hạnh phúc của mình.” - P. Come Ple • Sở thích cá nhân: Vẽ, đi du lịch, nghe nhạc, xem phim, đọc tài liệu tiếng Anh liên quan đến các môn học, tìm hiểu văn hóa các nước, đặc biệt là văn hóa Anh – Mĩ, viết truyện tiếng Anh,… • Phong cách làm việc: - Chủ động, tinh thần trách nhiệm cao, hiểu và thông cảm cho đồng đội - Khiêm tốn, tôn trọng và lắng nghe ý kiến mọi người - Cố gắng tìm ra những khía cạnh mới của một vấn đề 5
Nhân vật trong tháng
Yesnews 04
3.Thân Thị Quỳnh Liên Thân Thị Quỳnh Liên • Câu nói tâm đắc: Don’t let your dreams just be dreams • Sở thích cá nhân: - “ Nếu chỉ biết đến công việc, bạn đừng mơ cuộc sống thành công và hạnh phúc ”. Cá nhân mình rất thích đi du lịch và khám phá những điều mới mẻ, đó không chỉ là trải nghiệm mà còn là kỷ niệm. - Bên cạnh đó mình bị “ nghiện ” âm nhạc, ngày nào không nghe nhạc là thấy rất khó chịu. - Mỗi khi buồn chán hay mệt mỏi thì việc mình làm không phải ăn chơi một bữa tưng bừng mà là về với những phút giây bình yên bên gia đình, ăn cơm ngon mẹ nấu, trở thành đứa con gái bé bỏng của bố mẹ. • Phong cách làm việc: Khi làm việc thì điều đầu tiên mình nghĩ đến đó là cứ cố gắng hết mình và không bao giờ bỏ cuộc, bất kể kết quả ra sao, vì người ta thường hối hận về những gì mình không làm hơn là hối hận vì những gì mình đã làm.
6
Nhân vật trong tháng Yesnews 04
4. Cao Minh Trang Cao Minh Trang • Câu nói ưa thích: Something you’ve done doesn’t have to constitute the sum of who you are • Phong cách làm việc: - Độc lập, sáng tạo, luôn bị thu hút bởi những ý tưởng độc đáo có 1-0-2 - Một khi đã đặt ra mục tiêu là sẽ cố gắng hết sức, cày ngày cày đêm để hoàn thành - Điều quan trọng nhất là KHÔNG BAO GIỜ BỎ CUỘC, luôn tin rằng mình làm được và sẽ làm tốt nếu có sự nỗ lực và cố gắng • Sở thích cá nhân: - Mình thích nghe nhạc và hát theo, nhất là nhạc của Lana Del Rey - Những cái gì càng bí ẩn, càng cần phải khám phá thì mình càng thích đào sâu và điều tra nhưng tất nhiên sau đó thì sẽ chỉ để bản thân biết thôi, không nói cho ai. - Hay có xu hướng tự kỉ, thích ngồi một mình suy nhĩ đủ thứ trên đời
7
Nhân vật trong tháng
Yesnews 04
5. Mai Phương Nga Mai Phương Nga • Câu nói tâm đắc: “Teamwork makes the dreamwork” • Sở thích cá nhân: - Phải kể đến đầu tiên chính là du lịch. Mình thực sự rất thích đi du lịch bởi với mình, đó là cách tốt nhất để lưu giữ những kỷ niệm đẹp đẽ và khoảnh khắc vui vẻ bên người thân cũng như bạn bè - Ngoài ra thì mình muốn chia sẻ rằng mình là fan bự của nhóm nhạc Hàn Quốc - BTS. Âm nhạc và phong cách sống của các anh thực sự truyền cảm hứng cho mình rất nhiều trong cuộc sống • Phong cách làm việc: Đối với mình thì trách nhiệm trong công việc là một yếu tố vô cùng quan trọng. Vì vậy, trong suốt quá trình tham gia cuộc thi Hùng biện Tiếng Anh EEC, mình và cả nhóm luôn nỗ lực hết mình, làm việc có trách nhiệm cao để đạt được kết quả thật xứng đáng.
8
Nhân vật trong tháng Yesnews 04 Bên cạnh sự năng động, nhiệt tình, ham học hỏi, kiến thức chuyên môn vững thì tiếng anh cũng được coi là một công cụ làm nên thương hiệu của sinh viên Đại học Kinh tế quốc dân (NEU). Bằng chứng là NEU đã xuất sắc vượt qua nhiều đối thủ có thế mạnh về tiếng anh như: Đại học Hà Nội( HANU ), Học viện Ngoại giao (DAV),... để giành ngôi quán quân trong cuộc thi “Hùng biện tiếng anh - EEC 2017”vừa qua. Hãy cùng nhóm phóng viên của Yesnews – NEU gặp gỡ và trò chuyện cùng Leader của team chiến thắng ngày hôm nay để biết rõ hơn về quãng thời gian họ cùng nhau làm việc và thi như thế nào nhé! PV: Chào chị! Em được biết vừa rồi team chị đã xuất sắc giành ngôi vị quán quân của cuộc thi Hùng biện tiếng anh, và mặc dù cuộc thi đã qua được hai tuần rồi nhưng các bạn sinh viên vẫn tò mò muốn biết cảm xúc hiện tại của chị như thế nào ạ? NV: *Cười* Thực sự thì cho đến bây giờ, chị vẫn rất xúc động trước chiến thắng mà nhóm chị giành được. Đó cũng thực sự là một bất ngờ đối với tất cả mọi người. Bởi vì, tiếng anh không phải là thế mạnh nhất của trường mình, trong khi lại phải cạnh tranh 9
với một số trường rất mạnh PV: Vâng, em cảm ơn chị về tiếng anh như: HANU, về những chia sẻ thú vị vừa DAV,… rồi ạ. Vậy theo chị điều gì làm nên chiến thắng của NEU PV: Chị có thể giới thiệu trong cuộc thi ạ? về đồng đội của mình được NV: Theo chị, điều làm không ạ? nên chiến thắng không phải NV: *Cười* Đội mình gồm là trình độ tiếng anh, mà là có năm thành viên: phần nội dung mình chuẩn bị - Thứ nhất là bạn Trịnh kĩ lưỡng, cách mình truyền tải Ngọc Ánh, lớp trưởng lớp nội dung đó đến người nghe. Tiếng anh thương mại K56, Và đặc biệt không thể thiếu Ánh khá giỏi về học thuật, về được sự hỗ trợ, quan tâm, khả năng tiếng anh, có tinh động viên, cổ vũ của Đoàn thần trách nhiệm cao, làm trường cũng như các bạn sinh việc hiệu quả. viên dành cho team trong - Thứ hai là bạn Cao cuộc thi này. *Cười* Minh Trang, lớp Tiếng anh thương mại K57, Trang có rất PV: Đối thủ nào của team nhiều ý tưởng hay, làm việc trong cuộc thi là đáng lo ngại hiệu quả. nhất ạ? - Thứ ba là bạn Thân Thị NV: Chị nghĩ đối thủ đáng Quỳnh Liên, Lớp tiếng anh lo ngại nhất đó là: HANU và thương mại K56, Liên là một DAV. Như mọi người đã biết cô gái rất xinh đẹp, hiền lành, thì HANU nổi tiếng với khả có trách nhiệm trong công năng ngoại ngữ rất tốt, DAV việc. nổi tiếng với kĩ năng giao tiếp - Thứ Tư là bạn Mai công chúng.*Cười* Phương Nga, là sinh viên của Khoa tài chính tiên tiến, PV: Nhóm mình đã gặp là bạn duy nhất trong nhóm những khó khăn gì trong suốt khác khoa với bọn chị, Nga quá trình thi ạ? cá tính khá mạnh, và có nhiều NV: Nhìn chung thì nhóm ý tưởng hay. gặp phải hai khó khăn. Thứ - Thành viên còn lại là nhất, đó là nhóm toàn con gái, chị, Phạm Ánh Tuyết, lớp chính vì vậy sẽ gặp khó khăn Tiếng anh thương mại, ngay trong mảng kĩ thuật. Thứ hai, từ đầu thì chị đã nhận làm đó là việc kết nối mọi người Leader với mong muốn kết với nhau, việc dung hòa các ý nối mọi người trong nhóm lại tưởng cá nhân để tránh xảy ra với nhau. mâu thuẫn.
Nhân vật trong tháng PV: Vâng, đó cũng là những khó khăn khiến Leader đau đầu nhất ạ! Vậy nhóm đã giải quyết những khó khăn đó ra sao ạ? NV: Để giải quyết vấn đề trên thì ngay từ đầu họp, nhóm đã phải chôt được vấn đề luôn. Thứ nhất, đưa ra được một bản phác thảo công việc, một khung, sườn những nội dung chính phải làm, sai cũng được vì mình sẽ sửa sau dựa trên cái nền đã phác thảo. Thứ hai, là phải đặt được lịch làm việc với nhau, deadline công việc. Thứ ba, là yêu cầu tất cả thành viên đều phải có tinh thần trách nhiệm với công việc, thực hiện đúng những mục tiêu đã đề ra.
Yesnews 04
học khác nhau phù hợp với bản thân. Tuy nhiên, lời khuyên của chị là học tiếng anh tốt cần phải chăm chỉ và có môi trường học thì sẽ rất hiệu quả. *Cười*
PV: Chị có thể chia sẻ kinh nghiệm hùng biện của nhóm không ạ? NV: Để hùng biện hiệu quả, nhóm chị cho rằng: Thứ nhất, phải nắm vững kiến thức, nội dung mà mình sẽ trình bày. Thứ hai, đòi hỏi người hùng biện cần có phong thái tự tin, giọng nói tốt, khỏe. Thứ ba, là cách truyền tải nội dung phải hay, hấp dẫn. Thứ tư, đòi hỏi khả năng phản biện nhạy bén, khả năng tổng hợp, phân tích thông tin tốt. Đó cũng là PV: Vâng, bên cạnh những những kinh nghiệm mà nhóm khó khăn trên thì việc làm Lead- chị đã rút ra được và rất mong er đã mang lại lợi ích gì ạ? muốn chia sẻ với mọi người. NV: Việc làm Leader sẽ *Cười* khiến mình có tinh thần trách nhiệm, chủ động hơn trong PV: Nhóm của chị rất là ăn công việc. Nâng cao khả năng ý với nhau, và ai cũng đều làm tổng hợp và phân tích thông việc rất hiệu quả. Vậy không tin. Có cái nhìn bao quát về biết là mọi người có dự định công việc. *Cười* hợp tác để giành được những chiến thắng khác nữa không PV: Chị có thể chia sẻ về ạ? việc học tiếng anh của mình NV: Thực ra, trong quá không ạ? trình làm việc nhóm, mọi NV: Theo ý kiến cá nhân người đã phần nào hiểu nhau của chị, thì việc học tiếng hơn, và có rất nhiều kỉ niệm. anh như thế nào để hiệu quả Vì vậy, nhóm rất mong muốn còn phụ thuộc vào mỗi người. tiếp tục cùng nhau làm việc Mọi người sẽ có những cách nếu như có cơ hội.*Cười*
PV: Vâng, rất cảm ơn chị về những chia sẻ bổ ích vừa rồi. Yesnews tin chắc rằng sau đây sẽ có nhiều cơ hội cho mọi người được làm việc vớii nhau. Yesnews chúc các thành viên của nhóm thành công hơn nữa trong công việc cũng như trong học tập!
PV: Đồng Thảo 10
Lăng kính khoa học
Yesnews 04
CON NGƯỜI CÓ ĐANG LẠC LỐI? “Những thành tựu to lớn, vĩ đại, có tầm ảnh hưởng sâu sắc tới vạn vật đã tạo ra một nền văn minh “cao cấp” cho loài người ngày nay. Tiếp tục kế thừa và phát triển những điều kỳ diệu ấy, con người làm cho guồng quay của thế giới hiện đại chuyển động không ngừng, nâng lên những tầm cao mới vượt trội. Tuy nhiên, bên cạnh những giá trị tích cực, sự tác động của con người lên vạn vật cũng làm xuất hiện những mặt trái, gây ra hậu quả khôn lường, đôi khi còn ghê gớm hơn cả những gì mà con người vừa đạt được. Vì vậy, không phải ngẫu nhiên mà mỗi khi xã hội phát triển đến một trình độ văn minh nhất định thì lại xuất hiện sự phản đối từ chính những thành tựu của nền văn minh đó. Phải chăng nhân loại ngày nay có đang tự đào hố chôn mình khi mà càng hiện đại lại càng lầm lạc, mê mờ; càng đi ngược với quy luật của tự nhiên?”.
Chủ nghĩa vật chất – bóng ma ám ảnh con người Mọi sinh vật tồn tại đều có ý nghĩa nhất định của nó, thực vật, động vật, con người,… đều có sự liên hệ ràng buộc mật thiết với nhau qua nhiều hình thức như: từ trường, hấp dẫn, năng lực, tâm linh,… (các mối liên hệ về vật lý, sinh học, hóa học,…). Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu được sâu sắc những móc xích quan trọng đó vì chúng ta đang sống ở những vùng đất gọi là văn minh tiến bộ chịu sự chi phối bởi mong muốn đáp ứng tối đa nhu cầu vật chất để thỏa mãn sự tham lam vô cùng. Khi vật chất lấn át đè nén bao trùm toàn bộ cuộc sống thì nhận thức tinh thần, tâm linh gần như bị lu mờ, che lấp. Làm sao có thể tập 11
trung tâm thức đạt đến chiều sâu giao hòa với vạn vật và vũ trụ khi mà mọi nguồn lực đều đang chạy theo cuộc đua của xã hội loài người là cái phát triển, tiến bộ vật chất với mục đích chỉ để thỏa mãn tính ích kỉ của riêng con người, mặc kệ mọi mối ràng buộc với vạn vật xung quanh? Thắng lợi áp đảo của khoa học thực nghiệm cùng với chủ nghĩa duy lý trong vài ba thế kỷ gần đây, đặc biệt sau những cuộc cách mạng công nghiệp làm thay đổi toàn bộ thế giới song nhân loại ngày càng thiên lệch rõ rệt hướng tới văn minh vật chất, văn minh khoa học, văn minh tính toán, văn minh thực dụng: Mọi thứ đều được số hoá, kể cả cái đẹp! Chính điều này đang đẩy con người tới một cuộc sống cạnh tranh ngày
càng vội vã, khốc liệt và bất an – bất an cả trong đời sống xã hội lẫn trong cuộc sống nội tâm. Bởi vật chất là hữu hạn mà ước muốn con người luôn là vô hạn dẫn đến mâu thuẫn trong chính cộng đồng người: phải “giành giật” làm sao để có nhiều vật chất nhất.
Văn minh hay bi kịch của loài người? Trung Quốc là một trong những quốc gia có nền văn hóa rực rỡ và lâu đời nhất của nhân loại. Chế độ tông pháp chặt chẽ và hà khắc kéo dài suốt các thời kỳ cổ, trung đại với Nho giáo làm nền tảng đã trói buộc con người của đất nước này trong vô vàn mối quan hệ xã hội gò bó như: “tam cương”, “ngũ thường”,… Con người sinh ra đã không còn thuộc về bản
Lăng kính khoa học thân họ mà thuộc về gia đình, tông tộc, hoàng thượng…; do vậy, họ phải luôn phấn đấu hết mình để “tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”… Nho giáo đã tuyệt đối hóa các quan hệ xã hội, bỏ qua cái bản ngã, “cái tôi”, cái cá nhân của con người. Bản ngã tự nhiên - bản ngã thứ nhất của con người đã không được quan tâm, mối quan hệ giữa con người với tự nhiên bị xem nhẹ. Trái ngược với những giá trị ấy, Đạo giáo coi đó là nguồn gốc của xung đột. Lão Tử cho rằng, trong xã hội không chuộng người giỏi khiến dân không giành giật, không chuộng của quý khiến dân không trộm cướp… Với quan niệm đó, ông chủ trương xóa bỏ mọi ràng buộc, quy phạm xã hội để trả lại cho con người bản tính tự nhiên vốn có, đưa xã hội trở lại thời kỳ khai sơ ban đầu khi con người mới sinh ra; bởi nguồn gốc, cội rễ sâu xa của con người là tự nhiên, là “Đạo”. Đạo là bản thể, là nguồn gốc, là quy luật phổ biến chi phối sự vận động, biến hóa của con người và vạn vật. “Vô vi nhi vô bất vi” - Đạo thường không làm gì mà không gì không làm. Hiểu một cách nôm na là thiên nhiên trời đất vốn đã vận hành thành chu kỳ tự nhiên và luôn cân bằng, nếu ta tác động một yếu tố nào đó sẽ làm xáo trộn, phá vỡ
Yesnews 04
trật tự cân bằng ấy. Từ đó có thể nói, Đạo giáo đã thể hiện một tư tưởng chính trị - xã hội và triết lý nhân sinh độc đáo, đối lập với những đường lối tư tưởng đương thời, chống lại mọi trật tự, giáo lý ràng buộc khiến con người đánh mất cái bản ngã tự nhiên của chính mình. Coi trọng sự hòa hợp, thống nhất trong quan hệ giữa con người và tự nhiên, giữa mọi sinh vật trong vũ trụ, sống một cách tự nhiên, thuần phác, không giành giật bon chen, vị kỷ, tư lợi. Ngày nay, quan niệm đó vẫn còn có ý nghĩa to lớn, khi mà xã hội văn minh đang đứng trước nguy cơ của những vấn đề con người (như chiến tranh, khủng bố, dịch bệnh,…) và môi trường toàn cầu.
hợp quan trọng giữa mọi vật trong vũ trụ, bởi những huân chương thành tựu lấp lánh che mất. Ngay từ cuối thế kỷ XIX, người ta đã sớm tưởng rằng, với sự kỳ diệu của khoa học, con người có thể sẽ biết được mọi thứ và sẽ củng cố vị trí của mình như những chủ nhân thực sự của vũ trụ. Một kỷ nguyên hoàn toàn mới của công nghiệp đã ra đời, dựa trên các khám phá khoa học – động cơ đốt trong, đường sắt, điện,… Nhưng hai trái bom nguyên tử rơi xuống thành phố Hiroshima và Nagasaki – Nhật Bản năm 1945 đã đánh dấu một cột mốc đen tối với chủ nghĩa lạc quan đó. Chúng ta đã thực sự trở thành chủ nhân của hành tinh, nhưng cũng là chủ nhân của sự tàn phá – sử dụng các hạt Loài người ngày nay nhỏ nhất mà khoa học đã biết, dường như lãng quên đi chính chúng ta đã tạo ra một cuộc bản ngã tự nhiên và sự hòa khủng hoảng toàn cầu chưa
“Con tàu Trái Đất” nghiêng ngả và sắp chìm tác phẩm của Riber Hansson
12
Lăng kính khoa học Yesnews 04 từng thấy. Ngày nay chúng ta đang phải chứng kiến một xu thế chống đối lại khoa học. Xu thế này kết tội rằng con người đang lao xuống vực thẳm trong một tương lai chỉ toàn lặp lại những vấn nạn cố hữu của bệnh tật, đói nghèo và chiến tranh. Việc đốt nóng bầu khí quyển, vũ khí hoá học, sinh học, nguy cơ bùng nổ chiến tranh hạt nhân, bệnh dịch như ebola, AIDS,… tất cả những điều này đều là sản phẩm song hành (byproducts) của khoa học trên con đường phát triển.
suốt phần đời còn lại của ông. Những năm cuối đời, Einstein đã hoạt động rất tích cực trong phong trào chống phổ biến vũ khí hạt nhân, đến nỗi FBI (Cục Điều tra Liên bang Mỹ) đã lập hồ sơ theo dõi. Dường như Einstein muốn hoạt động xã hội để chuộc lại nỗi đau lương tâm mà ông phải ráng chịu. Có lẽ chính trong hoàn cảnh đó mà Einstein đã đưa ra lời cảnh tỉnh bất hủ: “Hãy thận trọng đừng biến trí tuệ thành chúa của chúng ta; nó có sức mạnh cơ bắp, nhưng phi nhân tính”, nhằm vạch rõ mặt trái của tấm huân chương Albert Einstein, được coi là khoa học. cha đẻ của khoa học nguyên tử. Với tư cách đó, ông đã Và bi kịch của Einstein được tín nhiệm để thay mặt không phải duy nhất. Giải cho giới khoa học gửi thư cho thưởng Nobel ra đời cũng tổng thống Mỹ Franklin Roo- chính là một phương cách sevelt, khuyên chính phủ Mỹ để Alfred Nobel cứu chữa nên nhanh chóng giành “thế cho nỗi đau lương tâm của thượng phong” trong cuộc ông khi phải chứng kiến phát chạy đua chế tạo bom nguyên minh của mình – thuốc nổ bị tử ở Mỹ. Nhưng hai trái bom sử dụng vào mục đích chống nguyên tử đầu tiên – tác phẩm nhân loại. của những nhà vật lý tài năng nhất tại Trung Tâm Los AlaTại sao khoa học “cơ bắp” mos của Mỹ – đã rơi xuống được tôn sùng như chúa? Vì đất Nhật, giết hại hàng vạn nó tạo ra của cải vật chất, tức dân lành chỉ trong chớp mắt, là mang lại tiền bạc và sức để lại một đám mây đen vĩnh mạnh. Tại sao khoa học nhân viễn trong lịch sử nhân loại. văn ngày càng bị lép vế? Vì Einstein đã rơi vào nỗi ám nó lo chăm sóc phần hồn của ảnh của tội ác mà dường như con người, do đó không trực ông đã dự phần quan trọng. tiếp tạo ra tiền bạc và sức Đó là bi kịch lương tâm trong mạnh “cơ bắp”. Một khi bị loá 13
mắt trước tiền bạc, con người sẽ tôn sùng cái làm ra tiền và khinh thường cái không làm ra tiền. Đó là lúc bản năng vô thức – cái mà Sigmund Freud (nhà phân tâm học nổi tiếng người Áo) gọi là Eros và Thanatos – trỗi dạy một cách mạnh mẽ, hối thúc con người chạy ùa theo cái thấp hèn. Đó là lúc con người hành động thuần tuý như một sinh vật, cho dù là một sinh vật tiến hoá bậc nhất. Đây là một bước thụt lùi nghiêm trọng của nền văn minh – một nền văn minh trong đó con người tư tưởng của Pascal phải nhường chỗ cho con người sinh vật của Darwin.
Văn minh hay sự đau đớn của tự nhiên, môi trường? Con người luôn coi mình là trung tâm được tôn vinh với sức mạnh khổng lồ, cả về thể lực lẫn trí lực, với khả năng và khát vọng khám phá, chinh phục vũ trụ, làm chủ và thống trị tự nhiên. Tinh thần duy lý đề cao sức mạnh của trí tuệ nhân tạo; đề cao tính tích cực, chủ động, sáng tạo của con người trong quan hệ với tự nhiên đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, công nghệ, kĩ thuật và sản xuất vật chất. Bắt nguồn từ chính điều đó, loài người đã phải trả giá
Lăng kính khoa học đắt cho những gì mà họ đạt được. Những thành tựu của nền văn minh công nghiệp, hóa ra lại trở thành những thứ vũ khí có sức mạnh hủy diệt ghê gớm thiên nhiên – người mẹ của chính loài người. Việc tiêu thụ quá lãng phí các nguồn tài nguyên ít hoặc không có khả năng tái tạo, nạn phá rừng bừa bãi, cộng với một khối lượng khổng lồ các chất thải công nghiệp, giao thông, các chất thải hạt nhân cùng chất độc hóa học,... đã dẫn tới nạn ô nhiễm nặng nề môi trường sống, cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên. Để chạy theo lợi nhuận, cạnh tranh người ta đã sử dụng những
chất hóa học, thuốc kích thích làm tăng trưởng cây trồng, vật nuôi,… việc này đã làm trái tự nhiên, gây ra sự mất cân bằng hài hoà của mọi sinh vật. Việc mất cân bằng còn thể hiện ở những hoạt động đào sông, xẻ núi, đốn cây rừng, khai phá các hầm mỏ, rút hết các tinh túy của lòng đất,… Loài người đã tàn phá quả đất một cách nghiệt ngã, không nương tay cơ hồ như làm cho nó rỗng đi trong khi trên bề mặt thì lại xây dựng các công trình to lớn nặng nề – Làm sao trong tình trạng ấy mà những đường nứt nơi lòng đất ngày càng không nở toạt ra và làm sao không xảy ra những sóng thần, động đất khủng khiếp?
“Con người đang biến môi trường sống của mình thành bãi rác và cũng chính là thủ phạm kết liễu cuộc đời mình.” – tác phẩm “Ngày thứ 8” của họa sĩ Riber Hansson
Yesnews 04
Con người cứ mải miết chinh phục tự nhiên, mải miết làm giàu mà không biết rằng họ giàu lên bao nhiêu thì cũng đồng thời nghèo đi bấy nhiêu. Nền văn minh công nghiệp đem lại gì cho con người, nếu đằng trước họ là những “khu rừng già bằng bê tông” và đằng sau là những hoang mạc? Người ta đổ xô ra thành thị để sống trong những tòa nhà chọc trời nhưng lại thiếu không khí để thở, thiếu ánh mặt trời và không gian tự nhiên.
Con đường phát triển mới Những quy phạm đạo đức, pháp luật truyền thống… nhằm điều chỉnh quan hệ giữa con người với tự nhiên trước đây không đủ để duy trì và bảo đảm cho sự phát triển bền vững của xã hội hiện đại. Nó đòi hỏi phải xây dựng một nền tảng đạo đức mới - đạo đức sinh thái, do Lêopolt - một nhà khoa học Mỹ đặt nền móng, phát triển mạnh vào những năm 60 của thế kỷ XX. Đây là một nỗ lực về mặt lý luận nhằm xây dựng những quy tắc, chuẩn mực hướng dẫn con người thiết lập mối quan hệ tương giao mới với tự nhiên; trong đó, không cho phép con người khai thác tự nhiên chỉ vì lợi ích của bản thân mình. Đạo đức sinh thái hiện đại lên 14
Lăng kính khoa học án thái độ, quan niệm chinh phục theo kiểu “bất chấp” quy luật của con người đối với tự nhiên. Đó là các quan niệm: thứ nhất, của chủ nghĩa nhân bản Hy - La cổ đại coi “con người là thước đo của vạn vật”...; thứ hai, của chủ nghĩa duy lý thế kỷ XVII - XVIII coi con người là chủ nhân và chúa tể của giới tự nhiên; thứ ba, của Thiên Chúa giáo coi con người mang bản chất thần thánh của Chúa thiêng liêng và có quyền thống trị giới tự nhiên. Với những quan niệm này, con người rơi vào chủ nghĩa duy lý, duy nhân loại cực đoan và phản sinh thái; tự cho mình là sinh thể trung tâm, thượng đẳng hay đó là chủ nghĩa vị kỷ chủng loại nguyên nhân sâu xa của vấn đề môi trường đang đè nặng lên nhân loại hôm nay.
xuất phát từ chính sự “ngông cuồng”, “tự đại” luôn coi mình là trung tâm vũ trụ, có thể làm chủ, xoay chuyển được càn khôn? Rằng nhân loại đang ngày càng văn minh tiến bộ với những máy móc tuyệt hảo tinh vi có thể thay đổi được tất cả? Nhưng quả thật ý tưởng đó quá sai lầm vì dù thông minh tài giỏi tới đâu loài người vẫn không thể thay đổi được những quy luật cân bằng của vũ trụ. Càng ngày chúng ta càng có cảm tưởng rằng mình có khả năng chế ngự được thiên nhiên và thực hiện được những gì mà con người muốn như đẩy lùi bệnh tật, tạo ra sinh vật mới ngay trong phòng thí nghiệm, kéo dài tuổi thọ, làm ra những hiện tượng, sản phẩm nhân tạo,… Nhưng con người không biết rằng: khi đẩy lùi bệnh tật thì lại làm phát sinh Giữa con người và tự nhiên ra những loại vi trùng hay cần phải có sự giao thoa, hòa độc tố mới và tạo ra thứ bệnh hợp. Con người là một hữu thể mà bản chất của nó chỉ được xác định qua quan hệ với các hữu thể khác, là một mắt lưới trong mạng lưới các hữu thể rộng lớn.
Yesnews 04
mới khác. Khi chế tạo vũ khí sinh học, hóa học thì ngay lúc đang thí nghiệm cũng đã đưa vào không khí mầm bệnh độc hại rồi, từ đó mới có những bệnh lạ phát sinh ở người và loài vật. Khi làm thay đổi thế giới tự nhiên là làm xáo trộn quy luật của sự sống. Tất cả sự phát triển đó sẽ là nguyên nhân gây ra vô số thảm họa đến với loài người mà bệnh ung thư và các bệnh lạ đang ngày càng phát triển lan tràn khắp thế giới. Đồng thời với những thay đổi lệch lạc về khí hậu, đất đai, môi trường gây ra những biến đổi từ thiên nhiên như sóng thần, lụt lội, hạn hán, động đất và sau cùng là quả đất sẽ bị hủy hoại và nạn diệt vong sẽ đến với mọi loài sinh vật dĩ nhiên bao gồm cả loài người.
Thành Công
Tạm kết Con người cứ tiếp tục sai lầm khi nghĩ rằng mình có khả năng cải tạo thiên nhiên, cải tạo cuộc sống, phải chăng 15
Con người có đang lạc lối?
Lăng kính khoa học
Yesnews 04
Hướng tới tương lai: Khi kĩ thuật truyền thống giao thoa với công nghệ hiện đại Học hỏi từ những truyền tự cấp”, sản xuất đủ lương thống trong quá khứ có thể thực để những người sống tại mang đến những giải pháp đó có thể tự trang trải. đột phá cho tương lai… Tuy các ngôi nhà này được Ý tưởng thường đến từ xây dựng bằng những vật liệu đâu? Bạn có thể cho rằng hiện đại, nhưng ý tưởng trồng những đột phá mới nhất được trọt theo mô hình bậc thang “ươm mầm” bởi các nhà khoa bên ngoài tòa nhà thì đến từ học trong phòng thí nghiệm, chính những hoạt động nông nhưng thực tế những bộ óc nghiệp cổ đại. sáng tạo của thời đại này lại thường lấy cảm hứng từ các Inca là một trong những truyền thống trong quá khứ. nền văn minh đầu tiên trồng ruộng bậc thang - tạo ra những Từ việc chế tạo ra các món mặt phẳng ngang trên sườn ăn của Heston Blumental đến núi và tưới tiêu bằng một hệ mẫu xe GT-R ưu tú của Nis- thống cấp dẫn nước phức tạp. san, những nhà thiết kế và Vào những năm 1400, những sáng tạo đã nhìn về quá khứ ruộng bậc thang đó đã bao phủ qua lăng kính của công nghệ hàng triệu hecta khắp Peru hiện đại và cho ra những kết nhưng sau đó lại rơi vào tình quả phi thường. trạng không được nâng cấp, duy trì và phương pháp trồng Nông nghiệp đô thị – trọt đó cũng mất khi người những thành phố hiện đại Tây Ban Nha tràn sang xâm học tập ý tưởng từ những chiếm và đuổi những người nền văn minh cổ đại thổ cư khỏi đất của họ. Bắt nguồn từ nguy cơ thiếu lương thực trong tương lai, nhà thiết kế Greg Chung Whan Park đã nảy ra ý tưởng về những ngôi nhà “tự cung
Những tiến bộ trong khảo cổ học chỉ mới tiết lộ năng suất và hiệu quả của những ruộng bậc thang này – nhưng đã có những chương trình hướng
dẫn nông dân bản xứ sử dụng phương pháp tương tự. Trong trường hợp một ngôi nhà, cách trồng trọt thông thường sẽ cho phép cây cối thu nhận tối đa lượng ánh sáng mặt trời trong khi ruộng bậc thang mang đến một hệ thống giữ nhiệt tự nhiên giúp cho toà nhà mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông. Óc sáng chế của loài người đã đưa chúng ta tiến những bước rất xa - và với những thách thức cần đối mặt như biến đổi khí hậu, bùng nổ dân số và thiếu hụt lương thực, sức sang tạo của loài người càng cần thiết hơn bao giờ hết. Trong khi những bộ óc tuyệt vời nhất của thời đại hiện tại đang tìm kiếm giải pháp cho những vấn đề mới, thì thách thức mà những người cổ đại từng phải đối mặt cũng quan trọng không kém gì sự tồn tại của họ - câu trả lời có thể không nằm trong tư duy mới mẻ mà nằm trong việc khai thác kho báu tri thức đồ sộ của nhân loại và góp nhặt tất 16
Lăng kính khoa học cả những điều mà chúng ta học được. Biết đâu một ngày nào đó chúng ta sẽ quay lại trồng trọt bằng phương pháp của người Inca cổ xưa. Xe Nissan GT-R – Khi giá trị truyền thống tạo nên những chiếc xe hiện đại
tham gia chế tạo động cơ cho những chiếc xe này. Được đào tạo từ một công xưởng lắp ráp tại tỉnh Yokohama, Nhật Bản, những bậc thầy “takumi” này (những người có kĩ năng cao nhất trong giới thủ công Nhật Bản) đã nâng tay nghề của mình lên mức hoàn hảo qua
Yesnews 04
đều mang dấu ấn riêng của takumi đã tự tay tạo ra nó. Công nghệ hiện đại có thể tác động tới những người thiết kế xe của Nissan, giúp họ cho ra đời những chiếc xe ngày càng có hiệu suất cao – nhưng chính nghệ thuật thủ công truyền thống mới là “trái tim” đem đến nhịp đập cho những chiếc xe này. Còn nhiều loại xe khác có động cơ được chế tạo thủ công, nhưng không có bất cứ loại siêu xe sản xuất hàng loạt nào được như Nissan – với một sự tỉ mẩn đến chính xác và chú tâm tới từng chi tiết để tạo ra những chiếc xe phục vụ giải đua xe Công thức Một.
Không chỉ nông nghiệp mới có thể tận dụng được những bài học trong quá khứ. Khi công nghệ giao thoa với các di sản, điều kì diệu sẽ xảy ra. Lấy ví dụ với Nissan GTR.
nhiều năm chăm chỉ làm việc Công nghệ sản xuất đột phá và cống hiến. cùng với tay nghề thủ công tuyệt đỉnh đã tạo ra một thứ Động cơ và bộ dẫn động thật sự độc đáo – một siêu xe của xe Nissan GT-R chỉ được của siêu xe. lắp ráp mỗi lần một chiếc, bởi một takumi trong một Heston Blumenthal – chế căn phòng sạch sẽ và không tạo món ăn theo cách tốt Siêu xe của Nissan được có bụi bặm. Mỗi một động cơ nhất sản xuất trên một dây chuyền hiện đại và chính xác – cứ mỗi 24 giờ lại có 25 chiếc xe được sản xuất ra – nhưng động cơ của họ được chế tạo hoàn toàn thủ công, sử dụng kĩ thuật thủ công truyền thống ở trình độ cao nhất. Chỉ duy nhất bốn người trên thế giới 17
Lăng kính khoa học Trong thế giới ẩm thực, ít có đầu bếp nào từng hiện đại hóa kĩ thuật nấu nướng nhiều hơn Heston Blumenthal – người đã mang đến cho chúng ta những món ăn như cháo yến mạch ốc sên, kem hạt mù tạt và một loại chất tẩy rửa vòm miệng1 được nấu trong ni-tơ lỏng. Nhà hàng của ông, The Fat Duck đang cung cấp những món ăn thí nghiệm, còn được gọi là ẩm thực phân tử, được chế biến bằng cách sử dụng công nghệ hiện đại nhưng vẫn bắt nguồn từ truyền thống. Không ai có thể quên được chương trình truyền hình của ông – Heston’s Feasts, nơi những đầu bếp giàu trí tưởng tượng phải tái hiện lại những món ăn truyền thống và trứ danh bằng công nghệ hiện đại, mang đến cho chúng ta những cách chế biến thực phẩm mới lạ, tạo nên những món tráng miệng không trọng lượng hay quả thịt – hiện đã được phục vụ tại nhà hàng của Heston tại London.
một di sản được hình thành bởi hàng trăm thế hệ đầu bếp. Cách nấu ăn của Heston, thay vì gồm toàn những yếu tố mới lạ thì thực chất lại dựa trên những giá trị truyền thống và là một phần cúa sự tiến hóa không ngừng trong nghề thủ công này. Bằng cách mang công nghệ mới ứng dụng vào những món ăn trứ danh một thời, Heston đã tái hiện lại quá khứ và đồng thời mở rộng miền đất ẩm thực thế giới cho thế hệ tương lai. Thời trang – Trang phục thông minh đúng nghĩa Trang phục từ trước đến nay được sử dụng như một cách để thể hiện bản thân, nhưng với những cải tiến trong công nghệ, quần áo của chúng ta giờ có thể phát đi những tín hiệu theo đúng nghĩa đen chứ không còn là một phép ẩn dụ nữa.
Những sợi chỉ dẫn điện – vật liệu cơ bản để làm ra “trang phục điện tử” đã có mặt Truyền thống ẩm thực trên từ nhiều thế kỉ nay. Rất nhiều thế giới là những sáng chế lễ phục của Nữ hoàng Elizađược góp nhặt và tích lũy, là beth Đệ Nhất được thêu bằng
Yesnews 04
những sợi chỉ mạ vàng, nhưng ngày nay những thứ đó không còn là biểu tượng quyền lực, chúng được dùng để phát tán thông tin kĩ thuật số. Trang phục điện tử đương đại – trang phục được gắn những linh kiện kĩ thuật số bao gồm những chiếc máy tính nhỏ may chìm – cho phép các nhà thiết kế có thể kết hợp thêm những chức năng chưa từng có vào quần áo. Ví dụ, “chiếc khăn tắc kè hoa” được sản xuất bởi một công ty tên là Adafruit, có thể đổi màu theo bộ trang phục mà bạn đang diện. Với những chiếc đèn LED tí xíu, hay còn gọi là “những pixel thông minh”, chiếc khăn có hệ thống cảm ứng với những tia sáng màu có thể “quét” qua những thứ mà bạn đang mặc và chỉnh màu cho phù hợp. Nếu được sử dụng đúng cách, công việc mà công nghệ mới thực hiện sẽ không phải là sáng chế mới mà chỉ đơn giản là tiếp nối quá khứ và mở ra tiềm năng cho những cơ hội mới. Xe điện, công nghệ in 3D, đồng hồ Thụy Sĩ… Có vô vàn những ví dụ về việc công nghệ hiện đại giao thoa với
1
Chất tẩy rửa vòm miệng là các loại thực phẩm giúp loại bỏ tận cùng dấu vết những gì đã ăn từ miệng và làm mới vị giác, đồng thời cũng hữu ích trong việc xóa bỏ cảm giác cay, khó chịu của thực phẩm đã tiêu thụ trong vòm miệng, hoặc để tăng hương vị của thức ăn. Chất tẩy rửa vòm miệng thường được sử dụng khi nếm rượu vang, phô mai…
18
Lăng kính khoa học các giá trị truyền thống và thủ công nếu bạn dành thời gian để tâm đến chúng.
Yesnews 04
Geisha1 làm giải trí trong thời đại mới
Có rất nhiều thứ chúng ta có thể học hỏi từ quá khứ, dẫu là bảo tồn tay nghề thủ công tuyệt đỉnh thành linh hồn của một chiếc xe hiện đại, hào nhoáng hay khám phá ra kĩ thuật “mới” từ các nền văn minh cổ đại để đáp lại những thử thách mà nhân loại đang phải đối mặt. Đôi khi chúng ta chỉ cần nhìn nhận mọi thứ trên một góc độ mới mẻ và hướng về tương lai – bởi vì khi truyền thống giao thoa với hiện đại, những điều kì diệu sẽ xảy đến. Theo MSN. Tác giả: Rachel Burge. Dịch: Đinh Hoa.
1
C
Tomitae là maiko, một geisha tập sự ố đô Kyoto, Nhật đầu với sự tăng lên của lượng Bản – Trong bộ khách nước ngoài tới đây. Họ kimono màu xám là khách của một trong số hơn ngọc trai, Reiko Tomimori, 30 công ty đa quốc gia tại đây 62 tuổi, cúi gập người chào thuê geisha để giải trí cho đón các vị khách đến với trà khách hàng của mình. quán Ochaya Tomikiku của bà ở khu phố Gion. Tiếp đó, Gần đây, bà Tomimori đã bà dẫn họ tới một căn phòng phá vỡ quy tắc thường lệ khi ở tầng hai nơi các geisha hay bắt đầu nhận những vị khách maiko – các geisha tập sự, sẽ không có giấy mời hay có phục vụ họ. người hộ tống nhưng muốn dành thời gian với các geisha. Trái với nét cổ truyền của Một số trà quán, hay còn gọi bà Tomimori, trà quán của bà là các ochaya, cũng bắt đầu đang ngày càng tân tiến, bắt làm tương tự.
Geisha: là nghệ sĩ vừa có tài ca múa nhạc, vừa có khả năng trò chuyện, là một nghệ thuật giải trí truyền thống của Nhật Bản.
19
Lăng kính khoa học “Thường thì loại hình kinh doanh này chỉ dành cho các khách hàng thân thiết,” bà Tomimori nói. Nhưng trong bối cảnh nền kinh tế Nhật Bản đang tiếp tục đi xuống và
tiếp xúc với các maiko hay geiko và thường rất hứng thú với nét văn hóa truyền thống này,” Tomitsuyu, 18 tuổi chia sẻ. Cô sử dụng phương ngữ geiko cho geisha (Các maiko
Yesnews 04
chuyện hóm hỉnh và khuyến khích mọi người cùng tham gia. Họ chuẩn bị và phục vụ đồ ăn, trà cùng nhiều loại thức uống khác, đồng thời biểu diễn hát múa truyền thống. Một số người chơi shamisen, một loại nhạc cụ có ba dây. Buổi trà như thế với một maiko dành cho sáu vị khách sẽ tốn khoảng 250 đô la cho mỗi giờ đồng hồ.
Vẻ ngoài của các geisha hoàn toàn dựa theo truyền thống. Cách ăn mặc và trang điểm sẽ thay đổi theo tiến trình sự nghiệp của họ. Các maiko Tomitsuyu là một geisha tập sự khác. Cô tích lũy vốn ngoại ngữ khi còn là học sinh thường mặc đồ trao đổi tại New Zealand. sáng màu vì họ còn các công ty giảm chi tiêu làm ở Kyoto chỉ sử dụng một nghệ trẻ. Những bộ kimono của các suy yếu tiêu dùng địa phương danh duy nhất mà họ được geisha lớn tuổi hơn sẽ có tông thì việc bà mở cửa cho khách trao khi gia nhập trà quán.) màu tối hơn. Geisha thường bị nước ngoài giống như một đánh đồng với hình ảnh người biện pháp phòng hộ tài chính. Vốn ngoại ngữ từ khi còn là tình của các nhà bảo trợ, và Bà tiến hành mở các trà quán học sinh trao đổi ở New Zea- ở các thời đại trước có thể đã dùng cả hai thứ tiếng và nó land giúp cô trò chuyện với từng diễn ra trao đổi tình dục bắt đầu đóng một vai trò nhỏ các vị khách bằng tiếng Anh, lấy tiền, nhưng nhìn chung trong nền kinh tế quốc tế. trả lời các câu hỏi về cuộc ngày nay kiểu hành nghề này sống, gia đình và quá trình đã bị cấm. Tomitsuyu nói rằng Tiếng Anh của bà Tomi- đào tạo của cô. “Các vị khách mại dâm là hành động không mori rất tốt, cũng như người nữ thường hỏi tôi về kimono đúng và gây nhiều rắc rối. trẻ hơn trong hai geisha tập sự và cách trang điểm”, cô nói. của bà, maiko Tomitsuyu. Nói về tiền công của cô Thường thì các geisha sẽ và những người tập sự khác, “Phần lớn khách hàng đến đóng vai trò bà chủ buổi tiệc, Tomitsuyu miêu tả các chủ đây đều là lần đầu tiên được góp vui bằng những cuộc nói phòng trà như những chủ đại 20
Lăng kính khoa học lý. Bà Tomimori trả các khoản phí về kimono, trang điểm, làm tóc và các bài hướng dẫn. Tất cả những gì Tomitsuyu kiếm được trong năm năm làm maiko sẽ trả lại cho bà Tomimori. Đổi lại, Tomitsuyu sẽ nhận được một khoản trợ cấp nhỏ.
“Thật vô lý khi một maiko nói tiếng Anh, tiếng Pháp hay tiếng Tây Ban Nha,” Bà nói. “Như thế thật không hay, không truyền thống chút nào.”
Yesnews 04
thành phố này chín năm trước và được mời tới Komayah. Ông hiểu rằng trà quán là một thế giới bí mật, và chỉ sau đó ông mới nhận ra ích lợi của nó tới công việc kinh doanh Bên kia cánh cửa không của mình. được đánh dấu ở phòng trà của bà Komai, cũng nằm Sau lần ông Yokoyama tới trong khu phố Gion là nơi ở phòng trà, bà Komai đồng ý Tuy nhiên phần lớn những của bốn maiko, ba người học để ông đưa khách tới và ông phòng trà khác đều từ chối việc để trở thành maiko và hai bắt đầu làm như vậy. Ông làm việc theo cách của bà To- geisha. Khu vực chung là chỗ mang đến cho các đối tác kinh mimori. Họ không cho phép ngồi bệt xung quanh những doanh của mình ở khách sạn các geisha nói tiếng Anh cái bàn thấp và một quầy bar những trải nghiệm hiếm thấy, và không chấp nhận những cocktail bằng gỗ của những và nó giúp ông đạt được các khách không được giới thiệu. người học việc. Không gian hợp đồng. vang lên tiếng một bản nhạc “Bạn không bao giờ có cơ piano dễ nghe hội tiếp cận các ochaya, và của Mỹ được cũng chẳng bao giờ có thể nói thu âm sẵn. chuyện với maiko hay trao đổi danh thiếp với họ,” ông nói. Những nhận “Điều này thật kì diệu, thật xét của bà độc đáo, nó được mọi người Komai được đánh giá cao.” dịch bởi một Tomitae và Tomitsuyu đi bộ tới một ngôi đền ở vị khách, Ken Thi thoảng ông YokoyaKyoto nơi họ được sắp xếp để biểu diễn một điệu Yokoyama, tổng ma mời khách ở khách sạn múa giám đốc của hoặc các nhà báo ghé qua, đó Fumie Komai, mama của khách sạn Hyatt Regency cũng chính là lý do vì sao tôi trà quán 100 năm tuổi Ko- tại đây. Ông là một trong số đang sưởi chân ở dưới chiếc mayah, bày tỏ sự không hứng những người kêu gọi các bàn sưởi này. Toshiemi, một thú với những vị khách nước ochaya mở cửa rộng rãi hơn maiko 16 tuổi, ngồi ngay gần ngoài không có người hộ với những người bên ngoài. đó trong bộ đồ bằng lụa, tóc tống. Mặc dù rất nhiều khách được tạo kiểu kĩ càng và đủ hàng thân thiết đưa đối tác Như rất nhiều đàn ông Nhật lớn để cài hờ hững trang sức nước ngoài của họ tới để giải Bản khác, ông Yokoyama bằng kim loại với một cành trí nhưng bà vẫn để mặc họ tự chưa từng được thưởng thức hoa xuân rủ xuống một bên dịch câu chuyện giữa các vị màn biểu diễn của các geisha gò má đánh phấn trắng. Mái khách và geisha. cho tới khi ông chuyển tới tóc của một maiko được làm 21
Lăng kính khoa học các maiko và geisha. Có rất ít công ty sẵn sàng trao đổi vấn đề này khi được phỏng vấn. Kyocera,
Reiko Tomimori chào mừng các vị khách đến với một tập đoàn trà quán Ochaya Tomikiku của bà ở khu phố Gion, điện tử đa Kyoto.
quốc gia cũng rất cầu kì, và để giữ kiểu tóc thường làm như vậy. Các geicô ấy sẽ phải ngủ trên một sha và maiko thỉnh thoảng sẽ chiếc gối đặc biệt. Các geisha biểu diễn ở phòng tiếp khách thì được phép mang tóc giả. của công ty, và các vị khách “có vẻ như đánh giá cao” điều Cô chỉ tô son môi dưới như này, Elly Yoshikawa, phó một dấu hiệu cho thân phận giám đốc bộ phận đối ngoại trẻ tuổi của mình. Cô luôn của tập đoàn nói, “Đây được mỉm cười và cử chỉ khéo léo, đánh giá là một cách tốt để khdường như rất hứng thú với iến các đối tác cảm thấy mình cuộc nói chuyện của chúng được chào đón và là những vị tôi. Hay là cô ấy đang giả vờ? khách đặc biệt.” Dù sao thì nhiệm vụ của cô ấy cũng là nuôi dưỡng sự vui Mặc dù không thể định vẻ. Và theo Sở Văn hóa và Du lượng rõ ràng nhưng các công lịch thành phố thì đây chính là ty đều nhận thức được giá lý do tại sao các thương nhân trị của các geisha – Rie Doi, Nhật Bản mời khách hàng của thuộc Sở Văn hóa và Du lịch mình tới trà quán hoặc thuê cho biết. “Các thương nhân muốn khẳng định rằng ‘Chúng tôi tự tạo ra thành công cho mình’, nhưng các maiko và geisha cũng có một phần giúp sức,” bà nói. Một maiko khác là Toshiemi, 16 tuổi.
Ở phòng trà trên tầng hai, bà Tomimori
Yesnews 04
nói rằng đối với các vị khách nước ngoài, trải nghiệm này không chỉ là thưởng thức các bài múa hay nói chuyện với các geisha. Người phụ nữ tạo ra bầu không khí khiến cho các vị khách cảm thấy mình đặc biệt và được chủ nhà tiếp đãi rất hào hiệp. “Chúng tôi không can thiệp, và không tiết lộ thông tin về buổi gặp gỡ ở bất cứ nơi nào khác,” bà Tomimori giải thích tại sao khách hàng của bà lại mời khách tới Ochaya Tomikiku. “Họ tin tưởng chúng tôi, và bầu không khí đó sẽ ảnh hưởng ít nhiều tới buổi gặp gỡ.” Thành phố hiện chỉ còn khoảng 250 geisha và maiko. Nhưng kể cả khi số lượng suy giảm thì geisha đã, đang và sẽ vẫn là một biểu tượng bền vững, trường tồn và được công nhận rộng khắp của Nhật Bản. Qua nhiều thế kỉ, geisha đã trở thành hiện thân của nghệ thuật, âm nhạc, văn hóa và lòng hiếu khách của quốc gia. Ngày nay, có vẻ như họ còn là một phần của thương mại quốc tế nữa. Tác giả: Christine Negroni Dịch:
Thu Hà
Theo The New York Times. 22
Lăng kính khoa học
Yesnews 04
Tăng trưởng kinh tế
trong dòng chảy văn hóa
Một thập kỷ nghiên cứu qua đã cho thấy tầm ảnh hưởng của văn hóa đến các quyết định kinh tế.
Trong khi một số quốc gia duy trì được đà tăng trưởng đều đặn - thậm chí vô cùng mạnh mẽ, thì một số khác lại chật vật loay hoay trong trì trê và yếu kém. Những biến kinh tế chuẩn như năng suất và vốn tự có chỉ giải thích được phần nào nguyên nhân cách biệt giữa các nền kinh tế. Song vẫn còn những điểm khác nhau mà chúng không lý giải được, và phần lớn trong số đó là những biến ẩn liên quan đến văn hóa. Văn hóa và kinh tế, theo bà Paola Sapienza - một giáo sư tài chính thuộc đại học Kellogg, luôn song hành cùng nhau. Nhưng 23
kinh tế định hướng cho văn là do ảnh hưởng của đức Tin hóa, hay chính văn hóa dẫn lành. lối cho kinh tế phát triển? Vậy ai mới là người đúng? Khởi đầu cuộc tranh luận, Các nhà kinh tế học, theo lời ta tìm về với quan điểm của Sapienza, đã theo truyền thống Karl Marx, người cho rằng đồng ý với quan điểm của kinh tế quyết định mọi thứ. Ví Marx, ít nhất là đến gần đây. dụ, Marx coi tôn giáo là liều Một chuyến đi tới thuốc phiện của con người, nó châu Âu bị kinh tế lợi dụng và phục vụ cho lợi ích của kinh tế. Trong Mãi đến tận vài thế hệ khi đó, luồng ý kiến trái chiều được đưa ra bởi Max Weber trước, cuộc sống ở Bắc và lại rất coi trọng vai trò của tín Nam Âu vẫn khá tương tự ngưỡng và văn hóa. Bà nêu nhau. Nhưng gần đây, sự ra dẫn chứng rằng, một phần khác biệt đang ngày càng trở của châu Âu phát triển nhanh nên nổi bật. Ở Nam Âu, trẻ và mạnh mẽ hơn phần còn lại em có xu hướng nán lại ở nhà
Lăng kính khoa học lâu hơn so với Bắc Âu. “Điều này gây ra hệ quả to lớn”, Sapienza giải thích, “Nếu họ vẫn sống cùng bố mẹ cho đến năm 40 tuổi, họ sẽ sinh ít con cái hơn. Chúng ta đều hiểu gia tăng dân số tự nhiên quan trọng như thế nào với tăng trưởng kinh tế, và câu hỏi đặt ra ở đây là: Tại sao lại có sự khác biệt lớn đến vậy?”
không phải mọi nơi đều như vậy nhưng ít nhất là với môi trường văn hóa nuôi dưỡng gia đình ở Nam Âu. Vậy thử hỏi những “đứa trẻ to xác” còn lý do gì để rời khỏi nhà? Rõ ràng, văn hóa cũng có ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế.
Xét trên khía cạnh kinh tế, tỷ lệ thất nghiệp cao cộng thêm chi phí bất động sản quá đắt đỏ ở Nam Âu khiến thanh thiếu niên không đủ tiền trang trải cho cuộc sống. Lẽ dĩ nhiên họ sẽ không rời nhà và phải tiếp tục sống cùng người thân cho đến khi đủ khả năng tự lập. Với Sapienza, đây có vẻ là một dẫn chứng đây thuyết phục, chứng minh cho luận điểm kinh tế “giải thích” văn hóa.
Cách gỡ rối cho mối quan hệ “dây mơ rễ má” giữa kinh tế và văn hoá được dựa trên một chân lý quan trọng: mỗi du khách khi đến một đất nước mới đều mang theo một phần văn hóa truyền thống của quê hương mình. Ví dụ, vào năm 1977, một cặp vợ chồng đã để đứa con 14 tháng tuổi của họ không ai trông coi bên ngoài nhà hàng thành phố New York trong lúc dùng bữa. Người qua đường thấy đứa bé khóc trong nôi và gọi cảnh sát. Hai người họ đã bị phạt với tội danh không làm tròn bổn phân chăm sóc con trẻ. Vụ bắt giữ này khiến cặp vợ chồng, cả hai đều quốc tịch Đan Mạch rất sốc và làm ầm lên, vì ở nơi họ sống, chuyện để trẻ em ở ngoài cửa tiệm và nhà hàng khi cha mẹ có việc bận là vô cùng bình thường.
Đồng hành cùng văn hóa
Tuy nhiên, vẫn còn một khả năng nữa. Cuộc cách mạng tình dục quét qua châu Âu từ những năm 1960 đã làm thay đổi môi trường phát triển của trẻ em. Trước đó, mong muốn có một mối quan hệ ràng buộc nghiêm túc thôi thúc nhiều thanh niên sớm thoát ly gia đình. Hiện nay, điều đó không còn quá cần thiết. Trong căn hộ của bố mẹ, có một nơi ở Các thói quen khác, bao miễn phí, có thức ăn nhà làm, được giặt là quần áo, gồm những thói quen liên
Yesnews 04
quan nhiều hơn đến kinh tế, ví dụ như tinh thần tự nguyện tuân thủ luật pháp cũng “di chuyển” qua biên giới. Năm 2006, nhà kinh tế học Ray Fisma đã tiến hành thống kê số vé phạt đỗ xe của các nhà ngoại giao thuộc Liên hợp quốc. Những quan chức này có quyền miễn trừ ngoại giao và không cần trả tiền phạt, nên họ sẽ chỉ đỗ xe đúng luật nếu họ có thói quen không phá vỡ luật lệ. Thật vậy, Fisman đã tìm ra rằng các nhà ngoại giao đến từ những quốc gia có tỷ lệ tham nhũng cao thường bị phạt nhiều hơn những người ở quốc gia liêm chính. Những nhà kinh tế học giờ đã có thể “đào sâu”, tìm hiểu xu hướng “mang văn hóa theo người” bằng cách nghiên cứu thói quen kinh tế của các gia đình nhập cư. “Xét trên phương diện nào đó, với những người nhập cư, ta gần như đã có thể xây dựng một thử nghiệm tự nhiên,” Sapienza nói. “Đương nhiên thử nghiệm ấy không hoàn hảo. Nhưng dù sao họ vẫn là những người phải xa rời môi trường văn hóa bản địa của mình.” Cách hành xử của họ trong một quốc gia mới là bằng chứng mạnh mẽ nhất cho thấy văn hóa thường độc lập với bối cảnh kinh tế và thậm chí còn 24
Lăng kính khoa học có thể nắm vai trò quan trọng trong việc định hình kinh tế. Ví dụ những người nhập cư thường có thói quen tiết kiệm theo nếp sống ở quốc gia cũ. Con cái họ thậm chí cũng có khuynh hướng lựa chọn nghề nghiệp và bạn đời giống như những đứa trẻ ở quốc gia cũ. Thật vậy, trong một nghiên cứu xã hội, nhà kinh tế Paolo Giuliano của UCLA đã chỉ ra rằng con trai và con gái đời đầu của những người nhập cư sang Mỹ thường cư xử theo sự phân chia địa lý ở châu Âu: Những người đến từ Nam Âu thường sống với cha mẹ, trong khi những thiếu niên Bắc Âu lại thích tự lập từ sớm. Điều này rất đáng chú ý bởi rõ ràng là cùng một bối cảnh kinh tế, nhưng văn hóa khác nhau vẫn khiến họ có những quyết định khác nhau.
Niềm tin và kinh tế Nhận thức được rằng các tập tính văn hóa có sức ảnh hưởng tới kinh tế, ta phải đặt ra câu hỏi: “Tập tính nào có ảnh hưởng quyết định?” Trong những năm qua, phần lớn nghiên cứu của Sapienza tập trung vào sự tin tưởng. “Quan điểm của tôi là, niềm tin luôn mang tính văn hóa rất cao, và thường được truyền từ cha mẹ sang con.”, bà chia sẻ. “Hãy thử tưởng tượng một 25
nền văn hóa không tồn tại sự tin tưởng.” Lớn lên trong môi trường nơi bạn được dạy bảo không được giao thiệp với người lạ hay dựa vào quan chức chính phủ sẽ khiến bạn luôn mong đợi những điều xấu nhất từ mỗi cuộc gặp với người lạ, và cư xử dựa trên sự không tin tưởng. Mức độ tin tưởng thấp có một tác động vô cùng mạnh mẽ tới kinh tế. “Niềm tin là tinh túy, là một trong những nguyên liệu quan trọng nhất trong các giao dịch kinh tế.” Chúng ta chắc chắn có thể - và rất nên - kí kết các hợp đồng. Nhưng không hợp đồng nào có thể bao trọn mọi biến cố bất ngờ. “Trên hết, bạn phải tin tưởng người đang đàm phàn với mình để cuối cùng hai bên có thể làm việc được với nhau.” Sapienza cho biết. “Lòng tín nhiệm không chỉ là “cội rễ” của đầu tư và thương mại, mà vai trò của nó còn quan trọng hơn cả trong thị trường tài chính, nơi con người bỏ tiền ra để đổi lấy những lời hứa hẹn”.
Yesnews 04
nếu bạn sống trong một xã hội quá ít niềm tin, “thì tốt nhất bạn nên dạy con mình không tin ai cả, vì người duy nhất cả tin trong xã hội ấy sẽ dễ dàng bị lợi dụng. Nhưng ngược lại, nếu sống trong nền văn hóa luôn đầy ắp sự tin tưởng và hợp tác, thì đương nhiên bạn sẽ dạy lũ trẻ biết cách tôn trọng và tin tưởng người khác. Sự chuyển giao thái độ ứng xử từ thế hệ này sang thế hệ khác có thể đem đến những hệ quả kinh tế không nhỏ”, Sapienza cho biết.
Sống mà không tin tưởng nhau
Sapienza đã tìm ra rằng ở những nước thiếu văn hóa “tin”, người ta thường ít kí hợp đồng tài chính hơn. Và chẳng có gì đáng ngạc nhiên khi điều đó gây ra những hậu quả tiêu cực cho phát triển kinh tế. “Sự phân phối tài chính sẽ tệ hơn. Bởi vì cơ chế cốt lõi của nền kinh tế thị trưởng tự do nằm ở chỗ, người có vốn không nhất thiết phải là người có ý tưởng. Để đồng tiền được sử dụng, bạn phải Mức độ tin tưởng ở mỗi khiến nó được lưu thông.” quốc gia là rất khác nhau. Ở Một nghiên cứu khác của Brazil cực thấp, trong khi ở Bắc Âu cao hơn rất nhiều. Và Sapienza chỉ ra rằng mức độ niềm tin thì bền bỉ vô cùng. tin tưởng liên đới rất mạnh Đây chỉ là một sự phản ứng tới quyết định giao dịch tài thông thường đối với thực tế: chính của các công dân châu
Lăng kính khoa học Âu. Những quốc gia có nhiều bất đồng về tôn giáo, có lịch sử chiến tranh, có ít điểm tương đồng về di truyền học hoặc thậm chí chỉ đơn giản có những định kiến tiêu cực về nhau cũng thường ít giao thiệp kinh thương hay đầu tư với nhau. Không chỉ các quốc gia khác nhau mới có mức độ niềm tin khác nhau. Ở một nghiên cứu khác, Sapienza và các đồng nghiệp đã chỉ ra rằng, ngay cả trong phạm vi một quốc gia, người “hay tin” sẽ đầu tư vào những cổ phiếu mang tính rủi ro cao hơn. Sapienza chia sẻ, “Những cá nhân có niềm tin vào người khác sẽ dám đầu tư vào thị trường chứng khoán nhiều hơn, dám chấp nhận rủi ro hơn, và cuối cùng thu về lợi nhuận cao hơn.”
Tăng trưởng bền vững Sapienza tin rằng mức độ tin tưởng cao ở Bắc Ý và nhiều nơi khác trên thế giới bắt nguồn từ tiền lệ trong lịch sử. Quay lại thời Trung cổ, rất nhiều thành phố ở Bắc Ý, không giống các thành phố ở miền Nam, đã “nổi dậy chống lại nhà vua và trở thành các thành phố tự do”, bà giải thích. Cam kết đòi hỏi sự hợp tác sâu sắc giữa các bên, đã tạo ra
phong cách cởi mở và trong sạch cho chính phủ nơi đây. Sapienza nói: “Như chúng tôi đã công bố trong một nghiên cứu gần đây, sự kiện lịch sử này đã khiến người dân Bắc Ý tin họ có khả năng thay đổi mọi thứ.” Ngày nay, các thành phố tự do của 800 năm trước có nhiều tổ chức phi lợi nhuận hơn, nhiều công dân tự nguyện tham gia hiến máu và hiến tạng hơn, và ít những gian lận thi cử hơn. Lịch sử tạo nên văn hóa, đó là điều không cần bàn cãi. Nathan Nunn, một giáo sư của đại học Harvard đã chỉ ra rằng tại châu Phi, những vùng mà cho tới ngày nay vẫn duy trì mức độ tin tưởng thấp chính là những nơi nạn buôn bán nô lệ từng diễn ra trầm trọng nhất.
Yesnews 04
sẽ không nhận được chút lợi ích gì từ nền kinh tế, kể cả khi những thay đổi thể chế đã loại bỏ sự phân biệt đối xử. Quan trọng hơn, nếu bạn không có niềm tin, bạn sẽ dạy con mình những điều y hệt, và sẽ lại chỉ là một vòng luẩn quẩn khó thoát của những con người không dám mở lòng với ai.”
Dựa trên nghiên cứu của Paola Sapienza. Theo Kellogg Insight. Tác giả: Jessica Love.
Dịch: Phương Linh.
Nhưng lịch sử không nhất thiết tạo nên vận mệnh. Sapienza và các nhà kinh tế học khác đang tìm cách tăng mức tin cậy ở những vùng vốn có lịch sự tin cậy thấp, đặc biệt là những nơi mà các rào cản cho sự phát triển kinh tế như sự công khai phân biệt đối xử đã bị xóa bỏ từ lâu. Tất nhiên, không có sự thay đổi nào là dễ dàng. “Ta sẽ cần bắt đầu từ đâu?”, Sapienza đưa ra câu hỏi. “Nếu bạn không tin ai, bạn sẽ không dám thực hiện giao dịch với họ, điều đó đồng nghĩa với việc bạn 26
Yesnews 04
27