• Ánh sáng cuối đường hầm: COVID và cuộc cách mạng vaccine

Tâm điểm của thế giới hiện nay là sự nỗ lực của các quốc gia và các tổ chức quốc tế trong việc phòng, chống đại dịch COVID-19. Chiến dịch tiêm chủng lớn nhất trong lịch sử đang diễn ra, với hơn 5,43 tỷ liều vaccine được sử dụng trên 183 quốc gia và vùng lãnh thổ. Dự kiến, với tốc độ tiêm chủng khoảng 39 triệu liều vaccine mỗi ngày thì hết quý I-2022, thế giới có thể đạt được tỷ lệ miễn dịch ở mức cao là 75% dân số thế giới được tiêm chủng. Câu hỏi đặt ra là, liệu tiêm chủng sẽ đem đến sự thay đổi lớn nào cho thế giới hậu đại dịch?

VACCINE - LIỀU THUỐC SỰ HY VỌNG

Nhìn lại các dịch bệnh trong lịch sử loài người, phương pháp hữu hiệu cuối cùng để phòng chống đại dịch chủ yếu vẫn là dựa vào vaccine. Những tiến bộ khoa học trong nửa đầu thế kỷ 20 đã dẫn đến sự bùng nổ vaccine chống lại bệnh ho gà (1914), bạch hầu (1926), uốn ván (1938), cúm (1945) và quai bị (1948). Nhờ các kỹ thuật sản xuất mới, việc sản xuất vaccine được tăng cường vào cuối những năm 1940, thiết lập hệ thống phòng ngừa bệnh bằng vaccine và loại trừ các loại bệnh truyền nhiễm trên toàn cầu. Vaccine phòng chống bệnh bại liệt (1955), sởi (1963), rubella (1969) và các loại virus khác đã được thêm vào danh sách trong nhiều thập kỷ sau đó và tỷ lệ tiêm chủng trên toàn thế giới tăng nhanh chóng nhờ các chiến dịch y tế toàn cầu thành công. Thế giới đã công bố không có bệnh đậu mùa năm 1980, đây là sự kiện đầu tiên trong số nhiều sự kiện thành công về vaccine.

CUỘC CÁCH MẠNG VACCINE COVID 19

Gần hai năm kể ngày 17/11/2019, khi Trung Quốc phát hiện ca lây nhiễm COVID-19 đầu tiên tại Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, thế giới chứng kiến hậu quả, thảm cảnh không có tiền lệ. Hơn 217 triệu người đã bị lây nhiễm, hơn 4.5 triệu người tử vong trên phạm vi toàn cầu. Đại dịch COVID-19 kéo theo hệ lụy chưa từng có: đẩy hàng trăm triệu người trên thế giới vào cảnh nghèo đói, thất nghiệp, hơn 1.6 tỉ học sinh, sinh viên phải nghỉ học hoặc thay đổi hình thức học; kinh tế - xã hội nhiều quốc gia tăng trưởng âm; hệ thống y tế khủng hoảng trầm trọng ở những quốc gia nơi mà tỉ lệ ca mắc gia tăng…Sau nhiều tháng nỗ lực, hoạt động nghiên cứu và phát triển vaccine ở nhiều quốc gia đã đạt được những bước tiến nhảy vọt. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), trong số các nhóm nghiên cứu phát triển vaccine ngừa COVID-19 trên toàn cầu, Mỹ chiếm số lượng đông nhất, trong khi Trung Quốc có tiến độ nghiên cứu và phát triển nhanh nhất. Tổng cộng, đã có 31 quốc gia trên thế giới tham gia nghiên cứu phát triển vaccine ngừa COVID-19. Trong đó, 22% số nhóm nghiên cứu phát triển vaccine đến từ Mỹ, 11% đến từ Trung Quốc và 8% đến từ Nga. Như vậy, tính đến nay, nhiều loại vaccine đã được cấp phép như: Sputnik V (Nga), Pfizer/ BioNTech, Novavax, Johnson & Johnson, Moderna, Inovio (Mỹ), Covaxin (Ấn Độ), Oxford/AstraZeneca (Anh), Sinovac, Sinopharm (Trung Quốc)... Việc sản xuất thành công vacxin covid-19 là một món quà tuyệt vời cho thế giới trong năm 2021.

Trong bối cảnh hiệu quả của các biện pháp chống dịch thực tế còn hạn chế và chậm phát huy tác dụng như cách ly phong tỏa, giãn cách xã hội, tiêu độc khử trùng phòng ngừa virus…, các nước đều gửi gắm hy vọng kiểm soát hiệu quả dịch bệnh vào vaccine. Theo giải thích của các chuyên gia vaccine Bắc Kinh, mấu chốt của vaccine là tính hiệu quả và an toàn. Trước đây, việc phát triển vaccine truyền thống cần khoảng 2 đến 3 năm hoặc thậm chí từ 5 đến 10 năm mới có thể hoàn thành. Tiến độ nghiên cứu và phát triển vaccine nhanh chóng như hiện nay là chưa từng có. Ngoài việc liên quan đến bản chất của virus SARS-CoV-2 và phương thức nghiên cứu phát triển vaccine, nguyên nhân còn đến từ việc các nước và cộng đồng sẵn sàng hợp tác đầu tư để vượt qua khó khăn, thêm vào đó là sự linh hoạt của các cơ quan quản lý đã giúp đẩy nhanh tiến trình nghiên cứu và phát triển vaccine.

Nguồn: VnExpress - Sự ra đời của Vaccine Covid 19

Những thành tựu đột phá

Cuộc đua nghiên cứu và thử nghiệm vaccine Covid-19 trên toàn cầu đã đưa Covid-19 trở thành loại vaccine có tốc độ nghiên cứu nhanh nhất trong lịch sử. Vaccine Covid-19 có tốc độ phát triển nhanh nhất trong lịch sử y học, chỉ 67 ngày kể từ khi bùng dịch. Vaccine thường phải thử trên động vật rồi đến 3 giai đoạn trên người, nhưng cũng có vaccine đi tắt. Một trong những đặc điểm độc đáo của cuộc chạy đua sản xuất vacxin corona là sự khác biệt giữa các ứng viên vaccine và công nghệ sản xuất vaccine. Theo đó, các loại vaccine Covid-19 hiện tại đang được sản xuất theo 3 cơ chế: Vaccine mRNA: Vaccine đưa phân tử RNA được tổng hợp vào tế bào của cơ thể. Khi đã vào trong tế bào, mRNA tổng hợp của vaccine hoạt động như một mRNA tự nhiên, khởi động tổng hợp protein mới (bình thường protein này do virus tổng hợp). Đến lượt protein mới này kích hoạt đáp ứng miễn dịch của cơ thể (adaptive immune response) chống lại protein của virus. Như vậy cơ thể được nhận vaccine, vừa tạo kháng nguyên (protein của virus), vừa tạo đáp ứng miễn dịch chống lại protein này (kháng thể + đáp ứng tế bào). Vaccine protein: bao gồm các mảnh protein tinh khiết của virus Sars-Cov-2. Sau khi tiêm vaccine vào cơ thể, hệ miễn dịch ghi nhận rằng protein này là “kẻ xâm nhập” và phản ứng miễn dịch tạo ra kháng thể. Đồng thời, vaccine giúp tế bào ghi nhớ nhận diện tác nhân gây bệnh, tiến hành tiêu diệt chúng nếu bị tấn công trong tương lai.

Vaccine vector: Các loại vaccine dựa trên vi rút vector khác với hầu hết các loại vaccine thông thường ở chỗ chúng không thực sự chứa kháng nguyên, mà sử dụng chính tế bào của cơ thể để sản xuất chúng. Khi vaccine tiêm vào trong cơ thể, nó sẽ kích thích cơ thể tạo ra một lượng lớn kháng nguyên. Những kháng nguyên này sẽ kích hoạt phản ứng miễn dịch. Vắc-xin bắt chước những gì xảy ra trong quá trình lây nhiễm tự nhiên với một số mầm bệnh – đặc biệt là vi rút. Điều này có lợi thế là kích hoạt phản ứng miễn dịch tế bào mạnh mẽ của tế bào T cũng như sản xuất kháng thể của tế bào B. Nghiên cứu đầu tiên do Cơ quan Y tế Công cộng Anh (PHE) công bố tháng 6 cho thấy hai liều vaccine Pfizer có thể ngăn ngừa 88% triệu chứng bệnh và 96% nguy cơ nhập viện ở người nhiễm biến chủng Delta. Nghiên cứu cũng chỉ ra Pfizer có thể ngăn nguy cơ nhiễm biến thể này tới 80%. Giống như Pfizer, Moderna cũng là một loại vaccine được sản xuất theo công nghệ mới mRNA và được đánh giá có hiệu quả cao với virus SARSCoV-2, cũng như biến chủng Delta. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết các loại vaccine Covid-19 có thể bị giảm hiệu quả chống lại nguy cơ xuất hiện triệu chứng nhẹ mà Delta gây ra, những người tiêm chủng đầy đủ vẫn “giữ được sự bảo vệ đáng kể” với biến chủng nguy hiểm này.

Ảnh: Theo báo cáo của Baden LR & cộng sự (2020) https://healthydebate.ca/2021/03/topic/comparing-vaccines/ Hiện nay, nhiều sản phẩm vaccine COVID-19 được phép sử dụng khẩn cấp ở người lớn (AstraZeneca, Pfizer / BioNTech và Moderna...) cũng đã được thử nghiệm ở trẻ em từ 12 tuổi trở lên. Các thử nghiệm lâm sàng so sánh tính an toàn và hiệu quả của vaccine với giả dược. Những nghiên cứu này, xác nhận vaccine an toàn để sử dụng cho trẻ em từ 12 đến 17 tuổi. Hiện một số công ty cũng đã chuyển sang thực hiện các thử nghiệm lâm sàng ở trẻ nhỏ từ 6 tháng tuổi và khả năng vaccine cho những trẻ dưới 12 tuổi có thể được cung cấp vào cuối năm nay.

YESNEWS SỐ BÁO THÁNG 11/2021 “LIỀU THUỐC” CHO NỀN KINH TẾ TOÀN CẦU

Sau quãng thời gian vật lộn với sát thủ vô hình virus SARSCoV-2, nền kinh tế thế giới đang bước vào giai đoạn được đánh giá là phục hồi khá tích cực khi các tổ chức quốc tế đồng loạt nâng mức dự báo tăng trưởng cho năm 2021. Có thể thấy, việc các nước khởi động chiến dịch tiêm chủng vaccine ngừa COVID-19 vào thời điểm đó không chỉ cho thấy tính hiệu quả đối với cuộc khủng hoảng dịch bệnh, mà đây còn trở thành “liều thuốc” kích hoạt lại mọi hoạt động đời sống xã hội. Sau hơn 4 tháng triển khai tiêm vaccine, nhiều nước trên thế giới đã dần gỡ bỏ các biện pháp phong tỏa, nền kinh tế thế giới cũng nhờ đó dần trở lại quỹ đạo bình thường, khiến các định chế tài chính điều chỉnh mức dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong năm 2021. Từ thông điệp của Tổng thống Mỹ Joe Biden: “Lấy vaccine làm chìa khóa để mở cửa nền kinh tế,” sau hơn 4 tháng triển khai, chương trình tiêm chủng với hơn 50% dân số được tiêm ít nhất một mũi vaccine đã đưa nước Mỹ trở lại trạng thái bình thường mới.

Kết thúc quý I/2021, kinh tế Mỹ đã tăng trưởng 6,4% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt mức cao nhất kể từ năm 1984. Sự lây lan nhanh chóng của biến thể Delta trong mùa hè và những nút thắt trong chuỗi cung ứng toàn cầu đã gây thiệt hại nặng nề cho kinh tế Mỹ trong quý III/2021. Báo cáo của Bộ Thương mại Mỹ công bố ngày 28/10 cho thấy trong quý III/2021, tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mỹ chỉ đạt 2%, thấp hơn rất nhiều so với mức tăng trưởng 6,7% ghi nhận trong quý trước đó và là mức thấp nhất kể từ quý II/2020. Tuy nhiên, các chuyên gia vẫn lạc quan về triển vọng tăng trưởng của nền kinh tế lớn nhất thế giới trong quý cuối cùng của năm. Ông Bullard kỳ vọng tăng trưởng kinh tế sẽ gia tăng trong quý IV/2021 và quý I/2022, đẩy tỷ lệ thất nghiệp xuống dưới 4% và về mức trước đại dịch vào mùa Xuân. Khi trong những tuần gần đây, số ca mắc COVID-19 đã giảm đáng kể nhờ việc phủ tiêm vaccine và chương trình tiêm chủng đã giúp hỗ trợ các hoạt động kinh tế. Niềm tin của người tiêu dùng cũng tăng trở lại trong tháng ?này và các đơn đặt hàng đối với tư liệu sản xuất đã tăng lên mức cao kỷ lục trong tháng Chín. Nền kinh tế Trung Quốc, vốn tê liệt trong suốt năm 2020, cũng đang phục hồi thần kỳ. Ngoài tiến bộ nhanh chóng trong chương trình tiêm chủng, với khoảng 40% dân số được tiêm ít nhất một mũi, những chính sách kích thích kinh tế của chính phủ đã đưa nước này thoát khỏi giai đoạn khủng hoảng và về đích với mức tăng trưởng ngoạn mục 18,3% trong quý I/2021, cao nhất kể từ năm 1992. Tốc độ tăng trưởng quý III có xu hướng giảm, tổng sản phẩm nội địa (GDP) tăng 4,9%, nhưng nhìn chung nền kinh tế vẫn đang trên đà phục hồi sau đại dịch dưới những nỗ lực tiêm phòng của chính phủ. Kinh tế của các quốc gia Đông Á dự kiến hồi phục trong năm 2021 với mức tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) bình quân khoảng 7,1% năm 2021 và khoảng 5,2% vào năm 2022. Trong đó, dự báo nền kinh tế Trung Quốc sẽ phục hồi mạnh mẽ, với tốc độ tăng trưởng GDP khoảng 8,2% năm 2021 và 5,8% năm 2022.

Tốc độ tăng trưởng GDP hàng quý của Trung Quốc so với cùng kỳ năm trước./VnEconomy Tại châu Á, nền kinh tế Nhật Bản và Hàn Quốc, đang chứng kiến những dấu hiệu cải thiện. Chính phủ Nhật Bản thông báo xuất khẩu và sản xuất của nước này đã phục hồi mạnh mẽ. Nhật Bản là một trong những quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng Covid-19 cao nhất thế giới. Tính đến 12/11/2021, hơn 94,5 triệu người, tương đương với ba phần tư dân số, đã tiêm đủ hai liều vaccine, cao hơn Anh và các quốc gia bắt đầu sớm hơn nhiều. Một trong những yếu tố khiến nước này thành công trong chương trình tiêm chủng và chống dịch nói chung là công tác truyền thông khiến thái độ e ngại của người dân thay đổi. Trước đó, Nhật Bản là một trong những quốc gia có tỷ lệ hoài nghi vaccine cao nhất thế giới, theo nghiên cứu của tạp chí Lancet. Nguyên nhân chủ yếu bắt nguồn từ các tin đồn tiêu cực về vaccine sởi, quai bị và rubella (MMR) vào những năm 1990, gần đây là vaccine HPV.