de klooster 2018-2019

de klooster

kerk in het hart van Den Haag

In gesprek over DE LITURGIE

Meer dan een kerk KUNST, MUZIEK, COLLEGES

INCLUSIEF

agenda

SEIZOEN 2018-2019

“IK BEN BLIJ DAT IK ALS CONTACTPERSOON IETS KAN BETEKENEN VOOR ANDEREN. EN DE VREUGDE IS OOK WEDERZIJDS. IK BEN DANKBAAR VOOR DE PRACHTIGE, LEERZAME LEVENSVERHALEN DIE MENSEN MIJ TOEVERTROUWEN”

hans breekveldt

caroline tempel

janny van selm

charlotte janse

MAAK KENNIS MET EEN AANTAL VAN DE CONTACTPERSONEN VAN DE KLOOSTERKERK De contactpersonen hebben elk een wijk of deel ervan ‘onder hun hoede’. Hun belangrijkste werk is het meeleven met gemeenteleden in hun wel en wee.

wouter pols

leontien wagenaar

Contactpersonen doen hun best om als ogen en oren te fungeren voor de predikanten in pastorale aangelegenheden. Daarnaast hebben zij enkele bijzondere taken zoals bij een huwelijk, een bezoekje na een geboorte, aanwezigheid bij een uitvaartdienst, bij de gedachtenisdienst van overledenen in de eerste week van november, felicitaties bij een gemeentelid van tachtig jaar en ouder. Twee keer per jaar vergaderen de contactpersonen met de predikanten en bestuursleden.

Wilt u ook contactpersoon worden? Laat dat dan weten aan de predikant, het kerkelijk bureau of aan de voorzitter van de contactpersonen.

wil van hernen-bruin

liesbeth de beyl

bert schellekens

wil schellekens-van den eijnden

truska van drecht

annelies van nederveen-de greve

ONTMOETING MET DE EEUWIGE: OVER DE LITURGIE IN DE KLOOSTERKERK Een gesprek over liturgie in de Kloosterkerk tussen predikant Rienk Lanooy, organist Geerten van de Wetering, cantor Daniel Rouwkema en André Meijster, ouderling Kerkmuziek.

PAGINA 6 KERKDIENSTEN 2018-2019

INHOUD

DIENSTEN

De thema’s van de kerkdiensten in het seizoen 2018-2019 op een rij.

PAGINA 12

KUNST

IN BEELD

EN VERDER

KUNST EN KERK Column van de voorzitter van de kunstcommissie van de Kloosterkerk, Marjolijn van Delft. pagina 18

PAUZECONCERTEN Al meer dan dertig jaar te horen in de Kloosterkerk op elke eerste en derde woensdag van de maand. pagina 14

COLUMN SJAAK BRAL Over de gelijkenissen tussen een liturgie en een conference: “het komt erop aan de toeschouwer te blijven boeien”. pagina 24

HERKOMST: DEN HAAG Vincent van Gogh is weliswaar Brabander maar zijn roots liggen in Den Haag en reiken zelfs tot aan de Kloosterkerk. pagina 28

ARCHITECTUUR De rozetten in het gewelf inspireren de voorgangers van tijd tot tijd bij het schrijven van de zondagse preek. pagina 16

KLOOSTERKERK ACADEMIE Drie colleges in samenwerking met de faculteit Godsgeleerdheid van de Vrije Universiteit van Amsterdam. pagina 25

AGENDA

LIEF & LEED Acht leden over de rol van de kerk bij huwelijk, belijdenis, doop en rouw. pagina 20

PRAKTISCH Contactgegevens en bereikbaarheid van de Kloosterkerk, lid worden van de gemeente van de Kloosterkerk. pagina 42

MEER DAN 250 ACTIVITEITEN De Kloosterkerk is veel meer dan de zondagse diensten alleen. In de kalender treft u meer dan 250 activiteiten door het hele seizoen heen. pagina 31

WIST U DAT? De Kloosterkerk 1.932 leden heeft? De meeste leden in Schevingen wonen?

Informatieve weetjes in een infographic. pagina 27

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 3

KLOOSTERKERK, KLOOS TO YOU De Kloosterkerk als inspirerende locatie voor uw evenement. pagina 48

REDACTIONEEL In de vorige De Klooster stond een interview met onze predikanten over het pastoraat.

In deze tweede is de zondagse eredienst aan de beurt: de liturgie. We lezen bij het interview dat het woord liturgie uit het Grieks komt en volksdienst betekent. In de Griekse stadstaten werden feesten georganiseerd als dienst aan het volk. Pas in het christendom verschoof de betekenis naar een min of meer plechtige ceremonie.

Ik vind dat er ook nu nog best wat te zeggen is voor de oorspronkelijke betekenis. Want geeft de Eeuwige niet iedere week een feest in de Kloosterkerk? Sjaak Bral heeft er in zijn column zo zijn eigen gedachten bij. Het zijn natuurlijk mensenhanden die dit klaar spelen, maar wel in zijn Naam! Het gaat niet om vertier, maar om de ontmoeting met de Eeuwige, opdat we er de rest van de week weer tegen kunnen. Op die manier is liturgie, net als pastoraat, een pijler van onze gemeenschap.

GEEFT DE EEUWIGE NIET IEDERE WEEK EEN FEEST IN DE KLOOSTERKERK?

Onze gemeenschap houdt niet op rond twaalf uur op zondagmorgen na de dienst. In een gemeenschap immers kent en erkent men elkaar. De Kloosterkerk wil een city-kerk zijn die de hartslag van de stad en haar bewoners volgt. Om daaraan bij te dragen organiseert de Kloosterkerk ook komend jaar weer veel gelegenheden om elkaar te ontmoeten. Het activiteitenprogramma is op zich al voldoende reden om De Klooster ook dit jaar ergens op een goed zichtbare plek in huis neer te leggen!

Verder in De Klooster van dit jaar aandacht voor onze contactpersonen, die de ver­bin­ dingen in onze gemeenschap verzorgen. Zij vormen als het ware de eerste-lijnszorg van de Kloosterkerk. Zij zijn de voelsprieten van de predikanten en de diaconie, maar zijn ook graag bereid zelf elk gemeentelid in hun wijk van dienst te zijn (van volksdienst gesproken!). Tijdens hun werk – in goede en slechte tijden – voeren zij soms zeer persoonlijke gesprekken. U kunt nader kennis maken met deze vrijwilligers, voor zover u ze nog niet kent.

Namens het bestuur wens ik u weer veel leesplezier en ik hoop u te zien in de Kloosterkerk.

Sanne ten Bokkel Huinink Voorzitter Bestuur Kloosterkerk

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 4

Als u de Kloosterkerk belt of mailt heeft u contact met het kerkelijk bureau. Een groep vrijwilligers regelen de dagelijkse zaken op het secretariaat, zij beantwoorden vragen of leiden die door. Ilja de Weerd heeft als bureaucoördinator het overzicht en ondersteunt het gemeente­ werk en het bestuur. Samen met de kosters Dick van Woerkom en John Groot zorgt hij voor de dagelijkse gang van zaken.

KORT

HET KERKELIJK BUREAU

Ook voor de huur van de Kloosterkerk is Ilja het aanspreekpunt. De Kloosterkerk biedt uitstekende mogelijkheden voor evenementen en gebruik door gezelschappen buiten de eigen gemeente.

Op de website van de Kloosterkerk en op de achterpagina van De Klooster vindt u informatie over de verhuur. De contact­ gegevensvan het kerkelijk bureau vindt u op pagina 42.

ORGANIST IN DE PRIJZEN Onze vaste Kloosterkerk organist Geerten van de Wetering streed 20 juli samen met twee andere finalisten om de eerste prijs in het Haarlems Internationaal Improvisatieconcours. De jury van het Internationaal Orgelfestival Haarlem riep Geerten van de Wetering (1985) uit tot winnaar van het 52e Internationaal Orgel Improvisatieconcours Haarlem. Hij kreeg ook de Flentrop Publieksprijs.

De finale vond plaats in de Grote of St.-Bavokerk te Haarlem met drie finalisten: Gabriele Agrimonti (Italië), Lukas Grimm (Duitsland) en Geerten van de Wetering (Nederland).

EEN BRUG VAN FLUWEEL “Wat zijn de gebeden in onze kerk toch mooi”, is een veelgehoorde reactie van bezoekers aan de kerkdiensten in de Kloosterkerk. De mooiste gebeden en meditatieve teksten van Margreet Klokke zijn in een boek samengebracht.

De gebeden zijn gegroepeerd in tien thema’s: ‘over de drempel’, ‘stilte’, ‘naar binnen’, ‘Kersttijd’, ‘de seizoenen’, ‘van Pasen tot Pinksteren’, ‘kwetsbaarheid’, ‘bij de psalmen’, ‘op weg zijn’ en ‘begin en einde’ Carel ter Linden schreef het voorwoord.

“Bidden kun je het beste gewoon maar gaan doen.

En dan doet het iets met je. Je wordt erdoor veranderd.

Gebed is geen muntje dat je in een automaat gooit.

Je reikt naar de Eeuwige in het vertrouwen dat er ook een beweging is van de andere kant” Margreet Klokke over het gebed in Het Nederlands Dagblad 31 maart 2018

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 5

Elk thema is prachtig in kleur geïllustreerd door Rob van Doeselaar. Het boek heeft een leeslintje en blauw kapitaaltje, net als het plafond van de Kloosterkerk.

Het gebedenboek is uitgebracht bij het vertrek van Margreet Klokke en is verkrijgbaar in de Kloosterkerk (na de dienst), via www.boekengilde.nl/boekenshop en bij de Ichtus boekhandel.

Fotograaf Gerhard van Roon maakte een video van Margreet Klokke die een gebed uitspreekt: www.vimeo.com/260730818.

EEN GESPREK OVER LITURGIE IN DE KLOOSTERKERK TUSSEN PREDIKANT RIENK LANOOY, ORGANIST GEERTEN VAN DE WETERING, CANTOR DANIEL ROUWKEMA EN ANDRÉ MEIJSTER, OUDERLING KERKMUZIEK.

ONTMOETING MET DE EEUWIGE: OVER DE LITURGIE IN DE KLOOSTERKERK TEKST Liesbeth de Beyl FOTOGRAFIE Gerhard van Roon

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 6

daniel rouwkema (links) en rienk lanooy op het lange voorhout

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 7

andré meijster (links) en rienk lanooy

ONTMOETING RIENK Het woord liturgie* houdt in dat God de mensen een dienst verleent en daarbij het initiatief neemt. Door de liturgie krijgt God betekenis voor de mens. Ook heeft liturgie een collectieve dimensie; rituelen veronderstellen de aanwezigheid van een gemeenschap, zij versterken het groeps- en saam­ horigheidsbesef.

GEERTEN Het aspect van de gemeenschap, de gezamenlijkheid, is belangrijk. Liturgie werkt naar verschillende kanten: enerzijds is er de ontmoeting tussen mensen onderling en anderzijds de ontmoeting van mensen met de Eeuwige en van de Eeuwige met het aardse. Dat klinkt door in de openingszin van de ouderling aan het begin van de zondagsdienst; de gemeente wordt opgeroepen zich voor te bereiden op de ontmoeting met de Eeuwige.

de liturgie zich tot de kern: de Schriftlezingen en de preek. Vervolgens word je stapsgewijs weer richting de wereld geleid, bijvoorbeeld in de voorbeden, die zich richten op wat buiten de kerkmuren gebeurt, het noemen van zieken, rouwenden, mensen in oorlogssituaties, slachtoffers van natuurrampen. Bij de zegen zit je als het ware weer helemaal aan de buitenkant van de basisstructuur van de liturgie: “Ga nu heen en leef naar de woorden, die hier geklonken hebben!”

Anders gezegd: je gaat van buiten naar binnen, raakt aan het Geheim, althans dat hoop je, en je waaiert vervolgens weer uit naar buiten. De kerkdienst heeft een logische volgorde, waar je niet om heen kunt. Er is een duidelijk begin, midden en einde.

DE KLOOSTERKERK, NET IETS ANDERS

RIENK De liturgie bestaat uit vaste onderdelen, aangevuld met variabele elementen. Het is interessant om te zien dat de Kloosterkerk daarin enigszins ZANDLOPER verschilt van andere kerken. De Kloosterkerk gebruikt voor de Schriftlezingen op zondagmorgen niet het RIENK Je moet bij de viering van de liturgie denken klassieke of oecumenische leesrooster maar een eigen aan de vorm van een zandloper. Aan het begin van rooster, dat door de predikant wordt samengesteld. de dienst word je door muziek, stilte, bemoediging, Vanuit de Bijbelgedeelten die volgens dit eigen roosIntroïtus (het eerste lied in de dienst), het gebed om ter op een bepaalde zondag worden gelezen, wordt ontferming (Kyrië) de liturgie verder en het loflied ingevuld. We ge(Gloria) als het bruiken hiervoor ware van de brede * Voor het vieren van de eredienst wordt gebruik gemaakt een vast ‘format’ buitenkant, jouw van een bepaalde orde, vaak aangeduid met het woord met klassieke eleleven naar binnen, liturgie. Dat woord komt van het Oudgriekse leitourgia, dat menten, maar ook naar de essenopenbare dienst van of voor het volk betekent, een publieke met een duidelijk tie ‘getrokken’. dienstverlening. Aanvankelijk had het woord geen specifiek eigen karakter.

Daar verdiept religieuze betekenis. Tegenwoordig wordt er het totaal van Daarin speelt de christelijke rituelen in de eredienst mee bedoeld: sacramenten, gebeden, liederen, schriftlezing en prediking.

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 8

geeerten van de wetering

traditie van de zogenaamde Liturgische Beweging een rol , die aan het begin van de twintigste eeuw in de Hervormde Kerk opkwam met onder andere de Haagse predikant Jan Hendrik Gerretsen.

GEERTEN Door de verschillende invloeden is een liturgische vorm ontstaan die enerzijds klassiek aandoet, maar anderzijds Kloosterkerk-eigen elementen heeft. Dat geldt voor een aantal vaste, terugkerende onderdelen van de dienst, die door Gerard Akkerhuis en Jan Hage op muziek zijn gezet. Niet voor niets wordt gesproken over het eigen Ordinarium. Daarnaast bevat de dienst elementen, die voor iedere zondag opnieuw ingevuld worden, passend bij het karakter of thema van die zondag: het Introïtuslied, het Loflied, de lezingen en de liederen rondom de lezingen, de gebeden, de preek en het lied na de preek en aan het slot van de dienst.

LITURGIE EN MUZIEK DANIEL Muziek is een onlosmakelijk en belangrijk onderdeel van de liturgie. Muziek verwoordt het ongezegde. Waar het woord stopt, gaat de muziek verder. Er wordt door de muziek tijdens de dienst een diepere laag in de mensen aangesproken. Er wordt iets extra’s meegegeven. Er is in de Kloosterkerk, God zij dank!, alle ruimte voor muziek. Dat is elders minder.

GEERTEN Het is de traditionele combinatie van woord en toon, die elkaar onderling versterken.Je doet als musicus met muziek hetzelfde als de predikant met het woord. Voor de ene kerkganger telt het woord, voor de andere is de muziek belangrijk en soms stuwen ze elkaar op tot een grotere hoogte.

RIENK Muziek werkt verbindend en dat geldt ook voor het samen zingen, zowel door de gemeente als door het koor (solozang blijft beperkt tot beurtzang tussen gemeente en predikant). En… de Bijbel is een boek met niet alleen verhalen maar ook met poëzie en liederen! In de kerkelijke tradities worden psalmen niet uitsluitend gelezen maar ook gezongen of – in de synagoge – gereciteerd. Je hoort muziek in de kerk bovendien anders omdat die deel uitmaakt van de liturgie.

ANDRÉ Een tekst krijgt door het zingen een andere lading dan door het uitspreken. In onze diensten kennen wij het gezongen Avondmaal. De tafel­ gebeden worden speciaal voor deze kerk gemaakt, heel bijzonder.

RIENK De tekst van een te zingen psalm of een ander lied kan trouwens wel eens minder aansprekend zijn, maar het gaat in het lied om meer dan alleen de tekst. Zingend kun je misschien wel meer zeggen dan alleen met gesproken woorden. Het roept iets op van verbondenheid. Er is sprake van het ontstaan van een ritueel en dat vind ik liturgisch gezien niet verkeerd.

RUIMTE VOOR EXPERIMENTEN? ANDRÉ Het is goed je te realiseren dat een experiment moet ontstaan uit een behoefte binnen de gemeente, er moet draagvlak voor zijn en er moet goed over zijn nagedacht. Je moet geen vernieuwing nastreven omwille van het experiment.

GEERTEN Maar we moeten als kerk niet stilstaan en met onze tijd mee gaan. In het verleden is er een

“MUZIEK IS EEN ONLOSMAKELIJK EN BELANGRIJK ONDERDEEL VAN DE LITURGIE. MUZIEK VERWOORDT HET ONGEZEGDE”

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 9

rienk lanooy (links) en daniel rouwkema

experiment geweest met nieuwe teksten en muziek van het Ordinarium voor de Kloosterkerk. Hoewel dit geen succes bleek te zijn - het werd teveel als een breuk met de traditie ervaren - kon enkele jaren later wel een nieuwe toonzetting op de vertrouwde teksten worden geïntroduceerd. Dat is een mooi voorbeeld van tijdeigen elementen aanbrengen in de liturgie, zonder dat je het wezen ervan aantast.

RIENK Bij het nastreven van vernieuwing moet altijd voorop staan dat je iets doet omdat het goed en passend is en niet dat je de kerk gevuld krijgt. Een volle kerkzaal trekken, is niet zo’n kunst; met wat moderne techniek, een geluidsinstallatie, lichteffecten is het zo voor elkaar. Maar de vraag is voor hoe lang en met hoeveel diepgang en betekenis. Veel van wat wij liturgische vernieuwing noemen, is vaak een terugkeer naar oude wortels. Dat gold voor de Liturgische Beweging en je ziet het nu weer in de populariteit van de Evensong. Het blijft altijd zoeken naar het evenwicht tussen traditie en vernieuwing. Het liturgische experiment met het Ordinarium is destijds niet gelukt omdat men het verband tussen hoe het was en hoe het zou worden niet meer zag. Experimenten met muziek zijn daarentegen steeds goed gegaan en je ziet dan ook dat in de Kloosterkerk vaker wordt geëxperimenteerd met nieuwe muziek dan met nieuwe teksten. De muziek wordt dan een nieuwe drager van een oude tekst en die nieuwe muziek doet dan ook wat met de tekst.

GEERTEN Ik denk ook aan wat we deden tijdens de Maand van de Kerkmuziek in eerdere jaren, met uitvoeringen van de mis van Strawinsky, Eternity’s Sunrise van Tavener en de Chichester Psalm van Bernstein.

ANDRÉ Denk ook aan het orgelspel, laatst in de Pinksterdienst, waarbij het aanzwellen van de wind door Geerten op het orgel werd uitgebeeld. In die dingen zit in de Kloosterkerk ruimte en zo’n experiment wordt ook gewaardeerd.

RIENK Toch vind ik de zondagochtenddiensten niet bij uitstek geschikt voor het uitvoeren van grote experimenten. Juist vanwege het gemêleerde gezelschap dat de diensten bezoekt – sommige bezoekers zijn er voor het eerst maar anderen komen al hun hele leven in de Kloosterkerk – is het goed om een vast patroon te hebben. Op andere momenten is er echter wel degelijk gelegenheid voor nieuwe dingen, voor het opzoeken van de grenzen van de liturgie, zoals bij experimentele Vespers, de Preek van de leek, de Kunstvespers en de Evensong.

DANIEL Bij het streven naar vernieuwing raak je verder van huis als je daarin te ver gaat zodat je mensen van je vervreemdt, waardoor ze afhaken. Ik werk nog niet zo lang in de Kloosterkerk en ik merk dat ik nog bezig ben met de vraag, waar de grenzen liggen.

GEERTEN Je moet ook voorzichtig zijn met het introduceren van dingen uit een andere traditie.

Het is niet verkeerd om bij je eigen traditie te blijven en daarin gedoseerd de ruimte voor vernieuwing te zoeken. En bij alle experimenten moet sprake zijn van een combinatie van respect voor de traditie en goede kwaliteit in de uitvoering.

ANDRÉ Jullie vernieuwingsdrang als musici is onder­ ling verschillend. Dat verschil is verrijkend en het komt de muzikale zeggingskracht van de Kloosterkerk ten goede.

“EEN EXPERIMENT MOET ONTSTAAN UIT EEN BEHOEFTE BINNEN DE GEMEENTE, ER MOET DRAAGVLAK VOOR ZIJN”

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 10

DS. JESSA VAN DER VAART Ds. Jessa van der Vaart uit Amsterdam heeft de wijken onder haar hoede die eerder de zorg van ds. Margreet Klokke waren. Zij werkt één dag per week in de Kloosterkerk. Ds. Jessa van der Vaart verruilde haar studie Nederlands voor Theologie. In de Bijbel vond zij een nieuw perspectief op mens en wereld. “Ik werd geraakt door het verhaal over de God, die mens werd. Ik besloot predikant te worden om invulling te kunnen geven aan mijn wens de Bijbelse verhalen levend te houden.”

DS. RIENK LANOOY

Mijn vijf punten voor een goede preek Wat is eigenlijk een goede preek? Dat is heel persoonlijk. Waar de één zegt: “… alsof hij voor mij geschreven was...” is de ander niet geraakt of zelfs verveeld door een preek.

Tekst, aanpak, voordracht, de context van de liturgie, de persoonlijke en gezamenlijke omstandigheden van de hoorders, ze dragen allemaal bij aan de mogelijkheid dat een preek als goed wordt ervaren.

De predikant heeft dus niet alles in de hand. De theoloog Gijs Dingemans schreef zijn homiletiek (preekkunde) onder de titel Als hoorder onder de hoorders... Ik herken me in die titel want uiteindelijk is het de bedoeling dat het verhaal uit de Bijbel het verhaal van de luisteraar wordt en daar hoort de predikant zelf evengoed bij. Kernwoord voor mij is dus luisteren.

1. Luisteren naar de tekst van het Bijbelverhaal en naar je eigen gedachten, gevoelens en die van anderen, die door de tekst worden opgeroepen.

2. Luisteren naar het verhaal van de mensen, die in de kerk zitten.

Neem een persoon in gedachten voor wie de preek is bedoeld …dan is er tenminste één persoon geboeid!

3. Luisteren naar de wereld met alle maatschappelijke, politieke en culturele ontwikkelingen, waarin dit verhaal klinkt.

4. Luisteren naar een aansprekende vorm. Zelf houd ik van humor, de anekdote, het kleine verhaal, een gedicht(regel), waardoor het ‘gehoorde’ beklijft. Ik noem dat de kapstokken van de preek.

5. De Geest zijn werk laten doen.

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 11

Zij was van 2005 tot 2008 als vicaris werkzaam in de Kloosterkerk. In 2008 werd zij bevestigd als predikant van Vrijburg, een gemeente van Remonstranten en Vrijzinnig Protestanten.

Sinds 2016 is zij predikant in de Oude Kerk in Amsterdam. Over deze gemeente zegt zij: “Waar ik enthousiast van word, is de prachtige liturgie, waarin cantor, cantorij en organist een belangrijke rol spelen. Veel mensen komen voor de muziek naar de kerkdiensten en ook voor het gebouw. Steeds weer ontstaat er iets moois en unieks in het samenspel van gebouw en liturgie, zowel in de eredienst op de zondagmorgen als in de vesper op de zondagavond. Deze kerk maakt je bescheiden: wij zijn de eersten niet en zullen zeker ook niet de laatsten zijn.”

KERKDIENSTEN IN SEIZOEN

2018-2019

HET HART VAN HET LEVEN VAN DE KLOOSTERKERK IS DE WEKELIJKSE KERKDIENST OP ZONDAGMORGEN. IN DE DIENSTEN WORDT DE ONTMOETING MET GOD GEZOCHT EN GEVIERD. HEEL HET LEVEN KLINKT MEE, MET AL Z’N VRAGEN EN TWIJFELS, ANGSTEN EN VERLANGENS. HET WORDT IN GESPREK GEBRACHT MET WAT ONS WORDT AANGEREIKT IN EN DOOR DE VERHALEN UIT DE BIJBEL, DE SACRAMENTEN, DE GEBEDEN, MUZIEK EN STILTE.

SEPTEMBER EN OKTOBER OP WEG MET ABRAHAM EN SARA Na de oerverhalen over ‘de mens’ in de eerste elf hoofdstukken, leggen de vertellers van het boek Genesis zich vanaf hoofdstuk twaalf toe op één groep mensen namelijk de nakomelingen van Terach. Dat zijn Abram, Nachor en Haran, maar alle nadruk komt te liggen op de eerste, op Abram en zijn vrouw Saraï.

Zij samen vormen het aartspaar. Vanaf nu zal de relatie van de Eeuwige met de aarde en allen die haar bewonen zich via hen ontvouwen. Want ook al vernauwt de focus van ‘de mens’ in het algemeen tot die ene mens, tot Abraham en Sara, toch zullen in hen alle mensen gezegend worden en gaat de beweging dus weer van de enkeling naar iedereen. De vraag is waar je jezelf als gezegend mens terugvindt in deze oude verhalen van Israël.

abraham vertrekt op weg naar kanaän met zijn vrouw sara, zijn vader terach en zijn zoon lot (rijksmuseum)

NOVEMBER RITUELEN VAN GEDACHTENIS, VERGEVING EN OOGST De Kloosterkerk kent jaarlijks in de maand november drie diensten waarin een ritueel centraal staat: dat van gedenken, van vergeven en danken voor de oogst.

In de gedachtenisdienst, dicht bij Allerzielen, worden de namen van mensen genoemd, die in het afgelopen jaar zijn overleden.

Wie wil dat de naam van een dierbare gestorvene genoemd wordt, kan contact opnemen met de predikant.

Van recentere datum is de vergevingsdienst. Overal zijn mensen die rondlopen met onopgeloste conflicten en boosheid naar een ander. Ervaring leert dat het heilzaam is om door een ritueel als deze vergevingsdienst geholpen te worden bij het loslaten van het verleden. Wie wil kan een gesprek met de predikant aanvragen voorafgaande aan de dienst, om wat hem/haar persoonlijk raakt in gesprek te brengen.

In de oogstdienst wordt gedankt voor de goede gaven van het land en de vruchten van de arbeid.

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 12

DECEMBER (ADVENT) IN HET LICHT VAN JESAJA In december wordt het buiten steeds donkerder, maar in de liturgie wordt het vanaf de eerste Advent steeds lichter. De profetie van Jesaja verhaalt meer dan eens van het licht. Ze doet dat onder verschillende historische omstandigheden: voor, tijdens en na de Babylonische ballingschap (6e eeuw v.Chr.). Dit was een tijd van dreiging en hoop of in de taal van Advent een tijd van duisternis en licht. Deze lichte woorden van de profetie zullen centraal staan in de diensten op weg naar kerst, waarin waarschijnlijk werken te zien zijn van Françoise Stoop (1963). Deze kunstwerken met hetzelfde thema ‘licht’ zijn grotendeels abstract. Het gaat hierbij om de indrukken die haar werk bij de kijker achterlaat.

werk van françoise stoop

JANUARI EN FEBRUARI JE MOET ER NOG VAN GROEIEN...

Groei is goed, wordt vaak verondersteld. Een groeiende economie, groeiende kerken, persoonlijke groei doen het goed in de beeldvorming. Als het in de Bijbel over groei gaat, gaat het dan ook over dat soort groei of over iets anders? In de tijd van Epifanie staan we vooral stil bij Lukas. Hij vertelt tot tweemaal toe in zijn geboorteverhaal van Jezus dat het kind opgroeit (Lucas 2:40 en 52) en hij bedoelt daar niet zozeer mee dat de jongen in lengte toeneemt. Lucas heeft het over toenemen in wijsheid en genade. Wat voor soort groei is dat en wat betekent dat voor onze kijk op groei.

MAART EN APRIL (VEERTIGDAGENTIJD) NAAMLOZE MENSEN BIJ JOHANNES

APRIL EN MEI (PAASTIJD) EEN NIEUW GEWAAD

Johannes voert in zijn evangelie een heel aantal personages op zonder naam, zoals de moeder van Jezus, de Samaritaanse vrouw bij de bron, de broers van Jezus en de overspelige vrouw. De bekendste onder hen is wel de geliefde leerling van Jezus, aan wie vaak de naam van Johannes wordt verbonden.

Waar dat gebeurt, gaat er echter wel iets verloren van Johannes’ bedoeling.

Want zou het niet juist zijn opzet zijn met deze naamlozen, om de lezer de kans te geven zich met hen te identificeren? In de veertigdagentijd komen zeven van deze anonieme personen aan bod, met daarbij de vraag hoe het is om je met hen te vereenzelvigen.

Als de schrijver van de brief aan de gemeente van Kolosse, een stad aan de westkant van Klein-Azië, het Paas­ bestaan beschrijft, doet hij dat met behulp van de metafoor van de kleding: wie met Christus is opgestaan bekleedt zich met medeleven, zachtmoedigheid, geduld, maar bovenal met de mantel der liefde. ‘Je bekleden met...’ is een Bijbelse wijze van spreken om iemands nieuwe identiteit te omschrijven, zoals het afleggen van kleding het einde van een tijdperk symboliseert. Welke gewaden passen bij Pasen?

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 13

Pauzeconcerten: een oase van rust en luistergenot TEKST Edward Kuijper FOTOGRAFIE Gerhard van Roon

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 14

“IK GING EEN KEER MET EEN COLLEGA MEE. DOOR DE PAUZECONCERTEN HEB IK DE KLASSIEKE MUZIEK ONTDEKT”

“D

ames en heren, goedemiddag.

Namens de Stichting Kunstcentrum Kloosterkerk heet ik u weer van harte welkom bij dit pauzeconcert”, klinkt het op woensdag om 12.45 uur in de kerkzaal van de Kloosterkerk; woorden, die inmiddels al meer dan dertig jaar te horen zijn op elke eerste en derde woensdag van de maand.

De pauzeconcerten bieden een podium voor allerlei vormen van kamermuziek.

Zij trekken gemiddeld 120 bezoekers per keer en dit aantal stijgt nog steeds.

De deuren gaan open om 12.15 uur.

Sommige vaste bezoekers zoeken hun ‘eigen’ plaats op, anderen schuiven aan bij bekenden. Weer anderen zoeken een plek, waar zij de muziek goed kunnen horen of de uitvoerende musici beter kunnen zien. Soms kun je echt spreken van een ‘lunchpauzeconcert’; onder het genot van de muziek wordt de lunch verorberd en dat is geen enkel probleem!

Niet alleen de bezoekers zijn van divers pluimage, ook het muziekaanbod is gevarieerd en de musici vormen een bont gezelschap. Soms zijn het getalenteerde jonge studenten van het conservatorium, soms goede gearriveerde musici. Vaak

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 15

hebben zij een link met de Kloosterkerk.

Veel musici komen met plezier elk jaar weer terug. En zij bieden muziek, die altijd van hoog niveau is.

De concerten duren een half uur en zijn dus om 13.15 uur afgelopen. Meestal blijven er nog bezoekers even napraten, ook met de musici.

Er wordt voor deze concerten geen toegang gevraagd, wel een vrijwillige bijdrage bij de uitgang. Dat maakt ze laagdrempelig.

De pauzeconcerten bieden een oase van rust en luistergenot, letterlijk midden in de week, in een prachtig gebouw in de drukke stad!

BIJBELSE SYMBOLIEK VIND JE IN DE KLOOSTERKERK DOOR LETTERLIJK NAAR BOVEN TE KIJKEN. EEN AANTAL VAN DIE SYMBOLEN VINDT ZIJN WEG NAAR DE PREKEN VAN DE VOORGANGERS. UIT HET ARCHIEF DIEPTEN WE CITATEN OP

ARCHITECTUUR

UIT VIER PREKEN DIE ELK EEN SYMBOOL ALS ONDERWERP HEBBEN.

SYMBOOL VAN ALFA EN OMEGA

SYMBOOL VAN DE VIS “Het is het oudste symbool van het christelijk geloof, die vis. Het is om zo te zeggen het eerste logo van de kerk.

Het werd al gebruikt in het Rome van de tweede eeuw.”

“Waarom een vis? Wat is het geheim, van dit teken? Waar verwijst het naar?

Wat maakte, dat het de eerste christenen moed gaf en kracht?

Het is in allerlei godsdiensten een symbool van nieuw leven, de vis. Maar in de joods-christelijke traditie op een heel eigen manier. Het roept immers direct associaties op met allerlei bekende Bijbelverhalen.”

HERKOMST VAN DE CITATEN: • SYMBOOL VAN DE VIS KOMT UIT: DOOPDIENST IN DE SERIE ‘DE SYMBOLIEK VAN DE KLOOSTERKERK’, VAN ZONDAG 3 JULI 2016. VOORGANGER: DS. MARGREET KLOKKE • SYMBOOL VAN ALFA EN OMEGA KOMT UIT:CANTATEDIENST IN DE SERIE ‘SYMBOLIEK VAN DE KLOOSTERKERK’ VAN ZONDAG 26 JUNI 2016. VOORGANGER: DS. RIENK LANOOY • SYMBOOL VAN HET LAM KOMT UIT: DIENST IN DE SERIE ‘SYMBOLIEK VAN DE KLOOSTERKERK’ VAN ZONDAG 12 JUNI 2016. VOORGANGER: DS. RIENK LANOOY • SYMBOOL VAN DE DRUIVENTROS KOMT UIT: DIENST IN DE SERIE ‘DE SYMBOLIEK VAN DE KLOOSTERKERK’, VAN ZONDAG 17 JULI 2016. VOOR­GANGER DS. MARGREET KLOKKE

“Ichthus, vis. Ondergaan, en boven­ komen, sterven en opstaan. Het teken, voor Jezus, en zijn verbinding, zijn verbond, met de Eeuwige. Het teken van sterven en opstaan, van breken met je oude, eigenwillige leven, en opnieuw beginnen, met God. Het teken van het volgehouden gebed: ‘Niet mijn wil, maar uw wil geschiede’.”

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 16

“Je zou kunnen zeggen: ze is een introïtus in hout, kleur en vorm. Als een poortwachter ziet ze neer op wie hier komen en gaan. In haar stille aanwezigheid vertelt ze dat je hier een andere ruimte betreedt.”

“Er staan vier letters op, allereerst aan de linker- en rechterzijde respectievelijk de Alfa en de Omega, de A en de Z van het Griekse alfabet, het begin en het einde.

Het zijn de twee letters die alle andere letters omvatten. Misschien kun je zeggen: het zijn de twee letters die de weg van het hele leven symboliseren, van het begin tot het einde. Tussen A en Z vindt ons leven plaats.”

“U heeft wel gezien dat tussen die twee letters nog twee andere Griekse letters staan. Het zijn de Chi en de Rho. Samen vormen zij het Christusmonogram dat verwijst naar de eerste twee letters van het woord ‘Christus’. (…) De Christus die tussen het begin en einde in staat als de levende.”

SYMBOOL VAN HET LAM “Het linker lam is te vinden op de avondmaalstafel. Vanuit het schip gezien is het het meest linker paneel. Dat het om een lam gaat is duidelijk, maar op het eerste oog is minder goed zichtbaar waar het lam op ligt. Niet op een altaar, zoals hier en daar wel geschreven staat, maar op een boek. (...) Het boek met de zeven zegels. Het is het boek dat je als mens graag zou willen lezen. Het verhaal van je eigen leven staat er in en van al die andere mensenlevens, levens met vragen en zorgen, met diep verdriet. “ “Je zou het misschien wel willen lezen om de raadsels van het bestaan te ontrafelen, maar het boek is gesloten, verzegeld met zeven zegels. En zeven is het getal van

de volheid, van de totaliteit. Met andere woorden: het is potdicht. Er is niemand die ten diepste weet wat al die mensenlevens te betekenen hebben; wat er achter de kille feiten zit aan bedoeling, wat er achter de koele cijfers ligt aan zin.”

“Elders in de kerk is een rozet te zien met een wit lam. Het ligt niet, maar het staat, op het boek met de zeven zegels en naast hem een overwinningsvaan. Op deze afbeelding stáát het lam, het is niet levenloos, maar opgestaan. (...) Telkens openbaart zich een nieuwe toekomst, ontpopt zich door alle zinloosheid heen, een nieuw bestaan.”

SYMBOOL VAN DE DRUIVENTROS “Wanneer je dit beeld op je laat inwerken, valt op hoe er niets voor zichzelf is. De wijnstok is er voor de ranken. De ranken voor de druiventros. De druiventros is er voor de beker. En de beker is er, voor degene die naar de rozet kijkt, de kerkganger die straks wordt uitgenodigd aan de tafel van de Heer. (...) Alles is onderling verbonden en afhankelijk.”

“De kunstenaar, Gerhard Jansen, heeft duidelijk de tekst uit het evangelie naar Johannes voor ogen gehad, toen hij deze rozet schilderde. Je ziet hier, wat daar staat: Ik ben de ware wijnstok, mijn vader is de wijngaardenier. En jullie zijn de ranken. Als iemand in mij blijft en ik in hem, zal hij veel vrucht dragen.”

“Ik ben de ware wijnstok, dat is een belofte, maar ook een gebod. Wanneer je aandachtig kijkt, naar het beeld op de rozet kun je je tegelijk aangekeken voelen en aangesproken op wie je zelf bent.”

IZI @ DE KLOOSTERKERK Benieuwd naar wat er nog meer te zien is in de Kloosterkerk? Download dan de IZI.TRAVEL app op je smartphone, doe je oortjes in en laat je rondleiden in de Kloosterkerk. Er is veel te bekijken in de Kloosterkerk maar je gaat het pas zien als je de betekenis van symbolen en de lijnen met het verleden er direct bij hoort.

Net als in musea selecteer je zelf de onderwerpen: de geschiedenis, de Apostelkapel, het mozaïek of één van de ornamenten. Met zijn plezierige stem is André Meijster, zelf actief lid van de Kloosterkerk je gids. In een half uurtje heb je de tour afgerond.

Van mei tot en met september is de Kloosterkerk dinsdag tot en met zaterdag, steeds van 12.00 tot 16.00 uur, open voor bezichtiging.

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 17

“Het gaat om de moed om te zijn, zoals de filosoof Tillich het noemt. En ja, die moed om te zijn, om jezelf uit te schenken, zonder vooraf te weten of de investering het waard zal zijn – die kan je zeker ontbreken.”

KERK EN KUNST

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 18

“Het is niet de taak van de kunstenaar om de lucht, het water, de rotsen en de bomen getrouw weer te geven; hij moet in zijn scheppingen zijn ziel laten weerspiegelen en zijn gevoelens” Caspar David Friedrich (1774-1840)

B

ovenstaande uitspraak deed de romantische schilder Caspar David Friedrich in een tijd dat kerk en kunst steeds verder van elkaar verwijderd raakten. Het was de periode waarin onder invloed van een aantal filosofen het ‘goddelijke’ meer gezocht werd in de beleving van de grootse natuurverschijnselen, zoals een naderend onweer en dramatische zonsondergangen. De eeuwen daarvoor waren kerk en kunst juist heel nauw met elkaar verweven. Vooral de schilderen de beeldhouwkunst hadden de belangrijke taak ‘het verhaal’ te vertellen, met name aan hen die niet konden lezen. Het Bijbels verhaal en daarmee ‘het goddelijke’ werd in beeldende kunst, literatuur en muziek min of meer herkenbaar verbeeld, verwoord en verklankt.

Kunst – en ook religieuze kunst – in de 21ste eeuw vraagt van de ontvanger een andere en dikwijls ruimere acceptatie. Er zijn namelijk veel nieuwe manieren gevonden om verhalen tot uitdrukking te brengen en daarmee ook de weerspiegeling van gevoelens. Een grote verandering is uiteraard geweest het afstand nemen van de figuratieve kunst, waarvoor abstracte kunst in de plaats kwam.

Het zoeken naar eigentijdse kunstwerken, die tevens raakvlakken hebben met de thema’s in de diensten, is dan ook de taak van de kunstcommissie van de Kloosterkerk. Het betreft dan niet meer alleen schilder- en beeldhouwkunst: daarnaast gaan fotografie, video en ook performance steeds meer terrein binnen de wereld van de kunst winnen.

Een lange voorbereiding ging vooraf aan de tentoonstelling Zondvloed nu, die in de zomermaanden van 2018 wandelruimte en een deel van het schip sierde. Op initiatief van het Bijbels Museum in Amsterdam, waar de tentoonstelling in het voorjaar getoond werd, hadden negen bekende fotografen de opdracht gekregen hun persoonlijke visie te geven op het zo bekende en oude verhaal van de zondvloed. Om zich in dit thema in te leven, belichtten zeven verhalenvertellers, onder wie ook ds.

Rienk Lanooy, vanuit christelijke, joodse en islamitische tradities het verhaal voor de negen kunstenaars. Het resultaat was zeer verscheiden, maar als rode draad speelde hun kritische kijk op de maatschappij een belangrijke rol. Weliswaar op een andere manier dan waarop de romantische Friedrich zijn gevoelens liet weerspiegelen, hebben ook deze kunstenaars een heel persoonlijke bijdrage geleverd. De tentoonstelling Zondvloed nu reist na Den Haag naar de Grote Kerk in Zwolle.

Ook voor de zomerperiode 2019 zijn er contacten met het Bijbels Museum in verband met de tentoonstelling Zie mij De Bijbel in 609 foto’s. Deze expositie was al te zien in Amsterdam in 2017 en reist nu langs diverse plaatsen. De aanleiding hiertoe was de vraag: ‘Hoe breng je de Bijbel tot leven in deze tijd?’

Carolien Waltman (1970) doet dit de laatste tijd door middel van fotografie. Zij combineerde 609 foto’s, gemaakt in zestien verschillende landen, met verzen uit de Bijbel. Deze vormen een visuele vertaling van zowel het Oude als het Nieuwe Testament.

Met vaak heel poëtische beelden – variërend van klein tot levens­ groot formaat – bieden de beelden een heel eigentijdse en vernieuwende blik op de eeuwenoude Bijbelverhalen. Het resultaat is zeer divers en biedt foto’s waarop landschappen, stillevens, portretten en beelden uit het dagelijks leven te zien zijn.

Het blijft bijzonder en waardevol dat ook op deze vernieuwende manier Kerk en Kunst kunnen samengaan: moderne en heel eigentijdse kunst in een prachtig, historisch monument, waaraan zoveel verhalen kleven. De talrijke bezoekers, die in de zomer 2018 de kerk bezochten, kwamen in aanraking met een oude traditie in een heel nieuwe vorm, waarbij de kunstcommissie de wens uit dat dit samengaan nog een lang vervolg zal hebben.

Namens de Kunstcommissie Kloosterkerk Marjolijn van Delft

foto pagina 18 cantatedienst met op de achtergrond het werk van monique eller foto deze pagina bezoekers voor het werk van ingemar jorijn mulder

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 19

Lief & leed...

Huwelijk, belijdenis doen, gedoopt worden, rouwen om een dierbare. Het is zoeken naar verbinding zoals ouderling Yna Visser opmerkt. Naar wat jouw relatie is met de kerk, met het geloof en naar een manier om daar in het dagelijks leven vorm aan te geven. Acht leden over hún lief en leed.

TEKST De Jonge Honden en Rienk Lanooy ILLUSTRATIES Quirine Reijman

Emma Klamer en

Niek Mouter Emma Klamer en Niek Mouter wonen in Den Haag met hun dochter Tirza. Emma is lid van de Kloosterkerk. Na acht jaar samenzijn zullen ze in het huwelijksbootje stappen. Voor Emma is dit een bewuste kerkelijke keuze: haar geloofsovertuiging maakt trouwen een goede Bijbelse stap.

Zo toont zij aan God haar voornemen om samen met Niek oud te worden. Net als aan haar vrienden en familie. Voor Niek is een kerkelijk huwelijk minder vanzelf­ sprekend, maar hij wil ook graag trouwen.

Niek voelt zich immers ook thuis in de Kloosterkerk. Voor Niek is Tirza de grootste erkenning die zij aan elkaar kunnen geven.

Tirza versterkte de ver­bintenis tussen de twee. Voor Emma is het huwelijk het grootste bewijs van trouw.

Bij de ouders van Emma zien we hetzelfde patroon: haar moeder gelooft wel, terwijl haar vader dit niet doet. Hierom is Emma pas op latere leeftijd en op eigen initiatief gedoopt. Ook Tirza is niet gedoopt, maar opgedragen in de Kloosterkerk. Zo kan

ze later zelf bewust kiezen voor een eventuele doop.

Voor de gemeente zal het koppel in een klein gezelschap trouwen. Aan dit burgerlijke huwelijk hechten zij dan ook minder waarde. De overweging was er zelfs om op maandagmorgen op en neer naar de gemeente te gaan en op een andere dag het kerkelijk huwelijk in de Kloosterkerk te organiseren. Uiteindelijk had de volledige ceremonie op één dag toch de voorkeur. Of er nog overwogen is naar een andere kerk te gaan? Niet echt, als lid van de Kloosterkerk was het voor Emma niet meer dan vanzelfsprekend om de dienst door de dominee van de Kloosterkerk te laten leiden. De liturgie van de Kloosterkerdiensten spreekt haar aan en het evenwicht tussen actualiteit en traditie vindt ze mooi. De moeders van Niek en Emma zullen de Bijbelteksten Korintiers 13:1-13 en Mattheus 6:25-34 tijdens de dienst voordragen.

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 20

NA ACHT JAAR SAMENZIJN STAPPEN ZE IN HET HUWELIJKSBOOTJE

Renée Fahner werd zo’n zeventien jaar geleden lid van de Kloosterkerk. Ze kende de kerk van de diensten met cantate. “Een oom van me zong in het Bachkoor”, vertelt ze, “maar toen er in onze toenmalige woonplaats een predikant kwam die ons niet zo aansprak, zijn we overgestapt naar de Kloosterkerk.” Als ze begin 2017 naar Zevenhuizen verhuist, overlijdt kort daarna haar man Jack, onverwacht.

Als afscheid is er een kerkdienst in de Aula van de begraafplaats. “Het was fijn dat er in het gesprek met ds. Margreet Klokke ruimte was voor ons verhaal, van mij en onze kinderen, naast alles wat er geregeld moest worden. Wat ik bijzonder vond, was de nazorg. Ik heb ongeveer vijf gesprekken met Margreet gevoerd.

Ik weet niet of dat gewoon is. Ik had dat nog niet eerder mee­gemaakt. Het heeft me goed gedaan. Allerlei vragen kwamen voorbij: over dankbaarheid, over God en waar Hij zich laat vinden. Wat voor mij belangrijk is, is dat geloven niet iets is wat vaststaat. Je mag twijfelen. En soms wil

ik het antwoord ook niet weten, want dat laat ruimte om met de vragen die er werkelijk toe doen bezig te zijn. Voor Jack gold dat ook. Hij herkende zich in wat Eric-Emmanuel Schmitt schrijft in Oscar en oma Rozerood: ‘De meest interessante vragen blijven vragen. Ze dragen een geheim in zich. Bij elk antwoord hoort een ‘misschien’. Alleen onbelangrijke vragen hebben een duidelijk antwoord’.”

Het duurde wel even voordat Renée weer naar de Kloosterkerk ging. En nog kan het lastig zijn. “Je kunt er geraakt worden op een tere plek. Dat is ook goed want het helpt na te denken over wat dit voor mij betekent.” Ook volgde ze de cursus Rouw op je Dak. “Hoe verschillend we ook waren, het hielp me te merken dat we met dezelfde dingen worstelden, dat het niet uitmaakt of de dood onverwacht kwam of na een lang ziekbed. De rouw voelt minder scherp nu, maar ik weet ook: rouwen blijft, het houdt niet op.”

Renée

Fahner

DE MEEST INTERESSANTE VRAGEN BLIJVEN VRAGEN

BELIJDENIS: DE KANS OM JE GELOOF TE KENNEN EN ER IN GEKEND TE WORDEN

Geloofsbelijdenis beschouwt Han Kruithof als een herijking van zijn godsbeeld en geloofsleven. Als kind kreeg hij religie van meet af aan mee in een kerk van de Gere­formeerde Bond. Hier deed hij als jonge­ man ook belijdenis. De herinneringen aan die tijd legt hij wel eens langs de verhalen van Jan Siebelink en Franca Treur. Nu staan die boeken in de kast, maar een jaar of tien geleden las hij ze veel. “Ik heb er geen vervelende herinneringen aan over gehouden”, zo zegt hij. Maar zijn nieuwsgierigheid en verstandelijke interesses raakten steeds meer bekneld door het geloofsbeeld dat in de Bonds­ kerk de norm was. Verstandelijk hield hij de dogmatiek niet meer bij.

Er ontstond een zichtbare breuk, maar zijn geloof verloor Han niet. Hij heeft er naar eigen zeggen geen talent voor om totaal ongelovig te zijn.

Han

Kruithof

Binnen de Kloosterkerk, waar hij via de cantatediensten bij toeval terecht kwam, leerde hij het Christendom opnieuw kennen. Hij deed een geloof op dat zich niet baseert op kennis of dogma, maar op vertrouwen. In dit geloof overstijgt vertrouwen in zichzelf, de ander en God het louter verstandelijke. ‘Wonderlijk zoals u mij kent, het gaat mijn begrip te boven’ (Psalm 139:6) was zijn tweede belijdenistekst.

Zo knagen zijn interesses in het heelal en de wetenschap ook niet meer aan zijn Godsbeeld. Zelfs de twijfels of belijdenis niet een te stellige en stijve geloofsuiting was, werden op den duur door dit ver­ trouwen weggenomen.

Op beide belijdenissen kijkt hij goed terug. Beide keren vormden het mijlpalen van een geloof in beweging. Vanuit een andere levenswijze en een ander gods­ besef vormden het toch twee momenten waarop hij uitsprak wat hem nader stond.

Belijdenis biedt daarvoor een mogelijk­ heid: de kans om je geloof te kennen en er in gekend te worden. Misschien ingewikkeld, maar vooral een wonderlijk en mooi ritueel.

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 21

WE MOETEN Yna Visser, ouderling Open Kerk, komt uit een christelijk gereformeerd gezin en studeerde verpleegkunde in Den Haag.

Toen ze in Amsterdam werkte kwam ze terecht in de Oude Kerk, NederlandsHervormd, een plek die aanvoelde als een thuishaven. Later werd ze participant in de priorij Emmaus in Maarssen. Het kloosterleven kent mooie kanten maar ook gedeelde eenzaamheid. In Huizen leerde ze Andrea Visser kennen die haar de Kloosterkerk aanraadde, toen ze terugkeerde naar Den Haag. Ze ervoer aanvankelijk geen warm onthaal. Toch bleef ze de Kloosterkerk trouw. Later werd het beter en nu voelt ze zich thuis.

De post van ouderling Open Kerk is een ideale kans om mee te denken over en te werken aan een welkomere kerk.

Over de huidige kerk merkt zij als ouder­ ling op dat we moeten zoeken naar wat ons verbindt. De Kloosterkerk is in die zin hetzelfde als het klooster: “Je kiest elkaar niet uit. Als centraal gelegen kerk kunnen

wij bruggen naar buitenstaanders slaan, maar ook intern mogen er meer bruggen worden geslagen. Het avondmaal lijkt vaak erg particulier terwijl dit juist hét moment is van samenzijn met Christus.

Het zou dan ook mijn droom zijn dat na de zegen van de dominee ‘de vrede van Christus zij met u’ nog de zin ‘wens elkaar de vrede in Christus’ klinkt om zo nog bewuster één gemeente te zijn. Want: ‘Wij zijn de levende stenen van de kerk van de Heer’.”

Voor haar is de dienst het moment om te reflecteren op de afgelopen week.

Je bedenkt je dat je meer kon doen en eigenlijk tekort schoot maar daarbij is het heel troostend om te horen dat God ons ‘vergeving, bevrijding, vertrouwen en hernieuwde toewijding’ schenkt. Als persoonlijk Bijbelvers haalt zij Psalm 121 aan ‘De Heere zal uw uitgang en ingang bewaren, van nu aan tot in eeuwigheid’.

“Dat draagt mij.”

ZOEKEN NAAR WAT ONS VERBINDT

Yna

Visser

GEHOOR GEVEN AAN ZO’N APPÈL HOUDT HEM OP DE BEEN BIJ TEGENSLAGEN

Beelden spelen een grote rol in het geloofs­leven van Kees Verhoog. Gods geest zwevend over de oervloed, het in de duisternis schijnende licht van het Woord. Deze passages zijn karakteristiek voor zijn geloof.

Zijn geloof is hem van zijn ouders door­ gegeven. Zijn grootvader was dominee, en doopte zowel zijn vader als hemzelf.

De trouw aan de kerk werd van groot­vader en vader op zoon overgedragen. Hoewel die trouw altijd aanwezig bleef, werd geloof als puber en student soms lastig.

Wat bleef het geloof voor hem betekenen? Toch trof hij ook leeftijdsgenoten die op zoek waren naar een invulling van hun geloof. In eerste instantie was dat ook reden om samen met een groep Leidse vrienden te beginnen aan de ABC-cursus in de Kloosterkerk.

Kees

Verhoog

In veel opzichten leverde dat een geruststelling op van zijn twijfels. God hoefde niet manifest te zijn, maar kan ook als een moreel appèl of scheppende kracht ervaren worden. Bevrijd uit de stedelijke onrust van alledag herkent hij die in de

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 22

oerkracht van het wegkwelderende Friese land voorbij de Zeedijk. Het appèl voelt voor hem soms als de eenvoudige vissers langs het meer van Galilea, die worden gevraagd mee op te reizen in het leven met God: om rechtvaardig, trouwhartig en onbaatzuchtig te handelen.

Zo’n Bijbelpassage verbeeldt voor hem de soberheid die hem er een jaar geleden toe bracht zijn geloof te belijden in de Kloosterkerk, waar zijn vader hem van kinds af mee naar toenam. Ook daar kreeg hij een appèl mee in zijn belijdenistekst: Ik hoorde de stem van de Heer zeggen: ‘Wie zal ik sturen, wie kan namens ons gaan?’

Ik antwoordde: ‘Hier ben ik, stuur mij!’

(Jesaja 6:8).

Gehoor geven aan zo’n appèl houdt hem op de been bij tegenslagen. Voor veel jongeren is geloof immers minder vanzelfsprekend en helder dan het vroeger was. De Kloosterkerk blijft hem dan ruimte bieden voor beelden van de rouw en vreugde die het leven met zich meebrengt.

Annemarie Geluk groeide op in Rotterdam.

Haar vader was predikant in de Opstandingskerk, Gereformeerde Bond. Tijdens haar studententijd in Leiden leerde ze via het christelijke verenigingsleven Gert Jan Smit kennen, die zelf in Delft studeerde.

Hij groeide op in Elspeet, hart van de Bijbelgordel. De doop van hun dochter Philippa Leuntje Cathelijn - meer dan tien jaar later - leek op het eerste gezicht dan ook vanzelfsprekend, maar was dat niet.

Het waren de cantatediensten en inspirerende verhalen die Annemarie en Gert Jan een thuis deden vinden in de Kloosterkerk. Ze bezoeken de Kloosterkerk nu alweer vijf jaar, waarvan twee jaar als lid.

Getwijfeld aan God hebben ze nooit, wel aan de plaats en rol van de kerk binnen hun geloof. Ze zijn zich bewust vanuit welke traditie ze zijn vertrokken, maar hebben inmiddels wel een eigen spoor getrokken.

Eenmaal uit de vertrouwde - maar ook verwachtingsvolle en soms bedrukkende - omgeving en in aanraking gekomen met het studentenleven, kwamen de vragen. Door het studentenleven werd de kerkgang en de gemeenschap die dat biedt minder belangrijk. Samen gingen ze op zoek naar nieuwe vormen van geloof.

Deze zoektocht leidde Annemarie en Gert Jan via een Bijbelkring in haar vaders kerk en diverse diensten in Delft naar de Kloosterkerk in Den Haag.

Was het niet juister om hun dochter te laten opdragen? Aanvankelijke twijfels over de doop maakten plaats voor overtuiging. Ze wilden God beloven goed voor hun dochter te zorgen en zijn zegen over haar vragen. Tijdens de voorbereidende gesprekken met ds. Rienk Lanooy trok Gert Jan een foto van een surfer die ternauwernood uit een golf ontsnapt.

Psalm 8:5 - ‘Wat is dan een mensje dat gij hem gedenkt’ - was dan ook een passende dooptekst. De doop als verbond tussen God en de nietige mens.

Mocht hun dochter over achttien jaar de vraag stellen waarom haar ouders haar hebben laten dopen, dan zullen ze haar antwoorden dat ze haar, in het licht van God en de Bijbel hebben willen voorgaan in een traditie. Een traditie die ook tot uiting komt in de vernoeming naar haar grootvader ds. Leun Geluk. Uitgerust met wat is doorgegeven, is het dan aan haar om verder vorm te geven aan haar leven.

EENMAAL UIT DE VERTROUWDE OMGEVING EN IN HET STUDENTENLEVEN, KWAMEN DE VRAGEN

Gert Jan Smit en

Annemarie Geluk De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 23

MIJN LITURGIE

De liturgie, het geheel van voorgeschreven gebeden, is voor mij vooral de volgorde der dingen. Daar denk je diep over na.

Mijn teksten zijn ook een liturgie. Alles moet per slot van rekening liefst vlekkeloos verlopen. Net als in de kerk. Omdat een smetteloos verloop zelden het geval is, bouwen gelovigen hun teleurstelling van te voren in. Hoe goed de liturgie ook gaat, men noemt het steevast: mis.

Tot u spreekt een voormalig katholieke misdienaar. Ik heb het zelfs nog geschopt tot akoliet. Ik mocht met het wierook zwaaien en met wijwater sprenkelen.

Op het juiste moment, uiteraard. Derhalve durf ik te zeggen dat ik liturgisch onderlegd ben. Een tekst kent ook een rangschikking die leidt tot verdieping.

Van column tot theaterscript, van radiotekst tot speech voor het bedrijfsleven: er zijn wetmatigheden zonder welke mijn ‘liturgie’ niet van de grond komt.

Zo maken we eerst kennis, wisselen wat beleefdheden uit, proeven de niertjes en dan zijn we vertrokken. Net als bij een mis komt het erop aan de toeschouwer, hoewel bekend met de bezigheden, toch te blijven boeien. Dit geldt ook voor de tekst die u thans leest. Hou de aandacht vast. Geloof in wat je schrijft. De pastoor in mijn oude parochie, pastoor Groen, was onwrikbaar in zijn geloof. Toch heb ik hem eens zien wankelen. Dat kwam zo: pastoor Groen zette zelf iedere ochtend de wijzers van de kerkklok gelijk. Die klok was nogal versleten en roestig. Dus iedere morgen als pastoor Groen langs de juwelierswinkel liep, keek hij in de etalage naar een horloge. Daarop zette hij de kerkklok gelijk. Dat ging zo, jaar na jaar.

Op een dag stond de juwelier zijn stoepje te vegen toen buiten de pastoor langskwam. De pastoor keek in de etalage hoe laat het was, zag de juwelier staan en zei: hoe komt het toch dat u altijd precies De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 24

weet hoe laat het is? Waarop de juwelier zei: ik kijk altijd... naar de kerkklok.

Waar tijd haar greep verloren heeft, weet niemand meer hoe laat men leeft.

Boeiend? Mooi zo. Een script is vaak ook een liturgie, opperde ik aan het begin van mijn betoog. In mijn oudejaarsconferences zelfs letterlijk: in het script staat, al 22 jaar lang, vlak voor het eindlied, het kopje ‘Stichtelijk woord en heenzending’.

Daarna volgt de moraal vervat in een grap of een geestige overpeinzing die de aanwezigen tot nadenken stemt. Immers: de lach is de kortste afstand tussen twee mensen. Ik durf zelfs wel te stellen dat ik de heenzending heb geleerd van pastoor Groen. Die sprak zijn slotzinnen uit na de huishoudelijke mededelingen - een onlosmakelijk onderdeel van iedere goed doortimmerde eredienst. Bovendien heel belangrijk en derhalve diende deze met de juiste frasering en precisering te worden uitgesproken. Dat laatste ging onze geliefde pastoor, zeker met het klimmen der jaren, steeds minder goed af. Hij was bovendien eigenwijs genoeg om alles uit het blote hoofd te willen doen. Dat ging niet altijd even goed. Laat mij dan ook, tot slot, de importantie van een excellente liturgie onderstrepen. Middels de wan­ kelende woorden van pastoor Groen.

“Beminde parochianen, tot slot enkele huishoudelijke mededelingen. Gedenk in uw gebed alle mensen, die ziek zijn van onze parochie. Voor alle mensen die kinderen hebben en het niet weten: er is een crèche in de kelder. Aanstaande woensdag is er een bijeenkomst van een nieuwe club, de ‘Aanstaande Moeders’. Wie een aanstaande moeder wil worden, kan zich melden bij de pastoor. Tot slot: vanavond, bij de Bijbelstudie, hebben wij als thema: wat is de hel? Als u vroeg komt, kunt u het koor horen repeteren.”

Sjaak Bral

Kloosterkerk Academie Sinds 2014-2015 organiseert de Kloosterkerk in samenwerking met de faculteit Godgeleerdheid van de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam de Kloosterkerk Academie. In de Kloosterkerk Academie worden dubbel-colleges gegeven door VU-docenten en andere wetenschappers over hun specialisme.

Belangstellenden uit Den Haag kunnen op deze manier kennisnemen van wat er gebeurt aan de universiteit, en de universiteit houdt contact met de vragen in de samenleving. De toegang bedraagt € 5,00 per persoon.

Dit seizoen is het thema: Ethische vragen over geld en gezondheid

JE GELD OF JE GELOOF …

EEN IRONISCHE APOLOGIE VAN MONETAIRE ZINGEVING door Prof. dr. Chris Doude van Troostwijk dinsdag 30 oktober, 20.15 - 22.00 uur Geld dient veel meer dan louter de economie. Het is een sociaal en existentieel medium. Met geld maken wij de wereld tot ons bezit. Betalen is toeeigenen. Geld geeft macht over de open toekomst. Immanuel Kant beschreef hebzucht, heerszucht en eerzucht als de drie grootste sociale ondeugden. Had hij gelijk? Het zijn juist deze drie motoren die de geldmachine doen draaien. Anders dan religieuze moralisten geloven, geeft het streven naar geld zelfs zin aan het mensenleven. Geld verschaft erkenning.

Erkend worden door je medemensen en door jezelf in wie je bent, wat je doet en wat je kunt, is dat niet een definitie van “zin”? En nu … wat heeft het godsdienstig geloven tegenover dit geld-geloven in te brengen?

Prof. dr. Chris Doude van Troostwijk is filosoof en is directeur van het Department for Public Responsibility aan de Luxembourg School of Religion

& Society. Hij bezet momenteel de wisselleerstoel voor vrijzinnige theologie, ingesteld door het Doopsgezind Seminarium aan de Theologische Faculteit van de VU, Amsterdam.

VRAGEN OVER HET BEGIN VAN HET LEVEN door Prof. dr. M.C. Cornel en Prof. dr. M.A. Smalbrugge donderdag 8 november, 20.15 - 22.00 uur Wetenschappelijke ontwikkelingen gaan razendsnel. Het is intussen technisch mogelijk het DNA van embryo’s in de baarmoeder aan te passen, zodat aan­ geboren afwijkingen of ziektes zich niet zullen ontwikkelen. De enorme technische vooruitgang roept ook vragen op. Mag dit wel? Neem je als mens niet plaats op de troon van God door te bepalen welk DNA wel en welk niet wenselijk is?

In een gesprek houden hoogleraar Geneeskunde Martina Cornel en hoogleraar Theologie Matthias Smalbrugge dergelijke vragen tegen het licht.

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 25

Prof. dr. M.C. Cornel is hoogleraar Community Genetics & Public Health Genomics aan het VUmc, Amsterdam.

Prof. dr. M.A. Smalbrugge is bijzonder hoogleraar Europese cultuur en Christendom, in het bijzonder in relatie tot het werk van Augustinus aan de Faculteit Religie en Theologie van de VU, Amsterdam.

VOORSPELLENDE GENETISCHE DIAGNOSTIEK: EEN ANTWOORD OP ONZEKERHEID? door Prof. dr. Aad Tibben donderdag 15 november, 20.15 - 22.00 uur Een college over wat er door de kennis in de genetica te weten valt over onze gezondheid in de toekomst en wat dat voor implicaties heeft voor het individu en zijn/haar naasten.

Prof. dr. Aad Tibben is psychotherapeut en hoogleraar met als leeropdracht de Psychologie van de Klinische Genetica in Leiden.

P

eter : “Samen met twee jeugdouderlingen ben ik verantwoordelijk voor de inhoud en de organisatie van het jeugdwerk in de Kloosterkerk. We willen er zijn voor alle jeugd in de Kloosterkerk, en dat nemen we ruim: van geboorte tot jong volwas­sene. Vroeger was het normaal om iedere week naar de kerk te gaan. Nu is dat allerminst vanzelfsprekend. We realiseren ons dat de kerk concurreert met andere activiteiten, zoals sporten, muziek, familie en vrienden of een zondag niks. Als jongeren ervoor kiezen te komen, dan willen ze ook komen. Dat geldt trouwens net zo goed voor de ouders.”

JONGEREN WILLEN ‘GELOVEN’ VOORAL DOEN!

WAAR KOMT DE JEUGD VOOR? “Jongeren hebben best pittige verwachtingen. Ze willen geïnspireerd worden. We sluiten aan bij hun leefwereld met popmuziek en zo. Idolen uit de sport­ wereld vertalen we naar idolen in de Bijbel, zoals Simson en David. Niet alleen mannen trouwens, de Bijbel schrijft heel veel over vrouwen die heel goed als rolmodel kunnen fungeren, zoals Esther. Maar jongeren willen hun geloof vooral doen! We gaan dus met die gasten de boer op. We bezochten bijvoorbeeld ex-gedetineerden tijdens een door stichting voor stad en kerk (stek) georganiseerde maaltijd.

Het gesprek ging toen over wat kan ik van jou leren; kan ik iets voor jou betekenen? Of we gaan samen het strand opruimen: zorgen voor de schepping.”

HOE ZIT HET MET DE OUDERE JEUGD? “We hebben deze groep in 2018 meegekregen naar de Pas­sion. Dat was echt een succes. Voor jongeren is vooral ook de groep belangrijk: het moet gewoon vertrouwd en gezellig zijn. Maar de 15+ jeugd heeft een druk bestaan. We zijn tot de conclusie gekomen dat we niet per se vaker bij elkaar moeten komen, maar vooral gerichter. Gezelligheid hoeft helemaal niet centraal te staan; de activiteit mag best een maatschappelijk en inhoudelijk karakter hebben.”

Een gesprek met de jeugdpastor van de Kloosterkerk, Peter van der Beek

HOE DOEN JULLIE DAT ALLEMAAL? “Ouders zijn erg belangrijk voor ons. We onder­houden goed contact met de ouders. We zorgen er ook voor dat voor de rest van de gemeente zichtbaar is wat we doen. De leiding bestaat uit een grote groep enthousiaste vrijwilligers voor de crèche, de kindernevendiensten en de Godly Play–activiteiten. Met Godly Play (zie pagina 27) beginnen we al in de crèche, zodat het straks in de kinderdienst vertrouwd is. We kondigen activiteiten aan via Facebook, Instagram en in app-groepen. Dan kunnen er in de minikerkdienst opeens dertig kinderen met ouders en grootouders zijn; de hele Koorzaal vol!”

“JONGEREN HEBBEN BEST TEKST Han van den Broek en Emilie Schreuder FOTOGRAFIE Gerhard van Roon

PITTIGE VERWACHTINGEN”

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 26

GODLY PLAY Kinderen zijn niet leeg, ze hoeven niet gevuld te worden met feiten en over­ tuigingen. Wat ze nodig hebben is het leren vinden en gebruiken van taal voor hun ervaringen, om die te exploreren en te benoemen. Die kunst kan geleerd worden op een speelse en open manier.

Godly Play is een uitnodiging om te spelen, om mee te doen in het spel van de schepping, van het evangelie en van vieren.

Godly Play wil 1. Kinderen vertrouwd maken met religieuze taal en symbolen.

2. Kinderen helpen verbindingen te leggen tussen deze verhalen en hun eigen ervaringen.

3. Spirituele en morele ontwikkeling van kinderen ondersteunen.

WIST U DAT...



LEDEN PER STADSDEEL

389

181

Scheveningen

137

Segbroek

80

Loosduinen

239

Centrum

0

108

Laak

Escamp

... de Kloosterkerk

1.932 leden heeft?

Haagse Hout

39

Leidschenveen/ Ypenburg

Rangschikking stadsdelen op grootte 1. Scheveningen 7. Leidschenveen/ 2. Centrum Ypenburg 3. Haagse Hout 4. Segbroek Wijk onbekend (126) 5. Escamp 6. Loosduinen

1.299 leden in Den Haag

 GEOGRAFISCHE SPREIDING

481 leden in de regio rond Den Haag 142 leden in de rest van Nederland 10 leden in het buitenland

PETER VAN DER BEEK Peter van der Beek is 31 jaar en volgt de HBO-opleiding Theologie. Hij woont samen met Gaston in Voorburg met hond Boris, en is stiefvader van twee dochters Chanou en Joyce.



HET VERST VAN DE KLOOSTERKERK IN NEDERLAND, EUROPA EN DE WERELD

Groningen (stad) > 198 km Madrid, Spanje > 1.435 km New Orleans, Louisiana, Verenigde Staten van Amerika > 7.710 km

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 27

Herkomst:

gezicht op de nieuwe kerk en oude huizen in den haag, vincent van gogh, 1883 (collectie kunstgalerij albricht)

Den Haag

Dat Vincent van Gogh een Brabander was weet vrijwel iedereen; zijn eerste werken maakte hij immers bijna allemaal daar. Dat zijn voorouders eerst uit Duitsland en later uit Den Haag kwamen, is echter minder bekend. En dat Vincents overgrootvader Johannes van Gogh jarenlang werkzaam was in de Haagse Kloosterkerk en dat zijn ouders op deze plek zijn getrouwd, evenmin.

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 28

Tante Mietje vertelde dat de oudste broer David heette. Hij werd in 1697 in Den Haag gedoopt en kreeg vier kinderen: Jan, Vincent, David en Josina. De oudste, Jan, was gouddraadtrekker, een ambacht waarbij men bladgoud tot een lange dunne draad trok. Dit draad werd gebruikt voor goudborduren, bijvoorbeeld in uniformen van hoogwaardigheidsbekleders en vaandels. Jan trouwde met Maria Stalvius, en zij kregen drie kinderen. De oudste zoon werd op 29 augustus 1763 geboren en kreeg de naam Johannes. Hij huwde met Johanna van der Vin, die in 1751 te Mechelen ter wereld kwam. Johannes en Johanna kregen samen drie kinderen: Maria Johanna, Vincent en Dorothea Maria. Johannes werd in eerste instantie ook gouddraadtrekker maar later werd hij voorzanger, voorlezer en godsdienstleraar in de Kloosterkerk te Den Haag.

Voorzangers en voorlezers in de protestantse kerk waren mannen die de kunst van het lezen verstonden. Deze mannen waren nodig omdat de predikant zich diende te beperken tot het houden van de preek, die lang duurde en veel energie kostte.

In zijn eigen kleine handschrift komt Johannes hedentendage naar voren als een man met een sterk godsbesef. Zijn

familie lijkt de leidraad in zijn leven. Zijn enige zoon Vincent werd na een studie theologie in Leiden predikant in Ochten en Benschop, en uiteindelijk in de Grote Kerk te Breda. Deze Vincent was de eerste Van Gogh die predikant werd en tevens de eerste Van Gogh die in het katholieke Noord-Brabant een protestantse gemeente bestierde. Later zou zijn zoon Theodorus predikant worden in Noord-Brabant, te Zundert. Vader en zoon bekleedden allebei bestuurs­ functies in de zogenoemde Maatschappij van Welstand, die in 1822 werd opgericht om protestantse gemeenschappen in Noord-Brabant en het zuiden van Gelderland in stand te houden of te vergroten. Nieuwkomers pachtten grond en een boerderij van de Maatschappij en vormden in aantal en productie een toevoeging aan de lokale gemeenschap.

Maar eerst zou Theodorus, roepnaam Dorus, in 1851 trouwen met de Haagse Anna Carbentus in dezelfde Kloosterkerk, tijdens een dienst waarin zijn vader voorging. Over hun trouwdag is veel bekend vanwege een verslag dat Anna een jaar later schreef. Ze verhaalde hierin van een tocht door de stad en van hun huwelijksreis tot aan het moment dat zij definitief naar Noord-Brabant vertrokken. Dorus en Anna zouden in Zundert de ouders worden van de beroemde kunstschilder Vincent.

foto: wout jan balhuizen

I

n de familiekroniek van de Van Goghs, die door de jongste zus van de vader van Vincent, tante Mietje van Gogh, werd bijgehouden, staat wat er in de negentiende eeuw zoal gebeurde binnen de familie met de later zo beroemde achternaam. In drie blauwe schriften, die zij de titel Aanteekeningen over de familie van Gogh door tante Mietje meegaf, ging zij daarnaast terug naar de voorgeschiedenis van de Van Goghs. Hoe drie broers vanuit het plaatsje Goch in Duitsland in de buurt van de stad Kleef aan het eind van de zeventiende eeuw in Nederland belandden. Zij gingen wonen in Den Haag en maakten deel uit van een stroom van migranten die van Duitsland naar ons land trokken en die later de Hollandgänger genoemd zouden worden. De Van Goghs behoorden tot de deftige burgerstand van Den Haag, “het op een na hoogste niveau van de maatschappelijke ladder” aldus tante Mietje in haar Aanteekeningen. De Haagse nazaten vonden hun huwelijks­partners in andere Haagse geslachten, waaronder de families Van der Brugh, Carbentus, Bakhuizen, Mansveld, Attenhoven, Schreuder, Pijzel, Knappert, Stalvius en Van Hoogstraten.

OVER DE AUTEUR Willem-Jan Verlinden (Helvoirt, 1971) is auteur van De zussen Van Gogh waarin hij de zussen uit de schaduw van hun beroemde broers haalt. Tegelijkertijd schetst hij de geschiedenis van het gezin Van Gogh. Momenteel werkt Verlinden aan een onderzoek naar het predikantschap in de negentiende eeuw, met een focus op de familie Van Gogh.

Vincent wilde oorspronkelijk in de voetsporen treden van zijn vader en groot­ vader. Hij had de wens om ook predikant te worden en heeft geprobeerd hier vorm en inhoud aan te geven, in Engeland, in Nederland en tenslotte in de Borinage, in België. Gedwongen deze ambitie te laten varen, gaf hij gevolg aan een oproep van zijn broer Theo om schilder te worden.

Ook hun jongste zuster Willemien had religieuze aspiraties. Zij kon geen predikant worden, want ze was een vrouw.

Maar in 1890 deed zij toelatingsexamen voor de opleiding tot godsdienstonderwijzeres. Die opleiding volgt zij aan de Kweekschool van het Haagsch Genootschap bij professor Oort.

Oudste broer en jongste zus kozen allebei voor het uitdragen van de boodschap die hen van huis uit was geleerd in de vorm van een bijdrage aan de mensen om hen heen. Van Vincent is geweten dat hij voor­ganger wilde worden. Daarmee lijkt de ambitie voor het predikantschap een familiekenmerk, tenminste vier generaties lang.

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 29

BOEKGEGEVENS De zussen Van Gogh Willem-Jan Verlinden Singel uitgeverijen | Querido (2017) ISBN 9789021401447 Prijs € 15,00

CANTATEDIENSTEN De koren en het orkest van de Residentie Bach Ensembles staan er op afgesteld: elke laatste zondag van de maand een cantate van J.S. Bach zingen tijdens de eredienst in de Kloosterkerk. ’s Zaterdagmiddags omstreeks 16.00 uur verzamelen koor- en orkestleden zich in de Kloosterkerk voor de repetitie. Onder leiding van dirigent Jos Vermunt wordt dan gewerkt aan de koordelen van de cantate. Meestal begint de repetitie met het slotkoraal, waarna het openingskoor wordt gestudeerd. Daarna is het woord aan de solisten en verdwijnen de koorleden van het podium. Op zondagmorgen hoort iedereen dan voor het eerst de verschillende elementen van de cantate in de juiste volgorde. Het is elke keer een wonderlijke ervaring dat ‘alles’ op zijn plaats valt.

De laatste zondag van september zullen de kinderen aanwezig zijn bij de uitvoering, na een korte uitleg hierover. Voor volwassenen zal er in de maanden januari en februari 2019 weer een introductie zijn op zaterdagmiddag: Bach Binnenstebuiten.

Meer informatie op pagina 32, in de nieuwsbrief van de Kloosterkerk en op de website.

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 30

AGENDA

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 31

KERKDIENSTEN ZONDAGEN Het hart van het leven van de Kloosterkerk is de wekelijkse kerkdienst op zondagmorgen. In de diensten wordt de ontmoeting met God gezocht en gevierd. Heel het leven klinkt mee, met al zijn vragen en twijfels, angsten en verlangens. Het wordt in gesprek gebracht met wat ons wordt aan­gereikt door de verhalen uit de Bijbel, de sacramenten, de gebeden, muziek en stilte.

Voor de diensten geldt • De diensten op zondagmorgen beginnen om 10.00 uur (met uitzondering van de cantatediensten die beginnen om 10.30 uur).

• Eens per maand wordt in de dienst Avondmaal gevierd, doorgaans op de tweede zondag.

• Ten minste vier keer per jaar wordt er in een dienst gedoopt.

• Muzikale begeleiding wordt verzorgd door Geerten van de Wetering.

• Een keer per maand (en altijd op hoogtijdagen) verleent het Kloosterkerkkoor onder leiding van Daniël Rouwkema medewerking aan de dienst.

CANTATEDIENSTEN Iedere laatste zondag van de maand (m.u.v. juli) wordt tijdens de dienst een cantate van J.S. Bach uitgevoerd door het Residentie Bachkoor en het Residentie Bachorkest onder leiding van dirigent Jos Vermunt (tenzij anders vermeld). Deze diensten beginnen om 10.30 uur.

SEPTEMBER 2018 zo 2

10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst zo 2 10.00 uur Jeugdkapel onderbouw > p 41 zo 2 11.15 uur Ouders, Kinderen en Koffie > p 38 zo 2 12.00 uur Jong in de Kloosterkerk zo 2 13.00 uur Uitfestival Den Haag ma 3 20.00 uur Kloosterkerkkoor wo 5 12.45 uur Pauzeconcert > p 14

do 6

Wanneer 30 september Wer sich selbst erhöhet, der soll erniedriget werden (BWV 47, voorganger ds. Rienk Lanooy.

28 oktober Mache dich, mein Geist, bereit (BWV 115), dirigent Wiecher Mandemaker, voorganger ds. Jan Tom Schneider.

25 november Wachet! betet! betet! wachet! (BWV 70), voorganger ds. Pieter Lootsma.

30 december Das neugeborne Kindelein (BWV 122), voorganger ds. Rienk Lanooy 27 januari Ach Gott, wie manches Herzeleid (BWV 3), voorganger ds. Rienk Lanooy.

24 februari Jesus nahm zu sich die Zwölfe (BWV 22), voorganger ds. Carel ter Linden 31 maart Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit (Actus Tragicus) (BWV 106), voorganger ds. Margreet Klokke.

Opening Open Monumentendag vr 7 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 za 8 10.00 uur Open Monumentendag zo 9 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst zo 9 12.00 uur Open Monumentendag zo 9 17.00 uur Zin op zondag­middag > p 32 ma 10 20.00 uur Kloosterkerkkoor vr 14 19.00 uur Jeugdkapelkamp > p 33

28 april Du Hirte Israel, höre (BWV 104), voorganger ds. Jilles de Klerk.

26 mei Ihr werdet weinen und heulen (BWV 103), voorganger ds. Rienk Lanooy.

30 juni Brich dem Hungrigen dein Brot (BWV 39), voorganger prof. Martien Brinkman.

ZIN OP ZONDAGMIDDAG Veel mensen hebben behoefte aan een moment van bezinning voor de werkweek begint. Maar naar de kerk gaan op zondag­ morgen past niet bij hen. Het tijdstip is te vroeg, de dienst of de preek te lang, de aandachtsspanne te kort, de verstilling te beperkt. Daarom is er in de Kloosterkerk Zin op zondagmiddag: een liturgisch moment met ruimte voor bezinning op zondag. Vaak speelt muziek daarin een belangrijke rol. Het komend jaar staan er

za 15 10.00 uur Kloosterkerkkamp > p 33 zo 16 10.00 uur Kerkdienst met Avondmaal m.m.v. het kerkkoor, crèche en kinderdienst ma 17 20.00 uur Kloosterkerkkoor wo 19 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 wo 19 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34 vr 21 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 zo 23 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 32

ma 24 20.00 uur Kloosterkerkkoor ma 24 20.00 uur Literatuurkring > p 34 zo 30 10.30 uur Cantate met kinderen > p 40 zo 30 10.30 uur Kerkdienst met cantate, crèche en kinderdienst

OKTOBER 2018 ma 1 di 2

20.00 uur Kloosterkerkkoor 18.30 uur Zinnige Kost > p 34

NAAR BUITEN allerlei soorten activiteiten geprogrammeerd, waaronder Choral Evensongs, vespers en muziek voor de veertigdagentijd: samen vormen ze de activiteiten van Zin op zondagmiddag, doorgaans op de tweede zondag van de maand, steeds om 17.00 uur. Nadere informatie over deze activiteiten is te vinden in de maande­lijkse Kloosterkerk nieuwsbrief en via de website.

Wanneer 9 september Evensong m.m.v. Choral Voices o.l.v. Daniel Rouwkema & Geerten van de Wetering (orgel).

14 oktober Dominicaanse Vesper m.m.v.

Pater Leo Raph. A. de Jong o.p. (orde van de predikheren).

11 november Evensong m.m.v. Klooster­ kerkkoor o.l.v. Daniel Rouwkema & Geerten van de Wetering (orgel).

9 december Kaarslichtvesper m.m.v.

Vocaal Ensemble Magnificat o.l.v. Daniel Rouwkema & Jan Pieter Lanooy (orgel).

13 januari Evensong.

10 februari Ich habe genug (BWV 82) – J.S. Bach, bassolocantate voor Maria Lichtmis.

10 maart Orgelvesper in de veertig­ dagentijd.

7 april Sieben letze Worte – J. Haydn m.m.v. Karin Kuijper (piano), Rienk Lanooy en Jessa van der Vaart (meditaties), een activiteit in samenerking met het Kloosterkerkforum.

12 mei Evensong.

9 juni Pinkstervesper.

wo 3 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 wo 3 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34 vr 5 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 za 6 19.00 uur Museumnacht zo 7 10.00 uur Kerkdienst m.m.v. het kerkkoor, crèche en kinderdienst zo 7 10.00 uur Jeugdkapel onderbouw > p 41

zo 7

ma 8 di 9 wo 10 zo 14

zo 14

zo 14 ma 15

JEUGDKAPELKAMP

KLOOSTERKERKKAMP

Dit jaar is er weer een kamp speciaal voor de Jeugdkapellers. Ga je naar het eerste, tweede of derde jaar van de middelbare school? Dan kun je de andere Jeugd­ kapellers tijdens kamp op een leuke manier beter leren kennen. Dankzij jou, de barbecue, de leiding, lekker kletsen met elkaar bij het kampvuur, inspirerende gesprekken bij het Bijbelverhaal en de spellen die we gaan doen, kan het een onvergetelijke tijd worden. De kosten bedragen € 40,00. Aanmelden vóór 1 september bij jeugdwerk@kloosterkerk.nl.

Samen met kinderen van jouw eigen leeftijd een weekend lol maken op een eiland? Dat kan tijdens het Kloosterkerkkamp! Met elkaar genieten we van alles wat het Dordrechtse eiland te bieden heeft: de bossen, het water en misschien zelfs wel een kampvuur. Er zijn avontuurlijke spellen en een thematische viering.

Kinderen in de leeftijd van 7 t/m 11 jaar mogen met de leiding mee op kamp. De kosten bedragen € 35,00. Aanmelden bij jeugdwerk@kloosterkerk.nl vóór 1 september.

Wanneer Vrijdag 14 t/m zondag 16 september (vrijdag om 19.00 uur met volle maag op locatie verzamelen, zondag om 16.00 uur bij de locatie ophalen).

Wanneer Zaterdag 15 en zondag 16 september (zaterdag 10.00 uur bij de locatie ver­ zamelen, zondag om 16.00 uur bij de locatie ophalen).

16.30 uur Liturgie in de Kloosterkerk > p 37 20.00 uur Kloosterkerkkoor 10.00 uur Lezing & Lunch > p 35 10.15 uur Ochtendbijbelgroep > p 36 10.00 uur Kerkdienst met Avondmaal, crèche en kinderdienst 10.00 uur Overstap oud-groep 8 naar Jeugdkapel > p 41 17.00 uur Zin op zondag­middag > p 32 20.00 uur Kloosterkerkkoor

wo 17 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 wo 17 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34 vr 19 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 zo 21 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst ma 22 20.00 uur Kloosterkerkkoor zo 28 10.30 uur Kerkdienst met cantate, crèche en kinderdienst ma 29 20.00 uur Kloosterkerkkoor

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 33

ma 29 20.00 uur Literatuurkring > p 34 di 30 20.15 uur Kloosterkerk Academie > p 25 wo 31 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34

NOVEMBER 2018 vr 2

za 3

19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 10.00 uur Verkoping > p 41

ONTMOETEN EN VERDIEPEN LITERATUURKRING De literatuurkring komt zeven keer samen om een bijzonder werk uit de moderne literatuur te bespreken. De leeservaringen van de deelnemers staan centraal. Een dergelijke bespreking leidt tot dieper begrip van het gelezen werk, en van elkaar. Dit seizoen bespreken wij: John Steinbeck - De druiven der gramschap, Paolo Cognetti - De acht bergen, Ilja Leonard Pfeijffer - La Superba, Kazuo Ishiguro - Laat me nooit alleen, Belle van Zuylen - Mijnheer Sain-te Anne, Marjolijn Heemstra - En we noemen hem, Poëzie­ avond - Uitverkoren gedichten.

De bege­leiding is in handen van Esther van Bijsterveld en Mijni Jasper. Ook als u maar af en toe een avond kunt bijwonen, bent u welkom.

Wanneer Maandag 24 september, 29 oktober, 26 november, 14 januari, 18 februari, 18 maart en 8 april, 20.00 - 22.00 uur.

ABC VAN DE CHRISTELIJKE TRADITIE Hoe lees je de Bijbel? Wat hebben de schrijvers ervan willen overbrengen? In welke literaire en gelovige traditie stonden zij en wat hebben hun verhalen vandaag te zeggen? Wat is er bijvoorbeeld bedoeld met het scheppingsverhaal?

Hoe krijg je toegang tot de poëzie van de psalmen? Welke 'verstaanssleutel' heb je nodig bij het lezen van een profetie?

Welke betekenissen kunnen er worden

zo 4

10.00 uur Kerkdienst met gedachtenis van de gestorvenen m.m.v. van het kerkkoor, crèche en kinderdienst zo 4 10.00 Jeugdkapel onderbouw > p 41 ma 5 20.00 uur Kloosterkerkkoor wo 7 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 wo 7 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34 do 8 20.15 uur Kloosterkerk Academie > p 25

opgeroepen bij namen of begrippen als God, Jezus en de Heilige Geest? Kun je ervaringen in het dagelijks leven daarmee in verband brengen? Wat betekent het om te bidden, wat gebeurt er in een kerkdienst? Is het mogelijk gesteund te worden in de keuzes die je moet maken door een vorm van christelijke ethiek?

Hoe beleef je de kerk, als instituut?

De kring ABC van de christelijke traditie is bedoeld voor mensen met soortgelijke vragen. De leeftijd van de deelnemers varieert elk jaar van 20 tot 80+. Een deel van hen besluit aan het einde van het seizoen op Pinksteren zijn of haar verbintenis met de christelijke traditie te bevestigen door de doop, of door, zoals dat vroeger heette, belijdenis te doen. De groep bestaat uit maximaal 25 deelnemers.

De begeleiding is in handen van ds. Jessa van der Vaart en ds. Rienk Lanooy.

Wanneer Woensdag 19 september, 3, 17, 31 oktober, 7, 21 november, 19 december, 16, 30 januari, 6, 20 februari, 6, 20 maart, 3, 24 april, 15 mei en (voor wie met Pinksteren - zondag 9 juni - z‘n verbintenis met de christelijke traditie wil bevestigen of gedoopt wil worden) zaterdag 1 juni, 20.15 – 22.00 uur.

ZINNIGE KOST Een zinnig gesprek, bij een heerlijke maaltijd. Dat is wat ons voor ogen staat bij deze ‘Diners Pensants’, naar een idee van de filosoof Alain de Botton. Er is een tafelheer of -dame, die het gesprek

za 10 18.00 uur Dinerconcert > p 39 zo 11 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst zo 11 17.00 uur Zin op zondag­middag > p 32 ma 12 20.00 uur Kloosterkerkkoor di 13 10.00 uur Lezing & Lunch > p 35 wo 14 10.15 uur Ochtendbijbelgroep > p 36 do 15 20.15 uur Kloosterkerk Academie > p 25 vr 16 19.00 uur Sirkelslag Kids > p 40

vr 16

zo 18

zo 18

ma 19 wo 21 wo 21

zo 25

aanjaagt. In plaats van menukaarten zijn er gesprekskaarten. Daarop staan vragen over het thema dat wordt ingeleid door de tafelheer of -dame. Aan de tafels van zes vormen deze het uitgangspunt van gesprek. De vegetarische maaltijd wordt verzorgd door Sämi Bangerter. Deel­ nemers brengen zelf een flesje wijn mee.

Voor de activiteit wordt een bijdrage van

19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 10.00 uur Kerkdienst met Avondmaal - Oogstdienst, crèche en kinderdienst 11.15 uur Ouders, Kinderen en Koffie > p 38 20.00 uur Kloosterkerkkoor 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34 9.30 uur Minikerkdienst > p 40

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 34

zo 25 10.30 uur Kerkdienst met cantate, crèche en kinderdienst ma 26 20.00 uur Kloosterkerkkoor ma 26 20.00 uur Literatuurkring > p 34 vr 30 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41

DECEMBER 2018 zo 2

10.00 uur Kerkdienst met doop m.m.v. het kerkkoor, crèche en kinderdienst

klaargemaakt in eigen kring. Tijdens de bijeenkomst is ruimschoots gelegenheid om contacten te leggen. Deze activiteit is met name bedoeld voor degenen die zijn opgehouden met werken. Op 16 juli is er een dag-excursie naar een museum of een historische locatie. De bijdrage is € 5,00 per bijeenkomst.

Wanneer Dinsdag 9 oktober, 13 november, 18 december, 15 januari, 19 februari, 19 maart, 9 april, 4 juni, 16 juli (excursie) en 13 augustus (stek), vanaf 10.00 uur.

EETGROEPEN VOOR STUDENTEN EN YOUNG PROFESSIONALS

€ 15,00 gevraagd. Na opgave kan er op zijn laatst twee dagen te voren afgezegd worden. De avonden zijn open voor mensen van alle leeftijden. De begeleiding is in handen van ds. Rienk Lanooy.

Wanneer dinsdag 2 oktober, 4 december, 5 maart en 2 april, 18.30 - 21.00 uur.

zo 2

10.00 uur Jeugdkapel onderbouw > p 41 ma 3 20.00 uur Kloosterkerkkoor di 4 18.30 uur Zinnige Kost > p 34 wo 5 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 vr 7 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 za 8 20.15 uur Orgelconcert > p 39 zo 9 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst zo 9 17.00 uur Zin op zondag­middag > p 32

LEZING & LUNCH Bij Lezing en Lunch staan centraal: een gastvrije ontvangst, de lezing, de lunch en de onderlinge ontmoeting. Deskundige sprekers geven lezingen over een breed scala aan onderwerpen waarover we vervolgens met elkaar van gedachten wisselen. We sluiten onze bijeenkomst af met een heerlijke drie-gangen-lunch,

ma 10 20.00 uur Kloosterkerkkoor wo 12 10.15 uur Ochtendbijbelgroep > p 36 za 15 17.15 uur Kerstmaaltijd zo 16 10.00 uur Kerkdienst met Avondmaal, crèche en kinderdienst ma 17 20.00 uur Kloosterkerkkoor di 18 10.00 uur Lezing & Lunch > p 35 wo 19 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34 zo 23 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst

In de Kloosterkerk zijn enkele eetgroepen actief voor studenten en young professionals. Deze groepen vullen zelfstandig hun avonden in. Soms gaat het meer om ontmoeting, soms meer om een inhoudelijk gesprek, waarbij iemand een thema voorbereidt of er een spreker van buiten wordt uitgenodigd. Misschien dat andere studenten en young professionals ook geïnteresseerd zijn in deelname aan of het opzetten van een eetgroep. Laat dat dan weten aan Bart Koopman, coördinator van de eetgroepen.

Aanmelden Ben je student of young professional en geïnteresseerd, stuur dan een mail naar bartkoopman@hotmail.com.

zo 23 16.30 uur Kinderkerstfeest > p 37 ma 24 20.00 uur Kloosterkerkkoor ma 24 22.30 uur Kerstnachtdienst di 25 10.00 uur Kerstmis, kerkdienst m.m.v. het kerkkoor, crèche en kinderdienst zo 30 10.30 uur Kerkdienst met cantate, crèche en kinderdienst ma 31 19.30 uur Oudejaarsavond, vesper

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 35

JANUARI 2019 wo 2 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 vr 4 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 zo 6 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst zo 6 10.00 uur Jeugdkapel onderbouw > p 41 zo 6 10.00 uur Serious Quest > p 40 ma 7 20.00 uur Kloosterkerkkoor wo 9 10.15 uur Ochtendbijbelgroep > p 36

ONTMOETEN EN VERDIEPEN OCHTENDBIJBELGROEP Zeven zwerftochten door de Bijbel, ontmoeting en gesprek. Telkens staat er één Bijbelboek centraal: Wat staat er, wat is ermee bedoeld, wat roept het op, waar denk je aan als je dit leest en wat herken je erin? Kortom: luisteren naar de Schriften en luisteren naar elkaar. Als opstap fungeert steeds een hoofdstuk uit het boek van Alex van Ligten Intussen is het ook weer droog geworden (de hele Bijbel in zestig pauze-nummers). Als u het boek zelf niet heeft, zorgen wij voor een kopie. De begeleiding is in handen van emerituspredikant Klaas Wigboldus. De bijeenkomsten staan open voor iedereen.

Wanneer Woensdag 10 oktober, 14 november, 12 december, 9 januari, 13 februari, 13 maart en 10 april, 10.15 - 11.45 uur.

GEWOON BIJBELLEZEN! In je eentje in de Bijbel lezen valt – op z‘n zachtst gezegd – niet altijd mee. Het blijft een gesloten boek. Je hebt uitleg nodig van een expert en gesprek met anderen om de tekst tot je te kunnen laten spreken.

Dat is wat Gewoon Bijbellezen! biedt. De ervaring leert: Wie de taal Kanaäns een beetje begint te verstaan, gaat zich dieper verbonden voelen met zijn wortels, de christelijke traditie die onze cultuur draagt. Dit jaar lezen wij uit het boek De Handelingen van de Apostelen, kortweg Handelingen. Het boek is het vervolg op het evangelie naar de beschrijving van

zo 13 10.00 uur Kerkdienst met Avondmaal, crèche en kinderdienst zo 13 10.00 uur Serious Quest > p 40 zo 13 17.00 uur Zin op zondag­middag > p 32 ma 14 20.00 uur Kloosterkerkkoor ma 14 20.00 uur Literatuurkring > p 34 di 15 10.00 uur Lezing & Lunch > p 35 wo 16 10.15 uur Rouw op je dak > p 38 wo 16 12.45 uur Pauzeconcert > p 14

Lucas. Het beschrijft de groei van de beweging van volgelingen van Jezus na zijn opstanding. Het is een boek vol legenden en wonderbaarlijke episodes. In vier avonden gaan we door het verhaal heen. We maken kennis met de belangrijkste personages (Petrus, Paulus) en zullen zien hoe hun lotgevallen het evangelie verder brengen. We lezen kernpassages uit het verhaal en zullen zien hoe de vroege kerk zichzelf presenteerde als een van God gegeven beweging. De cursus staat open voor mensen met en zonder Bijbelkennis, voor gelovigen en zoekers. De begeleiding is in handen van Prof. dr. Bert Jan Lietaert Peerbolte, hoogleraar Nieuwe Testament.

Wanneer Dinsdag 22, 29 januari, 5 en 12 februari, 20.15 - 22.00 uur.

wo 16 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34 do 17 19.30 uur Film en theologie > p 37 vr 18 17.00 uur Jong in de Kloosterkerk vr 18 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 zo 20 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst zo 20 10.00 uur Serious Quest > p 40 zo 20 11.15 uur Ouders, Kinderen en Koffie > p 38

GESPREKSGROEPEN De Kloosterkerk kent een twaalftal gespreksgroepen, waarin een aantal keren per jaar gesproken wordt over aan godsdienst en/of geloven gerelateerde thema’s. Sommige groepen ontvangen leiding van de predikanten, andere functioneren zelfstandig. Individuele aan­ melding is mogelijk. Een andere mogelijkheid is zich aan te melden met een eigen groep. De groepen bestaan uit 10 tot 15 personen. Deelnemers hoeven geen lid te zijn van de Kloosterkerk. De predikant kan (meestal) de gesprekken de eerste twee jaar begeleiden. Daarna wordt desgewenst naar andere begeleiding gezocht, waarvoor een bijdrage in de kosten wordt gevraagd.

ma 21 20.00 uur Kloosterkerkkoor di 22 20.15 uur Gewoon Bijbellezen! > p 36 wo 23 10.15 uur Rouw op je dak > p 38 zo 27 10.30 uur Kerkdienst met cantate, crèche en kinderdienst ma 28 20.00 uur Kloosterkerkkoor di 29 20.15 uur Gewoon Bijbellezen! > p 36 wo 30 10.15 uur Rouw op je dak > p 38 wo 30 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 36

FEBRUARI 2019 vr 1

19.00 uur Sirkelslag Young > p 41 vr 1 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 zo 3 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst ma 4 20.00 uur Kloosterkerkkoor di 5 20.15 uur Gewoon Bijbellezen! > p 36 wo 6 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 wo 6 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34

KLOOSTERKERKFORUM LITURGIE IN DE KLOOSTERKERK In 1911 vond in de Kloosterkerk de eerste liturgische dienst plaats. Het bleek het begin te zijn van een breed uitwaaierend liturgisch revival. De liturgische beweging had haar wortels in heroriëntatie van kerk en theologie tijdens de overgang van de negentiende naar de twintigste eeuw, die met name in Den Haag veel aanhang kreeg en bekend stond als de ‘Ethische Richting’. De Kloosterkerk wordt vaak een liturgische gemeente genoemd. Maar wat houdt dit begrip in en is de Kloosterkerk bij uitstek een liturgische gemeente? Paul Gerretsen spreekt over de geschiedenis van de liturgie in de Kloosterkerk. Rienk Lanooy (predikant), Geerten van de Wetering (organist) en Daniel Rouwkema (cantor) zullen hun visie op liturgische diensten geven. De toegang bedraagt € 5,00.

moeders, vaders, grootouders, vriendjes en buurkinderen? Ook zij zijn van harte welkom!

Wanneer Zondag 23 december, 16.30 – 17.30 uur

Wanneer Donderdag 17 januari, 19.30 – 22.00 uur.

DIE SIEBEN LETZTEN WORTE UNSERES ERLÖSERS AM KREUZE VAN JOSEPH HAYDN

Wanneer Zondag 7 oktober, 16.30 - 17.30 uur.

KINDERKERSTFEEST Kinderkerstfeest voor kinderen van 4 tot 12 jaar. Met elkaar in een sfeervol versierde en met kaarsen verlichte kerk bekende kerstliederen zingen. Ds. Rienk Lanooy en jeugdpastor Peter van der Beek treden op als vertellers van het kerstverhaal. Een feestelijk uur, waarin de viering van kerst centraal staat. Traditiegetrouw zal warme chocolademelk worden geschonken en worden rozijnenbroodjes uitgedeeld.

En wat zou de kerstviering zijn zonder

do 7

zo 10

zo 10 ma 11 di 12 wo 13 vr 15

20.15 uur Gedoopt en hoe nu verder? > p 38 10.00 uur Kerkdienst met Avondmaal, crèche en kinderdienst 17.00 uur Zin op zondag­middag > p 32 20.00 uur Kloosterkerkkoor 20.15 uur Gewoon Bijbellezen! > p 36 10.15 uur Ochtendbijbelgroep > p 36 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41

Bijbel, die uitnodigen op zoek te gaan naar de eenvoudige schoonheid van het bestaan. Na een korte inleiding van ds. Ad van Nieuwpoort wordt de film ge­ toond. Daarna is er ruimte voor gesprek met ds. Van Nieuwpoort. De toegang is € 5,00.

FILM EN THEOLOGIE In mei 2017 kwam de film Hier ben ik van ds. Ad van Nieuwpoort uit. Daarin is te zien hoe enkele Bloemendalers worstelen met hun leven, waarin ambitie en gejaagd­ heid bepalend zijn. Zondags bezoeken zij de kerk in Bloemendaal, waar ds. Van Nieuwpoort hun een alternatief biedt door stil te staan bij oude teksten in de

zo 17 10.00 uur Kerkdienst m.m.v. het kerkkoor, crèche en kinderdienst ma 18 20.00 uur Kloosterkerkkoor ma 18 20.00 uur Literatuurkring > p 34 di 19 10.00 uur Lezing & Lunch > p 35 wo 20 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34 wo 20 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 zo 24 10.30 uur Kerkdienst met cantate, crèche en kinderdienst

Pianiste Karin Kuijper en de predikanten Jessa van der Vaart en Rienk Lanooy verzorgen in de Veertigdagentijd een uur, waarin Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze van Joseph Haydn klinken. Haydn schreef het orkestwerk in 1786. De pianoversie volgde een jaar later met goedkeuring van Haydn. De zeven sonates corresponderen met de zeven kruiswoorden van Jezus. Bij ieder kruiswoord zal een korte meditatie worden uitgesproken. Het programma maakt deel uit van de serie Zin op Zondagmiddag.

De toegang is € 5,00.

Wanneer Zondag 7 april, 17.00 – 18.15 uur.

ma 25 20.00 uur Kloosterkerkkoor

MAART 2019 vr 1

19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 zo 3 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst zo 3 10.00 uur Jeugdkapel onderbouw > p 41 ma 4 20.00 uur Kloosterkerkkoor di 5 18.30 uur Zinnige Kost > p 34

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 37

wo 6 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 wo 6 19.15 uur Grote verhalen voor kleine oren wo 6 19.15 uur Vastengroep > p 38 wo 6 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34 zo 10 10.00 uur Kerkdienst met Avondmaal, crèche en kinderdienst zo 10 17.00 uur Zin op zondag­middag > p 32 ma 11 20.00 uur Kloosterkerkkoor wo 13 10.15 uur Ochtendbijbelgroep > p 36

GROEPEN ZONDAG OUDERS, KINDEREN EN KOFFIE

opvoeding vorm te geven. De predikant en de jeugdpastor begeleiden deze avond waarin verschillende vragen aan bod zullen komen. Vragen als: Hoe hebben jouw eigen ouders dit ingevuld? Wat kun je daarvan leren? Hoe sta jij zelf in het geloof? Welke kracht put jij hieruit? En wat zou jij graag door willen geven aan jouw kinderen? Bedoeld voor alle belang­ stellende ouders met opgroeiende kinderen. De ouders die hun kind in 2018 lieten dopen krijgen een speciale uitnodiging.

Vier keer per seizoen kan men als gezin in de Apostelkapel van de Kloosterkerk koffie drinken. Per keer is er een speciale activiteit voor de kinderen: zondagskinderen oefenen hun taak (2 september), op bezoek bij het orgel (18 november), meelopen met de koster (20 januari) en een speciale ouder-kind editie van Godly Play (14 april). Terwijl de kinderen bezig zijn, leren ouders, jeugdpastor en jeugdouderlingen elkaar (beter) kennen.

Wanneer Donderdag 7 februari, 20.15 uur.

Wanneer Zondag 2 september, 18 november, 20 januari en 14 april, direct na de kerkdienst (± 11.15 uur).

ROUW OP JE DAK Het gemis van een levenspartner kan nog zo uitgebreid in allerlei boeken beschreven staan, als je ermee te maken krijgt, moet je toch je eigen weg zien te vinden. Er was een tijd dat die weg min of meer was uitgestippeld door het sociale verband waarin mensen leefden. Maar nu deze verbanden zijn weggevallen komt het meer aan op de rouwende zelf. Ook al is de weg van de één vaak heel anders dan die van de ander, toch kan het verhaal van de een de ander tot steun zijn. Ze geven herkenning, begrip, je kunt je eraan spiegelen. Tijdens drie bijeenkomsten ga je in gesprek over de rouw ‘die op je dak is gekomen’. Soms kwam ze onverwacht, soms zag je haar aankomen, maar eigenlijk ging

vr 15

19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 zo 17 10.00 uur Kerkdienst met doop m.m.v. het kerkkoor, crèche en kinderdienst ma 18 20.00 uur Kloosterkerkkoor ma 18 20.00 uur Literatuurkring > p 34 di 19 10.00 uur Lezing & Lunch > p 35 wo 20 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 wo 20 19.15 uur Grote verhalen voor kleine oren

VASTENGROEP het altijd anders dan je dacht dat het zou gaan. Om het gesprek gaande én overzichtelijk te houden bestaat een groep uit minimaal vijf en maximaal acht personen.

Voorafgaand is er een persoonlijk gesprek met iedere deelnemer. De begeleiding is in handen van ds. Rienk Lanooy.

Wanneer Woensdag 16, 23 en 30 januari, 10.15 – 12.00 uur.

GEDOOPT EN HOE NU VERDER? Als je je kind in de Kloosterkerk laat dopen beloof je als ouder(s) dat je je kind zult opvoeden ‘in de geest van het evangelie’.

Maar hoe doe je dat? Als ouders kan het best een uitdaging zijn om in onze geseculariseerde samenleving de geloofs­-

wo 20 19.15 uur Vastengroep > p 38 wo 20 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34 zo 24 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst ma 25 20.00 uur Kloosterkerkkoor vr 29 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 zo 31 10.30 uur Kerkdienst met cantate, crèche en kinderdienst

Vasten in de tijd voor Pasen is een oude traditie. Veel mensen weten uit ervaring dat het zinvol is om deze periode bewust(er) om te gaan met zaken als voedsel, tijd, gebed en aandacht. Zo komen ze – voor even – los van hun routine en gewoonten. Ze kiezen hun eigen vorm.

Op een aantal woensdagavonden in de tijd voor Pasen lezen de deelnemers aan de vastengroep een Bijbelgedeelte of een andere passende tekst. In onderling gesprek verbinden zij dat met persoonlijke ervaringen. De bijeenkomsten worden afgesloten met een avondgebed. De begeleiding is in handen van ds. Rienk Lanooy.

Wanneer Woensdag 6, 20 maart, 3 en 17 april, 19.15 - 20.15 uur.

APRIL 2019 ma 1 di 2 wo 3 wo 3

wo 3 wo 3

vr 5

20.00 uur Kloosterkerkkoor 18.30 uur Zinnige Kost > p 34 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 19.15 uur Grote verhalen voor kleine oren 19.15 uur Vastengroep > p 38 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 38

zo 7

10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst zo 7 10.00 uur Jeugdkapel onderbouw > p 41 zo 7 17.00 uur Zin op zondag­middag / Kloosterkerkforum > p 32 / p 37 ma 8 20.00 uur Kloosterkerkkoor ma 8 20.00 uur Literatuurkring > p 34 di 9 10.00 uur Lezing & Lunch > p 35 wo 10 10.15 uur Ochtendbijbelgroep > p 36

ORGELCONCERTEN DINERCONCERT Ter gelegenheid van de recent verschenen CD van organist Geerten van de Wetering op het Marcussen-orgel van de Kloosterkerk, zal op zaterdagavond 10 november op bijzondere wijze bij dit feestelijke feit worden stilgestaan: deze avond zal er een dinerconcert worden gehouden, waarbij u kunt genieten van eten, afgewisseld met muziek. Geerten van de Wetering zal tussen de gangen door het orgel laten klinken en werken van de nieuwe CD ten gehore brengen. De CD heeft als titel: 1918 - Organ music from a new era. Het jaar 1918, met het einde van WO I, was een kantelpunt in de geschiedenis. Ook op het gebied van de muziek was alles volop in beweging. Aan de vooravond van exact honderd jaar na het einde van deze oorlog (11 november 1918) is het dé gelegenheid hierbij stil te staan. Reserveren kan vanaf medio september, meer info www.kunstcentrum-kloosterkerk.nl.

o.l.v. Elisabeth Reda, kleindochter van Siegfried Reda.Ook organist Gijs Burger, werkzaam als organist in de Petrikirche in Mülheim a/d Ruhr, waar Reda organist was en waarvoor hij zijn eigen orgel ontwierp.Tot slot zal onze eigen organist Geerten van de Wetering meewerken.

Elisabeth Reda en Gijs Burger zullen

tevens een korte inleiding verzorgen en stilstaan bij het muzikale erfgoed van Siegfried Reda. Meer info over dit concert via www.kunstcentrum-kloosterkerk.nl.

Wanneer Zaterdag 8 december, 20.15 uur.

Wanneer Zaterdag 10 november, 18.00 uur.

SIEGFRIED REDA HERDACHT Het is dit jaar vijftig jaar geleden dat Siegfried Reda, vernieuwer binnen de orgelwereld en de Lutherse kerkmuziek, is overleden. Kort voor zijn sterfdatum vindt in de Kloosterkerk een concert plaats, waarin zijn leven en werk herdacht wordt. Aan dit concert wordt medewerking verleend door bijzondere gasten.

Als eerste het Duitse kamerkoor Vox Avis

za 13 10.00 uur Verkoping > p 41 zo 14 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst zo 14 11.15 uur Ouders, Kinderen en Koffie > p 38 ma 15 20.00 uur Kloosterkerkkoor wo 17 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 wo 17 19.15 uur Grote verhalen voor kleine oren wo 17 19.15 uur Vastengroep > p 38

do 18 20.00 uur Witte Donderdag, kerk­ dienst met Avondmaal m.m.v. het kerkkoor vr 19 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 vr 19 12.30 uur Goede Vrijdag, middaggebed vr 19 20.00 uur Goede Vrijdag, kerkdienst za 20 22.30 uur Paasnachtdienst, kerkdienst met doop m.m.v. het kerk­koor

zo 21 10.00 uur Pasen, kerkdienst met Avondmaal m.m.v. het kerkkoor, crèche en kinderdienst wo 24 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34 zo 28 10.30 uur Kerkdienst met cantate, crèche en kinderdienst ma 29 20.00 uur Kloosterkerkkoor

vr 3

zo 5

zo 5

ma 6 zo 12

zo 12

MEI 2019 wo 1

12.45 uur Pauzeconcert > p 14

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 39

ma 13

19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst 10.00 uur Jeugdkapel onderbouw > p 41 20.00 uur Kloosterkerkkoor 10.00 uur Kerkdienst met Avondmaal, crèche en kinderdienst 17.00 uur Zin op zondag­middag > p 32 20.00 uur Kloosterkerkkoor

KINDEREN EN JONGEREN KINDERDIENSTEN

Ouders en grootouders zijn welkom met hun (klein)kinderen in een dienstje van ongeveer een half uur. Er wordt een kaars aangestoken, gebeden, gezongen, een Bijbelverhaal verteld met een vertaling erbij naar het heden. Kinderen van 0 tot 4 jaar worden er actief bij betrokken. Het is dus een complete dienst, waarin de jeugdpastor voorgaat.

Tijdens de kerkdienst zijn kinderen van de basisschool welkom bij de kinder­ diensten. Op speelse wijze raken zij bekend met de Bijbelverhalen. Wekelijks is er een groep voor kinderen van groep 1 t/m 4 en een groep voor kinderen van groep 5 t/m 8. Hier staat elke maand een thema centraal waar ook de ‘grote mensen’ mee bezig zijn. Door gesprek, spel en creatieve verwerking gaan de kinderen met de verhalen aan de slag. De kinderen collecteren voor een eigen doel.

Wanneer Zondag 25 november en 26 mei, 9.30 uur.

SERIOUS QUEST

Wanneer Iedere zondag tijdens de dienst.

CRÈCHE Kinderen van 0 tot 4 jaar zijn tijdens de kerkdienst welkom bij de crèche. Een plek waar ze veilig en rustig kunnen spelen en naar een mooi verhaal kunnen luisteren.

Het is fijn als ouders voor hun kind meenemen wat tijdens de kerkdienst nodig is, zoals luiers en iets te eten of drinken. Aan het einde van de dienst worden de kinde­ ren in de kerk gebracht. Zij maken het laatste lied mee en ontvangen de zegen.

Wanneer Zondag 30 september, 10.30 uur.

Wanneer Iedere zondag tijdens de dienst.

MINIKERKDIENSTEN

CANTATE MET KINDEREN Dit is jouw kans om live een cantate bij te wonen! Vanaf de voorste banken van de kerk. Vooraf, tijdens de korte kinderdienst, vertelt Ellen van der Sar over de compo-

wo 15 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 wo 15 20.15 uur ABC van de christelijke traditie > p 34 vr 17 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 zo 19 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst ma 20 20.00 uur Kloosterkerkkoor zo 26 9.30 uur Minikerkdienst > p 40 zo 26 10.30 uur Kerkdienst met cantate, crèche en kinderdienst

nist J.S. Bach. Ellen is zakelijk leider van de Residentie Bachensembles en zingt al jaren mee met het Residentie Kamerkoor. Zij neemt ons mee in de wereld van de cantate die op deze zondag gespeeld wordt in de kerkdienst. Daarna luisteren jullie naar de cantate in de kerkdienst.

Zo kun je zelf het verhaal van Bach zien en horen.

Ook heel kleine kinderen hebben al een antenne voor het heilige. Daarom laten we hen af en toe iets van een kerkdienst meemaken. Deze minikerkdiensten worden gehouden vóór een cantatedienst.

ma 27 20.00 uur Kloosterkerkkoor do 30 10.00 uur Hemelvaart, morgengebed vr 31 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41

JUNI 2019 za 1

zo 2

10.30 uur ABC van de christelijke traditie > p 34 10.00 uur Kerkdienst met Avondmaal, crèche en kinderdienst

zo 2

Als puber groei je hard. Ineens steek je met kop en schouder boven jouw ouders uit.

Om te kunnen groeien en verder te komen, moet je keuzes maken. Wat doe ik wel, of niet? Ga ik nu Snapchatten op mijn smart­ phone of ga ik mijn proefwerk leren? In de tijd van de Bijbel was dit al een hot item.

In deze Serious Quest staan drie verhalen centraal. Voor tieners uit de onderbouw van de middelbare school onder leiding van ds. Rienk Lanooy, ds. Carel ter Linden en jeugdpastor Peter van der Beek.

Wanneer Zondag 6, 13 en 20 januari, 10.00 uur.

SIRKELSLAG KIDS Ieder jaar staat er een ander Bijbelverhaal centraal bij Sirkelslag KIDS. Je ontdekt steeds meer van dit verhaal én wat het jou wil vertellen. Sportieve spellen, test van jouw Bijbelkennis en echte breinbrekers helpen je bij het strijden. Tegelijkertijd

10.00 uur Jeugdkapel onderbouw > p 41 ma 3 20.00 uur Kloosterkerkkoor di 4 10.00 uur Lezing & Lunch > p 35 wo 5 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 vr 7 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 zo 9 10.00 uur Pinksteren, kerkdienst m.m.v. het kerkkoor, crèche en kinderdienst zo 9 17.00 uur Zin op zondag­middag > p 32

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 40

zo 16 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst ma 17 20.00 uur Kloosterkerkkoor wo 19 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 vr 21 19.00 uur Jeugdkapel bovenbouw > p 41 zo 23 10.00 uur Kerkdienst, crèche en kinderdienst ma 24 20.00 uur Kloosterkerkkoor zo 30 10.30 uur Kerkdienst met cantate, crèche en kinderdienst

OVERIG strijden er in het land honderden andere kinderteams mee om de hoofdprijs.

Voor kinderen van groep 6, 7 en 8. Meer info op www.sirkelslag.nl/kids, deelname is gratis, aanmelden kan per mail via jeugdwerk@kloosterkerk.nl.

Wanneer Vrijdag 16 november, 19.00 uur deur open, start 19.30 uur.

SIRKELSLAG YOUNG Tijdens Sirkelslag Young ga je met leeftijd­ genoten als team de online strijd aan met andere jeugdteams in het land. Als jongeren uit de onderbouw van de middelbare school worden jullie volop uitgedaagd.

Ingrediënten voor de mogelijke winst zijn: een competitieve instelling, een creatief brein en parate Bijbelkennis. Meer informatie vind je op www.sirkelslag.nl/young, deelname is gratis, aanmelden kan via jeugdwerk@kloosterkerk.nl Wanneer Vrijdag 1 februari, 19.00 uur deur open, start 19.30 uur.

OVERSTAP OUD-GROEP 8 NAAR JEUGDKAPEL Je gaat een grote stap zetten dit jaar. Je gaat van groep 8 op de basisschool naar de middelbare school. Ineens ben je weer de jongste en worden er andere dingen van je verwacht. Ook in de kerk zet je een stap. Ging je eerst elke week naar de kinderdiensten, vanaf nu ben je één keer per

maand welkom in de jeugdkapel. Deze levensgrote stap willen we samen met jou vieren. Hiervoor mag je in de kerk over ‘de rivier’ stappen.

Wanneer Zondag 14 oktober, in de dienst, 10.00 uur.

JEUGDKAPEL ONDERBOUW Ben jij tussen de 12 en 16 jaar oud? Dan ben je iedere eerste zondag van de maand welkom bij de Jeugdkapel, in de Crypt bij de speciale viering voor jongeren van jouw leeftijd.

Wanneer Zondag 2 september, 7 oktober, 4 november, 2 december, 6 januari (SQ), 3 maart, 7 april, 5 mei en 2 juni, 10.00 uur.

VERKOPING De werkgroep Verkoping organiseert in het voor- en najaar een verkoping in de Kerk. Alles aan huisraad, curiosa, sieraden, schoenen, tassen, speel- en linnengoed, schilderijen, elektrische apparaten, kleding en boeken, kunnen ingebracht worden.

De inbreng-dagen en -tijden worden te zijner tijd in de nieuwsbrief van de Kloosterkerk bekend gemaakt. Er is een restaurant in de kerk waar allerlei lekkernijen verkrijgbaar zijn. De opbrengst is bestemd voor de Kloosterkerk.

Wanneer Zaterdag 3 november en zaterdag 13 april, 10.00 - 14.00 uur.

JEUGDKAPEL BOVENBOUW Zit jij in de bovenbouw van de middelbare school? Dan ben je iedere eerste, derde en mogelijk vijfde vrijdag van de maand welkom bij de bovenbouwgroep.

We komen in de kerk bij elkaar. In een informele sfeer staat ontmoeting centraal en er is er ruimte voor een inhoudelijk gesprek of een activiteit buiten de muren van de Kloosterkerk. Ook zijn er enkele thema-activiteiten. Sluit jij graag aan?

Kom langs of mail naar de jeugdpastor, jeugdwerk@kloosterkerk.nl.

Wanneer Elke eerste, derde en eventuele vijfde vrijdag van de maand, 19.00 - 22.00 uur.

JULI 2019

AUGUSTUS 2019

wo 3 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 zo 7 10.00 uur Kerkdienst met doop m.m.v. het kerkkoor, crèche en kinderdienst zo 14 10.00 uur Kerkdienst di 16 10.00 uur Lezing & Lunch, excursie > p 35 wo 17 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 zo 21 10.00 uur Kerkdienst zo 28 10.00 uur Kerkdienst

zo 4

10.00 uur Kerkdienst wo 7 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 zo 11 10.00 uur Kerkdienst di 13 10.00 uur Lezing & Lunch > p 35 zo 18 10.00 uur Kerkdienst wo 21 12.45 uur Pauzeconcert > p 14 zo 25 10.30 uur Kerkdienst met cantate, crèche en kinderdienst

ACTUELE INFORMATIE De informatie in deze agenda is met grote zorgvuldigheid samengesteld. Check voor up-to-date informatie, aanvullingen en wijzigingen regelmatig de agenda op onze website: www.kloosterkerk.nl/agenda of scan onderstaande QR code.

Voor alle activiteiten geldt, tenzij anders vermeld, aan­melden via kerk.bureau@kloosterkerk.nl.

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 41

PRAKTISCH Contactgegevens en bereikbaarheid CONTACTGEGEVENS Kerkelijk bureau en bestuur Kloosterkerk Lange Voorhout 4, 2514 ED Den Haag telefoon: 070 346 15 76 e-mail: kerk.bureau@kloosterkerk.nl Openingstijden: di t/m vrij van 10.00 tot 12.00 uur Bureaucoördinator Ilja de Weerd telefoon 070 346 15 76 e-mail: i.deweerd@kloosterkerk.nl Kosterij Dick van Woerkom en John Groot telefoon: 06 448 67 280, di t/m vrij van 9.00 tot 14.00 uur e-mail: kosterij@kloosterkerk.nl

BEREIKBAARHEID Predikanten Ds. Rienk Lanooy telefoon: 070 324 47 79 e-mail: lanooy@Kloosterkerk.nl Telefonisch spreekuur: di t/m vrij van 9.00 tot 9.30 uur (vaste vrije dagen maandag en zaterdag) Ds. Jessa van der Vaart (interim) telefoon: 06 29 07 85 78 e-mail: jjvandervaart@xs4all.nl Beschikbaar op woensdag Jeugdwerker Peter van der Beek telefoon: 06 523 22 741 e-mail: jeugdwerk@kloosterkerk.nl

Openbaar vervoer • halte Kneuterdijk: tram 1, bus 22 en 24 • halte Buitenhof: tram 15, 16, 17, 29, bus 22 en 24 • voor actuele informatie en vertrek­tijden www.9292ov.nl en htm.nl Met de auto Parkeren op de openbare weg is zondagmorgen tot 13.00 uur kosteloos. Voor de deur zijn plaatsen voor invaliden beschikbaar. De dichtstbijzijnde parkeergarages: 1. Noordeinde in de Heulstraat 2. Parkstraat, ingang Oranjestraat 3. Museumkwartier, Korte Voorhout

website: www.kloosterkerk.nl Twitter: @Ds_Kloosterkerk Volg ons op Facebook

Lid worden van de gemeente van de Kloosterkerk Voelt u zich verbonden met de identiteit van de Kloosterkerk en wilt u verantwoordelijkheid nemen voor de continuïteit van de gemeente en de activiteiten van de Kloosterkerk, word dan lid. Het inschrijfformulier is te vinden op de website van de Kloosterkerk en ook verkrijgbaar op de informatietafel, te vinden op zondag in de wandelruimte. U kunt ook bellen met het kerkelijk bureau. Nieuwe leden krijgen een uitnodiging voor een kennis­ makingsbijeenkomst. Elke wijk heeft een

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 42

contactpersoon die contact op neemt met de nieuwe leden, wonende in zijn/ haar wijk. De leden ontvangen de maandelijkse nieuwsbrief van de Kloosterkerk per e-mail. De leden leveren een finan­ ciële bijdrage die vergelijkbaar is met een lidmaatschap van een sport­vereniging.

De leden ontvangen jaarlijks een brief, waarin het bestuur van de Stichting Kloosterkerk, hen informeert over de begroting. De leden bepalen zelf hoeveel zij financieel bijdragen.

De Klooster | Seizoen 2018-2019 | 43

“REGELMATIG BEL IK EVEN EEN RONDJE, OM TE HOREN HOE HET GAAT MET DE MENSEN UIT MIJN WIJK, BIJ SOMMIGEN GA IK LANGS OMDAT DAAR EEN BIJZONDERE, FIJNE OF VERDRIETIGE REDEN VOOR IS EN BIJ ANDEREN GA IK REGELMATIG OP BEZOEK”

boudewijn van nederveen

yna visser

rudy kauw-vastert

emmy boland

margrietha vogel

andries feijen

henriëtte middelhoven

eric ouwejan

“IK BEN CONTACTPERSOON GEWORDEN OMDAT IK GRAAG WIL BIJDRAGEN AAN DE GEMEENSCHAP DIE DE KLOOSTERKERK IS. BETROKKENHEID, MEELEVEN, ‘OMZIEN NAAR DE ANDER‘ ZIJN wim schuwirth

tiny hielema

DAARVOOR CRUCIAAL”

COLOFON De Klooster is het jaarlijkse magazine van de Kloosterkerk in Den Haag ©2018 Oplage 2.000 exemplaren

Redactie Liesbeth de Beyl, Lorenzo Dorigo, Rienk Lanooy, Gerhard van Roon, Emilie Schreuder (eindredactie)

Concept, vormgeving en illustraties De Zagerij ontwerpbureau

Op de cover Andries Feijen en Leontien Wagenaar

Fotografie Gerhard van Roon

Drukwerk en verspreiding Veldhuis Media / Virtùmedia

Een unieke locatie voor uw evenement

KLOOS TO CONGRESS Zoekt u een inspirerende locatie voor een congres, vergadering, productlancering, (pers)conferentie of andere zakelijke bijeenkomst? De Kloosterkerk, aan het statige Lange Voorhout biedt vele mogelijkheden. Goed bereikbaar, midden in het centrum.

Naast een grote kerkruimte, zijn ook verschillende andere ruimtes beschikbaar.

KLOOS TO CULTURE De Kloosterkerk; meer dan een kerk uit de 15de eeuw. De mystieke en artistieke ambiance, de rijke historie en de ruimte, kenmerken het gebouw. Een inspirerende plek voor uw (podium)kunst of expositie, of cultureel evenement?

KLOOS TO CELEBRATE De Kloosterkerk is een unieke locatie in het hart van de residentie, voor uw sfeervolle receptie, een stijlvol diner of feestelijke bijeenkomst. Ruim 600 zitplaatsen en naast meer dan 300m² vrij in te richten vloeroppervlak, zijn er diverse ruimtes met plaats voor 30 tot 60 personen. De Kloosterkerk is voor bijna elke bijeenkomst een toplocatie.

Vertel ons uw wensen en wij denken mee en doen een voorstel dat past.

Mail i.deweerd@kloosterkerk.nl of bel Ilja de Weerd, 070 346 15 76 en vind meer informatie op www.kloosterkerk.nl/huur-de-kerk.

Kloosterkerk, kloos to you