Z perspektywy. Harcerski punkt widzenia.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

|1

OD REDAKTORKI NACZELNEJ Cieszy mnie, że macie przed sobą pierwszy po wznowieniu, numer naszego czasopisma. Znajdziecie w nim inspiracje i porady, które, mam nadzieję, przydadzą się Wam podczas trwającego harcerskiego lata.

To początek naszej wspólnej drogi, dlatego pozwólcie, że opowiem wam coś o sobie. Wywodzę się z Hufca ZHP Beskidzkiego w Bielsku-Białej, gdzie nadal działam jako członkini kręgu instruktorskiego. W liceum byłam drużynową gromady zuchowej, a następnie pełniłam funkcję w komendzie szczepu. Od listopada zeszłego roku współpracuję z Wydziałem Komunikacji i Promocji GK ZHP, a od stycznia pracuję jako redaktorka serwisów informacyjnych ZHP. Pełnienie funkcji drużynowego to bardzo odpowiedzialne i wymagające zajęcie. Wiem, ile czasu poświęcacie waszym podopiecznym. Pamiętam też swoje obawy, które towarzyszyły mi przy przejmowaniu gromady. Obejmując stanowisko redaktorki naczelnej, też je odczuwam. Równocześnie cieszy mnie, że mogę brać udział w tworzeniu materiałów skierowanych do najważniejszych osób w naszej organizacji.

Słowo „perspektywa” ma różne znaczenia. Z jednej strony to rozległy widok, z drugiej konkretny punkt widzenia. Chciałabym, aby to czasopismo pozwalało wam spojrzeć na naszą organizację całościowo. Aby kolejne perspektywy poszerzały Wasze horyzonty i inspirowały do efektywniejszej pracy z jednostką.

Wakacje to czas, w którym możecie spojrzeć na wiele rzeczy z innej perspektywy. Brak obowiązków związanych z uczęszczaniem do szkoły, czas obozów harcerskich, to moment na chwilę refleksji. Mam nadzieję, że niezależnie od miejsca, w którym teraz jesteście, znajdujecie chwilę dla siebie. Życzę Wam udanego i bezpiecznego harcerskiego lata.

Czuwaj!

PHM. MARTA JEŻAK

REDAKTORKA NACZELNA

2 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

fot. Karolina Piotrowska/ZHP

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

SPIS TREŚCI Z PERSPEKTYWY AKADEMIKÓW 4 | AKADEMICY? BRZMI JAK PLAN! Z PERSPEKTYWY SŁUŻBY 6 | SŁUŻBA ZMIENIAJ - ŚWIAT INSPIRUJ Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY 8 | ZAGRANICA W TWOJEJ DRUŻYNIE Z PERSPEKTYWY DUCHA 10 | ĆWICZENIE DUCHA NA OBOZIE Z PERSPEKTYWY ROZWOJU 12 | HARCERSKA AKADEMIA ROZWOJU PEDAGOGICZNEGO Z PERSPEKTYWY SPECJALNOŚCI 18 | O SPECJALNOŚCIACH SŁÓW KILKA Z PERSPEKTYWY HISTORII 20 | MOJA NIEPOWTARZALNA HISTORIA Z PERSPEKTYWY EKSPERTÓW 22 | PYTANIA DO EKSPERTÓW Z PERSPEKTYWY KUCHNI 24 | „LEŚNA PIERZYNA” Z PERSPEKTYWY BIBLIOFILA 25 | „OBRZĘDOWY PIEC”

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

|3

Z PERSPEKTYWY AKADEMIKÓW

PHM. ALICJA JANICKA

CZŁONKINI ZESPOŁU HARCERSTWA AKADEMICKIEGO

AKADEMICY? BRZMI JAK PLAN! O akademikach słyszy się głównie przy okazji organizacji większych imprez ogólnozwiązkowych, takich jak Wędrownicza Watra czy Zlot ZHP Gdańsk 2018. Można ich poznać po pomarańczowej plakietce na prawej kieszeni munduru oraz po pomarańczowej chuście z białą lamówką i białym ptakiem szykującym się do lotu. Większość osób wie o działalności akademików. Ale czy zastanawialiście się kiedyś, czym na co dzień zajmuje się krąg akademicki i jaki jest program jego działania?

fot. Karolina Piotrowska/ZHP

Kręgi akademickie, tak jak gromady czy drużyny, są podstawową jednostką organizacyjną Związku Harcerstwa Polskiego. Mogą należeć do nich wędrownicy, instruktorzy, a także członkowie starszyzny, którzy studiują lub w inny sposób są związani ze środowiskiem akademickim. Najczęściej akademikami nazywamy osoby, które wyjechały na studia do innego miasta i nie chcą tracić kontaktu z harcerstwem lub chcą zaangażować się w służbę poza swoim macierzystym środowiskiem. W wielkim skrócie akademicy to po prostu harcerze-studenci. Obecnie w Polsce działa 15 kręgów akademickich, które znajdują się w większych miastach.

Zacznijmy od planowania.

Według podręcznikowej definicji program jednostki to całokształt działań, które są podejmowane w celu wychowania młodego człowieka, mające wspierać go we wszechstronnym rozwoju i kształtowaniu charakteru. Tak jest również w przypadku kręgów akademickich.

Akademicy to przede wszystkim środowisko harcerzy specjalistów w różnych dziedzinach. Stanowią oni także zaplecze instruktorskie jako kadra wspierająca poszczególne szczeble związku. Oprócz tego celem działania kręgów jest wspieranie rozwoju harcerzy i instruktorów, a także rozwój oferty metodycznej i programowej w ZHP. Na tych działaniach właśnie skupiają się kręgi akademickie przy planowaniu swojej pracy.

4 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

Działalność kręgu akademickiego opiera się na czterech płaszczyznach, które wynikają z rozwoju psychofizycznego człowieka i specyficznej charakterystyki pracy z harcerzami w wieku 19-26 lat.

Każde działanie zaplanowane przez krąg ma za zadanie rozwinąć co najmniej jedną umiejętność z danej płaszczyzny.

— JA HARCERZ — w przypadku tej płaszczyzny każdy z członków nadal kontynuuje swoją ścieżkę w ZHP, rozwija się, pełni służbę, zdobywa stopnie, współpracuje ze środowiskiem lokalnym i uczelnią.

— JA STUDENT — członkowie kręgu stają się specjalistami w swoich dziedzinach, angażują się w życie uczelni, kół naukowych, samorządów, a także przygotowują się do życia zawodowego.

— JA OBYWATEL — akademicy uczą się odpowiedzialności za otaczającą ich rzeczywistość, podejmują świadome wybory w oparciu o własny system wartości, szanują poglądy innych, są otwarci na odmienność oraz stają się świadomymi mieszkańcami swojego kraju.

— JA HOBBYSTA — ulubiona płaszczyzna wszystkich kręgów. W niej akademicy rozwijają swoje zainteresowania i pasje, dzielą się nimi z innymi, dążą do mistrzostwa, zdobywają certyfikaty i uprawnienia.

Planowanie pracy kręgu jest pracą zespołową – każdy z członków odpowiedzialny jest za współtworzenie planu pracy, a także jego realizację

i podsumowanie. Wynika to przede wszystkim z faktu, że akademicy pracują metodyką wędrowniczą, a zatem wszystkie decyzje w kręgu podejmowane się demokratycznie. Zbiórki odbywają się najczęściej co tydzień lub co dwa tygodnie i tworzone są w oparciu o zainteresowania i kompetencje członków kręgu.

Ponadto kręgi akademickie odpowiadają za organizację cyklicznych imprez. Niemalże co miesiąc w którymś z miast odbywa się wydarzenie organizowane przez akademików. W Warszawie, w marcu, odbywają się Warsztaty Akademickie, w listopadzie, w Krakowie Ogólnopolski Zlot Wędrowników i Akademików „Diablak”, w kwietniu „Setka z Hakiem” w okolicach Opola, a także „Skipper” w Poznaniu. Ponadto co roku akademicy zaangażowani są w organizację Wędrowniczej Watry – prowadzą kawiarenkę akademicką, specjalistyczne zajęcia na zlocie oraz organizują trasy. Wszystkie te działania zaplanowanie są przez cały krąg, a do ich przeprowadzenia każda osoba wkłada dużo siły i serca, aby jak najlepiej wykonać powierzone zadanie.

Ważnym elementem planowania pracy kręgu jest także wspieranie innych jednostek ZHP. Dzięki instruktorom działającym czynnie na wielu funkcjach, każdy krąg wspiera poszczególne szczeble Związku pod względem programowym, kształceniowym czy metodycznym. Członkowie kręgów jako harcerscy specjaliści mają bardzo duże doświadczenie i wiedzę, dlatego mogą dzielić się nimi z innymi. Dla przykładu – Śląski Krąg Akademicki „Maszkety” co roku wspiera Rajd św. Jerzego, który organizuje Hufiec ZHP Ziemi

Gliwickiej. Akademicy są punktowymi, opiekunami czy komendantami tras. Gdański Harcerski Krąg Akademicki „Flavio Note” jest bardzo mocno zaangażowany w działania Chorągwi Gdańskiej ZHP i niejednokrotnie wspierał Jamboree On The Trail. Harcerski Krąg Akademicki „Polifonia” z Wrocławia angażuje się natomiast w pracę Referatu Wędrowniczego Chorągwi Dolnośląskiej ZHP. Z kolei Wodno-Górski Krąg Akademicki „Carpe Noctum” z Warszawy jest bardzo mocno związany z Rajdem Odkrywców.

Oczywiście kręgi akademickie, oprócz wspierania innych jednostek ZHP, w myśl Dewizy Wędrowniczej – “Wyjdź w świat, zobacz, pomyśl - pomóż, czyli działaj” – dostrzegają również potrzeby szerszego środowiska i bardzo często działają na rzecz społeczeństwa – miasta, w którym działają, uczelni, osób starszych, dzieci czy natury.

Kręgi akademickie pełnią bardzo ważną rolę w ZHP, a planowanie ich pracy jest bardzo istotną częścią życia każdego akademika. Wymyślanie działań całym kręgiem do realizacji przez rok akademicki stymuluje rozwój każdego z członków, a wyznaczane cele pozwalają analizować postępy swojej pracy. Warto pamiętać o tym, że kręgi akademickie wpierają inne struktury naszego Związku, ale też przede wszystkim pracują dla siebie po to, by stale się rozwijać.

Maturzysto, studencie! Wybierasz się na studia? Nie chcesz utracić kontaktu z ZHP? Zobacz, gdzie działają kręgi akademickie i dołącz do jednego z nich.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

|5

Z PERSPEKTYWY SŁUŻBY

TEMAT Z OKŁADKI

HM. AGATA ERHARDT-WOJCIECHOWSKA

KIEROWNICZKA WYDZIAŁU INSPIRACJI I PORADNICTWA GK ZHP

SŁUŻBA ZMIENIAJ ŚWIAT INSPIRUJ SŁUŻBA INNYM „Gdy ćwiczysz swój charakter i efektywność swojego działania, nie nastawiaj się jedynie na osiągnięcie wysokiej pozycji w karierze. Naucz się umiejętności czynienia dobra innym, bądź użyteczny dla swojej społeczności. Gdy znajdziesz swą drogę służby społecznej, będzie to kolejny kamień milowy na Twojej drodze do szczęścia.

Służba to nie tylko drobne, dobre uczynki, wypływające z przychylności i dobroci wobec innych ludzi. To każdy skaut powinien czynić codziennie. Mówiąc o służbie społecznej myślę o czymś więcej, służbie pełnionej przez Ciebie jako obywatela swego kraju (…).

Ja wierzę w to, że dane nam było przyjść na ten świat z darem uświadamiania sobie jego wspaniałości i piękna. Mamy też możliwość i radość uczestniczenia w pomnażaniu piękna. Możemy też pomagać innym na tej drodze (…) To najlepsza droga do radości i szczęścia w życiu. To jest właśnie życiowy sukces – być szczęśliwym”. „Wędrówka do sukcesu”, Robert Baden-Powell

6 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

XL Zjazd Związku Harcerstwa Polskiego uchwalił Strategię Związku Harcerstwa Polskiego na lata 2018-2025, której celem jest realizacja Misji ZHP zawartej w Statucie ZHP. Strategia składa się z trzech obszarów strategicznych: skuteczni wychowawczo, sprawni w działaniu, odpowiedzialni społeczne. Odpowiedzialność społeczna to także realizacja Służby. „Służba jest nieodłączną zasadą harcerskiego wychowania i niezbędnym elementem programu.

ZHP wychowuje w taki sposób, aby wrażliwość na potrzeby każdego człowieka pozostawała ważnym elementem wyborów życiowych i impulsem do codziennego działania. Członkowie ZHP, pełniąc służbę, pracują nad sobą. Pełniona służba zawsze jest wynikiem analizy potrzeb, co gwarantuje, że podjęte działanie będzie pożyteczne. Środowiska harcerskie wspierają rozwiązywanie realnych problemów lokalnych, krajowych i globalnych oraz przeciwdziałają ich konsekwencjom. Stale, odważnie i odpowiedzialnie oddziałujemy na otoczenie (…)”. „Służba – zmieniaj świat – inspiruj” jest działaniem realizowanym w obszarze odpowiedzialni społecznie, które ma na celu podkreślić szczególną rolę Służby jako elementu wychowawczego w naszej organizacji oraz zainspirować do jej pełnienia. Realizowanie służby sprawia, że zostawiamy świat lepszym niż go zastaliśmy. Nie można o niej zapomnieć podczas tworzenia wychowawczego programu drużyn i gromad, ponieważ posiada ona niesamowitą moc kształtowania postaw młodych ludzi. Służba uczy dostrzegać problemy innych, środowiska lokalnego, świata, uczy nie bać się na nie reagować. Każda służba będzie inna, w zależności od potrzeb, na jakie odpowiada.

Każda będzie wyzwaniem. Pełniona stale będzie wymagać pokonywania własnych słabości, czyli rozwijać. Służba daje poczucie bycia potrzebnym, przynależności, spełnienia i tym samym także daje szczęście. W procesie rozwoju każdego człowieka bardzo ważnym jest doświadczenie satysfakcji z robienia bezinteresownego dobra, ponieważ stanowi ono niewyczerpywalne źródło „energii życiowej”. Dzięki służbie kształtuje się motywacja wewnętrzna, postawa prospołeczna

i empatyczna. Służba kształtuje ludzi wrażliwych społecznie i zaangażowanych w zmienianie otaczającej ich rzeczywistości, gotowych nieść pomoc i służyć innym – również po wyjściu z organizacji.

Służba stanowi także formę „alternatywnego” działania w świecie (w którym wiele sytuacji rozpatrywanych jest przez pryzmat rachunku zysku i strat) tak ważną, dla utrzymania równowagi psychicznej w życiu. W kilku słowach nie sposób ukazać pełnego potencjału realizacji służby, jaki niesie ze sobą realizacja Służby. Niewątpliwie przygotowuje ona młodego człowieka do podejmowania wyzwań w dorosłym życiu oraz powoduje, że będzie on potrafił kreować wspierającą siebie i innych rzeczywistość.

Stwórzmy MAPĘ INSPIRACJI SŁUŻBY! Inicjatywa „Służba – zmieniaj świat – inspiruj” kierowana jest do wszystkich członków ZHP, którzy indywidualnie, w małych grupach (zastępach, patrolach), całymi drużynami, gromadami lub na kursach instruktorskich realizują służbę i chcą się podzielić relacją z niej z innymi członkami naszej organizacji. Umieszczony raport o służbie na stronie zhp.pl/sluzba/ stanie się inspiracją dla innych, dowodem na realizację potrzebnych i pożytecznych działań środowisku lokalnym w ramach obszaru „Odpowiedzialni społecznie” Strategii ZHP, a może i motywatorem dla tych, którzy potrzebują impulsu do działania. Służba to działanie o specyficznym charakterze niosące ze sobą ogromny ładunek wychowawczy. Aby dowiedzieć się jakie cechy powinna mieć, jak może wyglądać w zależności od pracy z daną grupą metodyczną, jak ukazać swoim wychowankom jej sens, jak ją zaplanować i realizować tak, aby była ona służbą przez duże „S”, polecam wczytanie się w dwa poradniki dostępne na stronie internetowej ZHP o Służbie i w Centralnym Banku Pomysłów.

CZUWAJ! Nasze harcerskie pozdrowienie mówi o potrzebie stałej gotowości do czynu, służby oraz pracy nad sobą i dla innych. Niech dla każdego stanie się ono prawdziwym drogowskazem postępowania i za każdym jego głośnym wypowiedzeniem przypomina, czym tak naprawdę jest „wędrówka do sukcesu”.

fot. Arkadiusz Wydro/ZHP

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

|7

Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY

HM. EWA LACHIEWICZ-WALIŃSKA KIEROWNICZKA WYDZIAŁU ZAGRANICZNEGO GK ZHP

ZAGRANICA W TWOJEJ DRUŻYNIE Zadaniem drużynowych jest tworzenie warunków, w których ich podopieczni, członkowie drużyn i gromad będą podejmować wyzwania umożliwiające im wszechstronny rozwój. Gdy planujecie pracę drużyny, zadajcie sobie pytanie czy korzystacie ze wszystkich dostępnych form, które sprzyjają realizowaniu misji wychowawczej. Jeśli odpowiedź brzmi tak, gratuluję i zachęcam do rozmowy na temat tego, jakie miejsce w Waszej pracy zajmuje ZAGRANICA. Zacznijmy od pojęć. Zagranica w harcerstwie to hasło, które jest bardzo pojemne, zawiera wiele znaczeń, ale też nie jest workiem, do którego można wrzucić wszystko.

Współpraca zagraniczna najczęściej rozumiana jest jako kontakty ze skautami, realizowanie propozycji programowych opracowanych przez światowe organizacje skautowe (WOSM i WAGGGS), międzynarodowy wymiar programu, spojrzenie na różne zagadnienia z perspektywy europejskiej lub globalnej. Tak, słowo “międzynarodowy” jest tutaj kluczem. Międzynarodowy, a więc dwustronny, bilateralny, np. polsko-niemiecki oraz wielostronny, np. polsko-francusko-angielsko-hiszpański; dalej – subregionalny, np. środkowoeuropejski, europejski, światowy. Obóz międzynarodowy może się odbyć w Polsce lub za granicą. Najbliższe Światowe Jamboree Skautowe, czyli dla skautów z całego świata, odbędzie się w USA, a Europejskie Jamboree Skautowe, adresowane przede wszystkim do skautek i skautów z całej Europy, w Polsce.

8 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

Powtórzmy – słowo “międzynarodowy” jest ważne.

Wskazuje, że wszędzie tam, gdzie dołączamy działania z osobami z innego kraju czy dotyczące innego kraju, mamy naszą harcerską zagranicę. Drugie słowo-klucz to współpraca, czyli kontakt, wymiana, spotkanie.

Jeżeli chcemy mówić o współpracy zagranicznej, musimy pamiętać o drugim człowieku, skaucie. To właśnie trzecie słowo – skauting – organizacje skautowe, skauci i skautki, którym powinniśmy okazać zainteresowanie i przyjaźń, a gdy trzeba – pomoc.

Międzynarodowy wymiar programu to inaczej współpraca skautowa i wszystkie działania, które podejmiemy jako drużyna czy gromada w celu przygotowania się do tej współpracy. To również działania polegające na rozbudzaniu u zuchów i harcerzy zainteresowania innymi kulturami, otwieranie naszych podopiecznych na świat, poszerzanie ich horyzontów. To podejmowanie zadań, które rozwijają ich wrażliwość na problemy ludzi żyjących w innych krajach, podnoszą poczucie współodpowiedzialności za wielką światową rodzinę, pomagają rozwiązywać w skali lokalnej globalne problemy, przyczyniają się do realizowania celów zrównoważonego rozwoju.

Program pracy drużyny pozbawiony wymiaru międzynarodowego będzie uboższy, niepełny.

Stwarzając zuchom, harcerkom i harcerzom możliwości pełnego rozwoju, nie powinniśmy omijać obszaru zagranicy. Nie musimy od razy planować udziału w Jamboree w Korei w 2023 roku. Wystarczy jeśli na tradycyjny rajd hufca zaprosimy szczep skautowy z sąsiedniego kraju. Albo weźmiemy udział w JOTI – Jamboree w Internecie, które angażuje cały

Jeżeli jesteście wędrownikami lub prowadzicie drużynę wędrowniczą, Waszej uwadze polecamy Znak Służby Przyjaźni, którego program motywuje do nawiązania kontaktu ze skautami lub polskimi drużynami działającymi za granicą i zorganizowania wspólnego biwaku lub obozu.

Jak nawiązać kontakty niezbędne do wzbogacenia programu działania drużyny o wymiar międzynarodowy? Co roku w różnych krajach odbywają się obozy i zloty o zasięgu krajowym lub regionalnym otwarte dla chętnych z zagranicy. Aby wziąć udział w zlocie, należy wybrać przedsięwzięcie, które Was interesuje, skonsultować chęć udziału z pełnomocnikiem komendanta chorągwi ds. zagranicznych, zgłosić się (najczęściej bezpośrednio do organizacji skautowej, która jest gospodarzem), zapłacić, przygotować się do wyjazdu i spełnić formalności związane z zatwierdzeniem obozu w komendzie chorągwi. W planie pracy obozu zagranicznego warto uwzględnić nie tylko udział w zlocie, ale też zwiedzanie interesujących miejsc na trasie przejazdu i w najbliższej okolicy. fot. Sebastian Strachowski/ZHP

skautowy świat w każdy trzeci weekend października.

Stosunkowo niewielki wysiłek włożony w organizację udziału drużyny czy gromady w JOTI ma szansę zaowocować nawiązaniem naprawdę wielu kontaktów z rówieśnikami z różnych zakątków kuli ziemskiej.

A teraz powróćmy na naszą ziemię i zajrzyjmy do klasycznych instrumentów metodycznych, z których jako drużynowi korzystacie na co dzień. Znajdziecie tam mnóstwo zagranicy – inspiracji i konkretnych wskazówek do planowania działań gromady i drużyny w tym obszarze.

Sprawności zuchowe kładą nacisk na wyrobienie postawy tolerancji, braterstwa, poznanie rodziny skautowej. Zajrzycie do wymagań na sprawności: Ambasadorka/Ambasadora przyjaźni, Europejka/ Europejczyk czy Poliglotka/Poliglota. Przekonacie się, jak łatwo rozpocząć pracę z obszarem zagranicy już w gromadzie zuchowej.

Podpowiedzi znajdziemy również w wymaganiach na stopnie i sprawności harcerskie. Bi-Pi *, Lilia i koniczyna **, Znawca skautingu ***, Językoznawca *, Tłumaczka/Tłumacz **, Poliglotka/ poliglota *** pomogą naszym harcerkom i harcerzom poznać inne organizacje skautowe oraz zwiększyć swoje umiejętności w zakresie znajomości języków obcych.

Nie szukajcie zlotów na drugim końcu świata, na to przyjdzie jeszcze czas. Zacznijcie np. od Intercampu, który odbywa się co roku na wiosnę stosunkowo blisko Polski (Holandia, Niemcy, Belgia, Francja) albo od zlotu środkowoeuropejskiego CEJ, który co dwa lata organizowany jest w Polsce, na Węgrzech, w Słowacji i w Czechach (2022 Słowacja, 2024 Czechy, 2026 Polska). Na Intercampach i CEJ-ach pojawiają się skauci spoza obszaru, do którego zloty te są adresowane np. na zlocie CEJ we Wrocławiu były reprezentacje Egiptu, Omanu i Libanu, na Zlocie ZHP Gdańsk 2018 – Arabii Saudyjskiej i Hongkongu.

Minusem wyjazdu na zlot skautowy może być stosunkowo duży koszt takiego przedsięwzięcia. Ale warto zainwestować, żeby nawiązać międzynarodowe kontakty na kilka lub kilkanaście następnych lat. Dzięki tym kontaktom powstaną dwustronne wymiany drużyn, wspólne obozy, biwaki, wędrówki w kraju i za granicą, rozwiniecie się jako drużyna i hufiec.

Dostarczycie swoim zuchom, harcerkom i harcerzom niezliczonych możliwości rozwoju, dacie im szansę przeżycia wspaniałej skautowej przygody.

PS Dla drużyn, które polują na spotkania ze skautami na terytorium naszego kraju czeka niebywała gratka.

Już na przełomie lipca i sierpnia 2020 Europejskie Jamboree w Gdańsku. A teraz jest najlepszy czas, żeby zaplanować udział drużyny w tym przedsięwzięciu.

Potem Intercamp 2022 w Toruniu i CEJ 2026 gdzieś w Polsce.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

|9

Z PERSPEKTYWY DUCHA

HM. JOLANTA ŁABA

INSTRUKTORKA WYDZIAŁU WYCHOWANIA DUCHOWEGO I RELIGIJNEGO GK ZHP

ĆWICZENIE DUCHA NA OBOZIE „Studia natury pokażą wam, jak pełne piękna i wspaniałości rzeczy Bóg stworzył na świecie dla was, żebyście się nimi cieszyli... Próbujcie pozostawić ten świat trochę lepszym, niż go zastaliście”1.

R. Baden-Powell.

Rozwój duchowy to jeden z pięciu obszarów rozwoju, który drużynowi mają za zadanie wspierać w pracy z dziećmi i młodzieżą w gromadach i drużynach harcerskich.

Obok rozwoju społecznego, emocjonalnego, fizycznego, intelektualnego istniej strefa rozwoju, która bardzo często jest po prostu zapomniana.

Kiedy słyszymy sformułowanie „siła fizyczna” widzimy oczami wyobraźni człowieka, którego ciało jest sprawne, wysportowane, zdrowe. Także pojęcie „mocy psychiki” czy „siły intelektu” nie sprawia nam kłopotu. Rozwój społeczny też kojarzymy naturalnie z konkretnymi postawami. Natomiast „siła ducha” to pojęcie, które sprawia nam kłopot.

Czasami słyszę głosy, że rozwój duchowy w ZHP dotyczy tylko tych, którzy wierzą w Boga. Otóż nie. Każdy z nas składając kiedyś Obietnicę Zucha czy Przyrzeczenie Harcerskie wyraził szczerą wolę służyć Bogu i Polsce. Zatem jak to zrobić, jak poznać tego harcerskiego ducha i drogę szczerej woli.

Jak to zrobić, kiedy trzeba tyle rzeczy w drużynie opanować w ramach tworzenia programu, prowadzenia zbiórek, organizowania mnóstwa form i aktywności? Jak wejść na drogę siły ducha?

Harcerstwo ma wiele możliwości wspierania tej przygody. Obóz stwarza możliwość szerokiego wykorzystania przeróżnych sposobów na kształtowanie siły ducha. Nieustanne przebywanie na łonie natury, odkrywanie pięknych miejsc, przeżywanie trudności obozowego życia, zmaganie się z własnymi słabościami to okazje do pracy nad duchowością. Warto wtedy różne formy pracy podsumować lub wzmocnić, aby ich głębia mogła zadziałać na dzieci i młodzież.

Poniżej proponuję garstkę przykładowych i konkretnych zadań na wzmacnianie siły ducha na obozie poprzez zachęcanie do obserwacji natury i swoich uczuć, korzystania ze zmysłów

10 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

i z możliwości, jakie daje harcerska służba. Warto potraktować je jako inspirację, wstęp do poszukania własnej drogi.

• Poproś dzieci, żeby przez dwa tygodnie obozu prowadziły dziennik pogodowy.

• Idźcie gromadą na wycieczkę „ścieżkami natury”.

Zachęć dzieci do przysłuchiwania się dźwiękom przyrody i zobacz, ile z nich potrafią rozpoznać.

• Przygotuj nagranie dźwięków dzikiej natury i sprawdź, czy dzieci potrafią któreś z nich rozpoznać (wersja na zbiórkę w pomieszczeniu).

• Włóż do plecaka lub nieprzezroczystej torby różne naturalne rzeczy (szyszki, kamyki, listki itp.). Dzieci mają po kolei wkładać do torby ręce i rozpoznawać jak najwięcej przedmiotów.

• Szóstki/zastępy rysują ich własne, wymyślone mapy rozmieszczenia gwiazdozbiorów. Potem porównajcie je do aktualnej mapy nieba.

Spróbujcie nazwać najważniejsze gwiazdozbiory jak Wielka Niedźwiedzica. W ciągu roku powtórz jeszcze kilka razy to ćwiczenie, aby dzieci mogły zauważyć, że rozmieszczenie gwiazd zmienia się w zależności od pory roku.

• Podejmijcie się w swojej okolicy/w okolicy obozu prace na rzecz odnowy środowiska np. regularne sprzątanie zaśmieconego miejsca.

Przyjrzyjcie się problemom spowodowanym zanieczyszczeniami. Jak możemy polepszyć lub pomóc światu? Narysujcie plakaty obrazujące problemy związane z zanieczyszczeniem środowisk.

• Przeczytajcie z dziećmi opowieść biblijną i poproście, aby stworzyli obraz z darów natury na ziemi w okolicy obozu. Obraz możecie potem wykorzystać do kolejnych gawęd, rozmów o wartościach. Może to być też miejsce duchowego skupienia.

• Zaproponujcie dzieciom/młodzieży modlitwy przed i po jedzeniu, niech sami wymyślą formułę i treść.

• Zadbajcie o dobre powitanie i pożegnanie dnia jako moment refleksji, zadumy, krótkiej modlitwy, ciszy, zamyślenia.

• Zadbajcie o dobre przeżycie mszy niedzielnej, włączcie się w oprawę liturgiczną. Dla członków gromady/drużyny, którzy nie uczestniczą w liturgii zaproponujcie godzinne zajęcia poświęcone refleksji nad wartościami, wędrówkę do miejsc pamięci, formę rozmowy na temat wiary.

• Zorganizujcie na obozie miejsce ciszy/refleksji/ zadumy, w którym będzie symbol rozwoju duchowego (kapliczka, krzyż harcerski, lilijka i bukiet kwiatów itp.), gdzie każdy może na osobności spędzić czas na refleksji, lekturze wartościowej książki, zastanowieniu się nad swoimi zaletami i wadami, napisaniu próby na stopień itp.

Na koniec warto przypomnieć myśli Roberta BadenPowella o naturze, która inspiruje duchowość człowieka. Założyciel ruchu skautowego tworzył skauting w czasach bardzo trudnych, niemniej trudnych niż obecne pod względem problemów na polu wartości. Mawiał, że rozwój duchowy nie jest w skautingu czynnością wpisaną do klasycznego konspektu zbiórki czy spotkania, aby nie można było aspektu „duchowego” potraktować jak „zaliczone zadanie” i odłożyć na następny miesiąc. Rozwój duchowy określać ma, jak skauci przeżywają całe swoje życie.

Siła ducha sprawia, że harcerki i harcerze mogą utwierdzić się w traktowaniu harcerskiego stylu życia jako swojego własnego, zapominając o swoich starych nawykach i przyzwyczajeniach. Mają okazję

do solidnej pracy nad sobą. Harcerstwo to nie tylko zabawa i sposób na spędzanie wolnego czasu. To ruch, którego najgłębsze zasady i najwyższe wartości mogą stać się metodą radzenia sobie z rzeczywistością - na całe życie. *** „Studia natury pokażą wam, jak pełne piękna i wspaniałości rzeczy Bóg stworzył na świecie dla was, żebyście się nimi cieszyli... Próbujcie pozostawić ten świat trochę lepszym, niż go zastaliście” 2. „To było w lesie, który otaczał szkołę i plac zabaw gdzie najwięcej się nauczyłem... Potem wędrówki po otwartej przestrzeni przywiodły tradycje Natury i człowieka do właściwych relacji. Potem podróże morskie i wspinaczka skałkowa poszerzyły i potwierdziły lekcje lasku i później przywiodły nas do docenienia poprzez oceany i ponad wiecznymi śniegami, dobrych rzeczy, jakie Stwórca dał nam dla naszej rozrywki na większą skalę i w dzikszych miejscach” 3. „Najlepsza jest wspinaczka. Tworzy ona ludzi – umięśnionych, energicznych, odważnych, kochających przyrodę, piękno i religię. Czujemy ogromną radość. Doświadczenie wspinaczki, wejścia w góry jest w rzeczywistości religijnym doznaniem radości i uwolnienia duszy od rzeczy, które ściągają ją w dół z uczuciem znużenia, goryczy i pokonania.

Więc kiedy się wspinasz, wspinaj się na swoją górę razem z innymi, ale kiedy dojdziesz do szczytu z jego szerokim widokiem, usiądź samotnie i pomyśl. I kiedy myślisz, spijaj wspaniałą inspirację ze wszystkiego.

Kiedy zejdziesz z powrotem na ziemię, zobaczysz, że jesteś innym człowiekiem na ciele i w myśli, i, co ważniejsze, w duchu, duchu z szerokimi widokami na świat” 4. „Natura (lasy, góry, morza) pokazuje, że jest miejscem, które wychwala różnorodność. W niektórych przypadkach jest to po prostu wymiar ciszy, piękna i harmonii natury, która ujawnia obecność Boga, w innych przypadkach jest to wspinaczka z jej symboliką, która jest miejscem objawienia i boskiej obecności” 5. fot. Agnieszka Madetko-Kurczab/ZHP

1 Ostatnia wiadomość do skautów świata, zawarta w książce Williama Hillcourta „Baden-Powell, dwa życia bohatera”. The Gillwellian Press, copyright William Hillcourt z Olave, Lady Baden-Powell, 1992, s. 445.

2 Ostatnia wiadomość do skautów świata, zawarta w książce Williama Hillcourta „Baden-Powell, dwa życia bohatera”. The Gillwellian Press, copyright William Hillcourt z Olave, Lady Baden-Powell, 1992, s. 445.

3 R. Baden-Powell „Jak sprostać drobnym problemom życiowym: porozmawiaj z młodymi”, C. Arthur Pearson, Limited, Londyn, piąta impresja 1939, s. 25-26.

4 Tamże, s. 107-109 5 Mario Pollo, artykuł „Les jeunes dans le monde d’aujord’hiu en Europe Occidentale”, opublikowany w „Jeunes, Ensemble sur les routes de l/Europe”, s.

59-60 Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

| 11

Z PERSPEKTYWY ROZWOJU

HARCERSKA AKADEMIA ROZWOJU PEDAGOGICZNEGO Harcerska Akademia Rozwoju Pedagogicznego to kształcenie drużynowych i instruktorów ZHP na poziomie akademickim. Projekt Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie i Związku Harcerstwa Polskiego daje niepowtarzalną możliwość zdobycia profesjonalnej wiedzy pedagogiczno-psychologicznej, dzięki której wzrosną kompetencje kadry ZHP. Przez ponad dwa lata w 7 różnych modułach szkoleniowych będzie mogło uczestniczyć 350 drużynowych i instruktorów ZHP z całej Polski.

Zachęcamy do zapoznania się z propozycją.

WAŻNE INFORMACJE • jedna osoba może uczestniczyć w jednym module szkoleniowym HARP, • rekrutacja rozpocznie się na dwa miesiące przed rozpoczęciem danego modułu szkoleniowego, • zajęcia odbywają się w Warszawie. Organizatorzy zapewniają wyżywienie oraz nocleg, • Akademia przewiduje realizację 8 h praktyk w środowisku lokalnego działania.

Drużynowy LevelUp – techniki Pedagogiczne techniki w służbie metody harcerskiej Data:

APS

2 grupy x 25 osób

ZHP

07.09-08.09.2019

Komunikacja bez przemocy

Formy pracy w służbie metody harcerskiej

12.10-13.10.2019

Techniki pobudzające kreatywność

Myślenie wizualne

30.11-01.12.2019

Kierowanie procesami społecznymi

Komunikacja online jako narzędzie współpracy w organizacji wychowawczej w dobie XXI wieku

14.12-15.12.2019

Konsultacje ws. praktyk

12 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

fot. Karolina Piotrowska/ZHP

Propozycja Nowych Instrumentów Metodycznych ZHP

2 grupy x 25 osób

Psychologia dla harcerza Data:

APS

ZHP

07.09-08.09.2019

Psychologia uczenia się

Psychologia wychowawcza i psychologia uczenia się a instrumenty metodyczne

12.10-13.10.2019

Psychologia rozwojowa

Psychologia rozwojowa a instrumenty metodyczne

30.11-01.12.2019

Psychologia wychowawcza

Psychologia rozwojowa a instrumenty metodyczne

14.12-15.12.2019

Konsultacje ws. praktyk

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

| 13

fot. Karolina Piotrowska/ZHP

Namiestnik LevelUp Współczesna pedagogika, czyli o inspiracjach i alternatywach myślenia o wychowaniu Data: APS

2 grupy x 25 osób ZHP

21.03-22.03.2020

Współczesne kierunki pedagogiczne

Tworzenie wspólnoty kluczem do pracy z kadrą drużyn w namiestnictwie i hufcu

18.04-19.04.2020

Pedagogika humanistyczna

Program wychowawczy jednostek - od inspiracji do ewaluacji

16.05-17.05.2020

Wychowanie oparte o konsekwencje naturalne

Wszechstronne wsparcie drużynowych istotą pracy namiestnika

06.06-07.06.2020

Konsultacje ws. praktyk

14 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

Instruktor Nieprzetartego Szlaku + Wademekum instruktorów Nieprzetartego Szlaku Data:

25.01-26.01.2020

15.02-16.02.2020

21.03-22.03.2020

18.04-19.04.2020

APS

2 grupy x 25 osób

ZHP

Pedagogika zabawy, Psychologia rozwojowa integracji społecznej, techniki dzieci i młodzieży cyfrowe w służbie aktywizacji z niepełnosprawności dzieci i młodzieży Wykorzystanie metody Trening Umiejętności harcerskiej w procesie Społecznych i Trening rewalidacji dzieci i młodzieży Zastępowania Agresji z niepełnosprawnością.

Wykorzystanie metody Sytuacja prawna osób harcerskiej w procesie z niepełnosprawnością rewalidacji dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością Konsultacje ws. praktyk

Drużynowy LevelUp – świadomość Post-małolat czyli o wyzwaniach wychowawczych XXI wieku

2 grupy x 25 osób

Data:

APS

ZHP

19.09-20.09.2020

Praca z grupą międzykulturową

Sytuacje intymne w pracy wychowawczej

17.10-18.10.2020

Praca z osobami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Dobrze być sobą – nauka samoakceptacji i wspieranie procesu akceptowania siebie u dzieci i młodzieży

14.11-15.11.2020

System pozytywnych Praca z osobami i negatywnych konsekwencji zagrożonymi cyberprzemocą a system kar i nagród

12.12-13.12.2020

Konsultacje ws. praktyk

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

| 15

Kształceniowiec LevelUp

2 grupy x 25 osób

Doskonalenie harcerskiego warsztatu pedagogicznego Data:

APS

ZHP

30.01-31.01.2021

Elementy autoprezentacji, emisji głosu i dopasowania do grupy

Metoda harcerska w pracy kształceniowca

27.02-28.02.2021

Praca z grupą – poziom zaawansowany

Indywidualność na kursie.

Kształtowanie postawy na kursach instruktorskich

27.03-28.03.2021

Dydaktyka dla praktyka

Kształceniowe formy pracy w służbie metody harcerskiej

17.04-18.04.2021

Konsultacje ws. praktyk

Instruktor – mistrz projektu

1 grupa x 25 osób

Metoda projektu w pracy harcerza Data:

APS

ZHP

27.03-28.03.2021

Planowanie działań projektowych

17.04-18.04.2021

Model „Design for Change” Zarządzanie projektem i jego jako narzędzie projektowe realizacja w realizacji służby

15.05-16.05.2021

Ewaluacja działań projektowych

12.06-13.06.2021

Konsultacje ws. praktyk

25.09-26.09.2021 23.10-24.10.2021 20.11-21.11.2021 11.12-12.12.2021

Planowanie działania wychowawczego w ZHP

Służba jako narzędzie projektowe w pracy metodycznej jednostki harcerskiej

Powtórzenie jednego z powyższych modułów, na który będzie największe zainteresowanie.

Wybór zostanie dokonany w III kwartale 2021 roku

1 grupa x 25 osób

Projekt Harcerska Akademia Pedagogiki Specjalnej jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego we współpracy Związku Harcerstwa Polskiego i Akademię Pedagogiki Specjalnej.

16 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKTMałachowska/ZHP WIDZENIA | 17 fot. Weronika

Z PERSPEKTYWY SPECJALNOŚCI

HM. MACIEJ SIWIAK

fot. Piotr Rodzoch/ZHP

KIEROWNIK WYDZIAŁU WSPARCIA SPECJALNOŚCIOWEGO GK ZHP

O SPECJALNOŚCIACH SŁÓW KILKA CZĘŚĆ 1

Atrakcyjny program, profesjonalna służba.

To hasło, które przyświeca instruktorom na co dzień pracującym ze specjalnościami.

Koniec. Udało się. Kolejna zbiórka za Tobą.

Obserwujesz wychodzących harcerzy i widzisz uśmiechy i zadowolenie na ich twarzach. I zaczynasz się zastanawiać co dalej. Zbliża się obóz, gdzie podsumujemy rok pracy drużyny. Nagle przypominasz sobie, że idąc ostatnio osiedlem minąłeś drzwi z napisem „modelarnia”. Zaczynasz szperać w Internecie.

Natrafiłeś na stronę drużyny harcerskiej, która zajmuje się tą dziedziną. Chwalą się swoimi modelami, udziałem w konkursach oraz prowadzonymi zajęciami dla uczniów szkoły podstawowej. W informacji o drużynie natrafiłeś na słowo „specjalność”. Zaczynasz drążyć temat. Po przeczytaniu kolejnych informacji, przejrzeniu kolejnych stron masz już jasność. Tak, to jest to.

Czym jest specjalność? To podróż, która ma doprowadzić Ciebie i Twoich harcerzy do mistrzostwa w danej dziedzinie. Jak ją rozpocząć? To bardzo proste. W pierwszej kolejności wystarczy odnaleźć dziedzinę, która Ciebie lub Was interesuje. Następnie należy przygotować plan poznawania danej specjalności. Zasady pracy specjalności harcerskich mówią, że „specjalność harcerska jest sposobem realizacji programu harcerskiego wzbogaconego o treści charakterystyczne dla danego rodzaju aktywności”. Realizacja specjalności harcerskich wiąże się ze stosowaniem specyficznych form pracy i instrumentów metodycznych w postaci sprawności i odznak specjalnościowych, uprawnień państwowych i specjalistycznych.

18 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

W planie warto zawrzeć kolejne kroki poznawania specjalności, określić, jaki poziom wiedzy osiągniesz oraz jaki poziom wiedzy osiągną Twoi harcerze w danym czasie. Pamiętaj, że praca ze specjalnością to plan długoterminowy. Trudno jest poznać w pełni specjalność w jednym roku. Jeżeli sam nie jesteś specjalistą, ważne, aby znaleźć w swoim środowisku kogoś, kto zna się na danej dziedzinie i będzie mógł wprowadzić Ciebie oraz Twoich harcerzy w jej tajniki.

Warto również sprawdzić czy w hufcu, chorągwi lub GK jest zespół zajmujący się specjalnościami. Zgłaszając się do niego otrzymasz dodatkowe wsparcie od ludzi, którzy temat pracy specjalnościowej mają w małym palcu.

Nadchodzi czas pierwszej zbiórki. Zabierasz swoich harcerzy w magiczną podróż, która przeprowadzi Was przez tajemnice specjalności. Aby nieco ułatwić Wam wybór, opowiem Wam o kilku specjalnościach w ZHP, z którymi można pracować i dzięki którym rozwijać swoich harcerzy.

SPECJALNOŚĆ ARTYSTYCZNA Na pewno wiele osób zapyta, po co nam drużyny artystyczne, bo przecież piosenka przy ognisku, ogniobranie na zlocie czy też uroczysty kominek załatwiają nam sprawę i kto chce niech się artystycznie spełnia. Można też przecież zapisać się na zajęcia prowadzone w ośrodku kultury. Ale czy wiecie, że jedną z najchętniej wybieranych specjalności w ZHP jest właśnie działalność artystyczna? Przybierać ona może różnorodne formy związane z samorealizacją dzieci i młodzieży poprzez sztukę. Specjalność artystyczna to również wspaniała droga do rozwijania intelektu, wzbogacania własnej osobowości i duchowości.

Jak powszechnie wiadomo, obcowanie z szeroko rozumianą kulturą skutecznie uwrażliwia człowieka (zwłaszcza młodego) na otaczający go świat i innych ludzi.

fot. Arkadiusz Wydro/ZHP

SPECJALNOŚĆ ŁĄCZNOŚCIOWA Potrzeba nawiązywania łączności na dużą odległość jest stara jak świat. Sposobów jest wiele, ale najtańszym jest własne radio nadawczo-odbiorcze. Podczas wielu dużych imprez w ZHP, osoby obsługujące „radyjka” (jak popularnie są nazywane) stają się nieocenione. Są nimi najczęściej harcerki i harcerze z drużyn łączności.

Specjalność ta jest bardzo szeroka, ponieważ drużyny zajmują się zarówno łącznością przewodową, znaną z centralek i telefonów z korbką, jak i posługujące się radiami CB (na paśmie obywatelskim) i radiami na fale krótkie oraz UKF.

SPECJALNOŚĆ OBRONNA

fot. Zuzanna Gałczyńska/ZHP

Współczesne harcerstwo daje szerokie możliwości przeżycia mocnych wrażeń jednocześnie wychowując i przekazując wieloletnie tradycje młodemu pokoleniu.

Specjalność obronna potrafi zapewnić odpowiednie warunki do realizacji tych celów. Główną cechą specjalności obronnej jest szeroka gama form pracy specjalnościowej. Wśród nich znajdują się: strzelectwo, survival, sztuki walki, techniki linowe, paintball, nurkowanie, wsparcie i współudział w zarządzaniu kryzysowym (np. pomoc przy powodziach lub huraganach), łączność, spadochroniarstwo, wsparcie akcji poszukiwawczo-ratowniczych, obrona cywilna.

Wymienione powyżej specjalności to zaledwie kilka propozycji jakie mamy w ZHP. Dużo więcej informacji możecie znaleźć na stronie specjalnosci.zhp.pl. A może Wy odkryjecie nową dziedzinę, która przekształci się w specjalność. Masz pomysł – działaj!

SPECJALNOŚĆ JEŹDZIECKA W programie drużyny konnej uwzględnia się wychowawcze aspekty jeździectwa oraz bogatej tradycji jazdy polskiej. Metodyka jest oczywiście tożsama z metodyką harcerską, ale wzbogacają ją formy związane z jazdą konną i polską tradycją narodową. Istotnym elementem jest również dyscyplina, która choć obecna w całym harcerstwie, wśród drużyn jeździeckich przyjmuje specyficzną rolę – pomaga w utrzymaniu ładu i porządku podczas prowadzenia zajęć z jazdy konnej – sportu związanego z ryzykiem wypadku. Od wieków zdawano sobie sprawę z niezwykłych możliwości jeździectwa w kształceniu silnego charakteru i sprawności fizycznej. Należy do nich zwłaszcza emocjonalne zaangażowanie – nie wystarczy bowiem jeździć na koniu. Konia trzeba kochać i starać się go zrozumieć.

To szkoła charakteru i samodoskonalenia wymagająca ogromnego zdyscyplinowania. Kto chce jeździć konno, musi przełamać lęk i niepewność, wyrobić w sobie opanowanie, cierpliwość i systematyczność,

musi nauczyć się odpowiedzialności za powierzone jego opiece silne, lecz bezbronne zwierzę.

Jeździectwo daje dużo radości – z galopu zastępem w terenie, z pokonywania przeszkód podczas zajęć, z wzajemnego zrozumienia konia i jeźdźca. To również obyczaje, etyka i kultura, wiążące wszystkich jeźdźców bez względu na doświadczenie i wiek. W przypadku drużyn kawaleryjskich to także nabywanie wiedzy o historii i tradycjach naszego kraju.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

| 19

Z PERSPEKTYWY HISTORII

MOJA PRZYGODA Z HISTORIĄ W 2012 roku podczas obchodów 100-lecia harcerstwa w Płocku obszar moich zainteresowań rozszerzył się o historię harcerstwa. Wielki wpływ wywarła na mnie książka autorstwa hm. Benedykta Sandomierskiego i hm. Michała Kacprzaka Dzieje harcerstwa płockiego. Temat historii z reguły traktuje się marginalnie i nie myśli się na co dzień o tym, że to, z czym obcujemy obecnie, ma swoje korzenie w historii.

Kolejnym momentem przełomowym było objęcie przeze mnie funkcji przewodniczącego Komisji Historycznej Hufca ZHP Płock. Wtedy też z bliska zacząłem śledzić historię mojego hufca i poznawać materiały źródłowe.

Dwa lata temu na stronie ZHP znalazłem ogłoszenie o naborze na letnie praktyki w Muzeum Harcerstwa.

Pomyślałem, że to mogłoby być ciekawe doświadczenie. Wysłałem zgłoszenie i dostałem się. Wydaje mi się, że był to kolejny punkt zwrotny w moim zainteresowaniu historią harcerstwa. Na długo zapamiętam wycieczkę, od której zacząłem praktyki. Druhna hm. Katarzyna Traczyk (dyrektorka Muzeum Harcerstwa) oprowadziła mnie po całym muzeum wraz z magazynami w podziemiach Głównej Kwatery ZHP. Miałem okazję zobaczyć wtedy chociażby oryginalny pisany ołówkiem pamiętnik Tadeusza Zawadzkiego „Zośki”, na podstawie którego Aleksander Kamiński napisał „Kamienie na Szaniec” czy stuletni sztandar, który uczestniczył w Zjeździe Zjednoczeniowym w Lublinie w 1918 roku. To były moje pierwsze dwa tygodnie w muzeum. Dni spędziłem tam bardzo intensywnie, ale równocześnie to było jedno z najciekawszych doświadczeń z moim życiu. Wyjeżdżając wiedziałem, że jeszcze tam wrócę. Możliwość obcowania z rzeczami, które do tej pory widziałem na zdjęciach oraz duch historii wyczuwalny w powietrzu spowodowały moje zauroczenie tym miejscem.

Jeszcze w te same wakacje wróciłem do Muzeum Harcerstwa, aby porządkować archiwum osobowe.

To wtedy miałem możliwość obejrzenia oryginalnych dokumentów zrobionych dla Jana Bytnara „Rudego” po odbiciu pod Arsenałem, ale również powstańcze

20 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

listy, pamiętniki i wiele dokumentów z okresu powojennego. Od tego czasu w muzeum bywam regularnie. Za każdym razem uczę się czegoś nowego oraz oglądam eksponaty niemożliwe do obejrzenia gdziekolwiek indziej.

Wielkim wyróżnieniem było dla mnie członkostwo w zespole reprezentacji Muzeum Harcerstwa podczas Zlotu ZHP Gdańsk 2018 na Wyspie Sobieszewskiej. Zostałem obdarzony przez druhnę Kasię wielkim zaufaniem mogąc oprowadzać po wystawie w namiocie muzealnym zarówno zuchy, harcerzy jak i instruktorów. Na zlocie był też stuletni sztandar, o którym wspominałem. Podczas zlotu odwiedziło nas 3000 uczestników.

Kolejnym ważnym wydarzeniem, w którym brałem udział, było otwarcie wystawy „Niepodległość harcerstwem znaczona. 100. rocznica powstania Związku Harcerstwa Polskiego” w Bibliotece Publicznej w Lublinie. Oczywiście nie zwalniało mnie to z aktywnego działania na rzecz muzeum. Łączenie studiów w Toruniu i służby w Muzeum Harcerstwa w Warszawie bywa trudne, ale nie niemożliwe.

Propozycja udziału w Harcerskiej Wyprawie Pamięci z okazji 75. rocznicy bitwy o Monte Cassino w maju 2019 roku była dla mnie niezwykłym i szczególnym wyróżnieniem. Zobaczenie na żywo cmentarza i ponad tysiąca krzyży z biało-czerwonymi szarfami, przy których stali harcerze na warcie, to niesamowite przeżycie. Moim zadaniem jako reprezentanta muzeum było odebranie z rąk kombatantów 2. Korpusu Armii Generała Andersa testamentu i przejęcia kontynuacji upamiętniania kolejnych rocznic bitwy o Monte Cassino. Jestem bardzo dumny, że spotkał mnie ten zaszczyt obcowania z żywą historią. Ta wyprawa na pewno pozostanie mi w pamięci na długie lata.

Tak oto rysuje się moja przygoda z zainteresowaniem historią. Jeżeli Was też ciekawi przeszłość i dawne dzieje, zapraszamy do Muzeum Harcerstwa na wystawy i praktyki. Z historii można wyciągnąć bardzo wiele inspiracji na zbiórki czy biwaki, co mam nadzieję, uda mi się pokazać Wam w kolejnych artykułach. Wierzę, że kolejne lata działalności będą owocne zarówno dla mnie jak i zespołu muzeum.

fot. Karolina Piotrowska/ZHP

PHM. PIOTR BRZYSKI

„

WOLONTARIUSZ MUZEUM HARCERSTWA

Moja przygoda z historią zaczęła się, gdy byłem jeszcze dzieckiem. Od kiedy pamiętam interesowałem się tym, co było dawniej.

Zadawałem też dużo pytań i dążyłem do szczegółowych odpowiedzi. Z biegiem lat i dzięki lekcjom historii w szkole, ta dziecinna pasja zaczęła się pogłębiać. W końcu sprecyzowała się w postaci zainteresowania historią wojny i wojska.

„

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

| 21

Z PERSPEKTYWY EKSPERTÓW

HM. WOJCIECH CABAJ

SZEF ZESPOŁU DS. BEZPIECZEŃSTWA W ZHP, CZŁONEK RADY NACZELNEJ ZHP

HM. ANDRZEJ SAWUŁA

SZEF ZESPOŁU DS. „OPCJI ZERO”, CZŁONEK RADY NACZELNEJ ZHP fot. Piotr Rodzoch/ZHP

PYTANIA DO EKSPERTÓW CO POWINNIŚMY ZROBIĆ, GDY DOSTALIŚMY POWIADOMIENIE O SILNYCH WIATRACH I BURZACH PODCZAS OBOZU?

Dla całego obozu należy opracować zasady (procedury) określające organizację alarmowania i ewakuacji.

Powinny one zawierać:

Przede wszystkim o burzy należy powiadomić wszystkich wychowawców. Zebrać podopiecznych, polecić założenie odpowiednich ubrań, przypomnieć im sposób postępowania na wypadek ewakuacji.

Zabezpieczyć w miarę możliwości sprzęt (namioty).

• rodzaj komunikatów ostrzegawczych lub sygnałów alarmowych informujących użytkowników obozowiska o konieczności ewakuacji oraz sposób ich rozgłaszania,

Można pozostawić uczestników w ich namiotach, można zebrać w świetlicy pod opieką instruktorów, ale w każdej chwili mają być od razu gotowi do działania.

Mają też wiedzieć, że trzeba trzymać się grupy, słuchać przełożonych i nie panikować.

Już na etapie planowania obozu ustalić dokąd będziemy uciekać w razie potrzeby. Warto mieć gotowe sposoby postępowania na rozmaite scenariusze. Jeżeli największym zagrożeniem jest wiatr wywracający drzewa, najbezpieczniejszymi miejscami są duże polany, zbiorniki wodne o płytkim dnie (kąpieliska), młodniki i uprawy leśne. Warto też wiedzieć, gdzie są naturalne lub sztuczne zagłębienia terenu. Tam się można chować, jeżeli nie ma dokąd uciekać.

22 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

• wyznaczenie osób odpowiedzialnych za przeprowadzenie i nadzorowanie ewakuacji (np. pełnoletni opiekunowie), • wyznaczenie osób odpowiedzialnych za rozgłaszanie komunikatów ostrzegawczych lub sygnałów alarmowych, • określenie kierunków i dróg przemieszczania się do miejsca zbiórki do ewakuacji, • wyznaczenie i oznakowanie miejsca zbiorki do ewakuacji, • sposób sprawdzenia (weryfikacji) liczby ewakuowanych osób w odniesieniu do liczby użytkowników obozowiska (względnie sektora) oraz ich identyfikacji.

• Przećwicz ewakuację. Najlepiej zarówno w dzień jak i w nocy.

KTO MOŻE PODAWAĆ DZIECIOM NA OBOZIE LEKI ZAPISANE W KARCIE?

PRZEPISY MÓWIĄ, ŻE OPIEKUN W CZASIE WYCIECZKI CZY INNEJ FORMY WYPOCZYNKU NIE MOŻE POZOSTAWIĆ DZIECI BEZ OPIEKI. JAK TO WYGLĄDA W PRZYPADKU OBOZU HARCERSKIEGO, GDY PATROLE BEZ OPIEKUNA WYCHODZĄ NA ZWIAD CZY SPRAWNOŚĆ „TRZY PIÓRA”?

Kadra wychowawcza obozu. Zlecenie podawania leków musi być udokumentowane, np. poprzez pisemną dyspozycję od rodziców określającą rodzaj leku, dawkowanie, okres leczenia, porę dnia lub okoliczności, w jakich należy podać lek.

(odpowiedź znajduje się w „Poradniku Bezpieczeństwo w ZHP”) Nie jest prawdą, że polskie prawo wymaga, by każdy małoletni podopieczny był każdorazowo i wszędzie pod bezpośrednim nadzorem pełnoletniego opiekuna.

Jeżeli chcemy pracować po harcersku, drużynowy może zorganizować harcerzom i zastępom pracę tak, by była także możliwa bez udziału dorosłego.

Należy pamiętać, że za to, co robią harcerze, odpowiada drużynowy, a na obozie wychowawca i organizator wypoczynku. Drużynowy ma wiedzieć i wyrazić zgodę na to, co robią jego harcerze i pełnić nad swoimi podopiecznymi właściwy nadzór.

Przed wyjazdem należy także poinformować rodziców o specyfice harcerskiej pracy oraz zebrać podpisane przez nich regulaminy czy zgodę na zdobywanie sprawności Robinsona czy trzech piór. Od uczestników również należy zebrać podpisane regulaminy.

CZY SĄ OKREŚLONE ZASADY PEŁNIENIA PRZEZ HARCERKI I HARCERZY NOCNYCH WART NA OBOZIE? Nie. Warty nocne są jedną z form pracy harcerskiej, a więc narzędziem wychowawczym, dlatego ich szczegółowe rozwiązania opracowuje każdorazowo kadra obozu. Mają tu zastosowanie ogólne zasady sprawowania opieki nad dziećmi i młodzieżą. Kadra obozu musi dostosować sposób sprawowania nadzoru i opieki nad wartą do wieku, możliwości, poziomu wyszkolenia harcerzy, spodziewanego poziomu zagrożeń itd.

Osoba z kadry odpowiedzialna za warty musi każdorazowo przedyskutować z wartą zasady reagowania w razie dostrzeżenia przez nią zagrożeń, powtórzyć zasady alarmowania oraz jasno wskazać osoby, które należy obudzić i powiadomić.

Warty powinny być co najmniej dwuosobowe. Chodzi o możliwość jednoczesnego obserwowania zagrożenia i powiadomienia o nim, a także możliwość reakcji, gdy coś stanie się samemu wartownikowi.

CZY PIONIERKĘ OBOZOWĄ MOŻEMY WYKONYWAĆ W KAŻDYM LESIE? CO TO ZNACZY, ŻE MAMY NIE NARUSZAĆ INFRASTRUKTURY LEŚNEJ?

Lek powinien być dostarczony w oryginalnym opakowaniu, podpisany imieniem i nazwiskiem dziecka.

Lek powinien być przechowywany w miejscu zabezpieczonym przed dostępem osób nieupoważnionych, w temperaturze i warunkach przechowywania określonych przez producenta.

Warto wiedzieć, że według obowiązujących regulacji prawo do ordynowania i podawania środków leczniczych mają wyłącznie lekarze. Poza akcją ratowniczą ratownik nie może więc podawać dzieciom leków, których podawanie nie zostało zlecone przez rodziców lub opiekunów prawnych.

W JAKICH PRZYPADKACH MOŻEMY ZADECYDOWAĆ O ODESŁANIU DZIECKA Z OBOZU? KTO POWINIEN GO WÓWCZAS ODEBRAĆ?

Dziecko może opuścić obóz w dwóch przypadkach: na życzenie rodziców/opiekunów albo decyzją komendanta obozu, w sytuacjach ujętych w regulaminie uczestnika (jako ostateczny środek).

W momencie wzięcia dziecka pod opiekę na zbiórce do wyjazdu, przejęliśmy od rodziców lub opiekunów odpowiedzialność za nie. Ciąży ona na nas do momentu przejęcia jej z powrotem przez rodziców lub opiekunów dziecka.

Oznacza to, że niezależnie od przyczyny opuszczania obozu przez dziecko musimy doprowadzić do sytuacji, gdy rodzice/opiekunowie świadomie przejmą od nas odpowiedzialność za dziecko. Może to mieć formę m.in.: • przejęcia dziecka przez rodziców przybyłych na obóz, • przejęcia dziecka przez osoby upoważnione na piśmie przez rodziców przybyłe na obóz; należy wówczas dołączyć owo upoważnienie do dokumentacji obozu, • przejęcia dziecka przez rodziców w miejscu zamieszkania; kadra obozu odpowiada wówczas za odwiezienie dziecka z zachowaniem wymogów bezpieczeństwa jak w przypadku działań na obozie.

Z całą pewnością nie wolno nam odesłać dziecka do domu bez opieki. Gdy nie możemy nawiązać kontaktu się z rodzicami, należy skorzystać z pomocy komendy chorągwi.

Na to pytanie należy uzyskać odpowiedź od leśniczego lub z nadleśnictwa albo od właściciela terenu. Na różnych obszarach, w różnych lasach mogą być stosowane inne wymogi – gdzieś np. nie można kopać dołków, okopywać namiotów, zbierać połamanych gałęzi, a w innym miejscu jest to już dozwolone.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

| 23

Z PERSPEKTYWY KUCHNI

PHM. ADRIAN ŁUKASZEWSKI INSTRUKTOR CHORĄGWI GDAŃSKIEJ ZHP

„LEŚNA PIERZYNA” Las i łąka to skarbnica zdrowia i smaku. Kto jak nie my, harcerze, wie o tym najlepiej. Do tego przepisu zainspirował mnie mój bardzo dobry przyjaciel, który miał ostatnio problemy zdrowotne i poprosił mnie o stworzenie mieszanki herbat i ziół zdrowotnych.

BĘDĄ NAM POTRZEBNE: 2 średnie ziemniaki, 2 średnie buraki, 10 dag liści świeżej pokrzywy , 3 ząbki czosnku, 5 dag świeżej kurkumy, 4 jajka, oraz sól, pieprz, lubczyk, słodka i wędzona papryka.

JAK NALEŻY PRZYGOTOWAĆ POTRAWĘ?

1.

Obierz i ugotuj ziemniaki i buraki. Gdy zrobią się miękkie, odlej wodę i odłóż je do wystygnięcia.

2. Następnie umyj, obierz i drobno posiekaj kurkumę i czosnek. Pokrój ziemniaki i buraki na średniej grubości plastry.

3.

Rozgrzej patelnię lub menażkę z odrobiną masła albo oleju. Wsyp kurkumę i czosnek. Podczas smażenia dosyp odrobinę słodkiej i wędzonej papryki.

4.

Dołóż ziemniaki wraz z burakami i podsmaż je z każdej strony aż się zarumienią. Odstaw na bok.

5. Przyszedł czas na umycie i posiekanie pokrzywy. Do miski wbij jajka i dodaj do nich pokrzywę, a następnie odrobinę soli i pieprzu do smaku. Mocno mieszaj i ubijaj widelcem zawartość.

6. Na koniec dodaj 2 łyżeczki lubczyku. Dodaj wszystko do ziemniakowi i buraków.

7. Piecz pod przykryciem 20 minut w 180 stopniach.

Jeśli gotujesz na ognisku to pamiętaj, aby menażkę dokładnie zamknąć i obwinąć kilka razy folia aluminiową, a następnie włożyć głęboko w żar. Tak piecz około 15 minut. SMACZNEGO!

24 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

CZEMU TAKIE SKŁADNIKI? Liście pokrzywy zawierają witaminę A, C, K oraz B Complex. Ponadto dostarczają cennych składników takich jak cynk, wapń i żelazo. Są także źródłem przeciwutleniaczy i oczyszczają nasz organizm z szkodliwych toksyn.

Kurkuma to bardzo bogaty kompleks witamin. Zawiera witaminę C, E, K, B6, ryboflawinę, kwas foliowy, niacynę. Jest również źródłem minerałów takich jak wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, sód i cynk.

Z PERSPEKTYWY BIBLIOFILA

„OBRZĘDOWY PIEC” SAM. PATRYCJA SOJKA Marek Kudasiewicz był instruktorem harcerskim. Pełnił funkcję drużynowego, komendanta szczepu lotniczego, zastępcy komendanta szczepu „Słoneczne Drogi” do spraw programowych, przewodniczącego kręgu instruktorskiego, komendanta szczepu „Srebrzyste Ptaki”, a od 1977 roku komandora szczepów lotniczych im. F. Żwirki i St. Wigury w Krakowie. Oprócz swojej owocnej drogi instruktorskiej jest autorem kilku książek o tematyce harcerskiej.

Ostatnio miałam okazję przeczytać jedną z nich - „Obrzędowy piec”.

Autor porusza w niej kwestię obrzędowości w drużynie.

Książkę zaczyna od wspomnienia z ogniska, w którym uczestniczył. Na swoim przykładzie pokazuje, jak ważna jest obrzędowość i co dzięki niej można zyskać.

Omawia kolejno dziewięć obszarów życia harcerskiego, w których powinniśmy zadbać o nią najbardziej.

Mowa tu między innymi o codziennych zwyczajach.

Sam fakt wiązania węzła na chuście jest bardzo ważny, spajający. Przy tworzeniu codziennej obrzędowości, warto zadbać o efektowność jej elementów, ale także pamiętać o tym, że powinna być ona rozwijająca i uzasadniona. Musimy zwrócić uwagę, aby wszystko co robimy miało sens. W końcu po co robić coś bez celu?

Kolejnym obszarem, jaki porusza autor jest „główna” obrzędowość w drużynie. Pokazuje, że każdy ważne święto, jak na przykład obchody Dnia Myśli Braterskiej, możemy zbudować w aurze obrzędowości. Dzięki niej stworzymy niepowtarzalny, magiczny klimat. W ten sposób powinniśmy przeprowadzać również inne wydarzenia i akcje.

Marek Kudasiewicz zauważa, że w codziennym harcowaniu ważna jest przynależność nie tylko do drużyny, ale także do szczepu. Sam autor dużo w nich działał i pełnił w nich rozmaite funkcje. W książce zwraca uwagę, że nawet plakietka jest ważnym elementem budowania szczepowej tożsamości. Już małe rzeczy sprawiają, że harcerze czują więź z danym środowiskiem.

Najważniejszym momentem dla harcerza jest dzień, w którym składa Przyrzeczenie Harcerskie. Pamiętajmy, że jesteśmy odpowiedzialni za to, jak to wyjątkowe wydarzenie będzie wyglądało i czy nasi harcerze będą je wspominać do końca życia, czy po kilku tygodniach o nim zapomną. Innym takim przypadkiem jest złożenie zobowiązania instruktorskiego. Również tutaj powinniśmy zwróćmy uwagę na wyjątkowości tej chwili. Obrzędowość na pewno pomoże w jej zbudowaniu.

Trwa harcerskie lato - czas obozów i wyjazdów harcerskich. To idealny moment, aby członkowie drużyny spędzili ze sobą więcej czasu. To także możliwość stworzenia jedynej, niepowtarzalnej obrzędowości, która nam będzie towarzyszyła podczas obozu. Może przybierać ona różne formy – od tych najprostszych jak taniec czy swoje miejsce w lesie, po bardzo rozbudowane. Możemy włączyć harcerzy w jej tworzenie. Na pewno będzie to dla nich rozwijające.

Polecam Obrzędowy piec jako inspirację i źródło wiedzy na temat obrzędowości. Jeżeli dobrze ją wykorzystamy, uzyskamy zaskakujący efekt.

Pamiętajmy, że obrzędowość ma dużą moc i pomoże zbudować w naszych harcerzach poczucie tożsamości.

Uważam, że warto dbać o stare tradycje w drużynie czy szczepie, ale i nie bać się zmian. Nie wszystko, co było dobre 20 lat temu, może okazać się skuteczne teraz.

Zachęcam do przeczytania książki oraz zastanowienia się nad tym, jak działa obrzędowość w naszych drużynach.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

| 25

REDAKCJA Wydawca: Związek Harcerstwa Polskiego ul. Marii Konopnickiej 6 00-461 Warszawa Redaktorka naczelna: phm. Marta Jeżak

Korekta: phm. Karolina Kwiatkowska Design: phm. Sonia Stach, phm. Karolina Piotrowska Skład i łamanie: phm. Karolina Piotrowska

Autorzy: hm. Agata Erhardt-Wojciechowska, hm. Ewa Lachiewicz-Walińska, hm. Jolanta Łaba, hm. Marek Siwak, hm.

Wojciech Cabaj, hm. Andrzej Sawuła, phm. Alicja Janicka, phm.

Adrian Łukaszewski, phm. Marek Pęczak, sam. Patrycja Sojka

Zdjęcie z okładki: Arkadiusz Wydro/ZHP

Copyright ® 2019 Związek Harcerstwa Polskiego

28 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA