Elżbieta Chromiec O partycypacji w kontekście ESK Temat demokracji partycypacyjnej1, tak jak i samo pojęcie partycypacji publicznej zwanej także obywatelską2 stanowi w ostatnich latach gorący przedmiot zainteresowania ludzi nauki 3, publicystów, a zdarza się, że inicjuje oddolne inicjatywy mieszkańców, ludzi idei, zrzeszających się w ramach ruchów społecznych lub tradycyjnych organizacji pozarządowych. Jak twierdzi jednak prof. A. GizaPoleszczuk z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego, 4 w Polsce dostrzega się raczej nieobecność „społeczeństwa” w sprawach publicznych, rzadko stanowi ono aktywny i twórczy podmiot, jest raczej odbiorcą działań władz. Historia zamierającego entuzjazmu społeczeństwa w związku z EURO 2012 jest tego dobrym przykładem: finał rozgrywali sami decydenci obsesyjnie zaangażowani w budowę infrastruktury, a nie obiecane programy rewitalizacji, edukacji kulturalnej, wolontariatu czy żywą współpracę z Ukrainą. Na niepokojąco niskie (w niektórych kategoriach najniższe w badaniach European Social Survey) wartości wskaźników kapitału społecznego w Polsce zwracają uwagę J. Czapiński i T. Panek. W podobnym duchu interpretuje się wyniki badań CBOS z 2011 roku. 5 Nieco inną linię rozwojową wykazują wydarzenia związane z udziałem kilku polskich miast w eliminacjach unijnego konkursu o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Zaangażowanie mieszkańców Poznania, Bydgoszczy, Łodzi czy Lublina skutkowało nie tylko dobrą współpracą lokalną, ale zaowocowało też - bezprecedensowymi w skali kraju - I i II Kongresem Ruchów Miejskich, jak również dostrzegalną inicjatywnością nowych grup nowocześnie rozumiejących uczestnictwo w kulturze w dobie usieciowienia, współodpowiedzialności, czy partycypacji właśnie - rozumianej w kategoriach good governance czy multilevel governance. Typowe miasto co prawda tworzy zazwyczaj relacje i więzi bezosobowe i instrumentalne, a formy partycypacji (informowanie, konsultowanie, referendum, wnioskowanie, przedstawicielstwo itd.) napotykają w środowisku zamieszkania na opór zbiurokratyzowanej administracji, to jednak prawo do miasta (do jego zasobów, do zmian, współdecydowania) wypowiadane jest w Polsce coraz radykalniej. Dostrzegalne w dokumencie aplikacyjnym Wrocławia – zwycięzcy Konkursu ESK 2016 – akcentowanie udziału mieszkańców w kształtowaniu i przygotowaniu programu obchodów współgra z głównym celem inicjatorów z Brukseli. Możliwości celebrowania kultury i historii wybranych miast Europy ma towarzyszyć zaangażowanie społeczne mieszkańców, czasem odkrywających swoje miasto, budujących otwarte, kreatywne relacje z innymi: mieszkańcami, gośćmi, zaproszonymi artystami. 1
M. Marczewska-Rybko (red.)(2010), Stan i perspektywy demokracji bezpośredniej w Polsce, Wyd. UMCS, Lublin 2
A. Olech (red.)(2012), Dyktat czy uczestnictwo? Diagnoza partycypacji publicznej w Polsce, ISP, Warszawa
3
Cenna inicjatywa Collegium Civitas w ramach projektu „Decydujmy razem”…
4
A. Giza-Poleszczuk (2012), UEFA EURO 2012 Polska – Ukraina. Obsesja infrastruktury i nieobecność „społeczeństwa”, „Kultura Współczesna” 2011, s. 94-107 5
J. Czapiński, T. Panek (2012), Diagnoza społeczna 2011. Warunki i jakość życia Polaków. Raport, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa, s. 284-288; CBOS 2011: Aktywność społeczna Polaków – poziom zaangażowania i motywacji;