Biyolojik Risk Etmenleri
1
Toplam 1 Saat
2
1 Saat Yüzyüze Eğitim
3
0 Saat Uzaktan Eğitim
Amaç Öğrenme Hedefleri
Amaç & Öğrenme Hedefleri
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ (BRE) Konunun Genel Amacı Katılımcıların; «Çalışma ortamında karşılaşılan sağlığa zararlı biyolojik risk etmenleri hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamaktır.»
Öğrenme Hedefleri Çalışma ortamında risk etmeni olarak karşılaşılabilecek bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitleri tanımlar. Çalışma ortamında risk etmeni olarak karşılaşılabilecek mikroorganizmaların özelliklerini açıklar. Sayılan hastalık etmenlerinin tanınmasında kullanılabilecek basit mikrobiyolojik parametreler ve basit laboratuar yöntemlerini sıralar. Biyolojik risk etmenlerinden korunma yöntemlerini sıralar
Konunun Alt Başlıkları Biyolojik etmenlerden doğacak riskler Biyolojik risk etmenleriyle karşılaşılabilecek çalışma ortamları Sağlık sektöründe çalışanların maruz kalacağı riskler İlgili mevzuat
Biyolojik Risk Etmenleri Mevzuatı
Mevzuat «BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK» «15 Haziran 2013 Tarihli, 28678 Sayılı R.G.»
«BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK» «15 Haziran 2013 R.G. Tarihli, 28678 Sayılı R.G.»
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik MADDE 19 – (1) 10/6/2004 tarihli ve 25488 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Tanımlar / Biyolojik Etkenler
«Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleridir.»
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Tanımlar / Mikroorganizma
«Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel/hücresel olmayan mikrobiyolojik varlıklardır.»
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Tanımlar / Hücre Kültürü
«Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in‐vitro (deneysel) olarak geliştirilmesidir.»
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Tanımlar / Patojenite «Bir enfeksiyon etkeninin hastalık yapabilme yeteneğidir.»
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Tanımlar / Virülans «Bir etkenin ağır veya öldürücü bir hastalık tablosuna yol açma yeteneğidir.»
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Tanımlanan Biyolojik Etkenler Enfeksiyon Risk Düzeyine Göre;
GRUP
1 GRUP
2
Yok
İnsanda hastalığa yol açma olasılığı bulunmayan biyolojik etkenler,
Hastalık (İnsan‐Çalışan) Topluma Bulaşma Etkin Korunma Etkin Tedavi
İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler,
Hastalık (İnsan‐Çalışan) Topluma Bulaşma Etkin Korunma Etkin Tedavi
Var Yok Evet Evet
Hastalık (İnsan‐Çalışan) Topluma Bulaşma Etkin Korunma Etkin Tedavi
Var Var Evet Evet
Hastalık (İnsan‐Çalışan) Topluma Bulaşma Etkin Korunma Etkin Tedavi
Var Var Hayır Hayır
İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar GRUP için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen, ancak genellikle etkili korunma 3 veya tedavi imkanı olan biyolojik etkenler,
GRUP
4
İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak halen etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler, Sırası / Nedir? /
5.MADDE
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ Biyolojik etkenlere maruz kalma riski varsa; işçinin maruziyet türü, düzeyi ve süresi belirlenir, Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyet söz konusu ise; risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır, Risk değerlendirmesi, düzenli aralıklarla , maruziyet koşulları değiştiğinde yada başka herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir, Madde 6
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ RİSK DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması, Yetkili makamların, işçilerin sağlığını korumak için biyolojik etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri, İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler, İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler, Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak işçilerin yakalandığı hastalıkla ilgili bilgiler. Madde 6
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ ÖNLEMLER / İKAME ETME – YERİNE KOYMA «İşveren, yapılan işin özelliğine göre zararlı biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınır ve mevcut bilgiler ışığında, biyolojik etkenleri kullanım şartlarında durumuna uygun olarak çalışanların sağlığı için tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli olanlar ile ikame eder.»
Madde 7
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ RİSKLERİN AZALTILMASI İşveren, işyerinde biyolojik etkenlere maruziyet riskinin azaltılması için aşağıdaki önlemleri alır: a) Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, çalışanların sağlık ve güvenliği için risk olduğu ortaya çıkarsa, çalışanların maruziyetini önler. b) Bunun teknik olarak mümkün olmadığı hallerde, yapılan iş ve risk değerlendirmesi dikkate alınarak, sağlık ve güvenlik yönünden yeterli korumayı sağlayacak şekilde, çalışanların maruziyet düzeyinin en aza indirilmesi için özellikle aşağıdaki önlemleri alır: Madde 8
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Maruizyeti Azaltma Yöntemleri – 1 1) Maruz kalan veya kalabilecek çalışan sayısı, mümkün olan en az sayıda tutulur. 2) Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını önleyecek veya ortamda en az düzeyde bulunmasını sağlayacak şekilde düzenlenir. 3) Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır veya maruziyetin başka yollarla önlenemediği durumlarda kişisel korunma yöntemleri uygulanır.
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Maruizyeti Azaltma Yöntemleri – 2 4) Hijyen önlemleri, biyolojik etkenlerin çalışma yerlerinden kazara dışarıya taşınması veya sızmasının önlenmesi veya azaltılmasını sağlamaya uygun olur. 5) Ek–II’de verilen biyolojik risk işareti ile birlikte 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğinde yer alan ilgili diğer uyarı işaretleri de kullanılır. 6) Biyolojik etkenleri içeren kazaların önlenmesine yönelik plan hazırlanır.
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Maruizyeti Azaltma Yöntemleri – 3 7) Gerektiğinde, kullanılan biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında bulunup bulunmadığının belirlenmesi için 6331 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendine göre yürürlüğe konulan Yö‐ netmeliğe uygun ölçümler yapılır. 8) Atıkların, gerektiğinde uygun işlemlerden geçirildikten sonra çalışanlar tarafından güvenli bir biçimde toplanması, depolanması ve işyerinden uzaklaştırılması, güvenli ve özel kapların kullanılması da dâhil uygun yöntemlerle yapılır. 9) Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde kullanılması ve taşınması için gerekli düzenlemeler yapılır.
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ BAKANLIĞA BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ Risk değerlendirmesi sonuçları işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa, istenmesi halinde, işveren aşağıdaki konularda gerekli bilgileri Bakanlığa verir, İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına bildirir, Madde 9
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ BAKANLIĞA BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında (işe başlamadan en az 30 gün önce ) ön bildirimde bulunulur; Grup 2 biyolojik etkenler Grup 3 biyolojik etkenler Grup 4 biyolojik etkenler Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm Bakanlığa bildirilir. Madde 15
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ BAKANLIĞA BİLDİRİM İÇERİĞİ Risk değerlendirme sonuçları, İşçilerin biyolojik etkenlere maruz kaldıkları veya kalabilecekleri işler, Biyolojik etkenlere maruz kalan işçi sayısı, İSG’den sorumlu kişilerin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterlilikleri, Çalışma şekli ve yöntemleri de dahil olmak üzere alınan koruyucu ve önleyici önlemler, Grup 3 veya 4’de yer alan biyolojik etkenlere maruziyetten işçilerin korunması için acil eylem planı,
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ KİŞİSEL HİJYEN VE KORUNMA İşverenler, aşağıdaki önlemleri almakla yükümlüdür; 1.İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan çalışma alanlarında yiyip içmeyeceklerdir. 2.İşçilere uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanacaktır. 3.İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvaletler sağlanacaktır. Madde 10
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ EĞİTİM – TALİMATLAR – BİLGİLENDİRME Temasın olduğu çalışmalara başlanmadan önce, Yeni veya değişen risklere göre uyarlanabilecek, Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacak, Olası sağlık riskleri, Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler, Hijyen gerekleri, Koruyucu ekipman‐elbiselerin kullanımı‐giyilmesi, Herhangi bir olay anında ve olayların önlenmesinde işçilerce yapılması gerekenler, ………………….eğitimler verilecektir. Madde 11
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ SAĞLIK GÖZETİMİ Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda işverence işçiler; «Çalışmalara başlamadan önce (işe giriş muayenesi) ve düzenli aralıklarla (periyodik muayene)» sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır.
Madde 16
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ SAĞLIK GÖZETİMİ Risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri alınması gereken işçileri tanımlamalıdır; Bir işçinin, bir enfeksiyona ve/veya hastalığa yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi veya işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi, benzer biçimde maruz kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde sağlık gözetimine tabi tutulmasını sağlar, Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir,
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ SAĞLIK GÖZETİMİ Maruziyetin sona ermesinden sonra sağlık gözetimi ile ilgili olarak, işçilere gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir, sağlık eğitimleri yapılır, İşçinin kişisel sağlık durumu yeniden değerlendirilir, mesleki ve tıbbi öyküsü ile ilgili kayıt tutulur, İşçiler, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları hakkında bilgi edinebilirler, ilgili işçiler veya işveren, sağlık gözetim sonuçlarının gözden geçirilmesini isteyebilirler,
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ TIBBİ LİSTELER VE KAYITLAR (1) İşverenler, grup 3 ve/veya grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutar.
Madde 13
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ TIBBİ LİSTELER VE KAYITLAR
(2) Bu liste ve kayıtlar, maruziyet sona erdikten sonra en az 15 (Onbeş) yıl saklanır; Ancak aşağıda belirtilen enfeksiyonlara neden olabilecek biyolojik etkenlere maruziyet söz konusu olduğunda, bu liste, bilinen son maruziyetten sonra en az 40 (Kırk yıl boyunca saklanır:
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ TIBBİ LİSTELER VE KAYITLAR Kişisel tıbbi kayıtların bilinen son maruziyetten itibaren 40 yıl süre ile saklandığı koşullar; a) Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyet. b) Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet. c) Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet. ç) Tedaviye rağmen uzun süreler boyunca tekrarlayan hastalıklarla sonuçlanan biyolojik etkenlere maruziyet. d) Uzun süreli ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet.
Biyolojik Risk Etmenleri
ENFEKSİYON ZİNCİRİ YENİ KONAKÇI
BULAŞMA YOLU (Temas, Ortak Kullanılan Maddeler, Hava ve Vektörler)
KAYNAK‐ETKEN (Patojenite ‐ Virülans)
ENFEKSİYON ZİNCİRİ
KONAK (Duyarlılık)
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ – HASTALIK İLİŞKİSİ 1
Patojenite (Bir enfeksiyon etkeninin hastalık yapabilme yeteneği) Virülans (Bir etkenin ağır/öldürücü bir hastalığa yol açma yeteneği)
2
Bulaşma yollarına (Temas, ortak kullanılan cansız maddeler, hava‐ vektörler)
3
Konakçının duyarlılığına,
4
Çevresel etmenlere; (Isı değişiklikleri, nem, radyasyon, hava basıncı, hava akım hızı, kimyasal maddeler, gazlar, toksinlere vb.) bağlıdır. Sırası / Nedir? /
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ RİSK ALTINDAKİ İŞLER Tarım (ürünün yetiştirilmesi ve hasadı), Hayvancılık, Ormancılık, Balıkçılık, Tarım ürünleri (gıda paketleme), Depolama (tahıl siloları, tütün ve diğerleri), Hayvan tüyleri ve derilerinin işlenmesi, Tekstil fabrikaları, Ağaç işleme (marangozhaneler), Laboratuvar hayvanlarının bakımı,
RİSK ALTINDAKİ İŞLER Sağlık (hasta bakımı, tıbbi ve dental), Kişisel günlük bakım (saç bakımı, vücut bakımı), Biyoteknoloji (üretim işlemleri), Farmasötik (ilaç üretimi), Klinik ve araştırma laboratuvarları, Bina onarımı, Katı ve sıvı atıkların yok edilmesi, Endüstriyel atıkların yok edilmesi,
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ RİSK ALTINDAKİ İŞLER İşyerlerinde bulunan biyolojik risk etmenlerinin tayininde, daha ziyade; 1.Tarım işçileri, 2.Sağlık çalışanları , 3.Laboratuvar çalışanları……………..üzerine yoğunlaşılmıştır.
Sık Görülen Biyolojik Risk Etmenleri
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA EN SIK GÖRÜLEN BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ VİRAL ENFEKSİYONLAR
BAKTERİYEL ENFEKSİYONLAR
MANTAR ENFEKSİYONLAR
PARAZİT ENFEKSİYONLAR
1. Hepatit‐B, 2. AIDS, 3. Kızamık, 4. Kızamıkçık, 5. Kabakulak, 6. Suçiçeği, 7. Herpes Enf, 8. Sitomegalovirüs
1. Tüberküloz, 2. Menengokoksik, 3. Menenjit, 4. GİS Enf, 5. Lejyoner Hast, 6. Difteri, 7. Boğmaca,
1. Histoplazmosis, 2. Candidadis,
1. Ankilostomiasis, 2. Necatoriasis,
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ TARIM VE HAYVANCILIKTA EN SIK GÖRÜLEN BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Hastalık
Belirtileri
Kaynak
Riskli İşler
Şarbon
Deride siyah püstül
Enfekte koyun‐ inek/ürünleri
Çiftçi, kasap, veteriner,
Tüberküloz
Öksürük, ateş, terleme
Enfekte hayvanlar
Çiftçi, kasap, veteriner,
Bruselloz*
Ateş, terleme, eklem ağrısı
Hasta koyun, keçi, inek
Besiciler, sütçü, veteriner,*
Salmonellozis
Ateş, üşüme, ishal, baş ağrısı
Kümes hayvanı, kedi, köpek
Veteriner, aşçı‐mezbaha işçisi
Kırım Kongo (KKKA)
Yaygın kanamalar
Kene
Çiftçi, besici
Kedi Tırmığı Hastalığı
Ateş, deri lezyonu, lenfadenit
Kedi, köpek
Veteriner, kedi‐köpek sahibi,
Kuduz
Baş ağrısı, ajitasyon, salya akması
Köpek, tilki, kurt, yarasa
Veteriner, çiftçi, mağaracı,
Hastalık riskli gruplar ilişkisi
HEPATİT – B Etken
Bir DNA virüsüdür
Kanla sık teması olanlar, homoseksüeller, iv‐ yolu kullanan ilaç bağımlıları, Epidemiyoloji taşıyıcı anne bebekleri, huzurevi, düşkünler yurdu vb. yerlerde yaşayanlar daha çok risk altında ç Bulaşma Klinik
Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişki Akut enfeksiyonda %90 sarılık gelişmez. %10 kronikleşme olasılığı var. Kronik aktif hepatit, Siroz, Hepatosellüler karsinom riski
Tanı
Serum ALT ve AST düzeylerinin yükselmesi, Virüse ait serolojik işaretler
Tedavi
Kişilerin belirli sağlık sorunları ile karşılaşma olasılıklarının, risklerinin belirlenmesini inceler
Korunma Aşı
Kaynak ve bulaşma yollarına yönelik, Sağlam insanlara yönelik 0‐1‐6 Aylarda 20mg İ.M
HEPATİT HASTALIĞINDA YAKLAŞIM Parametreler
HBsAg (İnf Varlığını, >6 Ay Kr)
Anti‐HBs (Antikor Cevap)
Anti‐HBc IgM (Aktif İnfeksiyon)
Anti‐HBc IgG (Geçirilmiş İnfeksiyon)
HBeAg (Bulaştırıcılık)
HBV DNA (Virüsün Vücutta Old)
SGOT
Aktif Enfeksiyon (Bulaştırıcı)
Kronik Taşıyıcı (Bulaştırıcı Değil) (Biyopsi)
Doğal Bağışıklık (Önceden İnf. Geçirmiş)
Aşılı Bağışıklık
(+)
(+) >6 Ay
(‐)
(‐)
(‐)
(‐)
(+)
(+)
(+)
(‐)
(‐)
(‐)
(‐)
(+)
(+)
(‐)
(+)
(‐)
(‐)
(‐)
(+)
(+)
(‐)
(‐)
1.250 IU/L
150 IU/L (Yüksek)
25 IU/L
30 IU/L
HEPATİT B HASTA KANIYLA TEMASTA ÖNLEM HBsAg (+) Hastanın İğnesiyle Temas? Sağlık personelinin hepatit B parametrelerine bakılır; 1.Personel aşılı ve daha önce Anti‐HBs titresi 10 U/lt’den fazla olduğu biliniyorsa tek doz aşı yapılması yeterlidir. 2.Personel aşısız veya aşıya rağmen daha önce Anti‐HBs titresi <10 U/lt fazla olmamışsa 48 saat içinde hiperimmunglobulin (0,06ml/kg) yapılmalı ve eş zamanlı aşı programı başlanmalı
HEPATİT – C Etken
Bir DNA virüsüdür
Kanla sık teması olanlar, homoseksüeller, iv‐ yolu kullanan ilaç bağımlıları, Epidemiyoloji taşıyıcı anne bebekleri, huzurevi, düşkünler yurdu vb. yerlerde yaşayanlar daha çok risk altında ç Bulaşma
Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişkiyle. Kan nakilleriyle bulaşma riski daha yüksektir
Klinik
Hepatit‐B’ye göre kronikleşme hızı daha yüksektir
Tanı
Virüse karşı serumda antikor gösterilmesiyle konur
Tedavi Korunma Aşı
Özgün bir tedavi yoktur Korunma, kan ve vücut sıvılarıyla bulaşan hastalıklara karşı alınacak önlemler çerçevesindedir Özgün bir aşısı yoktur
HEPATİT – D (DELTA HEPATİT) Etken
Bir virüstür
Epidemiyoloji kronik Hepatit‐B hastalarını ve HBsAg taşıyıcılarını tehdit eder Bulaşma
Etken çoğalmak için mutlaka HBsAG’ye ihtiyaç gösteren bir virüstür
Klinik
Hepatit‐B’ye göre kronikleşme hızı daha yüksektir
Tanı
Virüse karşı serumda antikor gösterilmesiyle konur
Tedavi Korunma Aşı
Hepatit‐B tedavisi Hepatit‐B’ye karşı korunma aynı zamanda Hepatit‐D’ye korunma demektir Özgün bir aşısı yoktur
EDİNSEL BAĞIŞIKLIK YETERSİZLİĞİ SENDROMU‐AIDS Etken Epidemiyoloji Bulaşma Klinik Tanı Tedavi Korunma Aşı
İnsan bağışıklık yetersizliği virüsü (Human Immun Deficiency Virüs‐ HIV) Sağlık çalışanları için Hepatit‐B’ye göre daha küçük risk. Bir iğne kazasında bile Hepatit‐B’nin bulaşma şansı %20‐30 iken, EBYS için bu oran 1/650’dır Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişki Virüs özellikle hücresel savunma sistemini çökertir. Bunun sonucu oluşan enfeksiyonlar ve/veya bazı kanserler hastalık tablosuna ve giderek ölüme yol açar. Virüsün organizmaya girmesi ile ölüm arasında 10 yılı aşkın süre olabilir ç g y g y ş Serumda virüse karşı antikor gösterilmesi ile konur. Kişi ‐henüz‐ sağlam taşıyıcılıktan, ölümcül duruma kadar uzanan bir spektrum içinde olabilir Özgün bir tedavi yöntemi yoktur Kan ve vücut sıvılarıyla bulaşan hastalıklara karşı alınacak önlemler Henüz etkin bir aşı geliştirilememiştir
Biyolojik Risk Etmenlerinde Önlemler
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ GENEL ÖNLEMLER 1. Periyodik taramalarla duyarlı kişilerin saptanması, 2. Personel eğitimi, Çalışmalara başlanmadan önce verilecek, Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak, Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacaktır, 3. Çalışırken uyulacak hareket tarzlarının belirlenmesi, 4. Laboratuvar mimari yapılarının işlevlerine uygunluğu, 5. Uygun yalıtım‐gözlem ve dezenfeksiyon önlemleri, 6. Enfeksiyon taraması için epidemiyolojik sistem, 7. Aktif immünizasyon (aşılama) ve serum, 8. Seyahatlere kısıtlama (bakım ve dezenfeksiyon),
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ DUYARLI KİŞİLERDE ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER Risk
Tanıma Yöntemi
Önlem
Hepatit B
Serolojik Testler
Aşılama
0‐1‐6 Ay/0‐1‐2‐12
Kızamık
Serolojik Testler
Aşılama
3 Ay Arayla 2 Doz
Tetanos
Öykü Alma
Aşılama
1 Ay Arayla 3 Doz
Difteri
Öykü Alma
Aşılama
2‐3‐4‐16 Ay , 6‐14 Yaş
Kabakulak
Serolojik Testler
Aşılama
Tek Doz
Kızamıkçık
Serolojik Testler
Aşılama
Tek Doz
İnfluenza
İmmün Durum ve Yaş
Aşılama
Her Yıl
Polio
Serolojik Testler
Aşılama
1‐2 Ay Arayla 3 Doz
Tüberküloz
PPD, Akciğer Film
Aşılama
İzlem‐Profilaksi‐Tedavi
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ KAN VE VÜCUT SIVILARI İZOLASYONU Hastalık
İzolasyon Koşulları
Hepatit‐B
Kirlenme olasılığı varsa önlük kullanılmalı
Hepatit‐C
Temas varsa eldiven kullanılmalı
AİDS
Eller yıkanmalı
Leptospirosis
Kontamine eşya yok edilmeli
Sıtma
İğne batmasına önlem alınmalı
Frengi
Kan hipokloritle silinmeli
LABORATUARDA ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Ağızla pipet kullanılmaması, Pipetle çalışırken baloncuk oluşmasına dikkat edilmesi, Pipet yerine iğne ve şırınga kullanılmaması, Özelerin kullanılmadan önce soğutulması, Tüp kapakları açıldığında tüp ağzının alkollü bez ile örtülmesi, Tüm tehlikeli işlemlerin Biyolojik Güvenlik Kabininde yapılması, Santrifüj işleminin iyi havalandırılan bir odada yapılması, sağlam plastik tüp kullanılması Parenteral enjeksiyon ve aspirasyon iğnesi kilitlenen enjektörle yapılması, iğne enjektörden ayrılırken alkollü bezle tutulması, 9. Kullanılmış iğne ve enjektörlerin doğruca dar ağızlı sağlam kaplara atılması, 10. Tüm kontamine materyalin atılmadan önce otoklavdan geçirilmesi, 11. Tüm kontamine cam ve pipetlerin otoklava gitmeden önce dezenfektanlı kaplara alınması, 12. Laboratuvarlarda yemek, içmek ve sigara içmenin yasaklanması, 13. Çıkarken ellerin yıkanması, önlüklerin laboratuvarlarda bırakılması, 14. Serum veya örnek saklanan buzdolabında yiyecek bulunmaması.
Teşekkür Ederim