KUNST DOOR DE JAREN HEEN In dit magazine kom je terecht in de jaren van verschillende schilders, kunstenaars en artiesten. Je zult erachter komen wat ze deden, hoe hun leven eruit zag en welke kunststromingen er door de jaren heen waren.
CONTENTS
Geschreven door Yoerdan de Rijke - 10 november 2016
NHOUDSOPGAV
6 KUBISME
12 20
SURREALISME
DE STIJL
36 42
POST-MODERNISME
DADA
26 30
POPART
EXPRESSIONISME
FOTOREALISME
46
05
06
1905 - 1940 EXPRESSIONISME In het begin van de twintigste eeuw zijn er twee stromingen waarneembaar binnen de beeldende kunst; de ene stroming richt zich op een objectieve weergave van de werkelijkheid en resulteert uiteindelijk in abstracte kunstwerken. De andere stroming richt zich juist op subjectiviteit, het innerlijk van de kunstenaar zelf en zijn specifieke wereldvisie. Het expressionisme sluit aan bij deze tweede stroming.
07
EXPRESSIE
08
‘ART IS NOT ABOUT BEAUTY, ART IS ABOUT EXPRESSION’
In het Expressionisme (vooral 1910-1920) was men
accentueren. Vaak worden ook voorbeelden uit de natuur
geïnteresseerd in het innerlijk leven: op een directe
vervormd, juist ook hier weer, om de expressiekracht te
en spontane wijze wordt de gevoelswereld tot uit-
verhevigen. Daarbij wordt soms het perspectief opzette-
drukking gebracht. De mens wordt afgebeeld zoals ze ook is beschreven door de vroege psychologie: geïsoleerd, hulpeloos in de greep van krachten die
lijk niet meer juist toegepast. Ook andere academische vorm- en beeldtaal wordt opzettelijk vermeden, zoals het toepassen van een gulden snede. Friedrich Nietzsche was feitelijk de geestelijke voorwerker van het expressionisme.
hij niet begrijpt, ten prooi aan innerlijke conflicten en spanningen. De angsten en irrationele driften
De basiskenmerken van het expressionisme zijn diony-
van het onbewuste waar Freud over schreef, het ge-
sisch, felle en onnatuurlijke kleuren, grillige beelden,
voel en de emotie waren het uitgangspunt voor re-
vervormingen, slordig geschilderd, plat vlak, geen per-
volutionaire uitingsvormen.
spectief. Er wordt meer geschilderd vanuit het gevoel (het
Vooral in de schilderkunst wordt, bijvoorbeeld bij
kind) dan vanuit de ratio (verstand). De schilders van Die
het gebruik van kleuren, vaak afgeweken van de wer-
Brücke wilden om die reden absoluut geen opleiding aan
kelijkheid. De kleur wordt gebruikt om gevoelens te
een kunstacademie volgen.
09
10
oom Vincent van Gogh mede-vennoot was. Daar ontwikkelde hij zijn kennis van beeldende kunsten. In 1876 werd hij ontslagen en probeerde hij tevergeefs de kost te verdienen als leraar en hulpprediker in het Engelse Ramsgate en later als hulp in een boekhandel in Dordrecht. Na deze laatste mislukking besloot van Gogh, net als zijn vader, theologie te gaan studeren in Amsterdam, maar al voor het toelatingsexamen haakte hij al af. Zijn daaropvolgende aanstelling als evangelist van arme mijnwerkers in de Borinage werd ook geen succes. Van Gogh was ten einde raad. Uiteindelijk adviseerde zijn broer Theo, die sinds 1873 bij Goupil werk-
Vincent van Gogh besloot pas op 27-jarige leeftijd te
gaan doen waar hij wereldwijd beroemd mee werd:
kunstenaar worden. In nauwelijks tien jaar maakte hij
ongeveer 900 schilderijen en 1100 werken op papier.
Ook liet hij een correspondentie van 902 brieven na.
Op 30 maart 1853 werd Vincent van Gogh geboren als
oudste zoon van dominee Theodorus van Gogh en zijn
vrouw Anna Cornelia Carbentus in het Zundert. Hij had
twee broers en drie zussen.
Na een fragmentarische schoolopleiding, werd hij in
1869 bediende van de Haagse vestiging van de Franse
kunst- en prentenhandel Coupil & Cie, waarvan zijn
stenaars als Paul Gaugin en Emile Bernard.
Cormon waar hij kennis maakte met eigentijdse kun-
korte periode werkte hij op het atelier van Fernand
kwam hij in aanraking met het Impressionisme. Een
Theo die hem sinds 1881 financieel ondersteunde. Hier
Eind 1886 verhuisde hij naar Parijs waar hij introk bij
ving en de plaatselijke boerenbevolking.
vestigd, liet hij zich inspireren door de landelijke omge-
Nadat hij zich begin 1881 bij zijn ouders in Etten had ge-
eigen door zelfstudie en het kopieren van voorbeelden.
Van Gogh maakte zich de beginselen van de tekenkunst
zaam was, hem om kunstenaar te worden.
VINCENT VAN GOG
11
12
1907 - 1914 KUBISME Hoewel een kubistisch werk er op het eerste gezicht abstract en geometrisch uitziet, verbeeldt zo’n schilderij toch bestaande voorwerpen. Maar de kubist laat verschillende kanten van één en hetzelfde ding tegelijkertijd zien. Kubistische kunst geeft dus geen illusie van een ruimtelijk voorwerp, maar vertaalt ruimtelijke, driedimensionale voorwerpen naar de mogelijkheden van het tweedimensionale doek. Men wilde van het onderwerp alle facetten weergeven.
13
Bij voorkeur werden er stillevens en portretten geschilderd. Er wordt gewerkt in geometrische vlakken, met eentonige aardtinten (bruin, grijs, oker en groen). Het onderwerp wordt door de maker van alle kanten bekeken en ook zo getoond op het doek, het schilderij maakt een platte en ondiepe indruk zonder perspectief . De achtergrond is even belangrijk als de zaken op de voorgrond: voorwerpen en portretten worden even fragmentarisch behandeld als de tussenruimten. Het kubisme maakt de vorm dus vrij van de rechtsstreekse verhouding tot de werkelijkheid en doet dus reeds de eerste stap naar het abstracte. Om de vorm, dus de constructie, duidelijker uit te laten komen, worden de kleuren eenvoudiger, bijna monochroom.
De kleur wordt dus als middel gebruikt om met de vorm te experimenteren. Hierdoor komen een aantal kubisten er toe om, als ze eenmaal passende kleuren hebben gevonden, dit palet lange tijd te gebruiken. De aandacht wordt dan geheel aan de vorm, de constructie, besteed. Na het bovenstaande blijkt, dat het uitgangspunt van Cézanne: eenheid van vorm en kleur bij de eigenlijke kubisten niet tot uitdrukking komt. Cézanne gaat n.l. uit van het gevoel, dat vooral
van zijn eigen tijd, de tijd van het impressionisme.
De kubisten gaan juist uit van de vorm. Het kubisme is een reactie op het impressionisme, dat de vorm verwaarloost. In Frankrijk breekt het kubisme volledig in de open-
de overschakeling in het kubisme van het drie-dimensionale naar het twee-dimensionale. Het vlak wordt niet meer als schijnruimte, maar als vlak gezien. Men breekt dus met de perspectiefleer, wat inhoudt dat men uit één punt, de plaats waaruit men het object beziet, steeds maar één aspect van het object kan zien.
14
1839 - 1906
baarheid door. Maar dit is niet zo belangrijk als wel
PAUL CÉZANNE
uit de kleur blijkt. Hij staat immers onder invloed
15
P A B L O Pablo Ruiz Picasso werd op 25 oktober 1881 geboren in
museum. Zowel Don Jose als Picasso’s moeder, Maria
Plaza de la Merced, Malaga, in Spanje. De geboorte ver-
Picasso Lopez, moedigden de artistieke ambities van
liep moeizaam en het schijnt dat de baby sigarenrook in
hun zoon aan, toen hij al zeer jong bijzonder getalen-
zijn neus geblazen kreeg om zijn ademhaling op gang te
teerd bleek te zijn. Later nam Picasso zijn moeders
brengen, Picasso was de enige zoon van de familie en
naam aan, omdat ‘Ruiz’ in zijn streek veel voorkwam.
zijn knappe verschijning en vroeg ontwikkelde talenten
Picasso wilde niets anders dan schilderen en ging al-
deden hem algauw wennen aan lofprijzingen en liefde;
leen naar school als hij een van zijn vaders duiven en
dit zou zijn hele leven zo blijven.
wat kwasten mee mocht nemen. Don Jose stimuleerde
Picasso’s vader, Jose Ruiz Blasco, was ook een kunste-
Picasso om volgens de academische regels te tekenen;
naar - stillevens van dood wild en bosjes seringenbloe-
jaren later, toen Picasso als oude man een expositie
sem waren zijn specialiteit -, maar om rond te komen
van kindertekeningen bezocht, merkte hij op: ‘Toen ik
gaf hij tekenles en was hij curator van het plaatselijke
zo oud was, kon ik tekenen als Rafael, maar het kostte
16
P
P I C A S S O me mijn hele leven om te leren tekenen als zij.’ In 1895
enorme hoeveelheid kunstwerken. Men zei dat hij in
verhuisde de familie naar Barcelona, in die tijd nam li-
zijn jonge jaren in Parijs wel drie doeken per dag schil-
terair en artistiek centrum dat ontvankelijk was voor
derde. Zeker is dat hij razendsnel kon werken en toen
de ideeën van de Europese avant-garde. Hoewel hij te-
hij al bejaard was, voelde hij nog altijd dezelfde drang
rechtkwam in de hogere klassen van de kunstacademie
tot schilderen. Hij gebruikte alle materialen die maar
‘La Lonja’ en een serie traditionele portretten en grote
voorhanden waren: olieverf, inkt, krijt, pen, houtskool
figuren composities creëerde, brak Picasso al snel met
en hij schiep beelden uit ijzer, brons, gips, bladmetaal,
de academische traditie. Dit was ook het gevolg van acht
steen en rommel uit prullenbakken en maakte gravures
maanden schetsen, werken en eten met de boeren van
en lithografieën - de lijst is oneindig. Op late leeftijd be-
het primitieve dorpje Horta de San Juan in Catalonië,
gon Picasso met pottenbakken en paste hij geheel nieu-
waar hij heen ging om te herstellen nadat hij in de lente
we technieken voor linoleumsneden toe. Voor Picasso
van 1898 roodvonk had gehad. Picasso produceerde een
was werken een manier van leven.
17
18
ONTWERP KUBISTISCHE PRINT Dit is het ontwerp voor de opdracht van het Kubisme; ontwerp een kubistische print voor stof waarmee je behangpapier, een tas of een jurk gaat maken.
Links ziet u het uiteindelijke resultaat, doormiddel het gebruik van verschillende kleuren driehoeken ontstaan er verschillende ‘kubussen’. De kleuren die zijn gebruikt hebben te maken met het najaar (herfst/winter). Dit is daarom ook een erg grote inspiratie voor mij geweest om deze kleuren te gebruiken. Het werk is gericht op de kubistische stijl maar met een modern tintje.
19
SH*T
20
21
22
1916 - 1923 DADADADADADA
23
ADADADADA JOHNHEARTFIELDADADADADADAMARC
Tijdens de Eerste Wereldoorlog vluchtten verschillende kunstenaars naar het neutrale Zwitserland. Zij ontmoetten elkaar in 1016 in een café in Zürich en bespraken de oorlog die hen van huis en haard had ver-
IRONIE
dreven. Zij vroegen zich af hoe kunstenaars een rol konden spelen om de maatschappelijke en politieke situatie te verbeteren. Als enige optie zagen zij het omver halen van alle logica die tot de ellende had geleid, om daarmee de bestaande cultuur omver te halen. Alle bestaande normen en waarden moesten belachelijk gemaakt worden. In veel opzichten nam Dada de fakkel over van de Italiaanse futuristen, die inmiddels internationale bekendheid hadden verworven met hun manifes ten en activiteiten. Maar Dada legde meer nadruk op het onlogische, het associatieve.
Het Dadaïsme was, net als het futurisme, een korte, maar heftige kunststroming. De dadaïsten dreven de spot met de normen en waarden van die tijd. Ze gooiden de meningen over goede smaak in kunst en literatuur in de prullenbak. Die meningen beschouwden zij als culturele kenmerken van een samenleving die bestaat uit hebzucht en materialisme, met oorlog en ellende tot gevolg. De dadaïsten werkten op een voor die tijd uitdagende wijze; daarmee riepen ze veel discussies over kunst op in internationale bladen. Normale, alledaagse, al dan niet bewerkte voorwerpen werden door hen tot kunstwerk verklaard ( o.a. door te ondertekenen). Men noemde ze readymades.
24
HUMOR
ANTIKUNS
SHOCKERE
CELDUCHAMPDADADADADADAFRANZFERDINANDAD
ST
EN
25
26
1924 - 1940 S R E L S
E
M I A R U
Het surrealisme is een kunststroming in de moderne kunst ontstaan als literaire stroming in het begin van 1920. Hoewel er een hoogtepunt van het surrealisme is waar te nemen tussen 1925 en 1940, in zowel schilderkunst, beeldhouwkunst en in de literatuur, is het surrealisme nog steeds aanwezig en actief.
27
S L E U
27
E
S R A I M
Het Surrealisme is ontleend aan het onderzoek
en fantasie overschreden. Bestaande voorwer-
naar het onderbewuste en de dromenanalyse
pen kunnen plotseling getransformeerd wor-
door Sigmund Freud (1856-1939). De surrea-
den tot surrealistische kunst door ze in een ge-
listen geven beelden en of woorden weer van
heel andere context te plaatsen.
symbolische of gedeformeerde voorstellingen.
Het begrip surrealisme werd tijdens de eerste
Dit zijn meestal herkenbare vormen welke met
wereldoorlog voor het eerst gebruikt door de
elkaar geen of weinig verband houden en af-
Franse dichter Guillaume Apollinaire, die een
stammen uit de wereld van dromen, illusies
in 1917 gepubliceerd toneelstuk van de onderti-
en fantasieën. De wetten van perspectief en
tel voorzag: ‘drame surréaliste’. Hierdoor werd
zwaartekracht gelden niet of nauwelijks meer,
het nieuw gecreëerde woord in de woorden-
of worden daarentegen juist versterkt. Surre-
schat van die tijd opgenomen. Maar het duur-
alistische kunstwerken stimuleren de fantasie
de nog twee jaar tot dit nieuwe woord onder
zodanig dat de kijker een geheel eigen inter-
invloed van het in Zwitserland en Duitsland
pretatie van het kunstwerk opbouwt.
beoefende dadaïsme als synoniem voor een af-
Surrealistische kunstenaars schrikken er niet
gerond literair-esthetisch programma in brede
voor terug om alle mogelijk materialen te ge-
kringen van de Franse artistieke wereld werd
bruiken en hiermee te experimenteren. Daarbij
aanvaard.
worden vaak de grenzen tussen werkelijkheid
In het surrealistische programma dat in 1924 als manifest gedrukt werd: ‘Manifeste du Surrealisme’, lanceerde de Franse dichter/schrijver André Breton het surrealisme als een nieuwe kunstvorm. Hij omschreef het Surrealisme als een “zuiver psychisch automatisme, waardoor het de bedoeling heeft het echte denkproces uit te drukken ... het opleggen van een gedachte, vrij van elke controle door het verstand of welk esthetisch of moreel vooroordeel dan ook.” Het surrealisme werd daarom ook duidelijk gedefinieerd als puur intuitief. Alleen door middel van automatisch schrijven en in fantasieen en dromen kon het onderbewustzijn zich manifesteren. 28
SALVADOR DALI
28
Salvador Felipe Jacinto Dali y Komenech werd
ontdekte de Impressionisten en schilderde het
geboren in 1904 op 11 mei in Figueras, Spanje.
linnen in bonte kleuren. Maar het grootste deel
De Spaanse streek maakte toen een enorme
van de tijd was hij bezig zijn imago op te bou-
bloeiperiode door.Zijn vader was een notaris
wen. Hij wilde een zeer herkenbaar persoon
uit Cadaques en de familie leidde een rijk le-
worden. Daarom had hij lang haar en bakke-
ven in het dorp Figueras. Oorspronkelijk heette
baarden en hij droeg een lange cape met een
zijn oudere broer Salvador, alleen hij overleed
bont gekleurde vlinderjas. Hij liet zijn snor
3 jaar voor de geboorte van Dali. Salvador was
staan met een krul aan beide kanten. Het was
enig kind totdat zijn zusje Ana Maria werd ge-
alsof hij wist dat hij een belangrijk persoon
boren. En voor Dali betekende het, dat hij al-
zou gaan worden naast zijn schilderwerk. Van
les kon doen wat hij wilde, hij werd volkomen
kleins af aan leed Dali aan grootheidswaan en
verwend.in 1917 gepubliceerd toneelstuk van de
had een uitzonderlijke fantasie.
ondertitel voorzag: ‘drame surréaliste’. Hier-
In 1927 ging Dali naar Parijs. Iets waar hij al lang
door werd het nieuw gecreëerde woord in de
naar uit had gekeken. Hij bezocht Pablo Picas-
woordenschat van die tijd opgenomen. Maar
so. Picasso en Dali begrepen elkaar woorden-
het duurde nog twee jaar tot dit nieuwe woord
loos. Hun ogen en bewegingen zeiden genoeg.
onder invloed van het in Zwitserland en Duits-
Juan Miro, een andere surrealistische schilder,
land beoefende dadaïsme als synoniem voor
introduceerde Dali bij de surrealisten in Parijs.
een afgerond literair-esthetisch programma in
In 1929, vlak na de introductie, sloot hij zich bij
brede kringen van de Franse artistieke wereld
hen aan. Het surrealisme vond zijn inspiratie,
werd aanvaard.
in de psychoanalyse van Freud. In deze periode ontmoette Dali veel surrealistische kunste-
In 1917 kreeg Dali officieel les. Professor Juan
naars, schilders tot architecten en dichters.
nunez nam hem op de Escuela Municipa de
Hij ontmoette ook zijn toekomstige vrouw Gala.
Grabado onder zijn hoede. Salvador Dali wijdde zichzelf aan zijn passie voor schilderen. Hij
29
30
1917 - 1931
DE STIJL
31
DE
WIT ZWART De Stijl is een variant op de abstracte kunst, die
te houden met het weergeven van alledaagse
kenmerkend is voor de heersende kunstopvat-
tafereeltjes, maar diende de waarheid (orde) uit
tingen uit haar tijd. Deze moderne kunst moest
te beelden. De Stijl koos daarom voor een volle-
uitdrukkelijk niet illustratief of vertellend zijn
dige abstracte kunst en sloot daarbij willekeur
zoals de traditionele kunst. Integendeel, deze
uit. Kleuren werden daarbij gereduceerd tot al-
kunst moest helemaal opzichzelf kunnen staan
leen rood, blauw en geel; de primaire kleuren.
en begrijpelijk zijn, zonder betrekking te heb-
Lijnen werden getrokken met een liniaal lang
ben op de concrete wereld, op de reproductie
horizontale en verticale coördinaten. Deze uit-
van herkenbare figuren.
gangspunten, ontleend aan de Theosofie, had-
De Stijl bestond uit een wisselende groep Ne-
den geldigheid voor zowel architectuur, vorm-
derlandse en buitenlandse kunstenaars die
geving en schilderkunst. In de schilderkunst
voor korte of langere tijd verbonden waren aan
betekende De Stijl rigoureuze afwijzing van
het gelijknamige tijdschrift dat verscheen van
elke illusionistische weergave. Natuur was te
1917 tot 1927, waarna in 1932 nog een herden-
stoffelijk, te individueel. De ‘universele’ kunst
kingsnummer is gemaakt naar aanleiding van
liet alleen de abstracte Compositie toe als ‘ba-
het overlijden van Theo van Doesburg.
lans van positie en proportie van de verf’.
Volgens De Stijl behoorde kunst zich niet bezig
32
T T
GEEL ROOD BLAUW
STIJL Piet Mondriaan maakte vooral schilderijen met
landschappen.
dikke, zwarte lijnen en daar de primaire kleu-
Mondriaan vond de tekening belangrijker dan
ren tussen: rood, blauw en geel. Ook maakte
de kleur. Hij schilderde zwarte (rechte) lijnen,
Piet Mondriaan schilderijen met landschap-
vooral in de kleuren grijs en bruin. Mondriaan
pen en zelfportretten, net zoals Rembrandt van
kreeg ideeĂŤn door naar dingen te kijken, bij-
Rijn. Hij schilderde ook zonsondergangen en
voorbeeld een muur bij zijn werkplek of de zee.
molens. Zijn werk is in twee groepen te verde-
Later maakte hij schilderijen met veel meer
len. In de ene groep maakte hij schilderijen met
kleur, nog steeds gebruik makend van blauw,
zwarte lijnen en de kleuren rood, blauw en geel.
geel en rood. Hij gebruikte toen ook bijna geen
In de andere groep maakte hij schilderijen met
zwarte lijnen meer.
33
ONTWERP RECLAME GEINSPIREERD DOOR MONDRIAAN Dit is het ontwerp voor de opdracht van de Stijl; maak een reclame waar de vormgeving van Mondriaan als inspiratie gebruikt wordt.
Ik heb ervoor gekozen om een reclame te maken van Coca Cola, ik heb deze keuze gemaakt omdat Coca Cola vaker een bepaald ‘thema’ heeft (bijvoorbeeld bij een groot evenement, seizoen etc.) Dit keer is het thema ‘Coca Cola Meets Art’, het blikje vormgegeven naar de technieken die Mondriaan ook gebruikte voor zijn schilderijen/tekeningen.
34
35
36
POP ART 1955 - 1970
37
PO De naam pop art is in 1954 gelanceerd door de
onderwerpen. Meestal oogden de kunstwerken
Britse criticus Lawrence Alloway, alhoewel de
net als in de reclamewereld jeugdig, luchtig en
term al in 1947 door de Britse beeldhouwer Pao-
speels. De Amerikaanse kunstenaars namen zelf
lozzi werd gebruikt. Deze figuratieve stroming
veelvuldig elementen uit de beeldtaal van de re-
bond een grote verscheidenheid aan stijlen en
clame over. De consumptiemaatschappij werd
technieken. Het gemeenschappelijke uitgangs-
vaak positief belicht, hoewel er ook kritische pop
punt was de interesse voor de hedendaagse po-
art werken bestaan. Het optimisme over de con-
pulaire cultuur, vooral de triviale cultuurvor-
sumptiemaatschappij is gemakkelijk te bevatten
men uit de Verenigde Staten. Massaproducten
als we de schaarste van de jaren veertig in her-
uit het alledaagse leven, reclame, strips, films,
innering nemen.
massamedia en idolen waren veel voorkomende
00 38
! P O ! T AR
De kunstwerken waren gericht op een groot publiek. De pop art was dan ook een toegankelijke stroming. Er werd afgerekend met het intellectuele, gewichtige en elitaire imago van de beeldende kunst. De beeldtaal sloot aan bij de veranderende smaak. In tegenstelling tot vele andere stromingen werd er dus niet gestreefd naar een universele stijl of eeuwigheidswaarde. Een aantal pop-kunstenaars wilden werken maken die ook betaalbaar waren voor de massa. Grafische technieken en de fotografie werden gewaardeerd omdat ze net als de geïndustrialiseerde producten in oplagen konden worden vervaardig en ze minder persoonlijk ogen als handmatig vervaardigde werken. De positieve waardering voor massaproducten leidt in de pop-art van de jaren zestig veelvuldig tot het verdoezelen van sporen van handwerk. Warhal gaat daarin het verst; hij noemde zichzelf een machine en zijn atelier ‘The factory’.
00 39
ONTWERP GEBRUIKSVOORWERP IN STAD Dit is het ontwerp voor de opdracht van het Popart; Zet een uitvergroot gebruiksvoorwerp in een stadsgezicht neer. Aan de rechterkant ziet u het eindelijke resultaat; een kraan aan de Maas, bedoeld alsof het water blijft doorstromen en als het water ‘op’ is, dat je dan de kraan aan kan zetten. Ik vond dit zelf echt een komisch beeld en past goed bij de stijl van Claes Oldenburg.
00 40
00 41
00 42
v.a. 1965 FOTOREALISME Met de moderne tijd, komen moderne manieren van denken. Met moderne manieren van denken komen nieuwe manieren om oude dingen te benaderen. Dit wordt gedaan door het mengen van het oude en het nieuwe door het corrigeren van het oude met het nieuwe. Zo zit het bij fotorealisme. Deze kunst, die gedomineerd wordt door schilders in plaats van fotografen, bestaat uit het maken van een schilderij uit een foto.
00 43
44
Het hyperrealisme is een van de vele benamingen voor onder andere het superrealisme, fotorealisme en Sharp Focus Realism, voor een bepaalde manier van schilder- en beeldhouwkunst die in de jaren zeventig meer bekendheid kreeg in Amerika. Het hyperrealisme is een kunststroom in de moderne kunst die recht tegenover de abstracte kunst en de art-informal gingen en meer naar het realisme trok. Het wordt voornamelijk gebaseerd op de fotografische weergave van de werkelijkheid . De kunstenaars die zich bezig houden met het hyperrealisme, halen hun ideeën uit het dagelijkse leven, soms is er bij bepaalde voorwerpen overdreven precisie bij het schilderen. Het merendeel is geko-
HYPERREALISME
pieerd van foto’s terwijl de beelden, uit deze kunst-
stroom, zijn vervaardigd door lichaamsafgietsels te maken, waarbij de beelden bijna niet van echt te onderscheiden zijn. In het begin stond het hyperrealisme heel dicht bij de pop-art, maar het ontwikkelde zich later tot een zelfstandige kunststroom, die vanuit Amerika steeds meer Europese kunstenaars ging beïnvloeden. De bekendste kunstenaars van het hyperrealisme zijn Chuck Close, Richard Estes en Duane Hanson die, zoals u in het eerste hoofdstuk al gelezen heeft, de kunststroom allemaal op een andere manier invul-
Bij het fotorealisme gaat men altijd van foto’s uit en bij het hyperrealisme hoeft dat niet. Een heel realistisch stilleven kan hyperrealisme zijn als het gewoon in een atelier heeft gestaan en daarvan nageschilderd is. Als er een heel realistisch beeldhouwwerk is (met haar en helemaal beschilderd) is het logischer als dat hyperrealisme wordt genoemd dan fotorealisme, omdat een plat plaatje veel dichter bij een foto komt dan een driedimensionaal beeld. Fotorealisme is dus eigenlijk fotorealisme, maar hyperrealisme hoeft geen fotorealisme te zijn.
45
v.a. 1950 POST-MODERNISME De term postmodern wordt sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw voor van alles en nog wat gebruikt. De inhoud van het begrip lijkt even breed als vaag. Letterlijk betekent postmodern: na het moderne. Dat manifestaties van postmodernisme vaak een voortzetting zijn van de moderniteit, maakt een sluitende definitie extra lastig. De scheidslijn modern - postmodern loopt dwars door het humanisme heen.
46
47
POST
De eerste kritiek op het Modernisme was te
Cities (1961) van Jane Jacobs, dat de opheffing van de sociale samenhang in de steden door de utopische bouwplannen en -schema’s van het Modernisme propageerde, en Complexity and Contradiction in Architectuur (1966) van Robert Venturi die vindt dat moderne architectuur nietszeggend is omdat de complexiteit en de ironie ontbreken die historische bouwwerken verrijken. In 1972 publiceerden Venturi, Denise Scott Brown (geb. 1932) en Steven Izenour Learning from Las Vegas, dat de culturele oprechtheid van de handelsgeest verheerlijkt, die men terugvindt in de bewegwijzering en de gebouwen in deze typische stad.
48 27
MODERN
lezen in The Death and Life of great American
De postmoderne kunst heeft zijn wortels ook
In 1972 leidde het boek Mythologies (1957) van
in de jaren vijftig en zestig, toen kunstenaars
Roland Barthes tot een grote verspreiding van
een enorme diversiteit aan alternatieve kunst-
zijn theorieën over semiotiek - de studie van
vormen creëerden als alternatief voor de mo-
tekens en symbolen als de communicatiemid-
dernistische kunst. Er ontstonden landart,
delen van een cultuur. Men geloofde dat als
environments,
performances,
gebouwen en objecten doordrongen waren
body art, videokunst en later ook de compu-
van symboliek, kijkers en gebruikers ze sneller
terkunst. Het technologische in de kunst is
zouden begrijpen en stelden dat de voorkeur
volgens Lucy Lippard een kenmerk van het
van de beweging Moderne voor geometrische
Postmodernisme. Dit is met name het geval
abstractie zonder versiering en dus symbo-
bij de Amerikaanse Popart met zijn industri-
liek, tot vervreemding en ontmenselijking van
ële invloeden. Andy Warhol is een voorbeeld
architectuur en design zou leiden. Halverwege
van een Popartkunstenaar, die door het serie-
de jaren ‘70 begonnen Amerikaanse architec-
matige in zijn werk het massaculturele en het
ten als Michael Graves met het aanbrengen van
industriële benadrukte. Zijn atelier noemde
decoratieve motieven op hun ontwerpen, die
Warhol nota bene The Factory en hij gaf ooit te
ironisch bedoeld waren en vaak verwezen naar
kennen dat hij graag een machine wilde zijn.
oude decoratieve stijlen.
happenings,
49