Kerncijfers Holland Rijnland by Zabriski Media

Kerncijfers Holland Rijnland

Inhoud Voorwoord

Technische toelichting

1. Holland Rijnland vergeleken met andere Zuidvleugelregioâ&#x20AC;&#x2122;s en/of COROP-gebieden, Zuid-Holland en Nederland

2. Kerncijfers per gemeente

3. Oppervlakte en bodemgebruik

4. Bevolking

5. Wonen

6. Economie en toerisme

7. Verkeer en vervoer

8. Arbeidsmarkt, werk en inkomen

9. Jeugd, onderwijs en zorg

10. Openbare orde en veiligheid

11. Verkiezingen

Colofon

Voorwoord Een steeds veranderende samenleving doet een beroep op het aanpassingsvermogen van gemeenten. Zij moeten voor verschillende beleidsterreinen hun rol vinden binnen dynamische, complexe netwerken, belangen en krachtenvelden die onderling met elkaar zijn verbonden. Daarom werken twaalf gemeenten samen binnen de regio Holland Rijnland. Zij doen dat voor gemeentegrens-overschrijdende onderwerpen binnen het terrein van de Sociale en Ruimtelijke Agenda, om efficiency-voordelen te behalen, beter te kunnen afstemmen en streekbelangen te behartigen. De regio Holland Rijnland heeft op 1 oktober 2009 het eerste lustrum gevierd. In de eerste vijf jaar is door samen te werken veel tot stand gekomen. Voorbeelden hiervan zijn: de Regionale Structuurvisie (RSV), één regionale woningmarkt, het Regionale Bureau Leerplicht, het Regionale Investeringsfonds (RIF) en de rijkssteun voor de RijnlandRoute en RijnGouwelijn. Onder andere door de reikwijdte en positie van de beleidsonderwerpen van Holland Rijnland ontstond een behoefte aan eenduidige cijfers over de regio. Immers, meten is weten. Tot nu toe waren deze cijfers niet of alleen in versnipperde vorm beschikbaar. Met ‘Kerncijfers Holland Rijnland 2009/2010’ worden niet alleen eenduidige cijfers over de regio geboden, maar ook – waar mogelijk – over de afzonderlijke Holland Rijnlandgemeenten en hoe deze zich tot elkaar en de regio verhouden. Ook is voor een aantal onderwerpen een vergelijking gemaakt met de cijfers van andere regio’s in de Randstad, de provincie Zuid-Holland en landelijke gegevens. ‘Kerncijfers Holland Rijnland 2009/2010’ is dus een bron met gegevens over de regio Holland Rijnland voor raadsleden, bestuurders, maatschappelijke organisaties, inwoners en geïnteresseerden. Volgend jaar kunt u de publicatie ‘Kerncijfers Holland Rijnland 2010/2011’ tegemoet zien.

R.M. van Netten, secretaris Holland Rijnland december 2009

Technische toelichting Gemeentelijke herindelingen In deze publicatie staan ook cijfers met een peildatum of peiljaar voor de recente gemeentelijke herindelingen in de regio Holland Rijnland: • De gemeenten Rijnsburg en Valkenburg zijn per 1 januari 2006 opgegaan in de gemeente Katwijk. • De gemeenten Sassenheim, Voorhout en Warmond zijn per 1 januari 2006 samengevoegd onder de gemeentenaam Teylingen. • De gemeenten Alkemade en Jacobswoude zijn per 1 januari 2009 samengevoegd onder de gemeente Kaag en Braassem. Alle gemeenten worden in deze publicatie genoemd onder de naam die ze vanaf 2006 respectievelijk 2009 hebben. Cijfers met een peildatum of –jaar van vóór de herindeling zijn herberekend onder de nieuwe naam. Voorbeelden: • Het inwonertal per 1 januari 2006 voor de gemeente Kaag en Braassem is berekend door de aantallen inwoners van Alkemade en Jacobswoude van die peildatum bij elkaar op te tellen. • Het opkomstpercentage voor de verkiezingen voor Provinciale Staten van 2007 voor de gemeente Kaag en Braassem is berekend op basis van een gewogen gemiddelde van de opkomstpercentages van Alkemade en Jacobswoude.

1. Holland Rijnland vergeleken met andere Zuidvleugelregio’s De regio Holland Rijnland is één van de bestuurlijke regio’s van de Provincie Zuid-Holland en maakt ook onderdeel uit van de Zuidvleugel van de Randstad. Ruimtelijk functionele relaties zijn er vooral met de Stadsregio Haaglanden en de Rijnstreek. Daarnaast grenst de regio aan de Noordvleugel van de Randstad en zijn er met name functionele relaties met de Stadsregio Amsterdam (Schiphol). In de grafieken is Holland Rijnland voor een aantal items vergeleken met andere regio’s in de Noord- en Zuidvleugel en met Zuid-Holland en Nederland als geheel. Voor de onderwerpen oppervlakte, bevolking en wonen is Holland Rijnland vergeleken met andere bestuurlijke Wgr-(plus)regio’s. Voor de meer economische onderwerpen is een vergelijking gemaakt met andere ruimtelijkeconomische regio’s, de zgn. ‘COROP-gebieden. Dit vanwege het feit, dat deze gegevens niet altijd voor de Wgr-(plus)regio’s beschikbaar waren of wel beschikbaar, maar niet vergelijkbaar waren.

1.1 Oppervlakte, inwoners en woningvoorraad in Holland Rijnland vergeleken met andere regio’s regio Holland Rijnland Rijnstreek * Stadsregio Amsterdam Stadsregio Haaglanden Stadsregio Rotterdam Drechtsteden Midden-Holland Zuid-Holland Nederland

inwoners

woningen

402.770 117.640 1.389.034 1.007.560 1.189.760 263.065 237.811 3.481.558 16.485.787

168.102 47.437 659.019 466.565 553.506 114.794 96.692 1.552.884 7.106.564

totaal 318 248 1.033 451 807 169 377 3.403 41.528

1 januari 2009

oppervlakte in km² w.v. land 87% 92% 81% 89% 74% 83% 92% 83% 81%

Bron: CBS * Betreft de gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude

1.2 Bevolking naar leeftijd en de woningvoorraad in Holland Rijnland vergeleken met andere regio’s 1 januari 2009 Holland Rijnland

24,0%

61,5%

14,5%

Rijnstreek * Midden-Holland Drechtsteden Stadsregio Haaglanden Stadsregio Rotterdam Stadsregio Amsterdam

25,1% 26,1% 24,4% 23,4% 23,1% 22,5%

61,9% 59,4% 59,8% 62,4% 62,1% 64,8%

13,1% 14,6% 15,8% 14,2% 14,8% 12,7%

Zuid-Holland Nederland

23,8% 23,9%

61,6% 61,1%

14,6% 15,0%

25% jonger dan 20

50%

20 t/m 64

75%

100%

65-plus

Bron: CBS en Provincie Zuid-Holland * Betreft de gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude

1.3 Bevolkingsdichtheid per km2 land

1 januari 2009 1.454

Holland Rijnland 516

Rijnstreek *

689

Midden-Holland

1.866

Drechtsteden

2.500

Stadsregio Haaglanden 1.986

Stadsregio Rotterdam 1.717

Stadsregio Amsterdam 1.235

Zuid-Holland 488

Nederland 0

500

* Betreft de gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

1.4 Oppervlakte in kmÂ˛ 318

Holland Rijnland

248

Rijnstreek *

1.033

Stadsregio Amsterdam 451

Stadsregio Haaglanden

807

Stadsregio Rotterdam Drechtsteden 169 377

Midden-Holland

3.403

Zuid-Holland

41.528

Nederland 0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

Bron: CBS en Provincie Zuid-Holland (2003) * Betreft de gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude

1.5 Ontwikkeling BBP en BRP per COROP-gebied

Vanaf 2001 (index 2001=100) Nederland

130

Groot - Amsterdam

125

Groot - Rijnmond

120

Utrecht

115

Holland Rijnland *

110

Oost Zuid-Holland

105

Delft en Westland

100

â&#x20AC;&#x2122;s-Gravenhage

95 90

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Bron: CBS * Het COROP-gebied Leiden en Bollenstreek, omvat alle 12 gemeenten van Holland Rijnland BBP = bruto binnenlands product ( is alles wat we met elkaar verdienen in Nederland) BRP = bruto regionaal product ( is alles wat we met elkaar verdienen in de regio)

1.6 Opleidingsniveau 15-64 jarigen in Holland Rijnland vergeleken met andere regio’s (COROP-gebieden) 28%

Holland Rijnland

39%

32%

Oost Zuid-Holland

30%

37%

35%

Groot - Rijnmond

10% laag

20% middelbaar

32% 40%

33%

Nederland

24%

39%

33%

Zuid-Holland

31% 41%

28%

Groot - Amsterdam

25%

42%

32%

’s-Gravenhage

32% 43%

28%

Delft en Westland

27%

40% 30%

40%

2008

50%

27% 60%

70%

80%

90%

100%

hoog

Bron: CBS

1.7 Gemiddeld inkomen per huishouden in Holland Rijnland vergeleken met andere regio’s (COROP-gebieden) 2006 € 33.900

Holland Rijnland

€ 34.400

Oost Zuid-Holland

€ 32.400

Delft en Westland

€ 31.100

’s-Gravenhage Groot - Rijnmond

€ 30.100

Groot - Amsterdam

€ 30.200

Zuid-Holland

€ 31.400

Nederland

€ 31.300 €0

€ 5.000

Bron: CBS, Regionaal InkomensOnderzoek 2006

€ 10.000

€ 15.000

€ 20.000

€ 25.000

€ 30.000

2. Kerncijfers per gemeente In dit hoofdstuk staan een aantal kerngegevens van de gemeenten in Holland Rijnland. In de overzichten staan ter vergelijking de cijfers voor heel Holland Rijnland. De peildatum van de verschillende cijfers is: • oppervlakte: 1 januari 2008 • bevolking en huishoudens: 1 januari 2009 • onderwijs naar woongemeente: schooljaar 2007/2008 • woningen en wooneenheden: 1 januari 2009 • personenauto’s: 1 januari 2009 • bedrijfsgegevens: 1 januari 2008 • bijstandsuitkeringen: 31 december 2008 • gemiddeld huishoudinkomen: jaar 2006 • opkomst verkiezingen gemeenteraad

2.1 Gemeente Hillegom kerncijfer

Hillegom

Holland Rijnland aantal % 318,19 100% 276,69 87% 41,49 13%

oppervlakte (km2) waarvan land waarvan water

aantal 13,48 12,91 0,57

inwoners per km2 land

20.487 1.587

100%

402.770 1.456

100%

jonger dan 20 20 t/m 64 65 jaar en ouder

4.734 12.383 3.370

23% 60% 16%

96.584 247.629 58.557

24% 61% 15%

619 517

3% 3%

10.302 19.486

3% 5%

huishoudens eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen

8.729 2.678 2.827 3.224

100% 31% 32% 37%

178.757 67.189 50.134 61.434

100% 38% 28% 34%

woningen en wooneenheden woningen wooneenheden gemiddelde woningbezetting

8.666 8.666 0 2,36

100% 100% 0%

173.161 167.830 5.331 2,33

100% 97% 3%

personenauto’s per huishouden

9.718 1,1

168.395 0,9

bedrijfsvestigingen werkzame personen in bedrijven personen per vestiging gemiddeld

800 6.245 7,8

15.185 157.911 10,4

bijstandsuitkeringen % huishoudens met uitkering

140 1,6%

3.890 2,2%

€ 33.600

€ 33.900

onderwijs (woongemeente, 2007/08) leerlingen mbo studenten hbo en wo

gemiddeld huishoudinkomen 2006 opkomst laatste gemeenteraadsverkiezing

% 100% 96% 4%

58,6%

59,6%

2.2 Leeftijdsopbouw (%) van Hillegom vergeleken met Holland Rijnland

1 januari 2009

10 Holland Rijnland

30 Hillegom

90 Leeftijd

2.3 Gemeente Kaag en Braassem kerncijfer oppervlakte (km2) waarvan land waarvan water

Kaag en Braassem aantal % 72,28 100% 63,46 88% 8,81 12%

inwoners per km2 land

25.412 400

100%

402.770 1.456

100%

jonger dan 20 20 t/m 64 65 jaar en ouder

6.433 15.301 3.678

25% 60% 14%

96.584 247.629 58.557

24% 61% 15%

754 687

3% 3%

10.302 19.486

3% 5%

huishoudens eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen

9.984 2.447 3.275 4.262

100% 25% 33% 43%

178.757 67.189 50.134 61.434

100% 38% 28% 34%

woningen en wooneenheden woningen wooneenheden gemiddelde woningbezetting

9.687 9.636 51 2,62

100% 99% 1%

173.161 167.830 5.331 2,33

100% 97% 3%

onderwijs (woongemeente, 2007/08) leerlingen mbo studenten hbo en wo

personenauto’s per huishouden

Holland Rijnland aantal % 318,19 100% 276,69 87% 41,49 13%

11.922 1,2

168.395 0,9

bedrijfsvestigingen werkzame personen in bedrijven personen per vestiging gemiddeld

1.168 6.859 5,9

15.185 157.911 10,4

bijstandsuitkeringen % huishoudens met uitkering

90 0,9%

3.890 2,2%

€ 36.882

€ 33.900

gemiddeld huishoudinkomen 2006 opkomst laatste gemeenteraadsverkiezing

39,1%

59,6%

2.4 Leeftijdsopbouw (%) van Kaag en Braassem vergeleken met Holland Rijnland

1 januari 2009

10 Holland Rijnland

30 Kaag en Braassem

90 Leeftijd

2.5 Gemeente Katwijk kerncijfer

Katwijk

Holland Rijnland aantal % 318,19 100% 276,69 87% 41,49 13%

oppervlakte (km2) waarvan land waarvan water

aantal 31,06 24,66 6,39

inwoners per km2 land

61.337 2.487

100%

402.770 1.456

100%

jonger dan 20 20 t/m 64 65 jaar en ouder

16.653 36.311 8.373

27% 59% 14%

96.584 247.629 58.557

24% 61% 15%

2.205 1.445

4% 2%

10.302 19.486

3% 5%

huishoudens eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen

23.632 6.549 6.779 10.304

100% 28% 29% 44%

178.757 67.189 50.134 61.434

100% 38% 28% 34%

woningen en wooneenheden woningen wooneenheden gemiddelde woningbezetting

23.775 23.775 0 2,58

100% 100% 0%

173.161 167.830 5.331 2,33

100% 97% 3%

personenauto’s per huishouden

23.042 1,0

168.395 0,9

bedrijfsvestigingen werkzame personen in bedrijven personen per vestiging gemiddeld

2.028 19.503 9,6

15.185 157.911 10,4

380 1,6%

3.890 2,2%

€ 33.200

€ 33.900

onderwijs (woongemeente, 2007/08) leerlingen mbo studenten hbo en wo

bijstandsuitkeringen % huishoudens met uitkering gemiddeld huishoudinkomen 2006

% 100% 79% 21%

opkomst laatste gemeenteraadsverkiezing

49,3%

59,6%

2.6 Leeftijdsopbouw (%) van Katwijk vergeleken met Holland Rijnland

1 januari 2009

10 Holland Rijnland

30 Katwijk

90 Leeftijd

2.7 Gemeente Leiden kerncijfer

aantal 23,16 21,95 1,2

oppervlakte (km2) waarvan land waarvan water inwoners per km2 land

Leiden

Holland Rijnland aantal % 318,19 100% 276,69 87% 41,49 13%

% 100% 95% 5%

116.787 5.321

100%

402.770 1.456

100%

jonger dan 20 20 t/m 64 65 jaar en ouder

24.399 78.247 14.141

21% 67% 12%

96.584 247.629 58.557

24% 61% 15%

onderwijs (woongemeente, 2007/08) leerlingen mbo studenten hbo en wo

2.660 11.323

2% 10%

10.302 19.486

3% 5%

huishoudens eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen

61.254 31.712 14.197 15.345

100% 52% 23% 25%

178.757 67.189 50.134 61.434

100% 38% 28% 34%

woningen en wooneenheden woningen wooneenheden gemiddelde woningbezetting

56.228 51.340 4.888 2,08

100% 91% 9%

173.161 167.830 5.331 2,33

100% 97% 3%

personenauto’s per huishouden

44.832 0,7

168.395 0,9

bedrijfsvestigingen werkzame personen in bedrijven personen per vestiging gemiddeld

4.324 58.883 13,6

15.185 157.911 10,4

2.360 3,9%

3.890 2,2%

€ 30.500

€ 33.900

bijstandsuitkeringen % huishoudens met uitkering gemiddeld huishoudinkomen 2006 opkomst laatste gemeenteraadsverkiezing

57,7%

59,6%

2.8 Leeftijdsopbouw (%) van Leiden vergeleken met Holland Rijnland

1 januari 2009

10 Holland Rijnland

30 Leiden

90 Leeftijd

2.9 Gemeente Leiderdorp kerncijfer oppervlakte (km2) waarvan land waarvan water

Leiderdorp aantal % 12,29 100% 11,72 95% 0,58 5%

inwoners per km2 land

26.470 2.259

100%

402.770 1.456

100%

jonger dan 20 20 t/m 64 65 jaar en ouder

6.663 15.504 4.303

25% 59% 16%

96.584 247.629 58.557

24% 61% 15%

555 711

2% 3%

10.302 19.486

3% 5%

huishoudens eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen

11.411 3.598 3.611 4.202

100% 32% 32% 37%

178.757 67.189 50.134 61.434

100% 38% 28% 34%

woningen en wooneenheden woningen wooneenheden gemiddelde woningbezetting

11.451 11.330 121 2,31

100% 99% 1%

173.161 167.830 5.331 2,33

100% 97% 3%

personenauto’s per huishouden

11.508 1,0

168.395 0,9

bedrijfsvestigingen werkzame personen in bedrijven personen per vestiging gemiddeld

914 9.447 10,3

15.185 157.911 10,4

bijstandsuitkeringen % huishoudens met uitkering

200 1,8%

3.890 2,2%

€ 35.200

€ 33.900

onderwijs (woongemeente, 2007/08) leerlingen mbo studenten hbo en wo

gemiddeld huishoudinkomen 2006 opkomst laatste gemeenteraadsverkiezing

Holland Rijnland aantal % 318,19 100% 276,69 87% 41,49 13%

58,2%

59,6%

2.10 Leeftijdsopbouw (%) van Leiderdorp vergeleken met Holland Rijnland

1 januari 2009

10 Holland Rijnland

30 Leiderdorp

90 Leeftijd

2.11 Gemeente Lisse kerncijfer

Lisse

Holland Rijnland aantal % 318,19 100% 276,69 87% 41,49 13%

oppervlakte (km2) waarvan land waarvan water

aantal 16,11 15,7 0,41

inwoners per km2 land

22.301 1.420

100%

402.770 1.456

100%

jonger dan 20 20 t/m 64 65 jaar en ouder

5.373 13.286 3.642

24% 60% 16%

96.584 247.629 58.557

24% 61% 15%

616 580

3% 3%

10.302 19.486

3% 5%

huishoudens eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen

9.502 2.930 3.065 3.507

100% 31% 32% 37%

178.757 67.189 50.134 61.434

100% 38% 28% 34%

woningen en wooneenheden woningen wooneenheden gemiddelde woningbezetting

9.458 9.458 0 2,36

100% 100% 0%

173.161 167.830 5.331 2,33

100% 97% 3%

onderwijs (woongemeente, 2007/08) leerlingen mbo studenten hbo en wo

personenauto’s per huishouden

% 100% 97% 3%

10.228 1,1

168.395 0,9

bedrijfsvestigingen werkzame personen in bedrijven personen per vestiging gemiddeld

881 8.296 9,4

15.185 157.911 10,4

bijstandsuitkeringen % huishoudens met uitkering

90 0,9%

3.890 2,2%

€ 32.900

€ 33.900

gemiddeld huishoudinkomen 2006 opkomst laatste gemeenteraadsverkiezing

61,3%

59,6%

2.12 Leeftijdsopbouw (%) van Lisse vergeleken met Holland Rijnland

1 januari 2009

10 Holland Rijnland

30 Lisse

90 Leeftijd

2.13 Gemeente Noordwijk kerncijfer oppervlakte (km2) waarvan land waarvan water

Noordwijk aantal % 51,53 100% 35,46 69% 16,07 31%

inwoners per km2 land

25.335 714

100%

402.770 1.456

100%

jonger dan 20 20 t/m 64 65 jaar en ouder

5.516 15.839 3.980

22% 63% 16%

96.584 247.629 58.557

24% 61% 15%

606 697

2% 3%

10.302 19.486

3% 5%

huishoudens eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen

11.041 3.939 3.320 3.782

100% 36% 30% 34%

178.757 67.189 50.134 61.434

100% 38% 28% 34%

woningen en wooneenheden woningen wooneenheden gemiddelde woningbezetting

11.046 10.947 99 2,29

100% 99% 1%

173.161 167.830 5.331 2,33

100% 97% 3%

personenauto’s per huishouden

11.528 1,0

168.395 0,9

bedrijfsvestigingen werkzame personen in bedrijven personen per vestiging gemiddeld

1.074 13.147 12,2

15.185 157.911 10,4

150 1,4%

3.890 2,2%

€ 35.700

€ 33.900

onderwijs (woongemeente, 2007/08) leerlingen mbo studenten hbo en wo

bijstandsuitkeringen % huishoudens met uitkering gemiddeld huishoudinkomen 2006 opkomst laatste gemeenteraadsverkiezing

Holland Rijnland aantal % 318,19 100% 276,69 87% 41,49 13%

63,2%

59,6%

2.14 Leeftijdsopbouw (%) van Noordwijk vergeleken met Holland Rijnland

1 januari 2009

10 Holland Rijnland

30 Noordwijk

90 Leeftijd

2.15 Gemeente Noordwijkerhout kerncijfer oppervlakte (km2) waarvan land waarvan water

Noordwijkerhout aantal % 23,4 100% 22,59 97% 0,82 4%

inwoners per km2 land

15.355 680

100%

402.770 1.456

100%

3.701 9.192 2.462

24% 60% 16%

96.584 247.629 58.557

24% 61% 15%

422 403

3% 3%

10.302 19.486

3% 5%

huishoudens eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen

6.332 1.950 1.950 2.432

100% 31% 31% 38%

178.757 67.189 50.134 61.434

100% 38% 28% 34%

woningen en wooneenheden woningen wooneenheden gemiddelde woningbezetting

6.032 6.032 0 2,55

100% 100% 0%

173.161 167.830 5.331 2,33

100% 97% 3%

personenauto’s per huishouden

6.901 1,1

168.395 0,9

bedrijfsvestigingen werkzame personen in bedrijven personen per vestiging gemiddeld

781 5.029 6,4

15.185 157.911 10,4

bijstandsuitkeringen % huishoudens met uitkering

70 1,1%

3.890 2,2%

€ 34.000

€ 33.900

jonger dan 20 20 t/m 64 65 jaar en ouder onderwijs (woongemeente, 2007/08) leerlingen mbo studenten hbo en wo

gemiddeld huishoudinkomen 2006 opkomst laatste gemeenteraadsverkiezing

Holland Rijnland aantal % 318,19 100% 276,69 87% 41,49 13%

58,6%

59,6%

2.16 Leeftijdsopbouw (%) van Noordwijkerhout vergeleken met Holland Rijnland

1 januari 2009

10 Holland Rijnland

30 Noordwijkerhout

90 Leeftijd

2.17 Gemeente Oegstgeest kerncijfer oppervlakte (km2) waarvan land waarvan water

Oegstgeest aantal % 7,75 100% 7,2 93% 0,55 7%

inwoners per km2 land

22.564 3.134

100%

402.770 1.456

100%

jonger dan 20 20 t/m 64 65 jaar en ouder

5.812 13.036 3.716

26% 58% 16%

96.584 247.629 58.557

24% 61% 15%

onderwijs (woongemeente, 2007/08) leerlingen mbo studenten hbo en wo

306 1.206

1% 5%

10.302 19.486

3% 5%

huishoudens eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen

9.812 3.558 2.771 3.483

100% 36% 28% 35%

178.757 67.189 50.134 61.434

100% 38% 28% 34%

woningen en wooneenheden woningen wooneenheden gemiddelde woningbezetting

9.455 9.304 151 2,39

100% 98% 2%

173.161 167.830 5.331 2,33

100% 97% 3%

personenauto’s per huishouden

9.314 0,9

168.395 0,9

bedrijfsvestigingen werkzame personen in bedrijven personen per vestiging gemiddeld

666 6.136 9,2

15.185 157.911 10,4

bijstandsuitkeringen % huishoudens met uitkering

120 1,2%

3.890 2,2%

€ 41.500

€ 33.900

gemiddeld huishoudinkomen 2006 opkomst laatste gemeenteraadsverkiezing

Holland Rijnland aantal % 318,19 100% 276,69 87% 41,49 13%

63,4%

59,6%

2.18 Leeftijdsopbouw (%) van Oegstgeest vergeleken met Holland Rijnland

1 januari 2009

10 Holland Rijnland

30 Oegstgeest

90 Leeftijd

2.19 Gemeente Teylingen kerncijfer

Teylingen

Holland Rijnland aantal % 318,19 100% 276,69 87% 41,49 13%

oppervlakte (km2) waarvan land waarvan water

aantal 33,63 28,61 5,02

inwoners per km2 land

35.533 1.242

100%

402.770 1.456

100%

jonger dan 20 20 t/m 64 65 jaar en ouder

9.550 20.707 5.276

27% 58% 15%

96.584 247.629 58.557

24% 61% 15%

866 1.018

2% 3%

10.302 19.486

3% 5%

huishoudens eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen

14.116 3.919 4.240 5.957

100% 28% 30% 42%

178.757 67.189 50.134 61.434

100% 38% 28% 34%

woningen en wooneenheden woningen wooneenheden gemiddelde woningbezetting

14.151 14.140 11 2,51

100% 100% 0%

173.161 167.830 5.331 2,33

100% 97% 3%

personenauto’s per huishouden

15.520 1,1

168.395 0,9

bedrijfsvestigingen werkzame personen in bedrijven personen per vestiging gemiddeld

1.326 11.842 8,9

15.185 157.911 10,4

130 0,9%

3.890 2,2%

€ 37.800

€ 33.900

onderwijs (woongemeente, 2007/08) leerlingen mbo studenten hbo en wo

bijstandsuitkeringen % huishoudens met uitkering gemiddeld huishoudinkomen 2006 opkomst laatste gemeenteraadsverkiezing

% 100% 85% 15%

39,3%

59,6%

2.20 Leeftijdsopbouw (%) van Teylingen vergeleken met Holland Rijnland

1 januari 2009

10 Holland Rijnland

30 Teylingen

90 Leeftijd

2.21 Gemeente Voorschoten kerncijfer oppervlakte (km2) waarvan land waarvan water

Voorschoten aantal % 11,59 100% 11,22 97% 0,37 3%

inwoners per km2 land

22.996 2.050

100%

402.770 1.456

100%

jonger dan 20 20 t/m 64 65 jaar en ouder

5.682 12.924 4.390

25% 56% 19%

96.584 247.629 58.557

24% 61% 15%

453 656

2% 3%

10.302 19.486

3% 5%

huishoudens eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen

9.842 3.118 3.108 3.616

100% 32% 32% 37%

178.757 67.189 50.134 61.434

100% 38% 28% 34%

woningen en wooneenheden woningen wooneenheden gemiddelde woningbezetting

10.113 10.103 10 2,27

100% 100% 0%

173.161 167.830 5.331 2,33

100% 97% 3%

personenauto’s per huishouden

10.251 1,0

168.395 0,9

bedrijfsvestigingen werkzame personen in bedrijven personen per vestiging gemiddeld

762 5.073 6,7

15.185 157.911 10,4

bijstandsuitkeringen % huishoudens met uitkering

140 1,4%

3.890 2,2%

€ 37.800

€ 33.900

onderwijs (woongemeente, 2007/08) leerlingen mbo studenten hbo en wo

gemiddeld huishoudinkomen 2006 opkomst laatste gemeenteraadsverkiezing

Holland Rijnland aantal % 318,19 100% 276,69 87% 41,49 13%

62,8%

59,6%

2.22 Leeftijdsopbouw (%) van Voorschoten vergeleken met Holland Rijnland

1 januari 2009

10 Holland Rijnland

30 Voorschoten

90 Leeftijd

2.23 Gemeente Zoeterwoude kerncijfer

Zoeterwoude aantal % 21,91 100% 21,21 97% 0,7 3%

oppervlakte (km2) waarvan land waarvan water

Holland Rijnland aantal % 318,19 100% 276,69 87% 41,49 13%

inwoners per km2 land

8.193 386

100%

402.770 1.456

100%

jonger dan 20 20 t/m 64 65 jaar en ouder

2.068 4.899 1.226

25% 60% 15%

96.584 247.629 58.557

24% 61% 15%

240 243

3% 3%

10.302 19.486

3% 5%

huishoudens eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen

3.102 791 991 1.320

100% 25% 32% 43%

178.757 67.189 50.134 61.434

100% 38% 28% 34%

woningen en wooneenheden woningen wooneenheden gemiddelde woningbezetting

3.099 3.099 0 2,64

100% 100% 0%

173.161 167.830 5.331 2,33

100% 97% 3%

personenauto’s per huishouden

3.631 1,2

168.395 0,9

bedrijfsvestigingen werkzame personen in bedrijven personen per vestiging gemiddeld

461 7.451 16,2

15.185 157.911 10,4

bijstandsuitkeringen % huishoudens met uitkering

20 0,6%

3.890 2,2%

€ 36.400

€ 33.900

onderwijs (woongemeente, 2007/08) leerlingen mbo studenten hbo en wo

gemiddeld huishoudinkomen 2006 opkomst laatste gemeenteraadsverkiezing

61,4%

59,6%

2.24 Leeftijdsopbouw (%) van Zoeterwoude vergeleken met Holland Rijnland

1 januari 2009

10 Holland Rijnland

30 Zoeterwoude

90 Leeftijd

3. Oppervlakte en bodemgebruik Kaag en Braassem heeft de grootste oppervlakte en Oegstgeest de kleinste. Leiden heeft de meeste inwoners en is tevens de dichtstbevolkte gemeente. Zoeterwoude heeft niet alleen absoluut gezien de minste inwoners, maar ook per kmÂ˛ land. Als heel Holland Rijnland zo dun bevolkt was als Zoeterwoude woonden er bijna 107 duizend inwoners. Als heel Holland Rijnland zo dichtbevolkt was als Leiden zouden dit er bijna 1,5Â miljoen zijn.

3.1 Oppervlakte (km2) van de gemeenten in Holland Rijnland gemeente Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

1 januari 2008

oppervlakte land 276,7 12,9 63,5 24,7 22,0 11,7 15,7 35,5 22,6 7,2 28,6 11,2 21,2

totaal 318,2 13,5 72,3 31,1 23,2 12,3 16,1 51,5 23,4 7,8 33,6 11,6 21,9

water 41,5 0,6 8,8 6,4 1,2 0,6 0,4 16,1 0,8 0,6 5,0 0,4 0,7

inwoners 1 jan 2009 aantal per km2 land 402.770 1.456 20.487 1.587 25.412 400 61.337 2.487 116.787 5.321 26.470 2.259 22.301 1.420 25.335 714 15.355 680 22.564 3.134 35.533 1.242 22.996 2.050 8.193 386

Bron: CBS

3.2 Vergelijking landgebruik (%) Holland Rijnland, Zuid-Holland en Nederland Holland Rijnland

22%

Zuid-Holland

18%

Nederland

10% 0%

56%

11%

61%

68% 20%

Bebouwd

1 januari 2003

Recreatie

14%

40%

60%

Agrarisch

Bos en natuur

80%

6% 8% 5% 100%

Overig

Bron: CBS

4. Bevolking Op 1 januari 2009 had Holland Rijnland 402.770 inwoners. Dat waren er ruim negenduizend meer dan op 1 januari 1999; een groei van 2,3 procent. Oegstgeest groeide met 11,8 % relatief het meest. In vier gemeenten nam het aantal inwoners tussen 1999 en 2009 per saldo af: Hillegom, Leiden, Noordwijkerhout en Zoeterwoude. In Holland Rijnland is 24,0 % van de bevolking jonger dan 20 jaar en 14,5 % ouder 64 jaar. Deze percentages zijn vergelijkbaar met die van de Provincie Zuid-Holland en heel Nederland.

4.1 Ontwikkeling aantal inwoners in Holland Rijnland gemeente Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

1999 393.663 20.674 25.228 58.827 117.389 24.819 21.967 25.115 15.409 20.183 32.650 22.801 8.601

2004 399.643 20.588 25.173 60.576 118.702 26.182 22.061 24.452 15.092 21.188 34.598 22.505 8.526

1 januari 1999-2009

aantal inwoners 2005 2006 2007 399.950 400.295 400.377 20.451 20.317 20.295 25.248 25.309 25.225 60.748 60.932 61.111 118.563 118.069 117.485 26.154 25.990 26.077 21.909 21.877 21.975 24.561 24.673 24.700 15.123 15.166 15.294 21.309 21.891 22.022 34.663 34.683 35.008 22.712 22.887 22.785 8.509 8.501 8.400

2008 401.309 20.348 25.252 61.180 116.878 26.376 22.131 24.906 15.399 22.367 35.308 22.861 8.303

2009 402.770 20.487 25.412 61.337 116.787 26.470 22.301 25.335 15.355 22.564 35.533 22.996 8.193

ontwikkeling (%) 2008-09 1999-09 +0,4% +2,3% +0,7% -0,9% +0,6% +0,7% +0,3% +4,3% -0,1% -0,5% +0,4% +6,7% +0,8% +1,5% +1,7% +0,9% -0,3% -0,4% +0,9% +11,8% +0,6% +8,8% +0,6% +0,9% -1,3% -4,7%

Bron: CBS

4.2 Ontwikkeling aantal inwoners in Holland Rijnland, Zuid-Holland en Nederland

1 januari 1999-2009

+5% +4,6% +4% +3,0%

+3%

+2,3%

+2% +1% 0%

1999

2000

Nederland Bron: CBS

2001

2002 Zuid-Holland

2003

2004

2005

Holland Rijnland

2006

2007

2008

2009

4.3 Ontwikkeling bevolking in Holland Rijnland per gemeente Hillegom

1 januari 1999-2009

20.487

Kaag en Braassem

25.412

Katwijk

61.337

Leiden

116.787

Leiderdorp

26.470

Lisse

22.301

Noordwijk

25.335

Noordwijkerhout

15.355

Oegstgeest

22.564

Teylingen

35.533

Voorschoten

22.996

Zoeterwoude

8.193 0

20.000 1999

40.000

2004

60.000

80.000

100.000

120.000

2009

Bron: CBS

4.4 Ontwikkeling bevolking in Holland Rijnland per leeftijdsgroep van 5 jaar

1 januari 1999-2009

30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000

1999

2004

95+

90 - 94

85 - 89

80 - 84

75 - 79

70 - 74

65 - 69

60 - 64

55 - 59

50 - 54

45 - 49

40 - 44

35 - 39

30 - 34

25 - 29

20 - 24

15 - 19

10 - 14

5- 9

0- 4

2009

Bron: CBS

4.5 Loop van de bevolking in Holland Rijnland gemeente / gebied

inwoners op 1 jan 2008 totaal Holland Rijnland 401.309 Hillegom 20.348 Kaag en Braassem 25.252 Katwijk 61.180 Leiden 116.878 Leiderdorp 26.376 Lisse 22.131 Noordwijk 24.906 Noordwijkerhout 15.399 Oegstgeest 22.367 Teylingen 35.308 Voorschoten 22.861 Zoeterwoude 8.303

2008

geboorte

sterfte

vestiging

vertrek1

4.384 205 238 786 1.318 266 248 261 126 232 413 216 75

3.088 189 121 455 884 190 150 182 128 219 307 191 72

21.339 1.140 951 1.306 8.215 1.448 873 1.495 753 1.795 1.722 1.339 302

21.245 1.016 924 1.491 8.770 1.422 807 1.154 792 1.613 1.597 1.241 418

overige ontwikkeling inwoners op correcties 31 dec 2008 +71 +1.461 402.770 -1 +139 20.487 +16 +160 25.412 +11 +157 61.337 +30 -91 116.787 -8 +94 26.470 +6 +170 22.301 +9 +429 25.335 -3 -44 15.355 +2 +197 22.564 -6 +225 35.533 +12 +135 22.996 +3 -110 8.193

Bron: CBS Vertrek inclusief administratieve correcties

Zoeterwoude

Voor足schoten

Teylingen

Oegstgeest

Noordwijkerhout

Noordwijk

Lisse

Leiderdorp

Leiden

Katwijk

Kaag en Braassem

Hillegom

1 januari 2009

leeftijd totaal jonger dan 20 20 t/m 64 65-plus

402.770 96.584 247.629 58.557

0 t/m 4 jaar 5 t/m 9 jaar 10 t/m 14 jaar 15 t/m 19 jaar

22.269 24.136 23.817 26.362

1.101 1.248 1.129 1.256

1.407 1.650 1.610 1.766

4.014 4.123 4.028 4.488

6.082 5.761 5.567 6.989

1.460 1.738 1.721 1.744

1.185 1.396 1.374 1.418

1.248 1.345 1.400 1.523

709 999 956 1.037

1.258 1.471 1.522 1.561

2.171 2.514 2.438 2.427

1.289 1.378 1.502 1.513

345 513 570 640

20 t/m 24 jaar 25 t/m 29 jaar 30 t/m 34 jaar 35 t/m 39 jaar 40 t/m 44 jaar 45 t/m 49 jaar 50 t/m 54 jaar 55 t/m 59 jaar 60 t/m 64 jaar

26.722 24.908 24.479 29.470 31.329 31.288 28.267 25.997 25.169

1.125 1.124 1.121 1.468 1.611 1.682 1.500 1.405 1.347

1.286 1.225 1.229 1.835 2.057 2.091 1.998 1.843 1.737

4.043 3.871 3.601 4.356 4.635 4.455 4.008 3.700 3.642

11.557 10.598 9.393 8.982 8.718 8.323 7.438 6.917 6.321

1.067 1.033 1.385 2.036 2.217 2.130 1.937 1.797 1.902

1.117 1.113 1.238 1.600 1.751 1.843 1.524 1.580 1.520

1.393 1.398 1.464 1.847 1.890 2.022 2.024 1.824 1.977

848 741 707 1.078 1.181 1.216 1.185 1.126 1.110

1.293 1.034 1.050 1.516 1.700 1.830 1.724 1.471 1.418

1.646 1.563 1.870 2.712 3.131 3.066 2.543 2.132 2.044

925 894 1.071 1.495 1.755 1.883 1.713 1.621 1.567

422 314 350 545 683 747 673 581 584

65 t/m 69 jaar 70 t/m 74 jaar 75 t/m 79 jaar 80 t/m 84 jaar 85 t/m 89 jaar 90 t/m 94 jaar 95 of ouder

17.518 14.197 11.697 8.140 4.791 1.772 442

978 836 663 446 298 117 32

1.265 901 732 445 240 80 15

2.602 2.088 1.666 1.126 613 237 41

4.152 3.235 2.698 2.043 1.342 541 130

1.280 1.108 910 600 294 87 24

1.057 956 775 481 261 84 28

1.325 1.000 704 549 275 101 26

787 642 528 301 147 39 18

996 847 740 608 358 130 37

1.494 1.299 1.079 729 463 168 44

1.173 977 958 672 417 154 39

409 308 244 140 83 34 8

Bron: CBS

Holland Rijnland totaal

4.6 Leeftijdsopbouw Holland Rijnland

20.487 25.412 61.337 116.787 26.470 22.301 25.335 15.355 22.564 35.533 22.996 4.734 6.433 16.653 24.399 6.663 5.373 5.516 3.701 5.812 9.550 5.682 12.383 15.301 36.311 78.247 15.504 13.286 15.839 9.192 13.036 20.707 12.924 3370 3678 8373 14141 4303 3642 3980 2462 3716 5276 4390

8.193 2.068 4.899 1226

1990-2008

30.000

3.000

20.000

2.000

10.000

1.000 0

ontwikkeling t.o.v. jaar eerder

geboorte - vestiging

4.7 Loop van de bevolking in Holland Rijnland

vertrek - sterfte

10.000 20.000

vestiging - vertrek

geboorte - sterfte

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

1995

1994

1993

1992

1991

1990

30.000

ontwikkeling t.o.v. jaar eerder

Bron: CBS

4.8 Leeftijdsopbouw Holland Rijnland, Zuid-Holland en Nederland

24,1%

Lisse

58,6%

16,3%

59,6%

16,3%

24,1%

Noordwijkerhout Oegstgeest

25,8%

Teylingen

26,9%

15,7%

62,5%

21,8%

Noordwijk

12,1%

67,0%

25,2%

Leiderdorp

13,7%

59,2%

27,2% 20,9%

Leiden

14,5%

60,2%

25,3%

Katwijk

16,4%

60,4%

23,1%

Hillegom Kaag en Braassem

1 januari 2009

59,9%

16,0%

57,8%

16,5% 14,8%

58,3%

19,1%

56,2%

Voorschoten

24,7%

Zoeterwoude

25,2%

59,8%

15,0%

Holland Rijnland

24,0%

61,5%

14,5%

Zuid-Holland

23,8%

61,6%

14,6%

Nederland

23,9%

61,1%

15,0%

25% jonger dan 20

20 t/m 64

50%

75%

100%

65-plus

Bron: CBS

4.9 Huishoudens in Holland Rijnland naar type gemeente / gebied totaal Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

1 januari 2009

totaal

eenpersoons

178.757 8.729 9.984 23.632 61.254 11.411 9.502 11.041 6.332 9.812 14.116 9.842 3.102

67.189 2.678 2.447 6.549 31.712 3.598 2.930 3.939 1.950 3.558 3.919 3.118 791

meerpersoons zonder kinderen met kinderen 50.134 61.434 2.827 3.224 3.275 4.262 6.779 10.304 14.197 15.345 3.611 4.202 3.065 3.507 3.320 3.782 1.950 2.432 2.771 3.483 4.240 5.957 3.108 3.616 991 1.320

Bron: CBS

4.10 Ontwikkeling van de verschillende soorten huishoudens in Holland Rijnland

1 januari 1999-2009

60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 2000 eenpersoons Bron: CBS

2001

2002

2003

meerpersoons zonder kinderen

2004

2005

2006

meerpersoons met kinderen

2007

2008

2009

4.11 Inwoners naar herkomst in Holland Rijnland gemeente

herkomstaantallen Nederland niet-westers land 333.164 31.132 17.631 1.075 23.617 597 56.116 2.350 85.031 17.281 21.451 2.438 19.743 785 21.585 1.028 13.517 480 17.726 1.593 31.030 1.564 18.284 1.647 7.433 294

totaal

Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

1 januari 2009

402.770 20.487 25.412 61.337 116.787 26.470 22.301 25.335 15.355 22.564 35.533 22.996 8.193

herkomstpercentage niet-westers westers land land 82,7% 7,7% 9,6% 86,1% 5,2% 8,7% 92,9% 2,3% 4,7% 91,5% 3,8% 4,7% 72,8% 14,8% 12,4% 81,0% 9,2% 9,8% 88,5% 3,5% 8,0% 85,2% 4,1% 10,7% 88,0% 3,1% 8,8% 78,6% 7,1% 14,4% 87,3% 4,4% 8,3% 79,5% 7,2% 13,3% 90,7% 3,6% 5,7%

westers land

Nederland

38.474 1.781 1.198 2.871 14.475 2.581 1.773 2.722 1.358 3.245 2.939 3.065 466

Bron: CBS Herkomst (CBS-definitie) Iemand is van buitenlandse herkomst als minimaal één van diens ouders in het buitenland is geboren. Als hij/zij zelf ook in het buitenland is geboren is het een allochtoon van de eerste generatie, anders van de tweede. Classificatie westers - niet-westers: Bij der verdeling van de landen van herkomst van allochtonen in westers en niet-westerse landen wordt de classificatie van het CBS aangehouden. Tot de westerse landen horen in deze classificatie: • alle Europese landen • alle landen van het Noord-Amerikaanse continent • Japan en Indonesië • Australië en Nieuw Zeeland

4.12 Inwoners naar herkomst in Holland Rijnland Hillegom

1 januari 2009

20.487

Kaag en Braassem

25.412

Katwijk

61.337

Leiden

116.787

Leiderdorp

26.470

Lisse

22.301

Noordwijk

25.335

Noordwijkerhout

15.355

Oegstgeest

22.564

Teylingen

35.533

Voorschoten

22.996

Zoeterwoude

8.193 0

20.000 Nederland

40.000 niet-westers land

60.000

80.000

100.000

120.000

westers land

Bron: CBS

5. Wonen Tussen 1999 en 2009 naam de woningvoorraad in Holland Rijnland per saldo met ruim 12.500 toe. Het aantal inwoners nam met “slechts” 9.100 toe. Dit komt omdat in dezelfde periode het gemiddeld aantal inwoners per woning en wooneenheid daalde van 2,43 naar 2,32. Wanneer de gemiddelde woningbezetting constant was gebleven zou Holland Rijnland op 1 januari 2009 ruim 408.800 inwoners tellen in plaats van 402.100.

5.1 Ontwikkeling woningvoorraad in Holland Rijnland gemeente Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

1999 155.574 8.245 9.083 21.159 49.505 10.500 8.750 10.005 5.585 8.000 12.266 9.441 3.035

2004 161.646 8.426 9.301 22.742 50.549 11.087 9.015 10.287 5.650 8.557 13.347 9.603 3.082

1 januari 1999-2009 aantal 2006 163.881 8.445 9.423 23.072 50.772 10.999 9.247 10.654 5.742 8.815 13.622 9.974 3.116

2005 162.868 8.390 9.344 22.980 50.671 11.058 9.129 10.457 5.727 8.698 13.516 9.809 3.089

2007 165.032 8.510 9.504 23.370 50.988 11.107 9.262 10.682 5.787 8.956 13.773 9.992 3.101

2008 166.569 8.632 9.537 23.684 50.994 11.261 9.353 10.821 5.979 9.104 14.009 10.068 3.127

ontwikkeling (%) 2008-09 1999-09 +0,9% +8,1% +1,5% +6,2% +1,0% +6,1% +0,6% +12,6% +0,7% +3,7% +0,6% +7,9% +1,4% +8,4% +1,2% +9,4% +1,2% +8,3% +2,2% +16,3% +1,0% +15,4% +0,6% +7,3% -0,1% +2,9%

2009 168.102 8.760 9.634 23.829 51.353 11.330 9.486 10.947 6.048 9.305 14.154 10.133 3.123

Bron: CBS

5.2 Ontwikkeling aantal woningen+wooneenheden, inwoners en woningbezetting jaar

woningen

wooneenheden

155.574 157.296 158.420 159.928 160.931 161.646 162.868 163.881 165.032 166.569 168.102

6.290 6.283 6.332 5.902 5.832 5.615 5.510 5.506 5.347 5.341 5.331

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

woningen en wooneenheden 161.864 163.579 164.752 165.830 166.763 167.261 168.378 169.387 170.379 171.910 173.433

1 januari 1999-2009 inwoners inwoners per woning en wooneenheid 393.663 2,432 395.335 2,417 397.086 2,410 398.197 2,401 398.416 2,389 399.643 2,389 399.950 2,375 400.295 2,363 400.377 2,350 401.309 2,334 402.770 2,322

Bron: CBS (2009 voorlopige cijfers)

5.3 Ontwikkeling aantal woningen+wooneenheden, inwoners en woningbezetting

1 januari 1999-2009

+8% +7,1%

+6% +4%

+2,3%

+2% +0% –2%

-4,5%

–4% –6%

1999

2000

2001

woningen + wooneenheden

2002

2003 inwoners

2004

2005

2006

2007

2008

2009

inwoners per woning + wooneenheid

Bron: CBS (2009 voorlopige cijfers)

5.4 Voorraad woonruimten in Holland Rijnland gemeente Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

1 januari 2009

totaal

woningen

183.478 9.140 10.109 24.850 57.796 11.765 9.638 13.350 6.987 10.476 15.235 10.577 3.555

168.102 8.760 9.634 23.829 51.353 11.330 9.486 10.947 6.048 9.305 14.154 10.133 3.123

wooneenheden capaciteit bijzondere woongebouwena 5.331 7.802 0 380 51 84 0 969 4.888 1.555 121 314 0 152 99 939 0 537 151 1.020 11 986 10 434 0 432

recreatiewoningen 2.243 0 340 52 0 0 0 1.365 402 0 84 0 0

Bron: CBS peildatum capaciteit bijzondere woongebouwen is 1 januari 2008

5.5 Toevoegingen en onttrekkingen aan de woningvoorraad in

2008

+69

+133

+126

+69

+201

+145

+65

â&#x20AC;&#x201C;4

Oegstgeest

Teylingen

Voorschoten

Zoeterwoude

+145

Noordwijkerhout

+97

Noordwijk

+128

Lisse

500

Leiderdorp

toevoegingen

1.000

+359

onttrekkingen -

0 500

toevoegingen

Leiden

Katwijk

Kaag en Braassem

Hillegom

1.000

onttrekkingen

saldo

Bron: CBS Toevoegingen: totaal van nieuwbouw en overige toevoegingen Onttrekkingen: totaal van sloop en overige onttrekkingen

5.6 Gereedgekomen nieuwbouwwoningen naar eigendom en woningtype gemeente Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braasem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: CBS

totaal 6.111 327 364 1.032 1.026 410 346 609 347 619 690 295 46

huurwoningen eengezins meergezins 537 956 0 69 12 10 24 194 137 86 0 156 0 1 96 126 0 92 1 122 148 70 119 0 0 30

Totaal jaren 2005 t/m 2008 koopwoningen eengezins meergezins 2.517 2.101 100 158 280 62 434 380 307 496 102 152 153 192 238 149 179 76 271 225 298 174 139 37 16 0

6. Economie & toerisme Holland Rijnland kent een aantal economische speerpunten, te weten het Bio-lifesciencescluster in Leiden/Oegstgeest, het Spacesciencecluster in Noordwijk (en Leiden), de Greenport Duin- en Bollenstreek en het (congres)toerisme. De regio kent een relatief groot aantal toeristische attracties, musea en evenementen, die in 2008 meer dan 2 miljoen bezoekers trokken. Een kwart van de werkgelegenheid in Holland Rijnland zit op één van de 63 “formele” bedrijventerreinen. Deze bedrijventerreinen hebben een gemiddelde omvang van 11,5 hectare netto. Er werkten in 2008 ruim 41.200 mensen, dat is gemiddeld bijna 47 per hectare netto. Twee van de drie bedrijventerreinen liggen in de gemeenten Katwijk en Leiden

Bedrijventerreinen in Holland Rijnland

Hillegom

Noordwijkerhout

Lisse

Noordwijk

Teylingen Katwijk

Kaag en Braassem Oegstgeest

Leiden

Leiderdorp Plangebied Gemeentegrenzen Bestaand bedrijventerrein

Voorschoten

Nieuw bedrijventerrein

Zoeterwoude

Te herstructureren bedrijventerrein Zoekgebied

Ondergrond: © Topografische Dienst Kadaster

1,25

2,5

7,5

10 Kilometers

6.1 Leiden Bio Science Park oppervlakte aantal life sciencebedrijven kennisinstellingen bedrijfsverzamelgebouwen musea aantal werkzame personen * waarvan bij LUMC waarvan bij Universiteit Leiden waarvan bij life sciencebedrijven Bezoekersaantallen in 2008 Naturalis Corpus Experience

ca. 110 hectare ca. 60 7 2 2 ca. 14.100 ca. 7.000 ca. 4.000 ca. 3.100 ca. 245.000 ca. 230.000

Bron: Factsheet 2009 Leiden Bio Science Park en Zuid-Hollands Bureau voor Toerisme * werkzaam in life sciencegerelateerde banen

6.2 Greenport Duin- en Bollenstreek oppervlakte bollenareaal oppervlakte productieareaal glastuinbouw - waarvan in concentratiegebieden - waarvan ondersteunend glas - waarvan verspreid liggend gespec. glas

380 hectare 230 hectare 80 hectare 70 hectare

productiewaarde in 2008 waarvan in Duin- en Bollenstreek waarvan in Veenstreek

€ 260 mln € 160 mln € 100 mln

klokomzet in 2008 handelswaarde op de marktplaats in 2008

€ 400 mln € 800 mln

Flora Holland Rijnsburg: aantal werkzame personen bij de veiling aantal werkzame personen op de marktplaats aantal aanvoerders van bloemen en bollen aantal handelsbedrijven op de marktplaats Keukenhof: Aantal bezoekers in 2008 Bron: Flora Holland en Stichting Greenport Duin- en Bollenstreek

2625 hectare

700 3500 686 220 834.000

6.3 Bestaande bedrijventerreinen gemeente totaal Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

1 januari 2009

aantal 63 4 4 15 12 2 6 3 2 3 7 2 3

oppervlakte (in ha) bruto netto 927,0 726,5 75,1 57,2 50,7 40,9 234,3 185,7 129,6 101,6 39,5 27,0 73,5 57,6 41,6 30,2 51,4 41,7 41,1 31,7 95,9 79,8 22,4 18,2 71,9 54,9

vestigingen *

werkzame personen * absoluut per netto hectare 41.261 56,8 2.143 37,5 1.754 42,9 9.110 49,1 12.382 121,9 1.891 70,0 2.988 51,9 1.205 39,9 1.367 32,8 169 5,3 4.224 52,9 878 48,2 3.150 57,4

2.456 184 143 609 498 163 154 91 173 15 200 62 164

Bron: Provincie Zuid-Holland / Infodesk Bedrijventerreinen en Bedrijvenregister Zuid-Holland * per 1 januari 2008 Toelichting: Onder een bestaand bedrijventerrein wordt verstaan een terrein van minimaal 1 hectare bruto, waarop per 1 januari 2009 reeds bedrijven zijn gevestigd of direct uitgeefbare grond heeft en dat vanwege zijn bestemming bestemd en geschikt is voor gebruik van handel, nijverheid en dienstverlening. Hierbij zijn de zgn. â&#x20AC;&#x2DC;solitaire bedrijventerreinenâ&#x20AC;&#x2122; niet meegeteld.

6.4 Bezoek aan toeristische attracties en evenementen

In 2007 en 2008 2007

aantal bezoekers

2008

Attracties: Keukenhof, Lisse Space Expo, Noordwijk Corpus Experience, Oegstgeest Panorama Tulip Land, Teylingen

835.000 0 -

834.000 230.000 -

Musea: Ford Museum, Hillegom Katwijks museum, Katwijk Museum Boerhave, Leiden De Lakenhal, Leiden Molenmuseum De Valk, Leiden Museum Volkenkunde, Leiden Naturalis, Leiden Rijksmuseum van Oudheden, Leiden Sieboldhuis, Leiden De Zwarte Tulp, Lisse Atlantikwall Museum, Noordwijk

12.000 32.000 43.900 25.000 78.100 244.000 122.700 15.900 5.000 2.800

15.000 43.600 64.900 20.000 76.300 245.300 20.600 3.700 4.500

Evenementen: Bloemencorso Bollenstreek Bloemencorso Rijnsburg Lakenfeesten, Leiden Leidens Ontzet, Leiden Kerstdorp aan Zee, Noordwijk

900.000 -

950.000 -

80.600 6.200 4.800

93.000 5.700 5.200

Overig: Hortus Botanicus, Leiden Informatiecentrum A4-HSL, Leiderdorp Kasteel Duivenvoorde, Voorschoten Bron: Zuid-Hollands Bureau voor Toerisme en gemeente Leiden - Geen gegevens bekend of niet publicabel

7. Verkeer en vervoer Holland Rijnland kent als woon- en werkregio omvangrijke pendelstromen, met per saldo meer uitgaande dan inkomende werkenden. In 2005 (meest recente cijfers) werkten 63.900 inwoners van Holland Rijnland buiten de regio en werkten in de regio 44.600 mensen, die elders in het land woonden. Ongeveer 134.000 inwoners van Holland Rijnland werkten in de eigen regio, waarvan tweederde deel zelfs in de eigen woongemeente. De regio telt zes NS-stations. Met ruim 60.000 in- en uitstappende passagiers is Leiden Centraal één van de drukste treinstations van Nederland.

Hoofdwegennet en spoorlijnen in Holland Rijnland Plangebied Station Spoorlijn

N206

N208

N442

Rijkswegen/stroomwegen

Hillegom

N205

Capaciteitsuitbreiding 2010 Regionale wegen 2010 Zoekgebied 2010

Noordwijkerhout

Zoekgebied NOG

N206

N207

Lisse N208

N443

Noordwijk

N443

Teylingen

A44

Katwijk

Kaag en Braassem N449

N444

Oegstgeest

N445

N206

N441 N446

Leiden

Leiderdorp

N448 N44

N11

Voorschoten N447

1,25

2,5

7,5

Ondergrond: © Topografische Dienst Kadaster

10 Kilometers

N206

Zoeterwoude

7.1 Motorvoertuigenpark gemeente Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

personen auto’s 168.395 9.718 11.922 23.042 44.832 11.508 10.228 11.528 6.901 9.314 15.520 10.251 3.631

1 januari 2009 bedrijfsmotorvoertuigen totaal bestelauto’s vrachtauto’s trekkers 21.969 1.484 2.265 3.682 5.600 1.013 1.111 1.310 1.417 619 1.953 733 782

17.347 1.070 1.763 2.460 5.069 813 906 1.010 1.074 467 1.541 607 567

1.937 152 213 607 183 98 87 81 177 53 178 52 56

1.295 170 104 448 85 38 68 44 81 62 96 32 67

speciale autobussen voertuigen 1.181 209 88 4 106 79 167 261 2 64 50 71 104 85 37 136 2 42 74 18

motor tweewielers 13.131 969 1.260 1.794 2.653 903 924 931 692 573 1.275 774 383

Bron: CBS

7.2 In- en uitstappende treinreizigers1 station totaal Hillegom Leiden Centraal Leiden Lammenschans De Vink Voorhout Voorschoten

2004 64.677 1.427 54.363 2.025 2.025 2.540 2.297

2004-2008 2005 68.874 1.515 57.318 2.949 2.085 2.583 2.423

2006 71.507 1.419 59.710 3.088 2.132 2.662 2.496

2007 72.912 1.343 61.383 2.690 2.153 2.734 2.609

2008 73.091 1.423 60.962 2.833 2.251 2.841 2.782

Bron: Nederlandse Spoorwegen gemiddeld aantal per werkdag, uitgaande van tellingen van maandag tot en met donderdag in het kalenderjaar.

7.3 Vier vormen van verkeersoverlast (% van de inwoners dat vindt dat probleem vaak voorkomt) Parkeeroverlast 29% 27% 23% 33% 33% 23% 28% 35% 22% 21% 25% 21% 23%

Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

Agressief verkeersgedrag 9% 12% 7% 12% 11% 6% 6% 9% 5% 6% 8% 10% 6%

Geluidsoverlast verkeer 13% 18% 14% 11% 15% 17% 12% 11% 11% 13% 10% 14% 14%

Te hard rijden 27% 39% 25% 30% 26% 26% 25% 30% 25% 23% 24% 27% 25%

Bron: Veiligheidsmonitor 2008

7.4 Vier vormen van verkeersoverlast (% van de inwoners dat vindt dat probleem vaak voorkomt) 40% 30% 20% 10%

Parkeeroverlast

Agressief verkeersgedrag

Geluidsoverlast verkeer

Zoeterwoude

Voorschoten

Teylingen

Oegstgeest

Noordwijkerhout

Noordwijk

Lisse

Leiderdorp

Leiden

Katwijk

Kaag en Braassem

Hillegom

Holland Rijnland

Te hard rijden

Bron: Veiligheidsmonitor 2008

7.5 Aantal geregistreerde verkeersongevallen en slachtoffers per gemeente ongevallen Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude provinciale N-wegen rijkswegen (A4/A44)

2.611 119 71 220 740 132 90 134 48 85 114 81 50 432 295

Bron: ICT-Dienst Rijkswaterstaat (samengesteld m.b.v. VIAstat Online)

totaal 743 30 20 99 216 25 31 51 16 19 43 27 8 107 51

2008

slachtoffers naar afloop dodelijke afloop ziekenhuisopname 7 0 0 0 1 1 0 2 0 1 0 0 0 2 0

273 5 12 46 80 9 12 20 7 6 14 9 4 39 10

geen ziekenhuisoname 463 25 8 53 135 15 19 29 9 12 29 18 4 66 41

7.6 Ontwikkeling van het aantal verkeersslachtoffers in Holland Rijnland

Vanaf 2004

700 600 500 400 300 200 100 0

2004

2005

2006

dodelijke afloop / ziekenhuisopname

2007

2008

geen ziekenhuisopname

Bron: ICT-Dienst Rijkswaterstaat (samengesteld m.b.v. VIAstat Online)

7.7 Regiotaxi per gemeente gemeente

2007 en 2008

Leidse regio

aantal pashouders 2007 2008 5.297 5.370

aantal ritten 2007 2008 149.613 139.862

pashouders WMO Alkemade1 Leiden Leiderdorp Oegstgeest Voorschoten Zoeterwoude

5.297 396 3.350 540 292 406 313

133.897 12.164 91.639 12.121 5.180 7.166 5.627

niet-pashouders (OV-algemeen) Duin- en Bollenstreek

5.370 429 3.364 543 298 413 323

124.987 10.312 84.733 12.848 4.931 6.650 5.513

ritten per pashouder 2007 2008

30,72 27,35 22,45 17,74 17,65 17,98

24,04 25,19 23,66 16,55 16,10 17,07

15.716 14.875 voor de gemeenten in Duin- en Bollenstreek zijn geen gegevens beschikbaar

Bron: Holland Rijnland / Bestuurscommissie Regiotaxi (Jaaroverzicht 2007 en 2008) De cijfers in deze tabel betreffen die van het voormalige Alkemade.

7.8 Aantal ritten regiotaxi per gemeente

OV-algemeen 14.875 Zoeterwoude 5.513 Voorschoten 6.650 Oegstgeest 4.931 Leiderdorp

2008

Alkemade 10.312

12.848

Leiden

84.733

Bron: Holland Rijnland / Bestuurscommissie Regiotaxi (Jaaroverzicht 2007 en 2008)

8. Arbeidsmarkt, werk en inkomen In 2008 telde de regio bijna 15.200 bedrijfsvestigingen met ruim 157.900 werknemers. Dit is gemiddeld 10 werknemers per vestiging. De meeste mensen in Holland Rijnland werken in de bedrijfstak gezondheids- en welzijnszorg. De werkloosheid, gedefinieerd als aantal niet-werkende werkzoekenden in procenten van het aantal 15 t/m 64-jarigen, was in Holland Rijnland eind 2008 met 2,6 % relatief laag. In Leiden was het percentage met 4,1 % het hoogst. Wanneer in heel Holland Rijnland de werkloosheid even hoog zou zijn als in Leiden, zou het aantal niet-werkende werkzoekenden ongeveer 11.000 hebben bedragen tegen 7000 in werkelijkheid. In vergelijking met Zuid-Holland en Nederland is het gemiddelde besteedbare huishoudinkomen in Holland Rijnland hoog.

8.1 Vestigingen en banen1 in Holland Rijnland per bedrijfstak bedrijfstak totaal A Landbouw, jacht en bosbouw B Visserij C Winning van delfstoffenwinning D Maakindustrie (incl. voedings- en genotmiddelen) E Productie en distributie van en handel in energie F Bouwnijverheid G Reparatie van consumentenart. en handel H Horeca I Vervoer, opslag en communicatie J FinanciĂŤle instellingen K Verhuur/handel (on)roerend goed en zakel. dienstverl. L Openbaar bestuur, overheid en verpl. soc. verz. M Onderwijs N Gezondheids- en welzijnszorg O Milieudienstverl, cultuur, recreatie en ov. dienstverl.

vestigingen 2004 2005 2006 2007 2008 14.298 14.318 14.469 14.835 15.185 1.067 1.046 1.021 989 964 15 12 11 12 12 4 4 3 4 3 972 806 803 790 793 3

246

204

182

217

256

1.192 4.178

1.309 4.107

1.357 4.079

1.478 4.060

1.578 4.044

9.118 31.650

8.793 30.885

8.649 30.458

8.593 30.251

8.729 30.605

803 375 298 2.617

802 370 285 2.634

808 362 271 2.712

802 370 264 2.840

800 374 258 2.970

6.453 6.626 3.921 18.530

6.236 6.421 3.829 18.089

6.072 6.259 3.695 18.108

6.549 6.333 3.325 18.919

6.701 6.224 3.708 19.407

6.733

7.032

6.744

7.168

6.833

509 1.021 1.153

513 1.163 1.173

520 1.255 1.187

531 1.356 1.256

548 1.482 1.294

13.748 29.599 5.102

14.102 31.218 5.207

14.155 32.942 5.233

14.280 33.502 5.475

14.351 35.355 5.582

Banen = totaal van voltijd en deeltijd werkende werkzame personen

banen1 2004 2005 2006 2007 2008 152.654 152.740 152.948 155.120 157.911 3.969 3.882 3.782 3.628 3.555 133 114 112 113 143 45 46 45 10 24 16.781 16.682 16.512 16.757 16.438

Bron: Bedrijvenregister Zuid Holland 1

1 januari 2004-2008

8.2 Vestigingen en banen1 in Holland Rijnland per gemeente gemeente / gebied Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

2004 14.298 809 1.137 1.914 4.021 830 856 1.012 753 568 1.231 706 461

2005 14.318 797 1.131 1.915 4.037 854 862 1.012 751 571 1.246 715 427

vestigingen 2006 2007 14.469 14.835 785 809 1.138 1.151 1.927 1.963 4.064 4.168 862 900 856 878 1.025 1.046 756 775 603 638 1.259 1.286 757 761 437 460

1 januari 2004-2008 2008 15.185 800 1.168 2.028 4.324 914 881 1.074 781 666 1.326 762 461

banen1 2004 2005 2006 2007 2008 152.654 152.740 152.948 155.120 157.911 6.620 6.355 6.363 6.320 6.245 6.942 6.930 6.803 6.877 6.859 19.922 19.617 18.936 19.238 19.503 53.985 54.879 56.071 57.434 58.883 9.299 9.011 8.766 9.211 9.447 8.696 8.434 8.219 8.497 8.296 13.033 13.158 13.675 12.579 13.147 5.430 5.225 4.928 4.998 5.029 4.988 5.246 5.745 6.104 6.136 11.228 11.309 11.185 11.556 11.842 5.391 5.296 4.938 5.016 5.073 7.120 7.280 7.319 7.290 7.451

Bron: Bedrijvenregister Zuid Holland

Banen = totaal van voltijd en deeltijd werkende werkzame personen

8.3 Woon-werkverkeer in Holland Rijnland

47.600

63.900

60.000 40.000

woont buiten Holland Rijnland, werkt in Holland Rijnland

44.600

80.000

woont in Holland Rijnland, werkt buiten Holland Rijnland

86.400

woont en werkt in Holland Rijnland

2005

20.000

elders

Utrecht/Woerden

Kennemerland

Alphen/Gouda

Rotterdam

Amsterdam/Schiphol

totaal woont buiten Holland Rijnland, werkt in Holland Rijnland Haaglanden

elders

Utrecht/Woerden

Kennemerland

Alphen/Gouda

Rotterdam

Amsterdam/Schiphol

totaal woont in Holland Rijnland, werkt buiten Holland Rijnland Haaglanden

werk in eigen gemeente werk in andere gemeente Holland Rijnland

Bron: CBS, bewerkt door EIM

8.4 Niet-werkende werkzoekenden in Holland Rijnland naar leeftijd totaal 7.028 332 255 653 3.514 402 279 335 204 266 379 330 79

totaal HR Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

15-22 246 11 12 33 115 15 11 8 11 7 14 8 1

23-26 288 10 5 26 178 13 10 14 7 7 4 11 3

Eind 2008 27-34 1.000 31 19 95 589 57 23 37 31 34 37 40 7

35-44 1.846 84 54 180 995 97 58 89 39 67 102 63 18

45-54 1.907 97 70 153 953 105 87 94 62 69 107 84 26

55-64 1.741 99 95 166 684 115 90 93 54 82 115 124 24

Bron: UWV

8.5 Niet-werkende werkzoekenden in Holland Rijnland als % van 15-64 jarige bevolking

Eind 2008

2,6%

totaal Holland Rijnland

2,4%

Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

1,5% 1,6% 4,1% 2,3% 1,9% 1,9% 2,0% 1,8% 1,6% 2,3% 1,4% 0%

Bron: UWV

Bron: CBS, enquĂŞte beroepsbevolking (EBB)

Opmerkingen: 1) de cijfers voor Holland Rijnland totaal zijn berekend 2) van de gemeenten Zoeterwoude zijn geen gegevens beschikbaar

67% 78% 57% Voorschoten

76% 84% 69% Teylingen

68% 79% 60% Oegstgeest

65%

77% 88%

72% 82%

Noordwijk

62%

71% 79%

62%

72% 78% 67%

Lisse

Noordwijkerhout

vrouwen

Leiderdorp

71% 78%

63%

82% 69%

71% 81%

62%

55%

Leiden

mannen

3-jaarsperiode 2006-2008

Katwijk

totaal

Kaag en Braassem

86% Hillegom

61%

74%

Holland Rijnland

90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

71% 80% 62%

8.6 Bruto arbeidsparticipatie naar sekse

8.7 Gemiddelde besteedbaar huishoudinkomen naar samenstelling huishouden gemeente / gebied

totaal

Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

€ € € € € € € € € € € € €

33.900 33.600 36.900 33.200 30.500 35.200 32.900 35.700 34.000 41.500 37.800 37.800 36.400

Zuid-Holland Nederland

€ 31.400 € 31.300

2006

meerpersoonshuishoudens eenpersoons paar zonder kinderen paar met kinderen huishoudens € 19.800 € 36.700 € 46.700 € 19.100 € 35.100 € 46.100 € 20.000 € 34.800 € 48.000 € 18.500 € 31.800 € 43.800 € 19.000 € 36.400 € 44.400 € 21.300 € 38.600 € 46.500 € 18.100 € 35.500 € 44.200 € 21.100 € 37.800 € 49.900 € 19.300 € 34.700 € 46.700 € 23.900 € 46.200 € 56.600 € 20.600 € 38.900 € 48.800 € 22.300 € 40.700 € 51.600 € 20.000 € 36.000 € 47.600 € 18.900 € 18.600

€ 35.100 € 33.800

€ 43.800 € 42.600

eenoudergezin € € € € € € € € € € € € €

26.900 25.400 30.600 26.200 24.900 26.700 28.600 28.900 28.100 30.900 29.400 27.800 29.100

€ 24.900 € 25.300

Bron: CBS, Regionaal InkomensOnderzoek 2006

8.8 Inkomensverdeling huishoudens Holland Rijnland

36%

2006 39%

25%

Hillegom

36%

Kaag en Braassem

30%

Katwijk

33%

Leiden

44%

Leiderdorp

31%

Lisse

35%

Noordwijk

37%

Noordwijkerhout

38%

Oegstgeest

27%

Teylingen

29%

40%

31%

Voorschoten

30%

37%

33%

Zoeterwoude

29%

Zuid-Holland

41%

38%

Nederland

40%

42%

23%

39%

31% 44%

23% 35%

20%

43%

27% 42%

23%

36%

27%

38%

25%

37%

36%

42%

20% decielen 1-4: < € 23.200

40% decielen 5-8: € 23.200 - € 42.600

29%

60%

21% 20% 80%

100%

decielen 9-10: > € 42.600

Bron: CBS, Regionaal InkomensOnderzoek 2006 Inkomensgrenzen decielgroepen particuliere huishoudinkomens De particuliere huishoudens van heel Nederland worden gerangschikt naar hoogte van besteedbaar inkomen en vervolgens verdeeld in tien decielgroepen; met in elke groep 10% huishoudens. In elke decielgroep wordt het laagste en het hoogste inkomen bepaald. Deze inkomens vormen de klassengrenzen van de decielen. Met behulp van deze klassengrenzen kunnen van een kleinere geografische eenheid (zoals een gemeente) de percentages huishoudens in elke decielgroep worden bepaald.

8.9 Werkloosheidsuitkeringen

Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teijlingen Voorschoten Zoeterwoude Zuid-Holland Nederland

Per 31 december 2003-2006

2003 abs. 4.660 300 210 480 1.810 340 260 280 140 220 320 240 60

2004 abs. 5.110 310 250 510 1.930 360 300 310 170 230 370 310 60

2005 abs. 4.790 290 220 460 1.740 350 290 280 180 240 380 300 60

2006 abs. 3.980 280 180 370 1.400 300 260 260 140 210 300 220 60

2007 abs. 3.250 210 160 310 1.120 240 230 220 100 160 260 190 50

abs. 3.010 220 150 300 1.070 190 180 180 110 150 230 180 50

53.190 286.630

58.440 323.400

55.290 305.140

43.550 249.140

33.940 191.970

29.790 170.830

2008

% 15-64 1,1% 1,6% 0,9% 0,7% 1,3% 1,1% 1,2% 1,0% 1,1% 1,0% 1,0% 1,2% 0,9% 1,3% 1,5%

Bron: CBS (cijfers door CBS afgerond op een tiental)

8.10 Arbeidongeschiktheidsuitkeringen

Per 31 december 2003-2006

Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teijlingen Voorschoten Zoeterwoude

2003 abs. 18.680 1.200 890 2.540 5.740 1.200 970 1.700 960 810 1.310 810 550

2004 abs. 18.350 1.130 890 2.460 5.680 1.170 950 1.680 930 820 1.280 810 550

2005 abs. 17.300 1.030 820 2.320 5.370 1.100 890 1.610 890 780 1.190 760 540

2006 abs. 15.740 990 740 2.040 4.890 1.020 820 1.440 810 710 1.060 690 530

2007 abs. 15.100 920 710 1.950 4.740 950 780 1.380 780 690 1.030 680 490

abs. 14.550 890 660 1.920 4.580 930 740 1.300 750 660 1.000 630 490

Zuid-Holland Nederland

163.050 959.150

160.950 938.330

151.320 877.640

140.930 818.540

134.860 784.560

130.060 757.180

2008

% 15-64 5,3% 6,5% 3,9% 4,7% 5,4% 5,4% 5,0% 7,5% 7,3% 4,5% 4,3% 4,4% 8,8% 5,5% 6,8%

Bron: CBS (cijfers door CBS afgerond op een tiental)

8.11 Bijstandsuitkeringen

Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teijlingen Voorschoten Zoeterwoude Zuid-Holland Nederland

Per 31 december 2003-2006 2003 abs. 4.780 120 100 390 3.050 230 110 160 70 140 140 240 30

2004 abs. 4.780 150 110 430 2.980 230 110 170 70 130 150 220 30

2005 abs. 4.640 140 110 420 2.850 250 110 180 70 120 140 220 30

2006 abs. 4.390 120 100 410 2.700 230 100 170 70 130 130 200 30

2007 abs. 4.180 140 80 440 2.520 210 110 160 60 140 130 160 30

abs. 3.890 140 90 380 2.360 200 90 150 70 120 130 140 20

2008 % huish. 2,2% 1,6% 0,9% 1,6% 3,9% 1,8% 0,9% 1,4% 1,1% 1,2% 0,9% 1,4% 0,6%

95.660 335.700

95.120 338.580

91.070 328.000

83.230 300.950

76.040 273.980

70.720 258.780

4,5% 3,5%

Bron: CBS (cijfers door CBS afgerond op een tiental)

9. Jeugd, onderwijs en zorg Het opleidingsniveau in Holland Rijnland is relatief hoog. In 2008 had 32% van alle 15 t/m 64-jarigen een hoog opleidingsniveau (afgeronde hbo- of wo-opleiding) tegen 27% in ZuidHolland of Nederland. In het studiejaar 2007/2008 studeerden bijna 19.500 inwoners aan een universiteit of hogeschool en ruim 10.300 jongeren volgden een mbo-opleiding. De inwoners van Holland Rijnland zijn niet echt tevreden over de voorzieningen voor kinderen en jongeren in de buurt. Iets meer dan de helft is tevreden over speelplekken voor kinderen en slechts 1 op de 5 is tevreden over voorzieningen voor jongeren.

9.1 Leerlingen voortgezet onderwijs naar woongemeente woongemeente Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

totaal 23.862 1.158 1.642 3.855 5.435 1.778 1.377 1.416 946 1.706 2.444 1.461 644

leerjaar 1 en 2* 9.408 459 648 1.628 2.175 672 555 541 350 631 938 547 264

Schooljaar 2007-2008 vmbo, klas 3-4 4.767 306 335 1.084 1.005 306 297 269 228 177 417 225 118

havo, klas 3-5 4.147 190 329 662 829 304 247 290 180 296 448 253 119

vwo, klas 3-6 5.540 203 330 481 1.426 496 278 316 188 602 641 436 143

Bron: CBS, 2007/2008 voorlopige cijfers * Voor de eerste twee leerjaren van het voortgezet onderwijs geeft het CBS geen onderverdeling.

9.2 Studenten mbo, hbo en wo naar woongemeente woongemeente Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

totaal 10.302 619 754 2.205 2.660 555 616 606 422 306 866 453 240

mbo bbl 3.838 214 259 896 967 193 242 218 178 110 310 168 83

Studiejaar 2007-2008 bol 6.464 405 495 1.309 1.693 362 374 388 244 196 556 285 157

totaal 19.486 517 687 1.445 11.323 711 580 697 403 1.206 1.018 656 243

hbo en wo hbo 8.127 378 513 1.033 2.949 405 391 498 294 440 674 381 171

wo 11.359 139 174 412 8.374 306 189 199 109 766 344 275 72

Bron: CBS, 2007/2008 voorlopige cijfers bbl beroepsbegeleidende leerweg bol beroepsopleidende leerweg mbo middelbaar beroepsonderwijs hbo hoger beroepsonderwijs wo wetenschappelijk onderwijs

9.3 Geslaagden middelbaar beroepsonderwijs (mbo) naar woongemeente woongemeente Holland Rijnland Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

totaal 5.892 366 382 1.382 1.458 326 382 352 236 190 432 242 144

niveau 1 480 22 12 106 174 38 20 16 18 18 22 24 10

niveau 2 1.828 108 110 446 468 100 106 106 76 52 118 78 60

Studiejaar 2006-2007* niveau 3 1.528 108 112 380 348 80 122 80 68 48 106 56 20

niveau 4a 1.982 120 142 434 460 106 128 146 72 66 174 82 52

niveau 4b 74 8 6 16 8 2 6 4 2 6 12 2 2

Bron: CBS (voorlopige cijfers) Niveauâ&#x20AC;&#x2122;s mbo-diploma: niveau 1: assistentopleiding niveau 2: basisberoepsopling niveau 3: vakopleiding niveau 4a: middenkaderopleiding niveau 4b: specialistenopleiding

60% 16%

24%

49% 19%

15%

19%

41% 18%

18%

13%

18%

21%

18%

19%

10%

24%

30% 20%

61%

57%

51%

48%

56% 48%

40%

52%

50%

57%

60%

67%

9.4 Mening over jeugdvoorzieningen in de buurt (% (helemaal) mee eens)

In de buurt zijn goede speelplekken voor kinderen

Zoeterwoude

Voorschoten

Teylingen

Oegstgeest

Noordwijkerhout

Noordwijk

Lisse

Leiderdorp

Leiden

Katwijk

Kaag en Braassem

Hillegom

Holland Rijnland

In de buurt zijn goede voorzieningen voor jongeren

Bron: Veiligheidsmonitor 2008

9.5 Opleidingsniveau 15- t/m 64-jarigen in Holland Rijnland, Zuid-Holland en Nederland 32%

Zuid-Holland

33%

40%

27%

Nederland

32%

41%

27%

10% laag

20% middelbaar

Bron: CBS, EnquĂŞte Beroepsbevolking (2008)

39%

28%

Holland Rijnland

2008

30% hoog

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

9.6 Gebruik preventief pedagogisch hulpaanbod en instroom in de jeugdzorg in Holland Rijnland 2005 2.795 1.438

gebruik preventief pedagogisch hulpaanbod instroom in de jeugdzorg

2006 2.662 1.650

2005-2007 2006 2.675 2.235

9.7 Geconstateerd ongeoorloofd schoolverzuim per woongemeente gemeente

2008/09 1.008 44 38 204 358 68 31 41 2 55 73 75 19

Holland Rijnland totaal Hillegom Kaag en Braassem * Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout ** Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

ongeoorloofd schoolverzuim

2007/08 613 27 1 127 240 42 16 29 3 25 45 48 10

Bron: Jaarverslag Regionaal Bureau Leerplicht Holland Rijnland * De gemeente Kaag en Braassem is vanaf 1 januari 2009 bij het RBL aangesloten ** De gemeente Noordwijkerhout was in het schooljaar 2008-2009 niet bij het RBL aangesloten

9.8 Door het RBL behandelde jongeren van 5 t/m 17 jaar per woongemeente gemeente Holland Rijnland totaal Hillegom Kaag en Braassem * Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout ** Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

5-17 jarigen per 31 dec. 2008 2007 63.291 63.868 3.140 3.197 4.347 4.400 10.817 11.065 14.819 14.987 4.556 4.559 3.649 3.631 3.664 3.628 2.589 2.600 3.985 3.969 6.437 6.380 3.825 3.905 1.463 1.547

behandeld door RBL 2008/09 2007/08 3,37% 2,49% 3,06% 2,41% 2,21% 0,16% 3,60% 2,49% 5,22% 4,00% 3,49% 2,85% 2,16% 1,68% 3,19% 2,26% 0,27% 0,35% 2,89% 1,74% 2,07% 2,40% 3,58% 2,15% 2,05% 2,97%

Bron: Jaarverslag Regionaal Bureau Leerplicht (RBL) Holland Rijnland * De gemeente Kaag en Braassem is vanaf 1 januari 2009 bij het RBL aangesloten ** De gemeente Noordwijkerhout was in het schooljaar 2008-2009 niet bij het RBL aangesloten

9.9 Voortijdig schoolverlaters type onderwijs totaal waarvan: basisonderwijs lwoo + praktijkonderwijs vmbo havo/vwo mbo - bbl mbo - bol vavo volwasseneneducatie bve overige opleidingen opleiding niet bekend

Schooljaar 2008-2009 en 2007-2008 2008-2009 4.125

2007-2008 4.268

1 168 537 226 1.033 1.402 121 67 86 219 265

3 38 375 117 255 401 41 53 635 1.305 1.045

waarvan: man vrouw

2.477 1.648

2.449 1.819

waarvan: < 15 jaar 15 jaar 16 jaar 17 jaar 18 jaar 19 jaar 20 jaar 21 jaar 22 jaar > 22 jaar

46 57 180 493 754 741 758 639 457 0

60 101 227 598 750 745 721 628 438 0

Bron: Jaarverslag Regionaal Bureau Leerplicht Holland Rijnland

Ten opzichte van het schooljaar 2007-2008 zijn in 2008-2009 forse verschuivingen zichtbaar. Dit komt niet omdat er meer schoolverlaters zijn, maar omdat in het schooljaar 2008-2009 van veel meer leerlingen de laatst bezochte school bekend is.

10. Openbare orde en veiligheid Een op de vijf inwoners van Holland Rijnland voelde zich in 2008 wel eens onveilig. Dit komt overeen met het landelijke beeld. In de eigen buurt voelde in het algemeen bijna een op de zes mensen zich wel eens onveilig.

10.1 Onveiligheidsbeleving

13%

21%

24% 15%

12%

17%

18% 9%

16% 12%

18% 15%

20% 16%

22% 13%

19%

18% 14% 8%

15%

21%

17% 14%

10%

15%

20%

25%

30%

Zoeterwoude

Voorschoten

Teylingen

Oegstgeest

Noordwijk

Lisse

Leiderdorp

Leiden

Katwijk

voelt zich wel eens onveilig in de eigen buurt

Noordwijkerhout

voelt zich wel eens onveilig

Kaag en Braassem

Hillegom

Holland Rijnland

Bron: Veiligheidsmonitor 2008

11. Verkiezingen In dit hoofdstuk zijn per gemeente de uitslagen weergegeven van de Gemeenteraads足 verkiezingen in 2006 (voor Katwijk en Teylingen in 2005 en Kaag en Braassem in 2008), de Tweede Kamerverkiezingen in 2006 en de verkiezingen voor de Provinciale Staten in 2007.

11.1 Opkomst bij laatste verkiezingen voor de gemeenteraada

62,8%

61,4%

Voorschoten

Zoeterwoude

39,3%

63,4%

58,6%

63,2%

58,2% Leiderdorp

61,3%

57,7% Leiden

20%

49,3%

39,1%

58,6% Hillegom

40%

59,6%

60%

Holland Rijnland

80%

Bron: Kiesraad en gemeenten a

Kaag en Braassem: 19 november 2008, Katwijk en Teylingen: 30 november 2005, overige gemeenten: 7 maart 2006

Teylingen

Oegstgeest

Noordwijkerhout

Noordwijk

Lisse

Katwijk

Kaag en Braassem

Uitslagen gemeenteraadsverkiezingen

Hieronder staan de uitslagen per gemeente van de laatste gemeenteraadsverkiezing die er in die gemeente is gehouden. Bron van de cijfers is de kiesraad voor de gemeenten waar de laatste gemeenteraadsverkiezing plaats vond op 7 maart 2006. Voor de heringedeelde gemeente is de bron van de cijfers de gemeente zelf. De partijen worden vermeld op volgorde van het behaalde aantal stemmen. 12.2a Katwijk partij CDA Gemeentebelangen ChristenUnie SGP VVD PvdA DOEL Chr. Sociaal Katwijk Bakens Verzetten Kw GROENLINKS Liberaal Burger Belang PCK

30 november 2005 stemmen 6.213 4.057 3.506 3.070 1.826 1.557 493 436 404 330 207 126

12.2b Teylingen partij CDA VVD PvdA Tri Lokaal D66 ChristenUnie

stemmen 2.998 2.683 1.990 1.480 583 363

% 29,7% 26,6% 19,7% 14,7% 5,8% 3,6%

zetels 7 7 5 3 1 0

7 maart 2006 stemmen 2.001 1.924 1.603 1.554 1.036 764 340

12.2d Leiden

% 21,7% 20,9% 17,4% 16,9% 11,2% 8,3% 3,7%

zetels 5 4 4 3 2 1 0

7 maart 2006

partij stemmen PvdA 12.230 SP (Socialistische Partij) 8.763 VVD 7.355 CDA 5.712 GROENLINKS 5.103 D66 3.389 ChristenUnie 3.086 Leefbaar Leiden 2.702 Stadspartij Leiden Ontzet 2.214 WijLeiden 955 DUURZAAM NEDERLAND 935 Leiden Weer Gezellig/De Groenen 661 Stadsbelang Leiden 463

12.2e Leiderdorp partij VVD PvdA CDA BBL GROENLINKS SP (Socialistische Partij)

zetels 10 7 6 5 3 2 0 0 0 0 0 0

30 november 2005

12.2c Hillegom partij VVD B.B.H. CDA PvdA GROENLINKS Lijst Wil van Aken D66

% 28,0% 18,3% 15,8% 13,8% 8,2% 7,0% 2,2% 2,0% 1,8% 1,5% 0,9% 0,6%

% 22,8% 16,4% 13,7% 10,7% 9,5% 6,3% 5,8% 5,0% 4,1% 1,8% 1,7% 1,2% 0,9%

zetels 10 7 6 5 4 2 2 2 1 0 0 0 0

7 maart 2006 stemmen 2.807 2.281 2.126 1.723 1.716 727

% 24,7% 20,0% 18,7% 15,1% 15,1% 6,4%

zetels 6 4 4 3 3 1

12.2f Lisse partij CDA PvdA VVD Nieuw Lisse D66 SGP / ChristenUnie

7 maart 2006 stemmen 2.172 1.974 1.833 1.656 1.496 1.146

12.2g Noordwijk partij PvdA/GroenLinks/D66 VVD CDA WenS (Welzijn en Senioren) JES Verenigd Noordwijk Noordwijk Totaal ChristenUnie

stemmen 2.540 2.389 1.904 1.301 1.212 1.166 1.096 716

stemmen 2.386 2.167 1.235 638 361

stemmen 3.098 2.881 2.518 1.835

stemmen 3.324 3.092 1.994 1.621 904

zetels 6 5 3 2 1

% 30,0% 27,9% 24,4% 17,8%

zetels 6 5 5 3

% 30,4% 28,3% 18,2% 14,8% 8,3%

zetels 6 5 4 3 1

7 maart 2006 stemmen 1.662 1.527 706

12.2l Kaag en Braassem partij CDA PvdA VVD Samen voor Kaag en Braassem

% 35,2% 31,9% 18,2% 9,4% 5,3%

7 maart 2006

12.2k Zoeterwoude partij CDA Progressief Zoeterwoude VVD

zetels 4 4 3 2 2 2 1 1

7 maart 2006

12.2j Voorschoten partij CDA VVD PvdA GROENLINKS D66

% 20,6% 19,4% 15,4% 10,6% 9,8% 9,5% 8,9% 5,8%

7 maart 2006

12.2i Oegstgeest partij Progressief Oegstgeest (PRO) Leefbaar Oegstgeest VVD CDA

zetels 4 4 3 3 3 2

7 maart 2006

12.2h Noordwijkerhout partij VVD CDA PvdA GROENLINKS D66

% 21,1% 19,2% 17,8% 16,1% 14,6% 11,2%

% 42,7% 39,2% 18,1%

zetels 6 5 2

19 november 2008 stemmen 2.703 1.465 1.516 2.835

% 31,7% 17,2% 17,8% 33,3%

zetels 7 3 4 7

83,6%

86,3%

88,3% Oegstgeest

86,2%

84,8% Noordwijkerhout

82,8%

85,5%

83,2% Katwijk

84,4%

86,7% Kaag en Braassem

80,4%

83,4%

60%

Hillegom

80%

83,6%

11.3 Opkomst bij Tweede Kamerverkiezingen 2006

40% 20%

Zoeterwoude

Voorschoten

Teylingen

Noordwijk

Lisse

Leiderdorp

Leiden

Holland Rijnland

Bron: Kiesraad

Hillegom

Kaag en Braassem

Katwijk

Leiden

Leiderdorp

Lisse

Noordwijk

Noordwijkerhout

Oegstgeest

Teylingen

Voorschoten

Zoeterwoude

CDA PvdA VVD SP GrLinks D66 CU SGP PvdD PVV overige partijen

Holland Rijnland

1 2 3 4 6 7 8 9 11 13

Nederland

lijst

partij

11.4 Uitslag Tweede Kamerverkiezingen 2006

26,5% 21,2% 14,7% 16,6% 4,6% 2,0% 4,0% 1,6% 1,8% 5,9% 1,2%

30,4% 16,9% 17,9% 12,8% 5,7% 2,6% 4,0% 1,6% 2,1% 5,1% 1,0%

33,2% 15,0% 20,1% 13,6% 4,0% 1,3% 1,9% 0,5% 2,4% 6,6% 1,4%

41,7% 12,1% 20,2% 10,9% 3,3% 1,3% 1,8% 0,3% 1,6% 5,6% 1,2%

44,3% 9,5% 10,2% 8,2% 1,6% 0,6% 11,2% 6,9% 1,4% 5,1% 0,8%

16,5% 24,9% 15,0% 17,0% 10,1% 4,5% 2,9% 0,3% 2,7% 5,1% 1,2%

26,3% 19,5% 19,7% 13,5% 6,1% 3,0% 3,3% 0,7% 2,1% 4,7% 1,0%

38,0% 13,0% 18,1% 11,2% 2,9% 1,6% 3,4% 4,2% 1,5% 5,2% 0,9%

32,8% 14,3% 24,0% 11,9% 3,8% 1,5% 2,6% 0,2% 2,0% 5,8% 1,2%

38,0% 13,1% 22,4% 11,9% 3,7% 1,3% 1,4% 0,1% 1,6% 5,8% 0,9%

25,5% 17,3% 25,0% 10,4% 6,9% 3,9% 3,6% 0,3% 2,4% 3,6% 1,1%

36,2% 13,2% 22,3% 12,6% 3,6% 1,9% 2,4% 0,3% 1,8% 4,6% 0,9%

30,3% 15,6% 23,0% 11,0% 5,9% 2,9% 2,8% 0,4% 2,6% 4,5% 1,0%

38,2% 14,3% 16,6% 12,4% 5,1% 1,7% 2,2% 0,7% 2,0% 5,6% 1,0%

Bron: Kiesraad. De partijen worden vermeld in volgorde van lijstnummer waarmee ze meededen aan verkiezing; partijen die geen zetels haalden staan onder “overige”

11.5 Opkomst bij Provinciale Statenverkiezingen 2007

49,7%

58,2%

49,3%

45,3%

48,9%

46,0% Katwijk

50,6%

47,9% Kaag en Braassem

56,9%

46,4% Hillegom

40%

51,7%

60%

60,4%

80%

20%

Bron: Kiesraad

Zoeterwoude

Voorschoten

Teylingen

Oegstgeest

Noordwijkerhout

Noordwijk

Lisse

Leiderdorp

Leiden

Holland Rijnland

Hillegom

Kaag en Braassem

Katwijk

Leiden

Leiderdorp

Lisse

Noordwijk

Noordwijkerhout

Oegstgeest

Teylingen

Voorschoten

Zoeterwoude

CDA VVD PvdA SP ChristenUnie GROENLINKS SGP PvdD Leefbaar Zuid-Holland D66 Lokaal Zuid-Holland Fortuyn Islam Democraten (ID) Nieuw Rechts (NR) Sociaal-Liberale Partij

provincie Zuid-Holland

partij

11.6 Uitslag Provinciale Statenverkiezingen 2007, provincie Zuid-Holland

21,5% 20,3% 17,0% 13,5% 6,9% 5,9% 4,3% 3,1% 3,0% 2,6% 0,7% 0,6% 0,3% 0,2% 0,0%

25,9% 21,8% 14,9% 13,2% 5,4% 8,0% 2,4% 2,6% 1,3% 3,5% 0,3% 0,3% 0,0% 0,4% 0,1%

30,1% 26,8% 14,8% 11,2% 2,7% 5,4% 0,9% 2,9% 0,8% 2,8% 0,5% 0,5% 0,0% 0,5% 0,1%

38,8% 25,0% 11,9% 10,1% 2,4% 4,4% 0,6% 1,8% 1,5% 1,9% 0,7% 0,4% 0,0% 0,6% 0,0%

39,5% 11,1% 7,3% 6,2% 16,8% 2,1% 12,2% 1,9% 1,3% 0,6% 0,2% 0,3% 0,0% 0,5% 0,0%

13,2% 18,2% 20,0% 19,6% 3,9% 12,8% 0,4% 3,2% 1,5% 5,8% 0,3% 0,4% 0,0% 0,4% 0,3%

23,3% 23,3% 16,4% 13,9% 4,2% 9,4% 1,1% 2,6% 1,3% 3,6% 0,3% 0,4% 0,0% 0,3% 0,1%

35,2% 21,7% 11,6% 9,4% 5,1% 3,4% 7,1% 2,0% 0,8% 2,3% 0,5% 0,3% 0,0% 0,4% 0,1%

27,9% 30,4% 13,3% 11,0% 3,6% 5,6% 0,7% 2,7% 1,3% 1,8% 0,8% 0,3% 0,0% 0,5% 0,1%

32,6% 30,8% 11,9% 10,9% 2,0% 5,6% 0,2% 2,2% 0,9% 1,8% 0,4% 0,4% 0,0% 0,3% 0,1%

21,5% 28,4% 16,2% 10,2% 4,4% 8,7% 0,4% 2,9% 1,2% 5,3% 0,1% 0,2% 0,0% 0,4% 0,0%

34,4% 27,2% 12,7% 11,4% 3,5% 4,3% 0,3% 2,0% 0,8% 2,4% 0,2% 0,3% 0,0% 0,4% 0,0%

25,3% 29,2% 13,6% 9,8% 2,9% 10,9% 0,4% 2,6% 1,2% 3,4% 0,1% 0,3% 0,0% 0,2% 0,0%

36,8% 18,8% 13,8% 12,9% 2,8% 6,5% 1,2% 2,5% 1,2% 2,5% 0,4% 0,2% 0,0% 0,5% 0,0%

Bron: Kiesraad. De partijen staan vermeld op volgorde van het aantal stemmen in de provincie

Colofon

Holland Rijnland in cijfers 2009 is een uitgave van het samenwerkings足orgaan Holland Rijnland en uit足 gebracht in samenwerking met de afdeling Strategie en Onderzoek van de gemeente Leiden. Voor informatie: Hans Stapper, tel. 071-523 90 41, hstapper@hollandrijnland.net Karin Theulings, tel. 071-516 51 22, BOA@leiden.nl Ontwerp & realisatie: Zabriski Media