5 minute read
Izabela Jasielska
Inaczej, czyli jak?
Izabela Jasielska
Advertisement
O (kilku) innowacjach we współczesnym nauczaniu
Kiedy mówimy na temat innowacyjności – myślimy zazwyczaj o nowoczesnych technologiach, lekcjach prowadzonych z użyciem pomocy interaktywnych, tabletów, smartfonów, tablic multimedialnych, aplikacji. Jednak w całym tym pędzie technologicznym nie zapominajmy, że ważną składową innowacyjności jest kreatywność – zarówno ucznia, jak i nauczyciela. Obecna sytuacja, wynikająca z pandemii koronawirusa, nie tylko sprzyja, ale nawet wymusza na polskich nauczycielach podnoszenie własnych kwalifi kacji zawodowych wkierunku kształcenia zwykorzystaniem interaktywnych metod nauczania. Nie będzie tu mowy o tym, którym nauczycielom – młodszym czy starszym – łatwiej jest przyswoić sobie tę cenną wiedzę. Należy raczej pochylić się nad problemem, gdzie wtym wszystkim znajduje się uczeń ijak kształcić, aby angażować go wszechstronnie, aby nie był jedynie przedmiotem edukacji, częścią procentu w wynikach egzaminów zewnętrznych, ale by mógł odnaleźć siebie podczas codziennych zajęć w szkole.
Co to są innowacje?
Istnieją trzy typy innowacji edukacyjnych: programowe, organizacyjne oraz metodyczne. Mogą one dotyczyć na przykład programów nauczania (w tym tworzenia programów autorskich), stosowanych metod czy oceniania. Ciekawym elementem innowacji są zwłaszcza metody dydaktyczne, które wzbogacą codzienny proces edukacyjny.
Wśród całego wachlarza nowatorskich metod nauczania należałoby pochylić się wszczególności nad tymi, które włączają ucznia w proces dydaktyczny. Z jednej strony nauczyciel – jeśli stosuje wyłącznie metody podające (elementy wykładu, przepisywanie gotowych notatek, pogadanka) –
OPINIE, REFLEKSJE, DOŚWIADCZENIA REFLEKSJE 1/2021
nie pozostawia przestrzeni dla dziecka, usypia jego kreatywne podejście do tematu zajęć. Z drugiej strony pedagog, który bezustannie zasypuje klasę coraz nowszymi metodami, w pewnym momencie przestaje zaskakiwać, a poza tym – nie oszukujmy się – pewnych tematów nie sposób zrealizować w sposób inny niż podający.
W świetle prawa oświatowego innowacja pedagogiczna ma być „(...) integralnym elementem działalności szkoły/placówki, apoprzez zniesienie wymogów formalnych, warunkujących według dotychczas obowiązujących przepisów, realizację innowacji, wyzwolić kreatywność uczniów i nauczycieli”. Hasłem kluczowym pozostaje zatem, podkreślana już wcześniej, kreatywność. Nauczyciel staje się autorem pewnej innowacji, określa jej zakres, kształt, dopasowuje ją do danej klasy, jednak to uczeń winien móc znaleźć wniej miejsce na wykazanie się swoimi umiejętnościami, a„przy okazji” zdobyć wiedzę ikompetencje przewidziane w podstawie programowej.
Tam, gdzie kończy się przymus
Jak nauczyciel może kształtować twórczą osobowość ucznia? Wydaje się, że należy zacząć od tego, jaką lekcję – my, nauczyciele – uważamy za udaną. Z pewnością można wyróżnić tutaj dwa warianty: albo będzie to lekcja, z której treści wszyscy uczniowie otrzymają oceny bardzo dobre (będzie tym samym świadczyło to o pełnym zrozumieniu tematu), albo lekcja, podczas której każdy z naszych uczniów zostanie zauważony.
Z punktu widzenia problematyki kreatywności nauczyciel odniesie sukces wówczas, gdy: uczeń przełamie swój lęk przed wypowiadaniem się na forum klasy; gdy stworzymy uczniowi komfortowe warunki wypowiedzi i – wreszcie – gdy dla ucznia treść lekcji stanie się zrozumiała dzięki zastosowanej przez nas metodzie. Pogodzić musimy się z tym, że niestety ten sukces nie zawsze będzie miał odzwierciedlenie w wysokich ocenach wstawionych do dziennika. Kreatywność ucznia zaczyna się tam, gdzie kończy się przymus, formalność, jakiś rodzaj obligatoryjności. Rola nauczyciela wprocesie wprowadzania innowacji pedagogicznych będzie zatem polegała na stworzeniu atmosfery przyjaznej uczniowi, który chętnie weźmie czynny udział w procesie dydaktycznym i będzie współtworzył z nami lekcję.
W takim razie w jaki sposób zainteresować uczniów, by chcieli nie tyle słuchać, co być częścią naszych zajęć? Edukacji polonistycznej przez długi czas było nie po drodze z nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, jednak obecnie istnieje szereg ich zastosowań na lekcjach języka ojczystego.
Wirtualna kultura
Jedną z propozycji jest tworzenie memów przez uczniów. Mem, którego nazwa pochodzi od greckiego mimesis (naśladować), to fenomen współczesnej kultury obrazkowej. Jego zabawna forma, treściwy przekaz oraz błyskotliwa puenta zwracają uwagę wielu odbiorców. Uczeń, który stworzy mema, będzie mógł pochwalić się na forum klasy nie tylko modną formą, ale przede wszystkim istotną treścią. Jest to metoda, która mimowolnie, przy okazji, bez zbędnej presji wyzwala dużą dawkę kreatywności ucznia. Rolą nauczyciela jest tutaj podanie narzędzia (programu do tworzenia memów) oraz ukierunkowanie pracy na potrzeby omawianego tematu. Memy mogą się stać komentarzem dosłownie do każdej sytuacji edukacyjnej: na przykład mogą stanowić podsumowanie przeczytanego tekstu lub wyrażać opinię o jakimś wytworze kultury (książce, fi lmie, spektaklu).
Inną propozycją, w której uczniowie chętnie wykazują się kreatywnością, jest tworzenia awatara. Awatar to pewna postać, która staje się reprezentacją danej osoby w świecie wirtualnym; używana jest głównie w grach komputerowych, na różnego rodzaju forach dyskusyj-
OPINIE, REFLEKSJE, DOŚWIADCZENIA REFLEKSJE 1/2021
nych itd. Dzięki popularnym komunikatorom oraz stronom internetowym uczniowie mogą tworzyć postacie reprezentujące ich samych. Jedne z najciekawszych zastosowań tej metody podczas zajęć z języka polskiego, to: kreowanie wizerunku postaci literackiej jako awatara, autocharakterystyka, opis przeżyć wewnętrznych czy też realizacja krótkich form wypowiedzi, na przykład dedykacji czy ogłoszenia.
Bardzo przydatną metodą pracy na lekcjach języka polskiego są wirtualne wycieczki. Za pomocą internetu oraz tablicy multimedialnej możemy w kilka sekund przenieść uczniów w miejsca, do których musielibyśmy jechać wiele godzin. Niewątpliwą zaletą takich form zwiedzania jest szybkie i tanie przybliżenie tego, co dalekie i na ten moment nieosiągalne. Opisując dzieło sztuki, warto pokazać uczniom, gdzie obecnie się ono znajduje. Przykładowymi miejscami są Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum Początków Państwa Polskiego (nieodzowny element cyklu lekcji o polskich legendach), Guggenheim Museum (nowojorskie muzeum oferujące w swych zbiorach między innymi dzieła impresjonistyczne) czy British Museum.
Ostatnia propozycja, jaką chcę omówić, to przydatne podczas nauczania zdalnego testy interaktywne. Ta specyfi czna alternatywa dla tradycyjnego sprawdzania wiedzy jest zazwyczaj ochoczo realizowana przez uczniów, traktujących je jako rodzaj quizu (zawsze brzmi to lepiej niż sprawdzian!) i doceniających szybkie podanie wyniku oraz oceny. Kreatywność zespołu klasowego wzrośnie, gdy pozwolimy młodzieży na tworzenie takich testów dla siebie nawzajem. Redagując pytania, uczeń dokonuje selekcji omówionego materiału, a w konsekwencji wybiera z niego to, co najistotniejsze. Uczniowie zazwyczaj prześcigają się w pomysłowości, jeśli chodzi o pytania podchwytliwe, skomplikowane, nieoczywiste – to właśnie jest przestrzeń, wktórej chętnie wykazują się inicjatywą.
Od ciekawości do kreatywności
Wspomniane wyżej metody wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych są jedynie wskazówkami, które – mam nadzieję – zainspirują nauczycieli polonistów do podjęcia próby rozwinięcia uuczniów potrzeby kreatywnego podejścia do lekcji. Osobiście daleko mi do fascynacji nowoczesnymi technologiami, jednak warto pamiętać otym, że jednym zzadań współczesnej szkoły jest przygotowanie ucznia do życia w społeczeństwie informacyjnym, a co za tym idzie – wskazanie mu właściwego korzystania z przestrzeni internetu.
Moglibyśmy wskazać również wiele negatywnych skutków nadużywania sieci przez dzieci i młodzież, ale niepodważalnym faktem jest to, że będzie im ona towarzyszyła przez większą część dorosłego życia. Dlatego ważne, żeby dziecko nie pozostało samo w sferze wirtualnej. Nauczyciel – pokazujący, w jaki sposób zasoby internetu mogą wzbogacać lekcję, towarzyszyć jej, a nie ją wypełniać – będzie dobrym przewodnikiem dla ucznia, który zacznie poszukiwać, anie jedynie kopiować. Aod poszukiwań inaturalnej ciekawości zaczyna się właśnie kreatywność dziecka.
Bibliografi a
Badowska A., Mazurek O., Olinkiewicz E., Otolińska R.: Inspiracje, pomysły. Książka dla twórczego nauczyciela, Wrocław 1998. Fisher R.: Uczymy jak myśleć, przeł. K. Kruszewski, Warszawa 1999. Mak J.: Innowacje pedagogiczne w szkole, www.nowaera.pl, data dostępu: 22.09.2020. McGregor C.: Kształtowanie twórczej osobowości ucznia, przeł.
B. Stokłosa, Warszawa 1998. Sosnowska L.: Edukacyjne inspiracje. Przegląd nowoczesnych metod zzastosowaniem TIK, orpeg.pl, data dostępu: 19.09.2020.
Izabela Jasielska Nauczycielka języka polskiego w Szkole Podstawowej nr 8 w Goleniowie.
